• Nie Znaleziono Wyników

Delimitacja obszarów na potrzeby planowania przestrzennego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Delimitacja obszarów na potrzeby planowania przestrzennego"

Copied!
12
0
0

Pełen tekst

(1)

Tomasz Salata, Barbara Prus

Delimitacja obszarów na potrzeby

planowania przestrzennego

Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum 11/3, 215-225

(2)

A cta Sci. Pol., Administratio Locorum 11(3) 2012, 215-225

DET IMITACJA OBSZARÓW NA POTRZEBY PLANOWANIA

PRZESTRZENNEGO

Tomasz Salata, Barbara Prus

U n iw e rsy tet R o ln ic z y im . H. K ołłątaja w K rak ow ie

Streszczenie. Rozwój jednostek samorządowych nie jest możliwy bez czterech pod­

stawowych grup instrumentów strategicznych warunkujących odpowiednio ukształtowany

ład przestrzenny, do których należą: dobra informacja, polityka, gospodarka przestrzen­

na oraz odpowiednio ukierunkowane gospodarowanie zasobami. Właściwa organizacja in­

strumentów: doboru, zapisu, przechowywania, udostępniania informacji terenowej, poli­

tyki przestrzennej, administracji i zarządzania zasobami przestrzennymi, jak również

realizacja zaplanowanych działań przestrzennych z zakresu urządzania przestrzeni oraz

ich wzajemne powiązania na zasadzie synergii warunkują porządek przestrzenny zgodny

z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Narzędzia GIS odgrywają coraz większą rolę w gromadzeniu, przetwarzaniu oraz udo­

stępnianiu informacji przestrzennej na potrzeby planowania przestrzennego. Artykuł

prezentuje przykład zastosowania narzędzi GIS z wykorzystaniem wskaźników topo­

graficznych, geometryczno-przestrzennej analizy wydzielonych podstawowych pól oceny

przez zastosowanie technik geoprocessingu do badania uwarunkowań rozwoju decydują­

cych o delimitacji obszarów na potrzeby planowania przestrzennego.

Słowa kluczowe: obszar problemowy, identyfikacja, inwentaryzacja obiektów przestrzennych,

informacja przestrzenna.

WSTĘP

U s t a w a o p l a n o w a n i u i z a g o s p o d a r o w a n i u p r z e s t r z e n n y m w y m i e n i a z a s a d y p o l i t y k i p r z e s t r z e n n e j r e a l i z o w a n e j p r z e z j e d n o s t k i s a m o r z ą d u t e r y t o r i a l n e g o , c o s k u t k u j e m . i n . u s t a l e n i e m z a k r e s u i s p o s o b ó w p o s t ę p o w a n i a w s p r a w a c h p r z e z n a c z a n i a t e r e n ó w n a o k r e ś l o n e c e l e o r a z z a s a d i c h z a g o s p o d a r o w y w a n i a i z a b u d o w y [ U s t a w a 2 0 0 3 ] . P r z y r e ­ a l i z a c j i p o w y ż s z y c h z a d a ń w y m a g a s i ę z a c h o w a n i a ł a d u p r z e s t r z e n n e g o i z r ó w n o w a ż o n e ­ g o r o z w o j u , k t ó r e d e f a c t o s ą z a d a n i a m i w ł a s n y m i g m i n y n a m o c y u s t a w y o s a m o r z ą d z i e g m i n n y m [ U s t a w a 1 9 9 0 ] . P l a n o w a n i e p r z e s t r z e n n e t o r ó w n i e ż p o s z u k i w a n i e k o m p r o m i s u

Adres do korespondencji - Corresponding author: Tomasz Salata, Uniwersytet Rolniczy

im. H. Kołłątaja, Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu,

(3)

p o m i ę d z y o c h r o n ą w a l o r ó w ś r o d o w i s k o w y c h p r z e s t r z e n i a e k o n o m i c z n y m u ż y t k o w a n i e m t e r e n ó w p r z y u w z g l ę d n i e n i u z a ł o ż e ń u r b a n i s t y c z n y c h i a r c h i t e k t o n i c z n y c h . P l a n o w a n i e p r z e s t r z e n n e j e s t w i ę c d z i e d z i n ą , w k t ó r e j ł ą c z ą s i ę z a g a d n i e n i a o c h r o n y z p r o b l e m a t y k ą g o s p o d a r c z e g o w y k o r z y s t a n i a p r z e s t r z e n i . W o s t a t n i c h l a t a c h z a z n a c z a s i ę t e n d e n c j a d o p o d p o r z ą d k o w y w a n i a p l a n o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o c e l o m i n w e s t y c y j n y m , z a ś o c h r o n a p r z e s t r z e n i i k r a j o b r a z u w y n i k a p r z e d e w s z y s t k i m z z a c h o w a n i a p r z e p i s ó w p r a w a , n i e z a ś z p o t r z e b s p o ł e c z n o ś c i l o k a l ­ n y c h . P o d c z a s s p o r z ą d z a n i a o p r a c o w a ń p l a n i s t y c z n y c h , w t y m m i e j s c o w e g o p l a n u z a g o ­ s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o c o r a z c z ę ś c i e j p o r ó w n u j e s i ę z a p o t r z e b o w a n i e s p o ł e c z e ń ­ s t w a n a p r z e s t r z e ń o o k r e ś l o n e j f u n k c j i z m o ż l i w o ś c i ą l o k a l i z o w a n i a o k r e ś l o n e j f u n k c j i w p r z e s t r z e n i r z e c z y w i s t e j [ W a ń k o w i c z 2 0 1 0 ] . O o k r e ś l o n e j w p l a n i e m i e j s c o w y m l o k a l i z a ­ c j i f u n k c j i t e r e n u d e c y d u j e s z e r e g u w a r u n k o w a ń . S ą t o c z y n n i k i e k o n o m i c z n e ( b i l a n s o ­ w a n i e z y s k ó w i s t r a t z w i ą z a n y c h z u c h w a l e n i e m m i e j s c o w e g o p l a n u z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o w b u d ż e c i e g m i n y ) , z a p o t r z e b o w a n i e m i e s z k a ń c ó w w y r a ż a j ą c e s i ę p o ­ p r z e z w n i o s k i s k ł a d a n e n a e t a p i e s p o r z ą d z a n i a o p r a c o w a ń p l a n i s t y c z n y c h , j a k r ó w n i e ż u w a r u n k o w a n i a f i z j o g r a f i c z n e , k t ó r e d e c y d u j ą o o g r a n i c z e n i a c h w p r z e z n a c z a n i u t e r e n ó w n a o k r e ś l o n e c e l e . U s t a l e n i e w p l a n i e m i e j s c o w y m f u n k c j i o c h a r a k t e r z e n i e r o l n i c z y m ( m i e s z k a n i o w y m , u s ł u g o w y m , p r z e m y s ł o w y m ) w y m a g a z a p r o j e k t o w a n i a s t r e f y n a t e r e n a c h o g l e b a c h n a j ­ n i ż s z e j j a k o ś c i p r o d u k c y j n e j [ U s t a w a 1 9 9 5 ] z u w z g l ę d n i e n i e m o g r a n i c z e ń m o ż l i w o ś c i p r z e z n a c z a n i a n a c e l e n i e r o l n i c z e i n i e l e ś n e t y c h t e r e n ó w o r a z k o n i e c z n o ś c i u z y s k a n i a o d p o w i e d n i c h u z g o d n i e ń . O g r a n i c z e n i e p r z e z n a c z a n i a t e r e n ó w n a c e l e m i e s z k a l n i c t w a w i ą ż e s i ę z z a p e w n i e n i e m o d p o w i e d n i c h w a r u n k ó w g r u n t o w o - w o d n y c h [ R o z p o r z ą d z e n i e 2 0 1 0 ] . Z p u n k t u w i d z e n i a l o k a l i z a c j i t e r e n ó w b u d o w l a n y c h w a ż n e j e s t w y b r a n i e n a t e n c e l o b s z a r u o o d p o w i e d n i e j r z e ź b i e t e r e n u . D o p u s z c z a l n y s p a d e k t e r e n u w i n i e n s i ę m i e ­ ś c i ć w g r a n i c a c h 0 , 5 - 5 ° [ S z y m a ń s k i 1 9 6 9 ] l u b - j a k p o d a j ą i n n e ź r ó d ł a - n a w e t d o 6° d l a t e r e n ó w n i z i n n y c h [ H o p f e r i in . 1 9 8 2 ] i d o 1 2 ° d l a t e r e n ó w g ó r s k i c h . S p a d k i p o n i ż e j o r a z p o w y ż e j t y c h w a r t o ś c i g r a n i c z n y c h s ą n i e k o r z y s t n e , j a k o ż e m n i e j s z e n a c h y l e n i e b ę d z i e p o w o d e m p o w s t a w a n i a z a m o k l i s k i p o d t a p i a n i a t e r e n u z a b u d o w y , z a ś w y ż s z y s p a d e k s p o w o d u j e n i s z c z e n i e t e r e n u p o p r z e z n a g ł y s p ł y w w ó d o r a z w z r o s t k o s z t ó w p r a c b u ­ d o w l a n y c h ( g ł ó w n i e p r a c z i e m n y c h ) . W p ł y n i e t o r ó w n i e ż n a u t r u d n i e n i e w a r u n k ó w d o ­ j a z d u c z y z a o p a t r z e n i a w w o d ę . W t e r e n a c h g ó r s k i c h d o l n a g r a n i c a p o c h y l e n i a n i e j e s t b r a n a p o d u w a g ę , n a t o m i a s t z b l i ż a n i e s i ę d o g ó r n e j g r a n i c y n a c h y l e ń m o ż e s p o t ę g o w a ć o p i s a n e z j a w i s k a [ S z y m a ń s k i 1 9 6 9 ] . P o z a t y m w a ż n ą r o l ę o d g r y w a t a m tz w . m i k r o r z e ź b a , c z y l i l o k a l n y u k ł a d u k s z t a ł t o w a n i a w f o r m i e k o t l i n , j a r ó w , w z g ó r z i i n n y c h t w o r ó w g e o l o ­ g i c z n y c h , k t ó r e m o g ą b y ć p o w o d e m w y s t ę p o w a n i a n i e k o r z y s t n y c h z j a w i s k , n p . z a s t o i s k z i m n e g o p o w i e t r z a , a w z i m i e z a m r o z i s k . Z j a w i s k a t e m o g ą s i ę p o t ę g o w a ć p o d w p ł y w e m n i e w ł a ś c i w e j l o k a l i z a c j i z a b u d o w y o r a z u k ł a d u r o ś l i n n o ś c i n a s t o k a c h [ S z y m a ń s k i 1 9 6 9 ] . P o d j ę t e d e c y z j e p l a n i s t y c z n e z a w a ż ą o r o z m i e s z c z e n i u w p r z e s t r z e n i r z e c z y w i s t e j r ó ż ­ n y c h t y p ó w d z i a ł a l n o ś c i , c z y l i o s t r u k t u r z e m o r f o l o g i c z n e j t e r e n u . S t r u k t u r a p r z e s t r z e n n a b ę d z i e z a ś m i a ł a s w o j e o d n i e s i e n i e w s t r u k t u r z e f u n k c j o n a l n e j , d e m o g r a f i c z n e j o r a z s p o ­ ł e c z n e j [ K o t e r 1 9 9 4 ]. A r t y k u ł , b a z u j ą c n a m e t o d z i e o p i s o w o - p o r ó w n a w c z e j , p r z e d s t a w i a z a g a d n i e n i e o c e n y s t a n u z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n i w i e j s k i e j w k o n t e k ś c i e u w a r u n k o w a ń r o z w o j u o r a z

(4)

D elim itacja obszarów na potrzeby planow ania przestrzennego

217

w y o d r ę b n i e n i a o b s z a r ó w d l a p o t r z e b p l a n o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o . A u t o r z y o p a r l i s i ę n a i n f o r m a c j a c h o t r z y m a n y c h z j e d n o s t k i s a m o r z ą d u t e r y t o r i a l n e g o n a m o c y p o r o z u m i e n i a U n i w e r s y t e t u R o l n i c z e g o w K r a k o w i e z U r z ę d e m G m i n y T o m i c e . D o p r z e s t r z e n n y c h a n a ­ l i z w y k o r z y s t a n o o p r o g r a m o w a n i a : Q u a n t u m G I S , O p e n J u m p , G R A S S , j a k t e ż b a z ę d a ­ n y c h P o s t g r e S Q L z r o z s z e r z e n i e m p r z e s t r z e n n y m P o s t G I S .

OBSZAR BADAŃ

G m i n a T o m i c e j e s t p o ł o ż o n a w w o j . m a ł o p o l s k i m w p o w . w a d o w i c k i m . G m i n ę o p o ­ w i e r z c h n i 4 1 ,5 k m2 t w o r z y 6 s o ł e c t w : L g o t a , R a d o c z a , T o m i c e , W i t a n o w i c e , W o ź n i k i o r a z Z y g o d o w i c e . J e j t e r e n z a m i e s z k u j e o k . 7 5 8 0 m i e s z k a ń c ó w . G m i n a p o ł o ż o n a j e s t w o b r ę ­ b i e P o g ó r z a K a r p a c k i e g o - n a p o g r a n i c z u P o g ó r z a W i e l i c k i e g o i P o g ó r z a Ś l ą s k i e g o w d o r z e c z u S k a w y . P r z e w a ż a j ą t a m f o r m y f l i s z u k a r p a c k i e g o , l e k k o s f a l o w a n e , e r o z y j n i e w y r z e ź b i o n e d o p o s t a c i g ł ę b o k i c h d o l i n r z e k i p o t o k ó w p o m i ę d z y w y d ł u ż o n y m i g a r b a m i w i e r z c h o w i n . Ś r e d n i e w y s o k o ś c i w a h a j ą s i ę o d 2 4 0 d o 4 1 1 m n . p . m . G m i n a p o s i a d a r o l n i ­ c z y c h a r a k t e r , u ż y t k i r o l n e z a j m u j ą o k . 7 3 % p o w i e r z c h n i . M i e j s c o w y p l a n z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o z 2 0 0 4 r. w y z n a c z a d l a s o ł e c t w g m i n y T o m i c e k i l k a n a ś c i e r o d z a j ó w s t r e f o p r z e z n a c z e n i u i n n y m n i ż r o l n e i l e ś n e , n a z y ­ w a n y c h w o p r a c o w a n i u t e r e n a m i i n w e s t y c y j n y m i .

METODY ANALIZY DANYCH PRZESTRZENNYCH

W p r a c y z a s t o s o w a n o m e t o d ę a n a l i z y d a n y c h p r z e s t r z e n n y c h n a o b s z a r z e g m i n y p o d g ó r s k i e j . W t a k i c h w a r u n k a c h s p a d e k t e r e n u p o w i n i e n o d g r y w a ć d o ś ć z n a c z ą c ą r o l ę w p r o c e s i e p l a n o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o . J e d n a k ż e p a r a m e t r t e n n i e n a l e ż y d o g r u p y c z y n ­ n i k ó w d e c y d u j ą c y c h o p r z e z n a c z e n i u t e r e n u d l a k o n k r e t n y c h c e l ó w , t a k j a k k l a s a b o n i t a ­ c y j n a g l e b c z y r ó w n a g ł ę b o k o ś ć z a s i ę g u t e r e n ó w p r z e z n a c z a n y c h p o d c e l e m i e s z k a n i o ­ w e o d c i ą g ó w k o m u n i k a c y j n y c h . S t w o r z o n o z a t e m m o d e l t e r e n u - o d p o w i e d n i o z g e n e r a l i z o w a n y d l a p o t r z e b t a k i e j a n a l i z y - i n a j e g o p o d s t a w i e w y g e n e r o w a n o o b s z a r y o p o d w y ż s z o n y c h s p a d k a c h >6o . T a k w y d z i e l o n e o b s z a r y s k o n f r o n t o w a n e z o s t a ł y z r y ­ s u n k i e m m i e j s c o w e g o p l a n u z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o , p o c z y m o b l i c z o n o p o ­ w i e r z c h n i ę t e r e n ó w w s p ó l n y c h d l a o b u w a r s t w t e m a t y c z n y c h . Z a s t o s o w a n a m e t o d a b a z u j e n a a n a l i t y c z n y m o b l i c z e n i u p o w i e r z c h n i , z a ś o b l i c z e n i a z o s t a ł y p r z e p r o w a d z o n e w g e o d e z y j n y m u k ł a d z i e o d n i e s i e n i a „ 2 0 0 0 ” d l a s t r e f y 7 - z a t e m m o ż n a u z n a ć , ż e i c h w i a r y g o d n o ś ć j e s t w y s o k a . D a n e p r z e s t r z e n n e c h a r a k t e r y z u j ą c e g m i n ę T o m i c e z o s t a ł y z e b r a n e i z g r o m a d z o n e z g o d n i e z e s p e c y f i k a c j a m i r o z p o r z ą d z e n i a w s p r a w i e b a z y d a n y c h o b i e k t ó w t o p o g r a f i c z ­ n y c h o r a z b a z y d a n y c h o b i e k t ó w o g ó l n o g e o g r a f i c z n y c h , a t a k ż e s t a n d a r d o w y c h o p r a c o ­ w a ń k a r t o g r a f i c z n y c h [ R o z p o r z ą d z e n i e 2 0 1 1 ] . M e t o d y k a z a k ł a d a , i ż d a n e g r o m a d z o n e w b a z a c h p r z e s t r z e n n y c h s ą r e p r e z e n t a c j a m i ś w i a t a r z e c z y w i s t e g o , m a t e r i a l n e g o l u b a b s ­ t r a k c y j n e g o . P o z w a l a t o n a i c h w i e l o k r o t n e p r z e t w a r z a n i e , n i e d o p r o w a d z a j ą c d o u t r a t y s p ó j n o ś c i d a n y c h i z n a c z e n i a i n t e r p r e t o w a n y c h z n i c h i n f o r m a c j i .

(5)

ZASTOSOWANE METODY ANALIZY GIS DLA OBSZARU GMINY TOMICE

P o s z c z e g ó l n e k a t e g o r i e d a n y c h t w o r z ą w b a z i e t e s t o w e j o s o b n e w a r s t w y , a n i e j e d n o ­ k r o t n i e g r u p y w a r s t w . K a ż d a z n i c h , o p r ó c z g e o m e t r i i z a p i s a n e j w p o s t a c i o b i e k t o w o - r e ­ l a c y j n e j b a z y d a n y c h , p o s i a d a o d p o w i e d n i o z e s t a w i o n e a t r y b u t y o p i s o w e i a t r y b u t y d e ­ f i n i u j ą c e t y p y d a n y c h p r z e s t r z e n n y c h , u ż y w a n e d o k l a s y f i k a c j i o b i e k t ó w n a m a p i e i g e n e r o w a n i a r a p o r t ó w g r u p u j ą c y c h . Z a s t o s o w a n y d o t e s t ó w m o d e l d a n y c h j e s t m i n i m a l n y m z e s t a w e m d e f i n i c j i i i l o ś c i d a n y c h n i e z b ę d n y c h d o w y k o n a n i a z a d a n i a g e o p r o c e s s i n g u n a k i l k u w a r s t w a c h z a l e ż ­ n y c h g e o m e t r y c z n i e . S c h e m a t p r z y g o t o w a n y c h w a r s t w d a n y c h t e m a t y c z n y c h p r z e d s t a ­ w i a r y s u n e k 1.

Rys. 1. Kategorie danych i podział na warstwy

Fig. 1. The data categories and sub-layers

Ź ró d ło : O p raco w an ie w p ro g ra m ie Inkscape S o u rc e : O w n study p e rfo rm e d in th e In k scap e

P r a c e a n a l i t y c z n e p o l e g a ł y n a z b u d o w a n i u m o d e l u t e r e n u o p a r t e g o n a p u n k t a c h w y ­ s o k o ś c i o w y c h u z y s k a n y c h w d r o d z e d i g i t a l i z a c j i m a p y t o p o g r a f i c z n e j w s k a l i 1 : 1 0 0 0 0 d l a c a ł e g o o b s z a r u g m i n y . U z y s k a n e w t e n s p o s ó b p u n k t y w y s o k o ś c i o w e p o s ł u ż y ł y d o w y g e n e r o w a n i a n i e r e g u l a r n e j s i a t k i t r ó j k ą t ó w i n a t e j p o d s t a w i e o p r a c o w a n o n u m e r y c z ­ n y m o d e l t e r e n u d l a o b s z a r u c a ł e j g m i n y . S i a t k ę t r ó j k ą t ó w d l a f r a g m e n t u j e d n e j z m i e j ­ s c o w o ś c i u k a z a n o n a r y s u n k u 2 . Z a s t o s o w a n i e t a k i e g o m a t e r i a ł u j a k o ź r ó d ł o w e g o z o s t a ­ ł o p o d y k t o w a n e k o n i e c z n o ś c i ą u z y s k a n i a m o c n o z g e n e r a l i z o w a n e j r z e ź b y t e r e n u , g d y ż s z c z e g ó ł o w y m o d e l b y ł b y n a z b y t z r ó ż n i c o w a n y . A u t o r o m o p r a c o w a n i a c h o d z i ł o o u z y ­ s k a n i e o b s z a r ó w , g d z i e s p a d e k >6o d o m i n u j e n a z n a c z n y m o b s z a r z e i p o m i n i ę c i e m i k r o - o b s z a r ó w w m o z a i c e s t u d i u m s p a d k ó w t a k i c h j a k : s k a r p y , s z t u c z n e u k s z t a ł t o w a n i e t e r e ­ n u , m i k r o n i w e l a c j a i o b s z a r y p o m i ę d z y b l i s k i m i l i n i a m i n i e c i ą g ł o ś c i . S ą o n e n i e o d ł ą c z n y m e l e m e n t e m p o w i e r z c h n i t e r e n u , l e c z w t y m o p r a c o w a n i u s z t u c z n i e p o d w y ż s z a ł y b y p o ­ w i e r z c h n i ę o b s z a r ó w o z n a c z n y m s p a d k u t e r e n u . P o n a d t o j e s t t o t e r e n p o d g ó r s k i , w k t ó ­ r y m m i k r o f o r m y n a s y c a j ą b a d a n y o b s z a r .

(6)

D elim itacja obszarów na potrzeby planow ania przestrzennego

219

Rys. 2. Siatka trójkątów dla części miejscowości Radocza, gmina Tomice

Fig. 2. Triangular mesh for part of the village Radocza, municipality Tomice

Źródło: O p raco w an ie w p ro g ram ie Q uantum GIS Source: O w n study p erfo rm ed in the Q u an tu m GIS

N a p o d s t a w i e m o d e l u t r ó j k ą t ó w w y g e n e r o w a n o n u m e r y c z n y m o d e l t e r e n u o r o z m i a ­ r z e o c z k a 1 0 x 1 0 m , c o p o z w a l a p r e c y z y j n i e o k r e ś l i ć w i ę k s z o ś ć p a r a m e t r ó w t o p o g r a f i c z ­ n y c h . P o s ł u ż y ł o t o g ł ó w n i e d o o k r e ś l e n i a s t u d i u m s p a d k ó w w d w ó c h p r z e d z i a ł a c h : 00- 60 i >6° , k t ó r e t o w a r t o ś c i z o s t a ł y d o b r a n e w o p a r c i u o c y t o w a n ą l i t e r a t u r ę [ H o p f e r i in . 1 9 8 2 ] . S p a d e k g r a n i c z n y z o s t a ł z i d e n t y f i k o w a n y i s k l a s y f i k o w a n y z a p o m o c ą b i b l i o ­ t e k G D A L , s ł u ż ą c y c h d o p r z e l i c z a n i a p a r a m e t r ó w r a s t r ó w g e o r e f e r e n c y j n y c h , p o d o b n i e j a k i n t e r p o l a c j a w a r s t w i e z m o d e l u r a s t r o w e g o . Z a d a n i e t o w y k o n a n o , w y d a j ą c p o l e c e n i e w j ę z y k u s k r y p t o w y m :

(7)

P o w y ż s z a p r o c e d u r a s p o w o d o w a ł a , ż e z o s t a ł y w y g e n e r o w a n e w a r s t w i c e n a m o d e l u T I N p r z e d s t a w i a j ą c y m s t u d i u m s p a d k ó w j e d y n i e d l a w a r t o ś c i r ó w n e j 6° w p o s t a c i l i n i i w p l i k u S H P . K o l e j n y m k r o k i e m b y ł o p r z e t w o r z e n i e m a p y p r e z e n t u j ą c e j o b s z a r y o s p a d ­ k a c h p o w y ż e j z a d a n e j w a r t o ś c i z l i n i i n a w i e l o b o k i , c o w y k o n a n o z a p o m o c ą d o d a t k o ­ w y c h n a r z ę d z i d z i a ł a j ą c y c h w ś r o d o w i s k u Q u a n t u m G I S i b i b l i o t e k i P Y T O N - S H A P E L Y , d o s t ę p n e j r ó w n i e ż w o p r o g r a m o w a n i u O p e n J u m p . U z y s k a n a w t e n s p o s ó b m a p a w f o r ­ m a c i e S H P ( r y s . 3 ) p r z e d s t a w i a o b s z a r y o p o d w y ż s z o n e j w a r t o ś c i s p a d k u t e r e n u .

Rys. 3. Obszary o podwyższonym spadku

Fig. 3. Areas with a high drop

Źródło: O p raco w an ie w p ro g ram ie Q u an tu m GIS Source: O w n study p erfo rm e d in th e Q u an tu m GIS

O b s z a r o p o d w y ż s z o n y m s p a d k u ( r y s . 3 ) , z a z n a c z o n y s z a r y m o d c i e n i e m , z o s t a ł p r z e d s t a w i o n y n a p o d k ł a d z i e p o d z i a ł u a d m i n i s t r a c y j n e g o g m i n y T o m i c e . O b s z a r t e n t o p o d s t a w o w y e l e m e n t p o r ó w n a n i a w z a j e m n e g o p o ł o ż e n i a d l a i s t o t n y c h t e r e n ó w p r z e z n a ­ c z o n y c h w m i e j s c o w y m p l a n i e z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o g m i n y T o m i c e n a c e l e b u d o w n i c t w a . A n a l i z i e p o d d a n o o b s z a r y z a b u d o w y m i e s z k a n i o w e j , m i e s z k a n i o w o - u s ł u - g o w e j , p e n s j o n a t o w e j i r e k r e a c y j n e j , l e t n i s k o w e j , t u r y s t y c z n e j , u s ł u g p u b l i c z n y c h , r z e - m i e ś l n i c z o - w y t w ó r c z y c h , z a b u d o w y z a g r o d o w e j ( o z n a c z o n e n a s t ę p u j ą c ą s y m b o l i k ą : M N , M P , M R X , M R , M U 1 , M U 1 X , M U 2 , R M , R M X , U C 1 , U C 1 X , U C 2 , U K , U P , U S ) .

(8)

D elim itacja obszarów na potrzeby planow ania przestrzennego

221

A n a l i z a s p r a w d z a j ą c a e w e n t u a l n e p o ł o ż e n i e i s t o t n y c h o b s z a r ó w i n w e s t y c y j n y c h n a p o d w y ż s z o n y c h s p a d k a c h t e r e n u p o l e g a ł a n a w y d z i e l e n i u z w a r s t w y p l a n u m i e j s c o w e g o o b i e k t ó w r e p r e z e n t u j ą c y c h p o w o ł a n e w y ż e j o z n a c z e n i a w p l a n i e . O b i e k t y t e s t a n o w i ł y p o d s t a w ę d o p o r ó w n a n i a z o b i e k t a m i w y g e n e r o w a n y m i z m a p y s p a d k ó w ( p r z e d s t a w i a j ą ­ c y m i o b s z a r y o s p a d k u >6° ). W w y n i k u z a s t o s o w a n i a i l o c z y n u p r z e s t r z e n n e g o n a o b i e k ­ t a c h g e o m e t r y c z n y c h w y d z i e l o n o c z ę ś c i w s p ó l n e o b u w a r s t w t e m a t y c z n y c h . P r z e d s t a ­ w i a j ą o n e o b s z a r y p r z e z n a c z o n e w m i e j s c o w y m p l a n i e z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o n a c e l e i n w e s t y c y j n e , k t ó r e s ą p o ł o ż o n e n a s p a d k a c h w y ż s z y c h n i ż 6o . M e t o d y k a d o c h o d z e n i a d o u z y s k a n i a e f e k t u k o ń c o w e g o j e s t w i e l o s t o p n i o w a i u w z g l ę d ­ n i a w i e l e p r o c e s ó w p r z e t w a r z a n i a d a n y c h p r z e s t r z e n n y c h . P o s z c z e g ó l n e k r o k i i w y t y c z n e p r z e d s t a w i a r y s u n e k 4 .

mapa punktów wysokościowych

heights point map

model wektorowy

vector model

generowanie siatki trójkątów

trangulation net generating

model wektorowy

vector model

tworzenie N M T

DEM creating

model rastrowy

raster model

utworzenie studium spadków

terrain slope creating

model rastrowy

raster model

generowanie warstwie w oparciu

o studium spadków

generating contour lines based

on terrain slope

model wektorowy

vector model

otrzymanie wyników

results obtainting

model wektorowy

vector model

j

geoprocessing:

iloczyn przestrzenny

spatial ratio

model wektorowy

vector model

i

wyselekcjonowanie istotnych obszarów

z mpzp

selecting of revelantpolygons from

Local Development Plan

model wektorowy

vector model

t

utworzenie obszarów dla przedziałów

spadków

creating polygons for slope ranges

model wektorowy

vector model

Rys. 4. Etapy przetwarzania danych przestrzennych

Fig. 4. Stages of spatial data processing

Źródło'. O p raco w an ie w łasne S o u rc e : O w n study

(9)

M a p a w y n i k o w a u t w o r z o n a j a k o m a p a n u m e r y c z n a w f o r m a c i e S H P p r z e d s t a w i a o b i e k t y p o w i e r z c h n i o w e b ę d ą c e i l o c z y n e m p r z e s t r z e n n y m ( c z ę ś c i ą w s p ó l n ą ) w a r s t w , k t ó ­ r e p o d l e g a ł y p o r ó w n a n i u . T e c h n o l o g i a s p o r z ą d z e n i a m a p y w y n i k o w e j o p i e r a ł a s i ę n a z a ­ ł o ż e n i u , ż e o b i e k t a m i g e o m e t r y c z n y m i n a w a r s t w i e s p a d k ó w b ę d ą t e , k t ó r e p r z e d s t a w i a j ą o b s z a r y o n a d m i e r n y c h s p a d k a c h . O b s z a r y o s p a d k a c h 0 c- 6 ° n i e z o s t a ł y o d w z o r o w a n e . P o d o b n i e z w a r s t w ą m i e j s c o w e g o p l a n u z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o - a n a l i z a d o ­ t y c z y ł a j e d y n i e w y s e l e k c j o n o w a n y c h o b i e k t ó w ( o b s z a r ó w i n w e s t y c y j n y c h ) , a p u s t a p r z e s t r z e ń m a p y r e p r e z e n t o w a ł a o b s z a r y , k t ó r y c h n i e b r a n o p o d u w a g ę . I l o c z y n p r z e ­ s t r z e n n y d w ó c h t a k p r z y g o t o w a n y c h w a r s t w w y g e n e r o w a ł o b i e k t y g e o m e t r y c z n e b ę d ą ­ c e c z ę ś c i ą w s p ó l n ą i s t o t n y c h o b i e k t ó w n a o b u w a r s t w a c h , n i e p o z o s t a w i a j ą c o b i e k t ó w z b ę d n y c h .

Rys. 5. Gmina Tomice w układzie sieci drogowej, użytkowania terenu oraz istniejącej zabudowy

na tle terenów inwestycyjnych zlokalizowanych na spadkach >6°

Fig. 5. Tomice municipality in the system o f road network, land use and existing buildings, aga­

inst the investment areas located on slopes >6°

Ź ró d ło : O p raco w an ie w łasn e S o u rc e : O w n study

(10)

D elim itacja obszarów na potrzeby planow ania przestrzennego

223

N a r y s u n k u 5 o z n a c z o n o o b s z a r y u w z g l ę d n i o n e w p l a n i e m i e j s c o w y m j a k o i n w e s t y ­ c y j n e n a s p a d k a c h p o w y ż e j 6°. R o z k ł a d p r z e s t r z e n n y w s k a z u j e n a d u ż e d y s p r o p o r c j e t y c h t e r e n ó w w p o s z c z e g ó l n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h . N a j m n i e j t a k i c h o b s z a r ó w w s t o s u n k u d o p o w i e r z c h n i o g ó l n e j m i e j s c o w o ś c i w y s t ę p u j e w T o m i c a c h , n a j w i ę c e j w R a d o c z y i W i- t a n o w i c a c h , c o z w i ą z a n e j e s t z e s t o p n i e m z a g o s p o d a r o w a n i a p o s z c z e g ó l n y c h m i e j s c o ­ w o ś c i o r a z u k s z t a ł t o w a n i e m b a d a n e g o t e r e n u . W m i e j s c o w y m p l a n i e z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o t e r e n y i n w e s t y c y j n e z o s t a ł y z l o k a l i z o w a n e w b l i s k i m s ą s i e d z t w i e t e r e n ó w j u ż z u r b a n i z o w a n y c h , w z d ł u ż i s t n i e j ą c y c h c i ą g ó w k o m u n i k a c y j n y c h .

T abela l. Z e staw ien ie p o w ierzch n io w e te re n ó w w m iejsco w o ściach gm in y Tom ice T able 1. S um m ary o f su rface are a s in th e v illa g e s o f th e m u n ic ip a lity Tom ice

Miejscowość Place Pow. terenów inwestycyjnych Surface o f investment areas

Pow. terenów o spadkach >6°

Surface areas with declines o f more than 6%

Pow. terenów inwestycyjnych o spadkach >6° Surface area o f investment

declines o f more than 6% ha [hectare] % ha [hectare] % ha [hectare] %

Tomice 269.54 29.0 77.12 6.0 23.12 10.4 Zygodowice 74.57 8.0 111.29 8.6 19.12 8.6 Woźniki 115.61 12.4 176.99 13.7 30.74 13.8 Witanowice 156.53 16.8 398.44 30.8 51.92 23.3 Radocza 235.85 25.4 290.40 22.4 74.90 33.7 Lgota 78.20 8.4 239.17 18.5 22.60 1 0 .2 Razem Together 930.30 10 0 1293.41 10 0 .0 222.40 10 0

Ź ró d ło : O p raco w an ie w łasne S o u rc e : O w n study P o w i e r z c h n i a t e r e n ó w i n w e s t y c y j n y c h z l o k a l i z o w a n y c h n a s p a d k a c h p o w y ż e j 6° w y ­ n o s i 2 2 2 , 4 0 h a i o b e j m u j e 2 6 4 s t r e f y w y d z i e l o n e w p l a n i e m i e j s c o w y m , c o s t a n o w i 1 7 ,2 % o g ó l n e j p o w i e r z c h n i t e r e n ó w p o ł o ż o n y c h n a s p a d k a c h p o w y ż e j 6°. N a j w y ż s z y u d z i a ł ( 4 5 % ) m a j ą t e r e n y z a b u d o w y z a g r o d o w e j , m i e s z k a n i o w e j , u s ł u g o w e j o r a z r z e m i e ś l n i c z o - w y t w ó r c z e j ( o z n a c z o n e w s p ó l n y m s y m b o l e m M R ) . P o w i e r z c h n i a t e r e n ó w i n w e s t y c y j ­ n y c h p o ł o ż o n y c h n a z w i ę k s z o n y c h s p a d k a c h w a h a s i ę w p r z e d z i a l e 8 , 6 - 3 3 , 7 % w p o ­ s z c z e g ó l n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h . W b a d a n e j g m i n i e o d s e t e k o b s z a r ó w i n w e s t y c y j n y c h s t a n o w i z n a c z n y u d z i a ł , a t o w i ą ż e s i ę z k o s z t a m i p r a c n i w e l a c y j n y c h , n i e z b ę d n y c h d o u z y s k a n i a z m n i e s z o n y c h s p a d ­ k ó w t e r e n u , s z c z e g ó l n i e d l a c i ą g ó w k o m u n i k a c y j n y c h . W m i e j s c o w y m p l a n i e z a g o s p o d a ­ r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o n i e w z i ę t o p o d u w a g ę r ó w n i e ż t a k i e g o c z y n n i k a , j a k s p a d e k p o ­ w i e r z c h n i t e r e n u . W z w i ą z k u z t y m n i e j e s t m o ż l i w a o c e n a , c z y l o k a l i z a c j a t e r e n ó w i n w e s t y c y j n y c h j e s t w ł a ś c i w a , c z y t e ż n i e - b i o r ą c z a p u n k t o d n i e s i e n i a z a p i s w w w . d o ­ k u m e n c i e .

(11)

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

P o z a s t o s o w a n i u n a r z ę d z i G I S b a z u j ą c y c h n a w y k o r z y s t a n i u w s k a ź n i k ó w t o p o g r a f i c z ­ n y c h o r a z p r z e p r o w a d z e n i u a n a l i z y g e o m e t r y c z n o - p r z e s t r z e n n e j w y d z i e l o n y c h p o d s t a ­ w o w y c h p ó l o c e n y w y o d r ę b n i o n o o b s z a r y p r z e z n a c z o n e w m i e j s c o w y m p l a n i e z a g o s p o ­ d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o n a c e l e i n w e s t y c y j n e , a p o ł o ż o n e n a s p a d k a c h p o w y ż e j 6c. N i e d o k o n a n o o c e n y p o p r a w n o ś c i p r z e z n a c z e n i a t e r e n ó w n a c e l e i n w e s t y c y j n e d l a t y c h o b s z a r ó w p o d k ą t e m z g o d n o ś c i z m i e j s c o w y m p l a n e m z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e ­ g o , g d y ż t e k s t d o k u m e n t u o t y m n i e w s p o m i n a , n a t o m i a s t p o d e j ś c i e a r c h i t e k t u r y d o t e ­ m a t y k i z a g o s p o d a r o w a n i a t e r e n ó w o p o d w y ż s z o n y m s p a d k u j e s t z g o ł a i n n e n i ż w l i t e r a ­ t u r z e , a m i a n o w i c i e : - o b s z a r y z a b u d o w a n e n a u r o z m a i c o n e j r z e ź b i e s t a n o w i ą l e p s z y m a t e r i a ł d l a a r c h i t e k t ó w k r a j o b r a z u ; - o b s z a r y p r o b l e m o w e ( i >6o) w y k o r z y s t y w a n e j a k o t e r e n y o r n e m u s z ą b y ć p o d d a w a n e o d p o w i e d n i m i g e n e r u j ą c y m k o s z t y z a b i e g o m a g r o t e c h n i c z n y m , n a t o m i a s t p r z e z n a c z o ­ n e p o d i n w e s t y c j e z o s t a j ą w y ł ą c z o n e z p r o d u k c j i r o l n i c z e j i p r z y g o t o w a n e t y l k o r a z - b e z g e n e r o w a n i a c i ą g ł y c h k o s z t ó w . N a r z ę d z i a k o m p u t e r o w e w y k o r z y s t y w a n e w t e c h n o l o g i i p r z e t w a r z a n i a i n f o r m a c j i p r z e ­ s t r z e n n e j t o b a r d z o w y g o d n e n a r z ę d z i e p l a n i s t y c z n e , u m o ż l i w i a j ą c e p r a c ę n a d w i e l o ­ a s p e k t o w y m i a n a l i z a m i o b s z a r ó w p r o b l e m o w y c h . O d p o w i e d n i d o b ó r k a t e g o r i i t e m a t y c z ­ n y c h i n a r z ę d z i m o ż e w w i e l u p r z y p a d k a c h n i e t y l k o u s p r a w n i a ć t e c h n o l o g i ę p r z e t w a r z a n i a d a n y c h p r z e s t r z e n n y c h , a l e r ó w n i e ż t w o r z y ć n o w ą j a k o ś ć w o p r a c o w a n i a c h p l a n i s t y c z ­ n y c h . W i ę k s z o ś ć a n a l i z p r z e s t r z e n n y c h m a c h a r a k t e r w i e l o e t a p o w y i w y k o r z y s t u j e r ó ż n e m o d e l e z a p i s u p r z e s t r z e n i : w e k t o r o w y i r a s t r o w y . K a ż d y z n i c h z a p e w n i a f u n k c j e k o m p l e ­ m e n t a r n e i w z a j e m n i e s i ę u z u p e ł n i a j ą c e w y m a g a n i a a n a l i t y c z n e . C o w a ż n e , w s z y s t k i e u ż y t e w n i n i e j s z y m o p r a c o w a n i u n a r z ę d z i a s ą u d o s t ę p n i o n e n a z a s a d a c h w o l n e g o o p r o g r a m o w a n i a O p e n S o u r c e . D z i ę k i t e m u e f e k t y p r a c y a n a l i t y k a m o ż n a w i e l o k r o t n i e i b e z s t r a t n i e w y k o r z y s t y w a ć , n i e p o n o s z ą c n a d m i e r n y c h k o s z t ó w n a f a c h o w e o p r o g r a m o w a n i e .

PIŚMIENNICTWO

Hopfer A., Cymerman R., Nowak A., 1982. Ocena i waloryzacja gruntów wiejskich. PWRiL,

Warszawa.

Koter M., 1994. Od fizjonomii do morfogenezy i morfologii porównawczej. [W:] Zagadnienia

geografii historycznej osadnictwa w Polsce. UMK - UŁ, Toruń - Łódź.

Szymański M., 1969. Geodezja rolna w planowaniu przestrzennym wsi. PPWK, Warszawa

Wańkowicz W., 2010. Planowanie przestrzeni o wysokich walorach krajobrazowych - problemy

ekonomiczne. Komisja Krajobrazu Kulturowego. PTG, Sosnowiec.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 12 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących

znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. nr 213, poz. 1397).

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 17 listopada 2011 r. w sprawie

bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych,

a także standardowych opracowań kartograficznych (Dz.U. nr 279, poz. 1642).

(12)

D elim itacja obszarów na potrzeby planow ania przestrzennego

225

Ustawa z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 2004 r., nr 121,

poz. 1266).

Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80,

poz. 717).

Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r., nr 142, poz. 1591).

A R E A S D E L I M I T A T I O N F O R S P A T I A L P L A N N I N G

Abstract. Sustainable development o f local government isn’t possible without the four

basic groups o f strategic tools. The spatial order is created by good information, policy

and spatial m anagement. It is also im portant how to m anage the spatial resources.

Summary o f these instrum ents (selection, recording, storing, and sharing o f land

information, spatial policy, administration and spatial management) and implementation

of planned activities in the field of spatial arranging space, and their relationships on the

basis o f synergy determ ines the spatial order, in accordance w ith the principle of

sustainable development.

It should also be remembered that GIS tools play an increasingly important role in

collecting, processing and sharing o f spatial inform ation for planning. The article

presents an example o f using GIS tools in form o f topographic indices, geometric and

spatial analysis o f the basic fields separated by use of evaluation techniques geographical

processing conditions, which decided o f the development and delimitation o f spatial

planning areas.

Key w ords: area for strategic intervention, identification, spatial objects inventory,

spatial information.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Knowledge of seafarers in this respect, most often based on stories that circulate among sailors and unfortunately usually has little to do with their actual legal status. This

Choć sama komunikacja na drodze za pomocą CB-radia ma charakter anonimowy i otwarty (w rozmowach może wziąć udział teoretycznie każdy, kto dys- ponuje urządzeniem CB-radia lub

The analysis of selected Middle English texts shows that it has approximately 5% share in the semantic field HILL / MOUNTAIN in Middle English (Sądej 2008). While the noun

aanvliegroute naar een landingsbaan beschrijft) die een vliegtuigcrash tot gevolg had, aansprakelijk gehouden. 14 De kaart was gebaseerd op onjuiste data die was

An analysis of the Russian share in the production of principal types of industrial products over the last three decades as well as a comparison of particular development indicators

Bilous considers the legend about Jerusalem a part of the Holy Bible and, on the basis of the hermeneutic interpretation - the historic, allegorical,

[r]

gdybym był społeczeństwem polskim w Galicji [...], zastanawiałbym się nad sposobami leczenia nieszczęśliwej Rusi, wobec której mamy przecież obowiązki. Leczyć zaś można