Praca oryginalna Original paper
Wykazano, ¿e czynnikiem o dzia³aniu przeciwbak-teryjnym w ¿ywieniu kurcz¹t oraz prosi¹t s¹ bakterie kwasu mlekowego okrelane jako probiotyk, a tak¿e oligosacharyd mannanu uznawany za prebiotyk (3, 11, 18, 19). Obie te substancje stosowane w ¿ywieniu zwie-rz¹t ³¹cznie okrela siê jako synbiotyk. Czynnikami o dzia³aniu przeciwbakteryjnym mog¹ byæ równie¿ krótko³añcuchowe kwasy t³uszczowe (SCA) stosowa-ne do ochrony ¿ywnoci, w tym miêsa, przed chorobo-twórczymi bakteriami (23). Krótko³añcuchowe kwasy organiczne, w tym kwas octowy, propionowy i mas³o-wy powstaj¹ w bardzo ma³ych ilociach w przewodzie pokarmowym zwierz¹t monogastrycznych. Syntetyzo-wane s¹ przez mikroflorê z glukozy w drodze fermen-tacji bakteryjnej. Stwierdzono, ¿e krótko³añcuchowe kwasy t³uszczowe dzia³aj¹ hamuj¹co na bakterie cho-robotwórcze, w tym z rodzaju Campylobacter spp. (4, 24). Kwas mrówkowy w kombinacjach z kwasem pro-pionowym okaza³ siê czynnikiem bakteriobójczym w paszach zawieraj¹cych mikroorganizmy patogenne, w tym z rodzaju Salmonella spp. (8, 10, 21). W pro-dukcji pasz dla zwierz¹t kwas propionowy stosowano jako czynnik hamuj¹cy rozwój pleni i wytwarzanych przez nie toksyn (5). Dzia³anie buforuj¹ce kwasów
or-ganicznych ma du¿e znaczenie u m³odych zwierz¹t, których przewód pokarmowy znajduje siê w rozwoju, a funkcje narz¹dów cia³a zwi¹zanych z przewodem po-karmowym nie zosta³y jeszcze osi¹gniête. Poszczegól-ne kwasy organiczPoszczegól-ne ró¿ni¹ siê stopniem rozpuszczal-noci w wodzie, si³¹ zakwaszania i dzia³aniem na bak-terie chorobotwórcze. Kwas fumarowy w przeciwieñ-stwie do kwasu mrówkowego jest s³abiej rozpuszczal-ny w wodzie. Przyjêto hipotezê, ¿e kwas fumarowy jako trudniej rozpuszczalny w wodzie, oddzia³ywa³ bêdzie g³ównie na florê bakteryjn¹ jelita lepego i kloaki, nie naruszaj¹c sk³adu flory bakteryjnej jelita cienkiego, za kwas mrówkowy jako dobrze rozpuszczalny w wodzie oddzia³ywa³ bêdzie na mikroflorê wola i jelita cienkiego. Celem badañ by³a ocena efektywnoci kwasu fuma-rowego w porównaniu do kwasu mrówkowego stoso-wanych w ¿ywieniu kurcz¹t brojlerów, w obecnoci synbiotyku.
Materia³ i metody
Badania prowadzono w porównaniu do ptaków nie otrzy-muj¹cych ¿adnego z wymienionych dodatków paszowych (kontrola negatywna) i otrzymuj¹cych wy³¹cznie antybiotyk paszowy (kontrola pozytywna). Badania wykonano na 600
Efektywnoæ kwasów organicznych i synbiotyku
w ¿ywieniu kurcz¹t rzenych
FRANCISZEK BRZÓSKA
Dzia³ ¯ywienia Zwierz¹t i Paszoznawstwa Instytutu Zootechniki, 32-083 Balice
Brzóska F.
Effectivity of organic acids and synbiotic in chicken-broiler feeding
Summary
The aim of the study was the comparison of performance, mortality and quality of the carcasses of the broiler chickens fed feed mixtures without antibacterial additives (CON), with the antibiotics Flavomycine (ANT) and fumaric (FUA) or formic (FOA) acids. Birds in experimental groups (FUA, FOA) were fed with the addition of lactic acid bacteria (LAB) and mannan oligosaccharide (MOS). The studies were carried out on 600 broilers of the ROSS breed (four groups, each group in two replications for 75 birds).
The investigation shows that fumaric and formic acids significantly increased broiler body weight in comparison to the control and antibiotic groups (P £ 0.01). Bird mortality was 2.5%; 1.3%; 0.0% and 1.3%, respectively. Feed consumption increased, but feed conversion ratio decreased significantly in experimental groups (P £ 0.01). The European Index of Production (EPI-index) was increased significantly in the experimental groups (P £ 0.01). Fumaric and formic acids significantly increased carcass weight (P £ 0.01). There was no significant differences in the digestic tract and muscle of pH after broilers slaughter. There was also no difference in dry matter, crude protein and fat content in breast muscles. Metabolic parameters of the serum were at an average level for young birds. Glucose levels for birds receiving antibiotics was higher than for the other birds. Fumaric and formic acid increased Enterococcus, Streptococcus and Lactobacillus bacteria in the small intestine, but Enterococcus and Lactobacillus bacteria in the cecum. A small number of Bacillus spp. and Proteus mirabilis were detected in the small intestine and cecum, while Salmonella, Shigella and Campylobacter were not detected in the cecum.
kurczêtach genotypu ROSS podzielonych na 4 grupy, ka¿da w dwóch powtórzeniach po 75 szt., na ptakach utrzymywa-nych do wieku 6 tygodni. Jednodniowe pisklêta zakupiono w komercyjnej wylêgarni drobiu i podzielono losowo na gru-py. Premiksy bez i z dodatkiem antybiotyku paszowego otrzy-mano z wytwórni BASF Kutno. Grupa kontrolna negatywna nie otrzymywa³a dodatków paszowych (CON, grupa I), a gru-pa kontrolna pozytywna zawiera³a antybiotyk Flawomycynê w iloci 5 mg/kg (ANT, grupa II). Pasze dla grup zwierz¹t dowiadczalnych zawiera³y kwas fumarowy (FUA) w iloci 9,7 g/kg paszy (grupa III) i kwas mrówkowy (FOA) w iloci 12,6 g/kg paszy (grupa IV). Iloci stosowanych kwasów usta-lono na podstawie miareczkowania mieszanki paszowej, tak aby uzyskaæ ten sam poziom zakwaszenia. Mieszanki paszo-we dla grup dowiadczalnych zawiera³y ponadto probiotyk (bakterie kwasu mlekowego, LAB) i prebiotyk (oligosacha-ryd mannanu, MOS). W badaniach zastosowano bakterie kwasu mlekowego otrzymane z kolekcji Instytutu Biotechno-logii Przemys³u Rolno-Spo¿ywczego w Warszawie. Zawiera-³y szczepy Lactobacillus paracasei KKP 824, Lactobacillus rhamnosus KKP 825 i Lactobacillus rhamnosus KKP 826 o stê¿eniu 6,7 × 108 j.t.k./g, wystêpuj¹ce w mieszaninie 1 : 2 : 2.
Bakterie stosowano w ¿ywieniu ptaków w iloci oko³o 4 mln. komórek bakteryjnych/ptaka/dzieñ. Probiotyk podawano w wodzie dwukrotnie, od 4. do 6. i od 22. do 24. dnia ¿ycia kurcz¹t. Antybiotyk paszowy Flawomycynê stosowano w ilo-ci 5 mg/kg paszy i prebiotyk w iloilo-ci 1 g/kg paszy podawano w mieszance paszowej dla odpowiednich grup ptaków. Anty-biotyk wycofano 5 dni przed koñcem chowu kurcz¹t, za pre-biotyk stosowano przez ca³y okres chowu. Oligosacharyd mannanu (preparat Biomos) stosowano w iloci 1,0 g/kg mie-szanki paszowej.
Kurczêta umieszczono w 8 boksach, po dwa boksy dla ka¿-dej kombinacji, w ka¿dym boksie po 75 szt., na ció³ce z wiór drewna. Obsada ptaków wynosi³a 13,2 szt./m2, a obci¹¿enie
powierzchni w ostatnim tygodniu chowu wynosi³o 27,7 kg ¿ywca/m2 powierzchni. Kurczêta ¿ywiono do woli
mieszan-kami starter i grower, nat³uszczonymi ole-jem rzepakowym w iloci 40 g/kg, zgod-nie z normami ¿ywienia drobiu (13). Kur-czêta utrzymywano do 6. tygodnia ¿ycia. Wodê w pierwszych 2 tygodniach podawa-no z poide³ punktowych, a po tym okresie z poide³ rynienkowych. Masê cia³a kurcz¹t okrelano przed dowiadczeniem oraz w wieku 21 i 42 dni. Masa cia³a 1-dnio-wych piskl¹t wynosi³a rednio 38,1 ± 0,9 g. W czasie trwania dowiadczenia mierzo-no spo¿ycie paszy przypadaj¹cej na grupê ptaków i wyliczano rednio na ptaka, a tak-¿e codziennie odnotowywano padniêcia kurcz¹t. Zmierzono zu¿ycie paszy na przy-rost masy kurcz¹t rednio w poszczegól-nych grupach i miertelnoæ ptaków oraz wyliczono europejski wskanik produkcji (EWW) wyliczony wed³ug wzoru podane-go przez wi¹tkiewicza i Koreleskiepodane-go (20).
Mikroflorê jelitow¹ badano u 10 ptaków w wieku 5 tygodni, wybranych losowo z ka¿dej grupy. Próbki z jelita cienkiego i jelita lepego pobierano do sterylnych probówek i przewo¿ono niezw³ocznie do laboratorium. Analizy wykonano w
Zak³a-dzie Mikrobiologii Klinicznej Szpitala Dzieciêcego CM UJ, zgodnie z procedur¹ zalecan¹ przez Pañstwowy Zak³ad Hi-gieny, a opisan¹ wczeniej (3).
Po zakoñczeniu dowiadczenia, 42. dnia ¿ycia kurcz¹t, z ka¿dej grupy wybrano losowo 10 ptaków, 5 kogutków i 5 kurek, okrelono masê cia³a i poddano ubojowi. Po uboju okrelano masê tuszek ciep³ych oraz masê ¿o³¹dka, w¹troby i nóg, wyliczano wydajnoæ rzen¹, a nastêpnie tuszki prze-chowywano w temp. 5°C w komorze ch³odniczej w czasie 24 godzin dla wykonania oceny poubojowej. Odczyn (pH) miê-nia piersiowego mierzono po 1 i 24 godzinach od uboju. Po up³ywie 24 godzin dokonano dysekcjê tuszek, okrelaj¹c masê miênia piersiowego, miênia nogi, masê skóry, ³ap i t³uszczu zawartego wewn¹trz jamy cia³a. Podzia³ tuszek na partie wy-konano zgodnie z procedur¹ podan¹ przez Zg³obicê i Ró¿yc-k¹ (25). Próbki z prawego miênia piersiowego pobrano do analiz chemicznych, zmielono i zamro¿ono. W próbkach po rozmro¿eniu oznaczano zawartoæ suchej masy, bia³ka ogól-nego, t³uszczu surowego i popio³u surowego (1).
Wyniki badañ poddano analizie statystycznej metod¹ ana-lizy wariancji i testu Duncana przy pomocy programu kom-puterowego Statgraphics.
Wyniki i omówienie
Zawartoæ sk³adników pokarmowych w mieszankach pe³noporcjowych kszta³towa³a siê na poziomie zaleca-nym dla kurcz¹t rzenych na oba okresy odchowu. Po-dawanie kurczêtom kwasu fumarowego (FUA) lub kwasu mrówkowego (FOA) oraz probiotyku i prebio-tyku istotnie zwiêkszy³o masê cia³a kurcz¹t w porów-naniu do grupy bez dodatków i z dodatkiem antybioty-ku Flawomycyny. Masa cia³a antybioty-kurcz¹t otrzymuj¹cych kwasy organiczne oraz probiotyk i prebiotyk by³a wy¿-sza od grupy kontrolnej bez dodatków (CON) rednio o 14,7%, a od grupy otrzymuj¹cej antybiotyk (ANT) o 8,0% (tab. 1). Fakt ten wiadczy, ¿e oba kwasy
orga-a k s W inik CON ANT S O M + B A L D S s a w k y w o r a m u f mrókwwaksowy ) g ( ñ e iz d . 1 2 , a ³ a i c a s a M 441,2 503,6 605,5 627,5 111,2 ) g ( ñ e iz d . 2 4 , a ³ a i c a s a M 1913Aa 2031bB 2224cC 2163cC 298,3 ) % ( æ o n l e tr e i m 2,50 1,28 0,00 1,28 0,46 )t z s / g ( y z s a p e i c y ¿ o p S 3,71Aa 3,84Aa 4,14Bb 4,13Bb 0,58 ). c . m g k / g ( y z s a p e i n a t s y z r o k y W 1,98Bb 1,82Aa 1,78Aa 1,74Aa 0,28 W W E -s k e d n I 285,6Aa 332,3Bb 320,3Bb 340,7Bb 43,9 H p x x x wole 5,73 6,10 5,29 5,49 0,19 x x x jeltiocienkie 6,26 6,48 6,29 6,58 0,10 x x x jeltiolepe 6,50 6,30 6,64 6,84 0,32 x x x kloaka 6,55 6,61 6,62 6,80 0,26
Tab. 1. Masa cia³a kurcz¹t brojlerów, spo¿ycie i wykorzystanie paszy, miertel-noæ, Indeks-EWW i pH przewodu pokarmowego
Objanienia: a, b, c, A, B, C rednie w tych samych wierszach oznaczone ró¿nymi literami ró¿ni¹ siê istotnie, ma³ymi przy p £ 0,05, du¿ymi przy p £ 0,01; CON bez dodatków; ANT z antybiotykiem; LAB + MOS z bakteriami kwasu mlekowego i oligosacharydem manganu
niczne u¿yte wraz z probiotykiem i prebiotykiem ko-rzystnie wp³ynê³y na przyrosty masy cia³a ptaków, za-tem na procesy trawienia, wch³aniania oraz wykorzy-stania energii i aminokwasów dawki pokarmowej. Uzys-kano potwierdzenie wczeniejszych badañ naukowych wskazuj¹cych, ¿e kwasy organiczne dodawane do mie-szanek paszowych lub wody pokarmowej dla kurcz¹t rzenych korzystnie oddzia³uj¹ na ich wzrost (4, 11, 15-17). Wyniki te wskazuj¹ równie¿, ¿e kwasy orga-niczne stosowane wraz w probiotykiem i prebiotykiem poprawiaj¹ efektywnoæ odchowu kurcz¹t poprzez ograniczenie liczebnoci padniêæ. Oba kwasy organicz-ne zmniejszy³y liczbê padniêæ kurcz¹t z 2,50% (CON) i 1,28% (ANT) do 0,00% (FUA) i 1,28% (FOA). W odchowie kurcz¹t w praktyce produkcyjnej przyjêto jako standard dopuszczalne padniêcia kurcz¹t do 4%.
Przyjmuje siê, ¿e kwasy organiczne poprzez zakwa-szanie mieszanki paszowej, obni¿aj¹ jej pojemnoæ bu-forow¹, co zmniejsza zapotrzebowanie na kwas solny wytwarzany przez komórki gruczo³owe ¿o³¹dka kur-cz¹t. Uwa¿a siê równie¿, ¿e stosowanie kwasów orga-nicznych zakwaszaj¹cych mieszanki obni¿a pH treci przewodu pokarmowego, co stwarza dogodne warunki do bytowania w przewodzie pokarmowym bakterii
kwasu mlekowego, a utrudnia lub elimi-nuje rozwój patogennej flory bakteryjnej wytwarzaj¹cej szkodliwe dla zdrowia ptaków endotoksyny. Wynikiem dzia³a-nia endotoksyn mog¹ byæ biegunki pro-wadz¹ce do padniêæ kurcz¹t. Patogenna flora bakteryjna pochodzi z zaka¿onej paszy, z wody czy ció³ki zanieczyszczo-nej odchodami ptaków. Czynniki do-wiadczalne u¿yte w badaniach, szcze-gólnie kwas fumarowy, istotnie obni¿y-³y liczbê padniêæ kurcz¹t. Nie mo¿na wykluczyæ, ¿e powodem by³o zwiêksze-nie zawartoci w jelicie cienkim po-¿¹danych bakterii kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus, Enterococcus i Streptococcus. W przewodzie pokarmo-wym stwierdzono ponadto niewielk¹ liczbê kolonii bakterii Bacillus spp. i Proteus mirabilis (ryc. 1). W jelicie le-pym nie stwierdzono obecnoci bakterii Streptococcus, natomiast liczebnoæ bak-terii Escherichia coli utrzymywa³a siê na podobnym poziomie (ryc. 2). W obu czêciach przewodu pokarmowego nie stwierdzono obecnoci bakterii z rodza-jów Salmonella i Shigella. U ptaków otrzymuj¹cych badane czynniki nie stwierdzono obecnoci bakterii Campy-lobacter, w jelicie lepym stwierdzono niewielkie iloci bakterii z rodzaju Clos-tridium (ryc. 1 i 2), co wskazuje na dobr¹ jakoæ higieniczn¹ mieszanki pa-szowej i wody pitnej, a tak¿e rodowi-ska bytowania kurcz¹t. Szkodliwoæ wy-branych szczepów bakterii Echerichia coli wywo³uj¹-cych zaka¿enia u ptaków omówiona zosta³a przez Oska (14). Wyniki badañ nie potwierdzaj¹ hipotezy posta-wionej we wstêpie pracy, ¿e skutecznoæ kwasu fuma-rowego jest wy¿sza w koñcowym odcinku przewodu pokarmowego. Kwas fumarowy jako trudno rozpusz-czalny w wodzie, oddzia³ywa³ zarówno na florê bakte-ryjn¹ jelita cienkiego, jak i jelita lepego. We wczeniej-szych badaniach wykazano, ¿e antybakteryjny wp³yw kwasów organicznych polega na penetrowaniu b³ony lipidowej komórek bakteryjnych oraz zmianie odczy-nu cytoplazmy komórkowej poprzez dysocjacjê anio-nów i protoanio-nów (6). Sugerowano, ¿e kwasy organiczne zak³ócaj¹ strukturê b³ony cytoplazmatycznej bakterii, co ogranicza transport elektronów i obni¿a produkcjê ATP, a tym samym ogranicza ¿ywotnoæ bakterii cho-robotwórczych w przewodzie pokarmowym ptaków (2). Rolê kwasów organicznych w rozwoju flory bakte-ryjnej jelita lepego kurcz¹t brojlerów w czasie ich wzrostu i rozwoju omówiono w pracy van der Wielena i in. (24).
Kwasy organiczne stosowano równie¿ w wodzie pit-nej dla brojlerów zara¿onych eksperymentalnie bakte-ri¹ Campylobacter. Podawanie wody zakwaszonej eli-Ryc. 2. Liczebnoæ koloni mikroflory w jelicie lepym u brojlerów ¿ywionych
pasz¹ z dodatkiem badanych czynników (log jtk/g)
0 2 4 6 8 10 log jkt/g CON ANT LAB+MOS+Kwas fumarowy LAB+MOS+Kwas mrówkowy Enterococcus spp. Streptococcus spp. Lactobacillus spp. Escherichia coli Clostridium spp. Bacillus spp. Corynebacterium spp.
Ryc. 1. Liczebnoæ koloni mikroflory w jelicie cienkim u brojlerów ¿ywionych pasz¹ z dodatkiem badanych czynników (log jtk/g)
0 2 4 6 8 10 log jkt/g CON ANT LAB+MOS+Kwas fumarowy LAB+MOS+Kwas mrówkowy Enterococcus spp. Streptococcus spp. Lactobacillus spp. Escherichia coli Clostridium spp. Bacillus spp. Corynebacterium spp. Proteus mirabilis Salmonella spp. Shigella spp. Campylobacter spp.
minowa³o bakterie z przewodu pokarmowego kurcz¹t, poprawiaj¹c w sposób znacz¹cy higienê produkcji broj-lerów (4). Kwas mrówkowy i propionowy stosowano w innych badaniach z dobrym skutkiem dla obni¿enia liczby salmonelli, bakterii z grupy coli, w tym Escheri-chia coli w jelicie cienkim, jelicie lepym, co obni¿a³o znacz¹co liczebnoæ tych bakterii w odchodach kurcz¹t (8, 10).
Wy¿szej masie cia³a ptaków dowiadczalnych odpo-wiada³o wy¿sze spo¿ycie paszy, co jest zjawiskiem na-turalnym, stwierdzanym w odchowie kurcz¹t rzenych. Zu¿ycie mieszanki paszowej kszta³towa³o siê na pozio-mie od 1,82 do 1,90 kg/kg masy cia³a w grupach kon-trolnych (CON, ANT), z tendencj¹ do obni¿enia siê w grupach otrzymuj¹cych kwasy organiczne od 1,74 do 1,78 kg/kg masy cia³a (FUA, FOA). Istotny wp³yw probiotyku, prebiotyku, a tak¿e kwasu fumarowego na wykorzystanie paszy przez kurczêta brojlery potwier-dzono równie¿ we wczeniejszych badaniach (3, 15).
Efektem ni¿szej liczebnoci padniêæ i wy¿szej masy cia³a ptaków dowiadczalnych
otrzymuj¹-cych dodatek kwasów organicznych by³y istotnie wy¿sze europejskie wskaniki cho-wu drobiu (Indeks-EWW). Wskanik ten stosowany jest w celach porównawczych, dla obiektywizacji efektów produkcyjnych uzyskiwanych w ró¿nych warunkach cho-wu kurcz¹t rzenych, przy ró¿nym ¿ywie-niu i zagêszcze¿ywie-niu ptaków. Dodatek kwa-sów organicznych zwiêkszy³ istotnie wiel-koæ tego wskanika z 286 dla grupy bez dodatków (CON), do 332 w grupie z do-datkiem antybiotyku (ANT) oraz 320 i 341 w grupach dowiadczalnych z dodatkiem probiotyku, prebiotyku oraz kwasu fuma-rowego (FUA) i kwasu mrówkowego (FOA). Wartoæ tego wskanika w grupach dowiadczalnych znacz¹co przewy¿sza³a jego wielkoæ stwierdzon¹ we wczeniej-szych badaniach wi¹tkiewicza i Korele-skiego (20).
Nie stwierdzono, aby podawanie kurczê-tom kwasów organicznych z pozosta³ymi dodatkami istotnie obni¿a³o odczyn prze-wodu pokarmowego. Podobne rezultaty uzyskano we wczeniejszych badaniach przy stosowaniu kwasu fumarowego oraz probiotyku i prebiotyku (3). Nie uzyskano potwierdzenia hipotezy postawionej na wstêpie pracy, ¿e stosowanie kwasów or-ganicznych obni¿a istotnie treæ przewodu pokarmowego. Wyt³umaczeniem tego zja-wiska mog¹ byæ badania, w których kur-czêtom brojlerom podawano kwas propio-nowy w paszy. Wykazano, ¿e kwas ten jest absorbowany w wolu i ¿o³¹dku, nie osi¹-gaj¹c jelita cienkiego i lepego (9). Uzys-kane wyniki trudno uzasadniæ, jakkolwiek nie mo¿na wykluczyæ, ¿e zastosowane
daw-ki kwasów by³y zbyt nisdaw-kie dla uzyskania istotnego ob-ni¿enia odczynu przewodu pokarmowego. Innym aspek-tem tego problemu jest istnienie moderatorów buforu-j¹cych, wêglanowego i fosforanowego, w organizmach zwierz¹t, które neutralizuj¹ kwasy organiczne pobrane w diecie i mog¹ obni¿aæ skutecznoæ czynnika zakwa-szaj¹cego w przewodzie pokarmowym. U ssaków mo-deratory te wydzielane s¹ g³ównie przez linianki. Nie mo¿na wykluczyæ, ¿e u ptaków odgrywaj¹ one pewn¹ rolê w czêci wydzielniczej nab³onka prze³yku i wola, jakkolwiek kwestia ta wymaga dalszego wyjanienia.
Stosowanie kwasów organicznych wraz z probioty-kiem i prebiotyprobioty-kiem w ¿ywieniu kurcz¹t jako alterna-tywa do antybiotyku paszowego nie wp³ywa³o istotnie na wydajnoæ rzen¹ kurcz¹t. W grupach dowiadczal-nych o wy¿szej masie cia³a kurcz¹t stwierdzono nieco wy¿sz¹ wydajnoæ rzen¹, przy braku istotnych ró¿nic pomiêdzy grupami (tab. 2). Wy¿szej masie cia³a kurcz¹t grup dowiadczalnych odpowiada³a równie¿ istotnie wy¿sza masa miêni piersiowych i miêni nóg, Tab. 2. Jakoæ tuszki, jakoæ miêsa i wskaniki fizjologiczne krwi
Objanienia: jak w tab. 1. a k s W inik CON ANT S O M + B A L D S s a w K y w o r a m u f mrKówwkaoswy :i k z s u t æ o k a j i a s a M x x x Masatuszki(g) 1421aA 1625bB 1571bB 1594bB 17 x x x Wydajnoærzena(%) 72,10 74,13 73,00 72,79 1,51 x x x Miêsieñpiersiowy(%tuszk)i 23,49 24,22 23,53 23,25 0,22 x x x Miêsieñnogi(%tuszk)i 22,23 22,29 22,65 22,97 0,73 x x x ¯o³¹dek(%m.c). 2,95 2,79 2,89 2,97 0,91 x x x W¹rtoba(%m.c). 3,99bB 3,58aA 3,87bB 3,61aA 0,22 x x x Skóra(%m.c). 12,98 12,90 13,24 12,96 1,38 x x x Kocinogi(%m.c). 5,74 5,77 5,76 5,75 0,34 x x x T³uszczzapasowy(%tuszk)i 1,83aA 2,00bB 2,11bB 2,27cC 0,38 : a s ê i m æ o k a J x x x pHpo1godz. 6,07 6,02 5,89 5,92 0,19 x x x pHpo24godz. 6,01 5,91 5,83 5,87 0,10 x x x Suchamasa(%) 25,03 25,00 24,21 24,91 0,54 x x x Bia³koogólne(%s.m). 23,83 23,73 23,63 23,91 0,43 x x x T³uszczsurowy(%s.m). 0,82abAB 0,99bB 0,81abAB 0,74aA 0,18 x x x Popió³(%s.m). 1,17 1,18 1,18 1,17 0,02 x x x Srtatycieplne(%) 27,12bB 29,01bB 27,02bB 23,72aA 4,12 a k s W nikikrw:i x x x Bia³koca³kowtie,mg/dl 3,13 3,34 3,16 3,22 0,38 x x x Glukoza,mg/dl 354,9a 386,9b 358,8a 357,9a 28,7 x x x Trójgilcerydy,mg/dl 26,72a 33,15ab 41,40b 36,79ab 15,58 x x x Cholesterolca³kowtiy,mg/dl 140,21 133,62 126,84 129,22 12,80 x x x HDL,mg/dl 97,04 92,38 88,49 90,90 7,85 x x x LDL,mg/dl 37,78 34,50 28,88 30,93 8,86
a przyrost poszczególnych partii cia³a pozostawa³ w pro-porcji do ogólnej jego masy.
Zró¿nicowanie dodatków paszowych w diecie kur-cz¹t nie wp³ynê³o istotnie na masê narz¹dów, w tym ¿o³¹dka, skóry i nóg. W grupie kontrolnej i grupie z dodatkiem kwasu fumarowego stwierdzono istotny wzrost masy w¹troby. Zjawisko to trudno jest uzasad-niæ w wietle wykonanych badañ.
Ot³uszczenie kurcz¹t nie przekracza³o przyjêtych norm w chowie kurcz¹t rzenych, jakkolwiek zwiêk-sza³o siê ze wzrostem masy cia³a, co jest zjawiskiem powszechnie znanym.
Nie stwierdzono istotnych ró¿nic w odczynie miê-nia piersiowego mierzonego po 1 i 24 godzinach od uboju ptaków, co wskazuje, ¿e czynniki dowiadczenia nie wp³ywa³y na jakoæ technologiczn¹ miêsa do prze-twórstwa i jego przydatnoæ do produkcji wêdlin dro-biowych. Nie stwierdzono równie¿ istotnych ró¿nic w zawartoci suchej masy, bia³ka i popio³u w miêniu piersiowym pomiêdzy ptakami z ró¿nych grup, jakkol-wiek podawanie kurczêtom kwasu mrówkowego zmniejszy³o w miêniu piersiowym zawartoæ t³uszczu surowego. Miêsieñ piersiowy w przeciwieñstwie do miêni nóg, zawiera 3-4-krotnie mniej t³uszczu i jest to cecha warunkowana genetycznie. Jakkolwiek obni¿a to jego walory smakowe, to poprawia jakoæ prozdrowot-n¹. Ni¿sza zawartoæ t³uszczu w miêniu piersiowym ni¿ w miêniach nóg wynikaæ mo¿e z utraty fizjolo-gicznego znaczenia tej partii cia³a u kurcz¹t brojlerów, w przeciwieñstwie do ptaków lotnych. Opisane zmia-ny sz³y w parze z istotnie ni¿szymi stratami w czasie gotowania miênia piersiowego. W czasie gotowania miêni znaczna czêæ t³uszczu i wody tkankowej, w tym t³uszczu ródtkankowego ulega rozpuszczeniu w wo-dzie, na czym opiera siê produkcja roso³u drobiowego. Masa miênia piersiowego i jego sk³ad chemiczny zgod-ne by³y z wynikami wczeniejszych badañ (7, 12, 22). Wskaniki metaboliczne oznaczane w osoczu krwi kurcz¹t mieci³y siê w ramach norm przyjêtych dla ros-n¹cego drobiu. Podawanie kurczêtom antybiotyku pa-szowego istotnie zwiêkszy³o zawartoæ glukozy w krwi. Fakt ten mo¿e sugerowaæ, ¿e antybiotyk paszowy oprócz wp³ywu antybakteryjnego w jelitach ptaków, wp³ywa na metabolizm wêglowodanów. Podawanie kurczêtom kwasów organicznych zwiêkszy³o istotnie zawartoæ w osoczu trójglicerydów, natomiast nie zró¿nicowa³o poziomu cholesterolu ca³kowitego i lipoprotein zwi¹-zanych z cholesterolem.
Podsumowanie
Reasumuj¹c wyniki badañ mo¿na stwierdziæ, ¿e po-dawanie kurczêtom rzenym kwasu fumarowego lub kwasu mrówkowego w obecnoci probiotyku i prebio-tyku mo¿e stanowiæ alternatywê do stosowania anty-biotyku paszowego w ich ochronie przed chorobotwór-czymi bakteriami i utrzymaniem w³aciwego statusu bakterii kwasu mlekowego w przewodzie pokarmo-wym. Dzia³anie obu kwasów organicznych na organiz-my ptaków nie ró¿ni siê istotnie. Omawiane kwasy
od-dzia³uj¹ korzystnie na sk³ad mikroflory jelitowej rosn¹-cych ptaków oraz na jakoæ tuszek i podstawowych ich partii. Stosowanie kwasu fumarowego lub kwasu mrów-kowego w po³¹czeniu z bakteriami kwasu mlemrów-kowego i oligosacharydem mannanu istotnie zwiêksza wyko-rzystanie paszy i europejski wskanik produkcji kur-cz¹t brojlerów.
Pimiennictwo
1.AOAC.: Official Methods of Analysis. Association of Official Analytical Chemists, Arlington, Va, USA, 15th Edition 1990.
2.Axe D. D., Bailey J. E.: Transport of lactate and acetate through the energized cytoplasmic membrane of Escherichia coli. Biotechnol. Bioeng. 1995, 47, 8-19. 3.Brzóska F., Buluczewskij S., liwiñski B.: Effects of lactic acid bacteria and mannan oligosaccharide, with or without fumaric acid, on chicken performan-ce, mortality and carcass yield. J. Anim. Feed Sci. 2006, (w druku).
4.Chaveerach P., Keuzenkamp D. A., Lipman L. J. A., Van Knapen F.: Effect of organic acid in drinking water for young broilers on Campylobacter infection, volatile fatty acid production, gut microflora and histological cel changes. Poult. Sci. 2004, 83, 330-334.
5.Dixon R. C., Hamilton P. B.: Effect of feed ingredients on the antifungal activity of propionic acid. Poult. Sci. 1981, 60, 2407-2411.
6.Eklund T.: The antymicrobial effect of dissociated und undissociated sorbic acid at different pH levels. J. Appl. Bacteriol. 1983, 54, 383-389.
7.Fletcher D. L.: Broiler meat color variation, pH and texture. Poultry Sci. 1999, 78, 1323-1327.
8.Hinton M., Linton A. H.: Control of Salmonella infections in broiler chicken by the treatment of their feed. Vet. Rec. 1988, 123, 416-421.
9.Hume M. E., Corrier D. E., Ivie G. W., DeLoach J. R.: Metabolism of [14C]
propionic acid in broiler chicks. Poult. Sci. 1993, 72, 786-793.
10.Izat A. L., Tidwell N. M., Thomas M. A., Reiber M. A., Adams M. H., Colberg M., Waldroup P. W.: Effect of buffered propionic acid in diets on the performance of broiler chicken and on microflora of the intestine and carcass. Poult. Sci. 1990, 69, 818-826.
11.Kalavathy R., Abdullah N., Jaladin S., Wong C. M. V. L., Ho Y. W.: Effects of Lactobacillus cultures on performance and egg quality during the early laying period of hens. J. Anim. Feed Sci. 2005, 14, 537-547.
12.Lonergan S. M., Deeb N., Felder C. A., Lamont S. J.: Breast meat quality and composition in unique chicken population. Poultry Sci. 2003, 82, 1990-1994. 13.Normy ¯ywienia Drobiu: Wyd. Polska Akademia Nauk, 1993, Instytut
Fizjolo-gii i ¯ywienia Zwierz¹t, Jab³onna.
14.Osek J.: Szczepy Escherichia coli wywo³uj¹ce zaka¿enia u drobiu. Medycyna Wet. 2000, 56, 691-694.
15.Patterson J. A., Burkholder K. M.: Application of prebiotics and probiotics in poultry production. Poult. Sci. 2003, 82, 627-631.
16.Ricke S. C.: Perspectives on the use of organic acid and short chain fatty acids as antimicrobials. Poult. Sci. 2003, 82, 632-639.
17.Simon O., Jadamus A., Vahjen W.: Probiotic feed additives effectiveness and expected modes of action. J. Anim. Feed Sci. 2001, 10, 51-67.
18.Sims M. D., Dawson K. A., Newman K. E., Spring P., Hooge D. M.: Effect of dietary mannan oligosaccharide, bacitracin methylene disalicylate, or both on the live performance and intestinal microbiology of turkeys. Poultry Sci. 2004, 83, 1148-1154.
19.Spring P., Wenk C., Dawson K. A., Newman K. E.: Effect of mannan oligo-saccharide on different cecal parameters and on cecal concentration on eneteric bacteria in challanged broiler chicks. Poultry Sci. 2000, 79, 205-211. 20.wi¹tkiewicz S., Koreleski J.: Próba zwiêkszenia efektywnoci ¿ywieniowej
mieszanki paszowej dla kurcz¹t brojlerów w pierwszych dniach ¿ycia. Rocz. Nauk. Zoot. 2003, 30, 121-132.
21.Thompson J. L., Hinton M.: Antibacterial activity of formic and propionic acids in the diet of hens on salmonellas in the crop. Br. Poult. Sci. 1997, 38, 59-65. 22.Van der Laack R. L. J. M., Liu C. H., Smith M. O., Loveday H. D.:
Characteri-stics of pale, soft, exudative broiler breast meat. Poultry Sci. 2000, 79, 1057--1061.
23.Van Netten P., Veld J. H. H., Mossel D. A.: The immediate bactericidal effect acid on meat-borne pathogens. J. Appl. Bacteriol. 1994, 77, 490-496. 24.Van der Wielen P. W., Biesterveld S., Notermans S., Hofstra H., Urlings B. A.,
Van Knapen F.: Role of volatile fatty acids in development of the cecal micro-flora in broiler chickens during growth. App. Environ. Microbiol. 2000, 66, 2536-2540.
25.Zg³obica A., Ró¿ycka B.: Metodyka analizy rzenej tuszki kurcz¹t. PWRiL, Warszawa 1972, 72-85.
Adres autora: prof. dr hab. Franciszek Brzóska, Instytut Zootechniki, Dzia³ ¯ywienia Zwierz¹t i Paszoznawstwa, 32-083 Balice; e-mail: fbrzoska @izoo.krakow.pl
