Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 63 (12), 1613-1615, 2007

Medycyna Wet. 2007, 63 (12) 1613

Praca oryginalna Original paper

Lymphosarcoma (ch³oniakomiêsak) jest rzadko diagno-zowan¹ chorob¹ u koni (1, 12), mimo i¿ jest najczêœciej wystêpuj¹cym schorzeniem nowotworowym uk³adu bia-³okrwinkowego u tych zwierz¹t (10, 17). Nowotwór ten po raz pierwszy zosta³ opisany u koni w roku 1858 (1) przez Leiseringa (12), to jest zaledwie w 13 lat od zdiag-nozowania go u ludzi przez Virchowa, o czym wspomi-naj¹ w swych pracach Carlson oraz Neufeld (1, 12).

Mimo up³ywu prawie 150 lat od wykrycia tej choroby, jej etiologia nadal nie jest do koñca poznana. W piœmien-nictwie mo¿na znaleŸæ publikacje mówi¹ce o pod³o¿u wirusowym, ze wskazaniem na wirus typu C, który u byd-³a wywo³uje biabyd-³aczkê (1, 11, 12). Przeprowadzone pró-by wyizolowania wirusa od Ÿrebi¹t, które pad³y w kilka tygodni po urodzeniu, a u których rozpoznano ch³oniako-miêsaka nie dostarczy³y przekonywuj¹cych dowodów na jego istnienie (1, 12). Stwierdzono, ¿e wystêpowanie tego nowotworu u koni nie jest zwi¹zane z p³ci¹ ani z wiekiem (1, 10, 12, 17). Notowano zachorowania zarówno u Ÿre-bi¹t, jak i u koni maj¹cych ponad 20 lat, jednak¿e naj-czêœciej chorobê opisywano u koni w wieku 5-10 lat (1). Zdiagnozowano równie¿ ch³oniakomiêsaka u nienarodzo-nego Ÿrebiêcia (1).

Opis przypadku

W czerwcu 2005 roku do Katedry Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów UP we Wroc³awiu przywieziono 7-letniego konia pó³krwi z silnymi objawami dusznoœci. W wywiadzie ustalono, ¿e pierwsze ob-jawy pojawi³y siê tydzieñ wczeœniej. W czasie treningu koñ zacz¹³ najpierw intensywnie oddychaæ i kilka minut póŸniej nast¹pi³a utrata przytomnoœci. Objawy ust¹pi³y samoistnie bez interwencji lekarskiej. Po tym incydencie pojawi³y siê obrzêki

na przedpiersiu, które znik³y w ci¹gu 48 godzin. Kolejny atak nast¹pi³ w dwa dni póŸniej w czasie siod³ania. Tym razem atak by³ d³u¿szy. Ponownie pojawi³y siê obrzêki na przedpiersiu, dusznoœæ i sinica b³on œluzowych. Z wywiadu ustalono, ¿e zo-sta³y wtedy podane leki przeciwwstrz¹sowe, co spowodowa³o w miarê szybki powrót do normy. Po ustabilizowaniu stanu konia, zosta³ on skierowany do Kliniki na badanie EKG i RTG klatki piersiowej z podejrzeniem niewydolnoœci kr¹¿eniowej. W przeprowadzonym badaniu klinicznym stwierdzono dusz-noœæ mieszan¹, przyspieszon¹ liczbê têtna i oddechów. Na przedpiersiu oraz koñczynach widoczne by³y obrzêki (ryc. 1). Pobrano krew do badañ morfologicznych, biochemicznych oraz wykonano badanie gazometryczne krwi têtniczej. W badaniu opukowym klatki piersiowej stwierdzono wypuk st³umiony do wysokoœci ½ klatki piersiowej (ryc. 2) i wystêpuj¹cy nad nim wypuk zajawny. Nasunê³o to podejrzenie wodopiersia. Wyko-nano RTG i USG. Badania te potwierdzi³y obecnoœæ p³ynu. Pod kontrol¹ USG wykonano punkcjê klatki piersiowej i upusz-czono oko³o 15 litrów krwistego p³ynu (ryc. 3). P³yn ten zosta³ przes³any do badania mikrobiologicznego i cytologicznego. Wyniki badañ biochemicznych krwi nie wykaza³y odstêpstw od normy, natomiast w badaniu hematologicznym wykazano leukocytozê z granulocytoz¹. Po upuszczeniu p³ynu stan kli-niczny konia znacznie siê poprawi³, a parametry oddechowe i kr¹¿eniowe zaczê³y wracaæ do wartoœci fizjologicznych. Po-dano furosemid, cyclonaminê oraz p³yny infuzyjne: Sol. Rin-geri, Glucosum 5% z Natrium Chloratum 0,9% 1 : 1. W czasie kolejnych 3 dni kontynuowano leczenie oraz wykonano po-wtórne badanie gazometryczne, biochemiczne i morfologicz-ne krwi. Parametry gazometryczmorfologicz-ne i biochemiczmorfologicz-ne mieœci³y siê w zakresie norm referencyjnych, natomiast parametry morfo-logiczne zaczê³y siê zbli¿aæ do granic wartoœci referencyjnych. Obrzêki na koñczynach oraz na przedpiersiu ust¹pi³y. Pi¹tego dnia pobytu w klinice koñ pad³ nagle z objawami zapaœci kr¹-¿eniowej.

Kliniczna postaæ ch³oniakomiêsaka u konia

£UKASZ MATYSZCZAK, JÓZEF NICPOÑ, ARTUR NIEDWIED, AGNIESZKA SIKORSKA

Katedra Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw

Matyszczak £., Nicpoñ J., NiedŸwiedŸ A., Sikorska A.

Clinical form of lymphosarcoma

Despite the fact that lymphosarcoma is rarely diagnosed in horses it is the most common neoplasm of the white blood cell system in those animals. There are many different types of lymphosarcoma but in horses it only occurs in one of four types. Coexistence of many various clinical symptoms hides the primary causes of such diseases as for instance neoplasm. Due to those facts the precise diagnosis depends on the recognition of neoplasm cells in the cytology of ascetic fluid. In our case a lot of ascetic fluids made an x-ray examination impossible. Neoplasm cells were observed in ascetic fluid and an anatomicopathologic examination of the tumor from the chest revealed lymphosarcoma with the origin of mediastinal lymph nodes. Because of the similarity between human and horse clinical symptoms it will be possible in the future to diagnose lympho-sarcoma in horse on a human basis.

Medycyna Wet. 2007, 63 (12) 1614

Wykonano badanie sekcyjne, w którym stwierdzono obec-noœæ oko³o 20 litrów krwistego p³ynu w klatce piersiowej oraz guz w œródpiersiu wielkoœci 25 × 35 cm (ryc. 4). Pozosta³e narz¹dy wewnêtrzne nie wykazywa³y zmian patologicznych. Z guza pobrano wycinki tkanki do badania histopatologiczne-go, w którym rozpoznano ch³oniakomiêsaka.

Omówienie

Ch³oniakomiêsak jest chorob¹ rzadko stwierdzan¹ u koni, wystêpuje tylko w niewielkim procencie wœród wszystkich chronicznych chorób uk³adu oddechowego (5), jednak powinien byæ brany pod uwagê w diagnozie ró¿-nicowej (8, 10, 12). Mimo wielu form, wyró¿nia siê jego cztery podstawowe postaci: uogólniona (wieloognisko-wa), grasicza (oddecho(wieloognisko-wa), jelitowa (pokarmo(wieloognisko-wa), skór-na (skór-naskórkowa) (1, 8-12, 17). Czêsto kombiskór-nacje tych form wystêpuj¹ jednoczeœnie, co utrudnia ich zakwali-fikowanie do którejkolwiek z wymienionych postaci (1, 8, 10).

Najczêœciej jest stwierdzana postaæ wieloogniskowa (uogólniona) (8, 12), która objawia siê depresj¹, utrat¹ masy cia³a, uogólnionym obrzêkiem i powiêkszeniem obwodowych wêz³ów ch³onnych (1, 10). Czêsto zmiana-mi nowotworowyzmiana-mi objêta jest w¹troba, œledziona, i/lub wêz³y ch³onne krezkowe (10). Choruj¹ na ni¹ konie w ka¿-dym wieku, a poniewa¿ bardzo czêsto w momencie zdiag-nozowania, choroba jest ju¿ daleko zaawansowana, zwie-rzêta poddawane s¹ eutanazji (1). Badania poœmiertne wykonane u tych koni uwidaczniaj¹ zmiany nowotworo-we w wiêkszoœci narz¹dów nowotworo-wewnêtrznych oraz zmiany w uk³adzie limfatycznym (1).

Postaæ grasicza (oddechowa) wystêpuje najczêœciej u starych koni i dotyczy uk³adu oddechowego. Przyspie-szony oddech, szybkie mêczenie, wycieki z nosa, powiêk-szenie wêz³ów ch³onnych ¿uchwowych i tchawicowych, które nie poddaj¹ siê standardowemu leczeniu oraz wy-stêpowanie p³ynu w klatce piersiowej mog¹ sugerowaæ zmiany nowotworowe w obrêbie klatki piersiowej (1, 8). W momencie, gdy stwierdza siê p³yn w œródpiersiu, wska-zane jest jego zbadanie w kierunku komórek

nowotworo-wych (1, 8, 10, 18). Mimo i¿ postaæ ta ma czêsto formê rozsian¹, to zmiany pierwotne wystêpuj¹ zazwyczaj w klatce piersiowej (1).

U koni poni¿ej 5. roku ¿ycia diagnozuje siê najczêœciej formê pokarmow¹ (jelitow¹) (1). W wyniku zaatakowa-nia wêz³ów ch³onnych krezkowych, zmian na jelitach, obrzêku w¹troby i œledziony wystêpuje upoœledzone wch³anianie (1, 10, 13), co prowadzi do szybkiego spad-ku masy cia³a. Powiêkszone wêz³y ch³onne krezkowe mo¿na zdiagnozowaæ w badaniu per rectum (1).

Ostatni¹ z mo¿liwych form jest postaæ skórna (naskór-kowa) (12). Wystêpuje rzadko, dotyczy koni w ka¿dym wieku, ale najczêœciej m³odych (1, 12). Zmiany skórne mog¹ siê utrzymywaæ przez lata, niekiedy zanikaj¹ lub ulegaj¹ nasileniu (1). Rzadko zmianom skórnym towa-rzyszy ból. Wraz ze zmianami w skórze mo¿e te¿ wystê-powaæ powiêkszenie regionalnych wêz³ów ch³onnych, choæ organy wewnêtrzne najczêœciej pozostaj¹ bez zmian. Choroba ma ³agodny przebieg, a rozwijaj¹ce siê zmiany podskórne nie powoduj¹ œmierci. Konie, które maj¹ cy-tologicznie potwierdzon¹ postaæ skórn¹, mog¹ prze¿ywaæ

¬ Ryc. 1. Obrzêki na przedpiersiu ­ Ryc. 2. Linia st³umienia w p³ucach

Ryc. 3. P³yn z klatki piersiowej ®

Medycyna Wet. 2007, 63 (12) 1615 ponad 7 lat bez leczenia, a w dodatku forma ta jest bardzo

wra¿liwa na leczenie kortykosteroidami podawanymi ogólnie i miejscowo (1). Z danych piœmiennictwa wyni-ka, ¿e czêsto wystêpowanie wielu wspó³istniej¹cych ob-jawów zamazuje lub wrêcz ukrywa przyczynê pierwotn¹, jak¹ s¹ zmiany nowotworowe (8, 10, 12, 17), co stwarza trudnoœci w diagnozowaniu tej choroby w warunkach te-renowych.

Objawy choroby s¹ tak ma³o specyficzne (1, 4, 8, 12), ¿e czêsto dopiero wyst¹pienie zmian skórnych powoduje podjêcie leczenia we w³aœciwym kierunku. Do najczêœ-ciej wystêpuj¹cych objawów klinicznych nale¿¹: depre-sja, utrata masy cia³a, limfadenopatie, obrzêki wewnêtrz-ne, niepokój, ko³atanie serca, rozszerzenie ¿y³ szyjnych zewnêtrznych, gor¹czka, s³abe wyniki sportowe (3, 4, 8, 10). Innymi objawami, które mog¹ pomóc w rozpozna-niu s¹: powiêkszone obwodowe wêz³y ch³onne, dysfagia, dusznoœæ i kaszel (3, 4, 10). Poniewa¿ czêsto choroba jest rozpoznawana w póŸnym stadium, mog¹ wyst¹piæ obja-wy dodatkowe zwi¹zane z zaatakowaniem innych narz¹-dów wewnêtrznych (3). Niekiedy mo¿e do³¹czyæ siê bie-gunka, ¿ó³taczka (2, 4, 10), œwisty oskrzelowe wdechowe i wydechowe, st³umienie opukowe jednej lub obydwu stron klatki piersiowej oraz bóle kolkowe i utratê przy-tomnoœci (3). Bardzo czêsto wystêpuje równie¿ p³yn w œródpiersiu i jamie brzusznej (3, 4, 7, 8, 10, 15, 16). Mog¹ równie¿ pojawiaæ siê problemy z chodzeniem, jeœli nowotwór zaatakuje miêœnie lub œciêgna (6, 12). Przy u¿y-ciu badañ RTG lub/i USG mo¿na wykryæ zmiany rozros-towe w p³ucach, w¹trobie czy œledzionie (2, 12). W ta-kich przypadkach wskazane jest wykonanie biopsji diag-nostycznej. Limfosarkoma jako guz pierwotny w klatce piersiowej jest raczej rzadki (8), czêsto s¹ to przerzuty z nerek, pêcherza moczowego, tarczycy lub z ¿o³¹dka (8). U badanego konia nie stwierdzono zmian w innych na-rz¹dach ani te¿ odchyleñ parametrów biochemicznych i morfologicznych krwi. Stwierdzono jedynie leukocyto-zê z wysok¹ liczb¹ granulocytów (leukocyty 19,7 G/L za-kres 5,5-12; granulocyty 17,0 G/l zaza-kres 1,2-6,8). Okazu-je siê, ¿e u 20-30% dotkniêtych chorob¹ koni, w badaniu hematologicznym mog¹ wystêpowaæ m³odociane posta-cie limfocytów oraz anemia, która dotyczy 40-50% koni (1, 8, 10). Uwa¿a siê, ¿e anemia mo¿e byæ spowodowana utrat¹ erytrocytów w wyniku reakcji autoimmunologicz-nych i zahamowaniem erytropoezy (1, 2, 12). Leukocyto-za mo¿e przebiegaæ z neutrofili¹ i/lub hyperfibrynogemi¹ a poziom gamma globulin mo¿e byæ na œrednim lub wy-sokim poziomie (1, 3). Obserwowano tak¿e obni¿enie IgM (1), zmiany poziomu wapnia w surowicy krwi (3), uszko-dzenie w¹troby i nerek (10), co powodowa³o wzrost ak-tywnoœci aminotransferazy asparaginowej, fosfatazy za-sadowej, dehydrogenazy sorbitolowej, aminotransferazy alaninowej oraz wzrost poziomu trójglicerydów (10). Lim-fosarkoma mo¿e przebiegaæ bez zmian w obrazie bia³o-krwinkowym, dlatego badania hematologiczne oraz bio-chemiczne krwi nie s¹ specyficzne i na ich podstawie nie mo¿na postawiæ rozpoznania (8, 10). Do p³ynu puchlino-wego, który gromadzi siê w klatce piersiowej, czêsto prze-nikaj¹ komórki nowotworowe (8, 14), co pozwala ustaliæ etiologiê choroby na podstawie badania cytologicznego. W opisanym przypadku, w p³ynie, który uzyskano pod-czas punkcji klatki piersiowej wykryto komórki

ch³onia-komiêsaka. W czasie punkcji uzyskano 15 litrów p³ynu, ale opisywano przypadki, w których otrzymano 35 litrów p³ynu (3, 10). Powy¿sze dane wskazuj¹, jak skompliko-wane i trudne jest rozpoznanie na wczesnym etapie zmian nowotworowych, które s¹ zlokalizowane w klatce pier-siowej. Przy du¿ej iloœci p³ynu w œródpiersiu badanie RTG napotyka na przeszkody natury technicznej. Z tego po-wodu diagnoza jest uzale¿niona od wykrycia i rozpozna-nia komórek nowotworowych. Dlatego oprócz badarozpozna-nia klinicznego powinno siê wykonaæ badanie cytologiczne p³ynu z klatki piersiowej oraz jamy brzusznej i/lub biop-sjê wêz³ów ch³onnych. Biopsja w¹troby zazwyczaj wy-kazuje zaawansowane zwyrodnienie t³uszczowe (10). Nie-kiedy przy¿yciowe rozpoznanie choroby nie jest mo¿li-we i diagnoza stawiana jest dopiero na podstawie bada-nia anatomopatologicznego. Skutecznego leczebada-nia odde-chowej postaci ch³oniakomiêsaka na razie brak (3, 4, 10, 15, 16, 18).

Limfosarkoma u koni jest chorob¹ interesuj¹c¹ ze wzglêdu na jej podobieñstwo do limfosarkomy cz³owie-ka. Konie charakteryzuj¹ siê relatywnie najd³u¿szym ¿y-ciem wœród zwierz¹t gospodarskich, dlatego historia cho-roby, jak i objawy kliniczne oraz zmiany patologiczne s¹ podobne do tych, które opisywane s¹ u ludzi. Trwaj¹ pra-ce nad usystematyzowaniem objawów oraz przyporz¹d-kowaniem ich do odpowiednich postaci choroby, co u³at-wi diagnozowanie i leczenie. Mnogoœæ objawów, jak i ich wzajemne powi¹zania powoduj¹, ¿e nie zawsze choroba jest rozpoznawana przy¿yciowo, a poniewa¿ sekcje koni nie s¹ wykonywane rutynowo, byæ mo¿e nie jest to tak rzadko wystêpuj¹ce schorzenie u koni, jak siê powszech-nie s¹dzi.

Piœmiennictwo

1.Carlson Gary P.: Lymphosarcoma in horses. Leukemia 1995, 9, Suppl. 1, S101. 2.Farrelly B. T., Collins J. D., Collins S. M.: Autoimmune hemolytic anemia (AHA)

in the horse. Irish Vet. J. 1966, 20, 42-45.

3.Garber J. L., Reef B., Reimer J. M.: Sonographic finding in horses with mediasti-nal lymphosarcoma: 13 case (1985-1992) J. Amer. Vet. Med. Ass. 1994, 205, 1432-1436.

4.Genetzky R. M., Ducor D. M., Hegemoser W. A.: Mediastinal lymphosarcoma in a gelding. Mod. Vet. Pract. 1982, 63, 972-977.

5.Gerber H.: Chronic pulmonary disease in the horse. Equine Vet. J. 1973, 5, 26-33.

6.Gibbons W. J.: Malignant lymphoma in a horse. Mod. Vet. Pract. 1962, 43, 81. 7.Hoven R von den; Franken P.: Clinical aspects of lymphosarcoma in the horse:

a clinical report of 16 cases. Equine Vet. J. 1983, 15, 49-53.

8.Mair T. S., Brown P. J.: Clinical and pathological features of thoracic neoplasia in the horse. Equine Vet. J. 1993, 25, 220-223.

9.Mair T. S., Hillyer M. H.: Clinical features of lymphosarcoma in the horse: 77 case. Equine Vet. Educ. 1992, 4, 108-113.

10.Mair T. S., Lane J. G., Lucke V. M.: Clinicopathological features of lymphosarco-ma involving the thoracic cavity in the horse. Equine Vet. J. 1985, 17, 428-433. 11.McKercher D. G.,Wada E. M., Straub O. C., Theilen G. H.: Possible varial

etiolo-gy of bovine and equine leukemia. Ann. N.Y. Acad. Sci. 1963, 108, 1163-1172. 12.Neufeld J. L.: Lymphosarcoma in the horse: A review. Can.Vet. J. 1973, 14,

129--135.

13.Roberts M. S., Pinsent P. J. N.: Malabsorption in the horse associated with ali-mentary lymphosarcoma. Equine Vet. J. 1975, 7, 166-172.

14.Schalm O. W.: Lymphosarcoma in the horse. Equine Pract. 1981, 3, 23-27. 15.Sweeney C. R., Gillette D. M.: Thoracic neoplasia in equids: 35 cases

(1967--1987) J. Am. Vet. Ass. 1989, 195, 374-377.

16.Thatcher C. D., Roussel A. J., Chickering W. R.: Pleural effusion with thoracic lymphosarcoma in a mare. Compend. Contin. Educ. Pract.Vet. 1985, 7, 726-730. 17.Theilen G. H., Madewell B. R.: Equine leukemia complex, [w:] Veterinary

Can-cer Medicin. Lea&Febiger, Philadelphia 1983, 272-279.

18.Wagner A. E., Bennett D. G.: Analysis of equine thoracic fluid. Vet. Clin. Path. 1982, 11, 13-17.

Adres autora: lek. wet. £ukasz Matyszczak, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw; e-mail: Lukas_wet@o2.pl