Artyku³ przegl¹dowy Review
Prawid³owe wykonanie kiszonki stymuluje rozwój bakterii fermentacji mlekowej, ogranicza straty cukrów i innych sk³adników pokarmowych oraz zwiêksza po-bieranie suchej masy. Standardowa ocena jakoci ki-szonek obejmuje okrelenie udzia³u kwasów organicz-nych, azotu amoniakalnego, alkoholu. Jakoæ mikro-biologiczna i wartoæ pokarmowa tej paszy uzale¿niona jest od surowca, technologii produkcji oraz stosowa-nych dodatków (chemiczstosowa-nych lub biologiczstosowa-nych).
Do podstawowych czynników obni¿aj¹cych jakoæ mikrobiologiczn¹ kiszonek, nale¿y zaliczyæ, m.in.:
nisk¹ zawartoæ suchej masy w, co mo¿e byæ przy-czyn¹ rozwoju laseczek beztlenowych z rodzaju Clo-stridium, prowadz¹cych fermentacjê mas³ow¹, której produkty przyczyniaj¹ siê m.in. do zmian sensorycz-nych, a tym samym obni¿enia pobierania kiszonki,
nisk¹ stabilnoæ tlenow¹, która powoduje m.in. wzrost liczebnoci pa³eczek Listeria monocytogenes (surowiec zanieczyszczony tymi drobnoustrojami, w efekcie mo¿e byæ przyczyn¹ wyst¹pienia listeriozy u zwierz¹t),
nadmiern¹ koncentracjê suchej masy (> 50%) w surowcu, która powoduje zwiêkszenie podatnoci
uzyskanej kiszonki na pora¿enie grzybami w tym szczepami toksynotwórczymi.
W ocenie mikrobiologicznej kiszonek uwzglêdnia siê przede wszystkim stopieñ zanieczyszczenia pato-gennymi bakteriami z rodziny Enterobakteriaceae, w tym m.in. Salmonella oraz szczepami E. coli (27). Escherichia coli 0157:H7 w kiszonce w sprzyjaj¹cych warunkach mo¿e byæ przyczyn¹ schorzeñ przewodu pokarmowego i mastitis (14). Obecnoæ pa³eczek Sal-monella w kiszonce mo¿e byæ grona, szczególnie dla m³odych, rosn¹cych zwierz¹t (9).
Mikroflora epifityczna
Rodzaj surowca oraz czynniki rodowiskowe deter-minuj¹ sk³ad mikroflory epifitycznej w zakiszanej masie. Wyró¿nia siê nastêpuj¹ce typy mikroflory wy-stêpuj¹cej na czêciach wegetatywnych rolin zielo-nych:
bakterie fermentacji mlekowej np. pa³eczki Lac-tobacillus plantarum, Lactobaccilus brevis oraz pa-ciorkowce, np. Enterococcus sp.,
beztlenowe laseczki przetrwalnikuj¹ce z rodzaju Clostridium i tlenowe z rodzaju Bacillus,
Jakoæ kiszonek aspekty mikrobiologiczne,
zdrowotne i produkcyjne
CEZARY PURWIN, £UCJA £ANIEWSKA-TROKENHEIM*, IWONA WARMIÑSKA-RADYKO*, JAN TYWOÑCZUK
Katedra ¯ywienia Zwierz¹t i Gospodarki Paszowej Wydzia³u Bioin¿ynierii Zwierz¹t UWM, ul. Oczapowskiego 5, 10-719 Olsztyn
*Katedra Mikrobiologii Przemys³owej i ¯ywnoci Wydzia³u Nauki o ¯ywnoci UWM, pl. Cieszyñski 1, 10-726 Olsztyn Purwin C., £aniewska-Trokenheim £., Warmiñska-Radyko I., Tywoñczuk J.
Silage quality: microbiological, health-promoting and production aspects
Summary
The quality of raw milk and dairy products is related primarily to the quality of silage fed to cows. The kind of raw material and environmental conditions determine the composition of epiphytic microflora on the surface of the vegetative parts of green plants, thus affecting the final microbiological quality of silage. One of the key factors in deteriorating silage quality is a low dry matter content of the raw material, which may lead to the growth and development of anaerobic rods of the genus Clostridium sp. causing butyric acid fermentation. The products of this fermentation contribute to reduced silage intake. Another quality-related problem is low aerobic stability for silage, which causes an increase in the Listeria monocytogenes count (raw material contamination with these microorganisms may cause the occurrence of listeriosis in animals). A high dry matter concentration (>50%) in the raw material makes silage more susceptible to self-heating and infestations with toxin-producing fungi. The progress observed in silage production technologies primarily concerns maize silage and maize grain silage, whose quality depends upon the growth stage. Delayed harvest aimed at achieving a high dry matter yield results in the mass proliferation of yeasts and mould. Consequently, maize silage has the highest dynamics of changes in microbiological quality.
pa³eczki grupy coli (Escherichia coli, Enterobacter aerogenes, Citrobacter sp., Klebsiella sp).,
grzyby (dro¿d¿e i plenie).
Najliczniejsz¹ grupê stanowi¹ dro¿d¿e i plenie (tab. 1), które maj¹ negatywny wp³yw na jakoæ kiszonek. Ich aktywnoæ jest ograniczana przez odciêcie dostêpu powietrza do zakiszanej masy. Najbardziej licznie w surowcu pa³eczki z grupy coli zdolne s¹ do tlenowego wzrostu, a ich metabolity powoduj¹ równie¿ obni¿enie jakoci kiszonek. Bakterie fermentacji mlekowej, które naturalnie wystêpuj¹ na rolinach nie stanowi¹ licznej populacji (< 1% ca³ej mikroflory). W optymalnych warunkach przebiegu procesu zakiszania dochodzi do ich szybkiego namna¿ania i intensywnej produkcji kwasu mlekowe-go. Bakterie te wystêpuj¹ zwykle na ca-³ych rolinach i s¹ bardziej
rozpowszech-nione na zewnêtrznych stronach lici ni¿ na ³odygach. Obecnoæ bakterii tworz¹cych przetrwalniki (lase-czek z rodzaju Bacillus i Clostridium) najczêciej jest rezultatem zanieczyszczenia surowca obornikiem, gle-b¹ lub nawo¿enia rolin gnojowic¹. Liczebnoæ tych drobnoustrojów jest dodatnio skorelowana z zawar-toci¹ azotu w zielonce. Bakterie z rodzaju Clostri-dium i Lactobacillus powszechnie wystêpuj¹ na roli-nach uprawianych na stanowiskach, które by³y wcze-niej pastwiskami (15, 25).
Populacja pa³eczek fermentacji mlekowej z rodzaju Lactobacillus sp. wystêpuj¹ca na porocie ³¹kowym rozwija siê od kwietnia do wrzenia. W zbo¿ach wraz z ich dojrzewaniem istnieje tendencja do wzrostu po-pulacji dro¿d¿y.
Zagro¿enia zwi¹zane z rozwojem laseczek z rodzaju Clostridium
Produkcja kiszonek odznaczaj¹cych siê nadmiern¹ wilgotnoci¹ powoduje uaktywnienie siê Clostridium sp. nale¿¹cych do grupy:
sacharolitycznej prowadz¹cych fermentacjê ma-s³ow¹ Cl. butyricum, Cl. parabutyricum, Cl. tyrobuty-ricum, Cl. scatol,
proteolitycznej powoduj¹cych rozk³ad bia³ek Cl. sporogenes, Cl. perfringens, Cl. botulinum.
Clostridium sp. s¹ w stanie tolerowaæ znaczne za-kwaszenie rodowiska o du¿ej zawartoci wody, a ich aktywnoæ hamowana jest dopiero poni¿ej pH 4,0. W kiszonkach, które zawieraj¹ ponad 35% s.m. ak-tywnoæ laseczek z rodzaju Clostridium jest niewiel-ka. Zbiór zielonki w pónej fazie wegetacji rolin po-woduje, ¿e surowiec odznacza siê nisk¹ i niewystar-czaj¹c¹ zawartoci¹ cukrów rozpuszczalnych koniecz-nych do przebiegu fermentacji. W takich warunkach zakwaszenie do pH 4,5 jest niemo¿liwe, co w konsek-wencji u³atwia rozwój Clostridium sp. (20).
W wyniku rozwoju proteolitycznych szczepów Clo-stridium w kiszonkach powstaj¹ z rozk³adu bia³ek i aminiokwasów aminy, amidy i amoniak. Zwi¹zki te podobnie jak nadmierna wilgotnoæ i wysoka kwaso-woæ s¹ uznawane za przyczynê obni¿onego pobiera-nia suchej masy kiszonek przez prze¿uwacze (12, 17). W kiszonce mog¹ byæ obecne ró¿ne gatunki Clostri-dium, które prowadz¹ rozk³ad bia³ek i wêglowodanów, co decyduje o reakcji zwierz¹t na podawane kiszonki. Clostridium butyricum produkuje wy³¹cznie kwas mas³owy, co powoduje obni¿one pobranie suchej masy kiszonek przez zwierzêta. Kiszonki, w których rozwi-nê³y siê laseczki Clostridium scatol, zawieraj¹ ró¿ne produkty fermentacji, pocz¹wszy od octanów do ka-pronianów (18). Kiszonki, w których rozwinê³y siê laseczki z rodzaju Clostridium charakteryzuje zielo-nooliwkowa barwa, naruszona struktura i mazistoæ, zapach zje³cza³ego mas³a (17).
¯ywienie krów kiszonkami zawieraj¹cymi laseczki Clostridium sp. powoduje zanieczyszczenie mleka, co jest jedn¹ z przyczyn wystêpowania wad mikrobiolo-gicznych dojrzewaj¹cych serów. Badania obejmuj¹ce analizê mikrobiologiczn¹ mleka w Szwajcarii wyka-za³y, ¿e w okresie ¿ywienia zimowego wzrasta³a li-czebnoæ Clostridium tyrobutyricum w mleku krów ¿ywionych dawkami z udzia³em kiszonek (16). Kiszon-ki z³ej jakoci, zanieczyszczone przez laseczKiszon-ki Clo-stridium, w szczególnoci Clostridium perfringens mog¹ powodowaæ wystêpowanie enteroxemii u byd³a mlecznego.
Listerioza
Kiszonki o niskiej jakoci s¹ g³ównym ród³em za-ka¿enia zwierz¹t pa³eczkami Listeria monocytogenes, powoduj¹c wystêpowanie listeriozy (5). Warunkiem zahamowania wzrostu tej pa³eczki jest szybkie zakwa-szenie rodowiska poni¿ej pH 5,5 oraz stworzenie
e i n e i n l ó g e z c z s y W Przyk³ady Stosunekdo ltenu Wystêpowanie a k n o l e iz kiszonka ij c a t n e m r e f e ir e t k a B j e w o k e l m . p s s u ll i c a b o t c a L . p s s u c c o c o r e t n E . p s c o t s o n o c u e L . p s s u c c o c o i d e P e c w o n e lt z e b e n z c il e i n e n z c il e n z c il e n z c il e n z c il e n z c il e i n e n z c il e i n e n z c il e i n y p u r g z i k z c e ³ a P coil . p s r e t c a b o rt i C il o c . E . p s a ll e i s b e l K . p s r e t c a b o r e t n E b u l e c w o n e lt e n w y t a t a l u k a f e c w o n e lt z e b ilczne nieilczne e ir e t k a B e c ¹ j u k i n l a w rt e z r p CBlaocsitllirudsiusmp.sp. ltenobweczelt/ebnezowltecneowce nluiebilbczranke nluiebilbczranke y b y z r G : e ¿ d ¿ o r D _Torulopsissp. _Candidasp. _Hansenula : e i n e l P _Fusairum _Aspergillussp. _Penicliilumsp. _Mucorsp. e c w o n e lt ilczne nieilczne Tab. 1. Mikroflora epifityczna wystêpuj¹ca w zielonce i kiszonce (18)
warunków beztlenowych. Pa³eczki Listeria monocy-togenes nie namna¿aj¹ siê w prawid³owo sporz¹dzo-nej kiszonce, której pH wynosi 4,4-4,8 (23). Trawy i roliny motylkowate zbierane w pónej fazie wege-tacji, sprzyjaj¹ rozwojowi tego gatunku, poniewa¿ cha-rakteryzuj¹ siê wówczas nisk¹ zawartoci¹ cukrów rozpuszczalnych, co jest przyczyn¹ wolniejszego i dostatecznego przebiegu fermentacji mlekowej i nie-zadawalaj¹cego obni¿enia pH w kiszonce. Kiszonki charakteryzuj¹ce siê nisk¹ kwasowoci¹, pora¿one przez plenie, najczêciej zawieraj¹ Listeria monocy-togenes w du¿ych populacjach (13).
Listeria monocytogenes najczêciej rozwija siê w ki-szonkach w skrajnych czêciach pryzmy i przy cia-nach silosu oraz w zmro¿onych partiach paszy. Nale-¿y nadmieniæ, ¿e w kiszonkach produkowanych w tech-nologii bel cylindrycznych stwierdza siê o wiele czê-ciej obecnoæ Listeria monocytogenes ani¿eli w pra-wid³owo sporz¹dzonych kiszonkach, w silosach lub pryzmach (3). Kiszonka z kukurydzy miernej jakoci jest na ogó³ bardziej prawdopodobn¹ przyczyn¹ liste-riozy w porównaniu do innych kiszonek. Zastosowa-nie takiej kiszonki w ¿ywieniu byd³a wywo³uje zazwy-czaj ukryty przebieg choroby. Tylko w nielicznych przypadkach wystêpuj¹ u zwierz¹t objawy kliniczne, obserwuje siê jednak obecnoæ Listeria monocytoge-nes w mleku surowym, produktach mleczarskich, a tak-¿e miêsie i jego przetworach (10, 11, 22).
Dro¿d¿e, plenie i mikotoksyny
Rozwój dro¿d¿y i pleni jest przyczyn¹ ogranicze-nia stabilnoci tlenowej kiszonek. Aktywnoæ pleni i dro¿d¿y w zakiszanym surowcu rolinnym jest wy-nikiem nadmiernego jego podsuszenia oraz nieprawid-³owego wybierania kiszonki z silosu. Niektóre rodzaje dro¿d¿y, np. Candida i Hansenula wykorzystuj¹ kwas mlekowy, co powoduje wzrost pH, samozagrzewanie siê i obni¿enie wartoci pokarmowej kiszonki. Proce-som tym towarzyszy wzrost aktywnoci metabolicz-nej pleni, co stanowi bezporedni¹ przyczynê obni-¿enia smakowitoci kiszonek (8). Niektóre plenie namna¿aj¹ siê na rolinach w czasie wzrostu na polu, a inne w czasie przechowywania kiszonki (tab. 2). Najczêciej wystêpuj¹ce plenie polowe produku-j¹ce mikotoksyny to: Fusarium graminearum i Asper-gillus flawus. Najbardziej popularne plenie izolowa-ne w wiêkszoci pasz to: Mucor sp., Penicillium sp., Aspergillus sp., Monilla sp. Powszechnie diagnozo-wanymi mikotoksynami s¹: aflatoksya, DON (deoksy-niwalenol), zearalenon, T-2, fumonizyna, które s¹ pro-dukowane przez Fusarium sp. DON, zearalenon i T-2 zaliczane s¹ do klasy trichotecen. Mikotoksyny, poza PR toksyn¹ s¹ trudne do wykrycia przy zastosowaniu rutynowych metod diagnostycznych (1). W procesie kiszenia ginie znaczna czêæ zarodników grzybów oraz nastêpuje redukcja aktywnoci mikotoksyn (8). DON jest najczêciej wykrywan¹ toksyn¹ w kiszonkach i w mleku. W warunkach niskiego pH oraz dzia³ania en-zymów bakteryjnych, nastêpuje inaktywacja czêci e i n e i n l ó g e z c z s y W Charakterystyka Toksynyiichskutki n r u t c n i c ir t m u ir a s u F grzybniabarwybia³ejdoró¿owe,jpuszysta,barwi¹ca izarna r o l o k y n o w r e z c a n T-2;obn¿iaprzyrostyiprodukcjêmleka m u r a e n i m a r g m u ir a s u F grzybniabarwybia³ejdoszare,jpuszysta,wysokazczarnymi , n il o r h c a k t ¹ z c z s , u k i n r o b o , e i b e l g w e j u p ê t s y w ,i m a i n d o r a z ¿ ó b z h c a n r a iz a n e ¿ k a t d ó r z o r n o n e l a r a e z ñ i w t s o r y z r p y n o ¿i n b o , y z s a p a i n a r e i b o p o d æ ê h c e i n N O D e m r o fi li n o m m u ir a s u F wystêpujeg³ówniena izarniekukurydzy fumonziynaoddiza³ywujeprzedewszystkimnakonie, iz d u l i e i n i w . p s r o c u M bia³o-szare,puszystezczarnymizarodnikam;i u k i n r o b o i e i b e l g w e j u p ê t s y w brak a il li n o M grzybniabia³adobia³or-ó¿owe,jzarodnikibarwy¿ót³ej j e w o k w il o o d brak s u v a lf s u ll i g r e p s A wystêpujenajczêciejw rtawach,pszenicy,¿ycie u i n e i m z c ê j i adlrkeaslzocizdey,ekrognowrtuolpsjoew,etokswynywyok³uumj¹ucleujemag³trówwicnêiekwopsyrt,tzêpkach a k s i w o d o r o d a l e iz d y w h c a i c o li h c y z s j e i n m w i n b y z r g s u t a g i m u f s u ll i g r e p s A wkiszonkachgrzybnias³aborozwiniêta,niska,konidiofory i m y c ¹ j a g e l u o w t a ³ ,i m a i d i n o k i m y t³ ó ¿ o w o k w il o z e i k t ó r k u i n e l y p z o r e c ¹ j u d o w o p , e n n e g o r e c n a k , 2 G , 1 G , 2 B , 1 B y n y s k o t a lf a y z s a p a i n a r b o p e i n e z c i n a r g o e n z c a n z i i k n u g e i b ,i k o t o w r k s u e c a r h c o s u ll i g r e p s A wytwarzazarodnikibarwy¿ót³e,jpomarañczowej j e n o w r e z c -o w o z c ñ a r a m o p i nweyrftwoparazitaaouchrwatiñok,sdyonrêo,s³aelfaptrozeks¿uywnêa,ckzewass¹pmean³iocywilnrao¿wilyw;e m u t a c i d ir i v m u il li c i n e P wystêpujewkukurydzyinainnychzbo¿ach ochratoksynapartzA.ochraceus n u n ir ti c m u il li c i n e P wystêpujewkukurydzyinainnychzbo¿ach,wglebie n il o r h c a k t ¹ z c z s a n i cpotiwirnoidnuajenoebnrfo¿iteonkiseykpoozbêrapnroiasip¹atszyispadekmasycia³a, it r o f e u q u o r m u il li c i n e P wystêpujewkiszoncezkukurydzyiinnychzbó¿ PRtoxynazaburzeniawrozrodize
Tab. 2. Gatunki pleni najczêciej wystêpuj¹ce w kiszonkach (Seglar, 1999 w modyfikacji £aniewskiej-Trokenheim i Warmiñ-skiej-Radyko)
mikotoksyn, natomiast DON wykazuje znacz-n¹ stabilnoæ i jest wykrywany w kiszonkach. Obserwacje krów ¿ywionych paszami zawiera-j¹cymi znaczne stê¿enia DON nie wykaza³y negatywnych skutków w pobieraniu suchej masy i wydajnoci mlecznej. W innych bada-niach stwierdzono natomiast ujemn¹ korelacjê miêdzy poziomem zawartoci DON, a produk-cj¹ mleka i zdrowotnoci¹ krów (1).
Czêsto identyfikowan¹ toksyn¹ w kiszonkach jest zearalenon. Jednak tylko wysokie dawki tej toksyny oddzia³ywuj¹ na p³odnoæ ja³ówek i krów (7). Zazwyczaj wszystkie toksyny pro-dukowane przez Fusarium sp. s¹ przekszta³ca-ne przez mikroorganizmy ¿wacza w mniej tok-syczne pochodne (21). Produkowana przez nie-które szczepy Penicilliun requefortii PR toksy-na mo¿e byæ przyczyn¹ poronieñ oraz stwarzaæ problemy z odklejaniem ³o¿yska (17).
Mikotoksyny s¹ jednak najczêciej dodatko-wym czynnikiem potêguj¹cym skutki b³êdów ¿ywieniowych, kwasicy ¿wacza i innych cho-rób metabolicznych.
Jakoæ mikrobiologiczna i stabilnoæ kiszonki z kukurydzy
Póny termin zbioru kukurydzy na kiszonkê w celu osi¹gniêcia wysokiej zawartoci suchej masy w po-woduje czêste przemarzanie oraz zawilgocenie rolin, co sprzyja rozwojowi mikroflory grzybowej. Badania autorów przeprowadzone na trzech plantacjach kuku-rydzy w rejonie Warmii i Mazur (tab. 3) wykaza³y, ¿e surowiec charakteryzowa³ siê kilkukrotnie wy¿szym stopniem pora¿enia pleniami i dro¿d¿ami, w porów-naniu do wyników uzyskanych w innych strefach kli-matycznych. Wskazuj¹ one, ¿e w czasie fermentacji nast¹pi³a redukcja liczebnoci pleni i dro¿d¿y oraz zawartoci DON w zakiszanej kukurydzy. Badania sta-bilnoci wykaza³y, ¿e w czasie ekspozycji tlenowej nast¹pi³ ponowny wzrost mikroflory grzybowej. Ana-liza wp³ywu fazy dojrza³oci kukurydzy na wystêpo-wanie pleni i dro¿d¿y w zielonce i kiszonce wykaza-³a, ¿e w miarê dojrzewania rolin wzrasta³ stopieñ po-ra¿enia zielonki t¹ mikroflor¹. W czasie zakiszania populacja grzybów uleg³a znacznej redukcji w kiszon-kach uzyskanych z zielonki zbieranej w dojrza³oci woskowej lub pe³nej ziarna. Natomiast w kiszonkach uzyskanych z kukurydzy zbieranej w fazie dojrza³oci mlecznej ziarna obserwowano znacz¹cy jej wzrost. W okresie inkubacji tlenowej kiszonka ta charakte-ryzowa³a siê najwiêksz¹ dynamik¹ wzrostu dro¿d¿y i pleni (4).
Dodatki do zakiszania
a jakoæ mikrobiologiczna kiszonek
Podstawowym celem stosowania dodatków do za-kiszania jest uzyskanie prawid³owej fermentacji. Wp³yw dodatków kiszonkarskich na jakoæ
mikrobio-logiczn¹ kiszonek obejmuje ich specyficzne oddzia-³ywanie na poszczególne gatunki bakterii i grzybów patogennych.
Dodatki do produkcji kiszonek dzieli siê na chemicz-ne (inhibitory fermentacji) oraz mikrobiologiczchemicz-ne (sty-mulatory).
Wród dodatków chemicznych dominuj¹ krótko ³añ-cuchowe kwasy organiczne, których skutecznoæ dzia-³ania w stosunku do poszczególnych drobnoustrojów jest zró¿nicowana. Najskuteczniejszym dzia³aniem antybakteryjnym odznacza siê kwas mrówkowy. Sto-suj¹c preparaty z du¿ym udzia³em kwasu mrówkowe-go mo¿na uzyskaæ obni¿enie liczby Clostridium, Escherichia coli, Salmonella, Pseudomonas i Listeria w kiszonkach z traw i koniczyny czerwonej, a tak¿e dro¿d¿y i grzybów pleniowych w kiszonce z kukury-dzy (8, 19). Najbardziej efektywne w hamowaniu roz-woju grzybów s¹ natomiast kwas propionowy i sorbowy. Preparaty mikrobiologiczne oprócz bakterii stymu-luj¹cych homofermentacjê mlekow¹ zawieraj¹ tak¿e bakterie o specyficznym dzia³aniu na patogenn¹ mi-kroflorê. Ten rodzaj mikroflory reprezentuje Lactoba-cillus buchneri, który poprzez degradacjê kwasu mle-kowego do kwasu octowego i 1,2-propenodiolu redu-kuje populacjê dro¿d¿y i pleni w kiszonce (6). Po-dobne fungistatyczne efekty mo¿na uzyskaæ, stosuj¹c w szczepionkach Propionibacterium schermanii (24, 26). Poprzez bakteriocyny wytwarzane przez Pedioc-cocus acidilactici JBL 1096 mo¿e ulegaæ redukcji po-pulacja Listeria monocytogenes w kiszonce z traw w czasie pierwszych 14 dni fermentacji (2).
Podsumowuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e wymagana ja-koæ kiszonek w decyduj¹cej mierze jest uzale¿niona od prawid³owego przebiegu procesów fermentacyj-nych. Du¿y wp³yw na przebieg fermentacji ma rodzaj surowca i jego wilgotnoæ oraz technologia produkcji
Tab. 3. Jakoæ mikrobiologiczna zielonki z kukurydzy (£aniewska--Trokenheim, Purwin, 2003) w ó j o rt s u o n b o r d k e n u t a G Rodzajpod³o¿a Plantacja 1 2 3 e n li f o z e m e j o rt s u o n b o D Agarod¿ywczy 9,28 9,56 9,00 . p s s u c c o c o r e t n E Slants 3,75 3,60 3,83 tl u c o m o r h C 3,73 3,81 3,85 . p s s u c c o c o l y h p a t S RDF 5,90 5,00 5,95 . p s s u ll i c a b o t c a L MRS nwieo0b,e1cnge nwieo0b,e1cnge niweo0b,e1cgne y b y z r G plenie m e ¿ ó r z e ¿ o ³ d o P m i k s l a g n e b 7,90 7,30 7,00 e ¿ d ¿ o r d YGC 7,30 7,95 6,00 y p u r g z e ir e t k a B coil Chromocutl 7,40 6,80 7,62 il o c a i h c ir e h c s E Chromocutl 7,60 7,30 6,30 m u i d ir t s o l C zgrupy j e n z c y ti l o r a h c a s RCM niewob1ecgne niewob1egcne niewob1egcne m u i d ir t s o l C zgrupy j e n z c y ti l o e t o r p TSC niewob1ecgne niewob1egcne niewob1egcne
kiszonki. Uzyskanie wysokiej jakoci mikrobiologicz-nej kiszonek wymaga stosowania dodatków chemicz-nych lub biologiczchemicz-nych inokulantów. Spe³nienie tego warunku ogranicza mo¿liwoæ wystêpowania w ki-szonce czynników patogennych, do których zalicza siê laseczki z rodzaju Clostridium, Listeria monocytoge-nes, dro¿d¿e i plenie.
Pimiennictwo
1.Bauer J.: Pilzstoffwechselprodukte in Silagen: Einfluss auf die Gesundheit von Wiederkäuern. Mat. Konf. VII Miêdzynarod. Konf. Mikotoksyny i pa-togenne plenie w rodowisku, Bydgoszcz, lipiec 2004, s. 43-53. 2.Fenlon D. R., Wilson J., Donald S.: The use of bacteriocin producing
Pedio-coccus acidilactici as a silage inoculant to control contamination by listeria, [w:] Silage Research 1993, Proc. Tenth Intern. Conf. Silage Research Dublin 1993, s. 80-81.
3.Fenlon D. R., Wilson J., Weddell J. R.: The relationship spoilage and Listeria monocytogenes contamination in bagged and wrapped big bale silage. Grass and Forage Science 1989, 44, 97-100.
4.Filya I.: Nutritive value and aerobic stability of whole crop maize silage har-vested at four stages of maturity. Anim. Feed Sci. Tech. 2004, 116, 141-150. 5.Gliñski Z., Luft-Deptu³a D., Kostro K.: Biologia i patogennoæ Listeria
mo-nocytogenes dla zwierz¹t i cz³owieka. Med. Wet. 2003, 59, 1059-1063. 6.Holzer M., Mayrhuber E., Danner H., Braun R.: The role of Lactobacillus
buchneri in forage preservation. Trends Biotechnol. 2003, 21, 282-287. 7.Jana B., Skwarski R.: Wp³yw zearalenonu na funkcje rozrodcze zwierz¹t.
Medycyna Wet. 1998, 54, 667-670.
8.Kostulak-Zieliñska M., Potkañski A., Przybylski M., Selwet M., Perkowski J.: Wartoæ higieniczna kukurydzy zakiszanej z dodatkiem konserwantu che-micznego. Med. Wet. 2002, 58, 792-795.
9.Lindgren S.: Can HACCP principles be applied for silage safety? [w:] Pauly T. (Ed.) Proc. 12th Internat. Silage Conf. Silage Production in Relation
to Animal Performance, Animal Health, Meat and Milk Quality. Uppsala, Sweden 1999, s. 51-66.
10.Luukkonen J., Kemppinen A., Kärki M., Laitinen H., Mäki M., Sivelä S., Taimisto A. M., Ryhänen E. L.: The effect of a protective culture and exclu-sion of nitrate on the survival of enterohemorrhagic E. coli and Listeria in Edam cheese made from Finnish organic milk. Int. Dairy J. 2005, 15, s. 449--457.
11.Meyer-Broseta S., Diot A., Bastian S., Rivière J., Cerf O.: Estimation of low bacterial concentration: Listeria monocytogenes in raw milk. Int. J. Food Microbiol. 2003, 1-15.
12.McDonald P., Henderson A. R., Heron S. J. E.: The Biochemistry of Silage. Chalcombe Publications, Marlow UK 1991.
13.Nowak J.: Wystêpowanie listerii (Listeria monocytogenes) w kiszonkach paszowych. Post. Nauk Rol. 2001, 6, 29-39.
14.Osek J.: Escherichia coli O157 grony patogen o szerokiej chorobotwór-czoci. Medycyna Wet. 1999, 55, 215-221.
15.Rammer C.: Ensiling of Manured Crops Does Repeated Spreading of Slur-ry Increase the Hygienic Risk? J. Sci. Food Agric. 1997, 73, 329-336. 16.Schaeren W., Maurer J., Luginbühl W.: Composition du lait de vaches
affouragées avec ou sans ensilage. Revue Suisse Agric. 2005, 37, 2, 55-60. 17.Seglar B.: Ruminant disorders associated with pathegens found within
ensi-led forages. Proc. Thirty-Second Annual Conf. Am. Ass. Bovine Practitio-ners, Nashville, Tennessee 23-26 September 1999, s. 54-60.
18.Seglar W. J.: Silage Fermentation. Compendiums Food Animal Medicine Management. 1997, 19, 65-83.
19.Selwet M.: Wp³yw kwasu mrówkowego na stan mikrobiologiczny kiszonek. Med. Wet. 2004a, 60, 763-765.
20.Spoelstra S. F.: Comparison of the content of clostridial spores in wilted grass silage ensiled in either laboratory pilot-scale or farm silos. Netherlands J. Agric. Sci. 1990, 38, 423-434.
21.Swanson S. P., Nicoletto J., Rood H. D. F., Buck W. B., Cote L. M.: Metabo-lism of three trichothecene mycotoxins, T-2 toxin, diacetoxyscirpenol and deoxynivalenol by bovine rumen microorganisms. J. Chromatogr. 1987, 414, 335-342.
22.Szymañska L., Mêdrala D.: Listeria monocytogenes w miêsie, produktach miêsnych i rodowisku przetwórstwa miêsnego. Medycyna Wet. 2003, 59, 18-21.
23.Walker S. J., Archer P., Banks J. G.: Growth of Listeria monocytogenes at refrigeration temperatures. J. Appl. Bacteriol. 1990, 68, 2, 157-162. 24.Weinberg Z. G., Muck R. E.: New trends and opportunities in the
develop-ment and use of inoculants for silage. FEMS Microbiol. Rev. 1996, 19, 53--68.
25.Weinberg Z. G., Ashbell G., Chen Y., Gamburg M., Sela S.: The effect of sewage irrigation on safety and hygiene of forage crops and silage. Anim. Feed Sci. Tech. 2004, 116, 271-280.
26.Weinberg Z. G., Ashbell G., Hen Y., Azricli A.: The effect of a propionic acid bacterial inoculant applied at ensiling on the aerobic stability of wheat and sorghum silages. J. Ind. Microbiol. 1995, 15, 493-497.
27.Wilkinson J. M.: Silage and health, [w:] Proc. 12th Internat. Silage Silage
Production in Relation to Animal Performance, Animal Health, Meat and Milk Quality. Uppsala, Sweden 1999, s. 67-81.
Adres autora: dr Cezary Purwin, ul. Oczapowskiego 5, 10-719 Olsztyn; e-mail: purwin@uwm.edu.pl
