Praca oryginalna Original paper
Uk³ad pokarmowy sk³ada siê z dwóch zasadniczych czêci, pierwsza z nich to przewód pokarmowy, w któ-rym pokarm, a nastêpnie treæ pokarmowa jest wstêp-nie rozdrabniana, magazynowana, transportowana i tra-wiona. Do tej czêci nale¿¹: jama ustna, gard³o, prze-³yk, ¿o³¹dek oraz jelito, które dzieli siê na jelito cien-kie i jelito grube. Drug¹ czêci¹ uk³adu pokarmowego s¹ gruczo³y z nim zwi¹zane, a wród nich gruczo³y linowe, w¹troba, trzustka i uk³ad rozproszonych ko-mórek wydzielania wewnêtrznego, czyli uk³ad komó-rek APUD.
Nowotwory przewodu pokarmowego (wy³¹czaj¹c guzy zlokalizowane w jamie ustnej) nie zdarzaj¹ siê u zwierz¹t zbyt czêsto (16). Nowotwory ¿o³¹dka sta-nowi¹ poni¿ej 1% sporód wszystkich zmian nowo-tworowych opisywanych u psów i kotów, a guzy zlo-kalizowane w jelicie s¹ jeszcze rzadsze (4, 14). Do najpowszechniej wystêpuj¹cych pierwotnych nowo-tworów przewodu pokarmowego nale¿¹ gruczolako-raki oraz miêniaki g³adkokomórkowe miêsakowe, a doæ czêsto stwierdzane w tej lokalizacji ch³oniaki, s¹ w wiêkszoci przypadków procesem wtórnym (10, 14, 29). Wród objawów klinicznych zwi¹zanych z obecnoci¹ guza nowotworowego w ¿o³¹dku lub
je-licie dominuj¹: brak apetytu, utrata masy cia³a, wy-mioty, biegunka, a niekiedy cechy wiadcz¹ce o nie-dro¿noci przewodu pokarmowego. Nowotwory gru-czo³ów zwi¹zanych z uk³adem pokarmowym tak¿e nie zdarzaj¹ siê u zwierz¹t domowych czêsto, a niektóre z nich (guzy z komórek uk³adu APUD) spotyka siê wyj¹tkowo. Przegl¹d zmian rozrostowych stwierdza-nych w obrêbie jamy ustnej u psów i kotów diagnozo-wanych w naszym i innych orodkach krajowych by³ ju¿ doæ szczegó³owo omawiany (18, 22). Z kolei, mniej jest w pimiennictwie krajowym danych od-nonie do czêstoci wystêpowania nowotworów innych czêci uk³adu pokarmowego, chocia¿ publi-kacje obejmuj¹ce zagadnienia rozpoznawania i wy-stêpowania nowotworów ¿o³¹dka u psów s¹ dostêpne (8, 17).
Celem prowadzonych badañ by³o ustalenie czês-toci wystêpowania i dok³adnego umiejscowienia po-szczególnych rodzajów nowotworów uk³adu pokarmo-wego u psów i kotów, okrelenie, u jakich zwierz¹t (p³eæ, wiek, rasa) oraz w których odcinkach przewodu pokarmowego zdarzaj¹ siê one czêciej, a tak¿e po-równanie uzyskanych wyników z wynikami dostêp-nymi w pimiennictwie.
Nowotwory uk³adu pokarmowego psów i kotów.
Retrospektywny przegl¹d 87 przypadków
RAFA£ SAPIERZYÑSKI, ANNA BADOWSKA-KOZAKIEWICZ, EL¯BIETA MALICKA Zak³ad Patologii Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW,
ul. Nowoursynowska 159c, 02-766 Warszawa
Sapierzyñski R., Badowska-Kozakiewicz A., Malicka E.
Tumors of the gastrointestinal system in dogs and cats. A retrospective review of 87 cases
Summary
The aim of the study was to estimate the prevalence and localization of different types of gastrointestinal tumors in dogs and cats in relation to sex, age and breed of the animals. The study was performed on tissue specimens of gastric, intestinal, salivary gland, liver and pancreas obtained during surgery from dogs and cats submitted to the Division of Pathological Anatomy, Department of Clinical Sciences at the Agricultural University of Warsaw from 1996 to 2006. During this period 73 canine tumors and 14 feline tumors were recognized. In cats most tumors (92.8% of the cases) were malignant, the most common were adenocarci-nomas, rarely sarcomas and lymphomas. The tumors were localized mainly in the small intestine, liver and pancreas, large bowel tumors were not observed. The median age of affected cats was slightly more than 9 years, most of animals were male. Gastric and intestinal tumors in dogs were recorded in animals from 9 months to 14-years-of-age, more common in males. The tumors were most commonly derived from the large intestine, especially from the rectum; however the median age of dogs with lesions was lower than in animals in which neoplasms were present in other parts of the gastrointestinal tract. Of interest was the phenomenon that liver tumors, especially hemangiosarcoma, were often recognized in German shepherd dogs.
Materia³ i metody
Materia³ do badañ stanowi³y guzy nowotworowe ¿o³¹dka, jelit, linianek, w¹troby i trzustki lub ich wycinki usuniête w czasie zabiegów chirurgicznych od psów i kotów, przes³a-ne do badania histopatologiczprzes³a-nego do Zak³adu Patologii Katedry Nauk Klinicznych SGGW w Warszawie. Materia³ by³ utrwalony w 4% zbuforowanej formalinie, nastêpnie odwod-niony i zatopiony w parafinie. Skrawki parafinowe gruboci 4 µm barwiono metod¹ przegl¹dow¹ hematoksylina-eozyna, a w razie potrzeby innymi metodami histochemicznymi oraz immunohistochemicznymi. Z dostarczonego do materia³u skie-rowania odnotowywano p³eæ, wiek i rasê zwierz¹t, a ponadto dok³adn¹ lokalizacjê zmiany.
Wyniki i omówienie
W okresie 11 lat (od stycznia 1996 r. do grudnia 2006 r.) do Zak³adu Patologii Katedry Nauk Klinicznych SGGW w Warszawie przes³ano wycinki 87 guzowatych lub roz-lanych zmian zlokalizowanych w ¿o³¹dku, jelicie, li-niankach, w¹trobie i trzustce od psów i kotów, których badanie wykaza³o obecnoæ zmian o charakterze nowo-tworowym. Klinicznie zmiany nasuwa³y podejrzenie zmian nowotworowych; by³y to zmiany naciekowe, wras-taj¹ce w strukturê narz¹du b¹d te¿ mia³y charakter roz-rostów egzofitycznych. Zdecydowanie wiêkszoæ nowo-tworów stwierdzona by³a u psów (73 przypadki 83,9% zmian), u kotów rozpoznano 14 przypadków nowotwo-rów uk³adu pokarmowego, ich dok³adn¹ charakterysty-kê przedstawiono w tab. 1.
W badaniach w³asnych ani u psów, ani u kotów nie obserwowano obecnoci nowotworów prze³yku. Przy-¿yciowe rozpoznanie takich zmian mo¿liwe jest jedynie po wykonaniu badania endoskopowego, a czêsto w ta-kich przypadkach zaawansowanie procesu
chorobowe-go zmusza w³aciciela i lekarza klinicystê do eutanazji zwierzêcia (22).
Nowotwory przewodu pokarmowego (¿o³¹dek, jelito cienkie i jelito grube) obserwowano u 47 psów, stano-wi³y one 64,3% wszystkich omawianych guzów u tego gatunku zwierz¹t. rednia wieku psów z guzami ¿o³¹d-ka i jelit wynios³a nieznacznie poni¿ej 8 lat (w zakresie 9 miesiêcy-14 lat), nieco czêciej stwierdzono je u sam-ców (26 przypadków, 55,3%) ni¿ samic (21 przypadków, 44,7%), wielu ras psów, ale zdecydowanie najczêciej u mieszañców (44,7%). Dla dok³adniejszej analizy no-wotwory przewodu pokarmowego pochodz¹ce od psów podzielono na trzy grupy, a mianowicie guzy zlokalizo-wane w ¿o³¹dku, jelicie cienkim i jelicie grubym. Nie by³o istotnych ró¿nic w redniej wieku psów z nowo-tworami zlokalizowanymi w obrêbie ¿o³¹dka, jelita cien-kiego i jelita grubego, ponadto nie stwierdzono ró¿nic w zale¿noci od pochodzenia guzów oraz faktu, czy by³y to zmiany z³oliwe, czy te¿ nie. Je¿eli chodzi o p³eæ zwie-rz¹t, to w przypadku nowotworów jelita grubego roz-k³ad liczbowy by³ podobny, jednak¿e obserwowano wy-ran¹ ró¿nicê poród zwierz¹t ze zmianami zlokalizo-wanymi w jelicie cienkim (dwukrotnie czêciej u sam-ców), nieco mniejsz¹ w przypadku guzów ¿o³¹dka (66% zmian obserwowano u samców).
Nowotwory ¿o³¹dka obserwowano u 10 psów (21,27% nowotworów przewodu pokarmowego), ze redni¹ wie-ku 8,1 rowie-ku, nieco czêciej u samców. Zmiany zlokali-zowane by³y najczêciej w odwierniku, rzadziej w trzo-nie ¿o³¹dka, a w jednym przypadku (rak rozlany) proces obejmowa³ te¿ krezkê i wêz³y ch³onne krezkowe. Wiêk-szoæ guzów mia³a charakter nowotworów gruczo³o-wych: w 6 przypadkach raków i w jednym gruczolaka. Gruczolakoraki mia³y ró¿ny wygl¹d histopatologiczny, stwierdzono mianowicie gruczolakoraki proste, gruczo-lakoraka brodawkowatego, raka luzowego (sygnetowa-tokomórkowego) oraz raka rozlanego (ryc. 1). Nowo-twory ¿o³¹dka u zwierz¹t domowych stwierdzane s¹ ra-czej rzadko, u psów stanowi¹ one mniej ni¿ 1% wszyst-kich nowotworów (8, 12). Z regu³y s¹ to guzy o charak-æ e ³ P Wl(aietak) Rasa Lokalziacja Rozpoznanie 7 syberyjski ¿o³¹dek gruczolakorak 0 1 mix jeltiocienkie ch³oniak 0 1 mix jeltiocienkie rakluzowy 2 1 europejski dwunastnica w³ókniakomiêsak r(yc.4) 3 1 mix sjeielætiocienkie, gruczolakorak 7 mix jeltiocienkie gruczolakorak 0 1 mix ilnianka w³ókniakomiêsak 6 1 mix poildn¿iaunchkawowa gruczolakorak 6 mix poildn¿iaunchkawowa gruczolakorak 9 mix w¹rtoba naczyniakkrwionony 0 1 mix wl¹edrtoizboan,a nmaicêzsyankioawkykrwionony 1 1 mix w¹rtoba rakw¹rtobowokomórkowy 5 mix w¹rtoba ch³oniak 4 mix rtzustka,sieæ gruczolakorak Tab. 1. Nowotwory uk³adu pokarmowego kotów
Ryc. 1. Rak rozlany ¿o³¹dka psa widoczne naciekanie war-stwy miêniowej ciany ¿o³¹dka przez komórki nowotworo-we. Strza³k¹ oznaczona nieprawid³owa figura podzia³u mito-tycznego w obrêbie komórki raka; barwienie hematoksylin¹ i eozyn¹, pow. 400 ×
terze nab³onkowym, zazwyczaj gruczolakoraki, rzadziej gruczolaki, chocia¿ stwierdza siê tak¿e zmiany pocho-dzenia mezenchymalnego, takie jak: miêniaki g³adko-komórkowe (z³oliwe i niez³oliwe) guzy zrêbowe czy ob³oniaki (3, 7, 8, 12, 19, 26). W badaniach w³asnych obserwowano 3 przypadki guzów mezenchymalnych: niez³oliwego miêniaka g³adkokomórkowego, miênia-ka g³adkokomórkowego miêsakowego i rozlany naciek ch³oniaka blastycznego. Wed³ug danych pimiennictwa, guzy ¿o³¹dka stwierdza siê czêciej u psów samców (2,7 : 1) oraz osobników ras takich, jak: owczarki bel-gijskie, szorstkow³ose owczarki colie i staffordshire te-riery (4, 10). W badaniach w³asnych ze wzglêdu na ma³¹ liczbê analizowanych przypadków oraz ma³¹ liczebnoæ wymienionych ras psów nie obserwowano ¿adnych pre-dylekcji. Jednak¿e dane odnonie do wieku psów z no-wotworami ¿o³¹dka, typu guzów oraz ich lokalizacji w narz¹dzie wynikaj¹ce z badañ w³asnych oraz z pi-miennictwa s¹ podobne (4, 10). Zwierzêta z zaawanso-wanym nowotworem ¿o³¹dka, rozpoznanym w trakcie gastroskopii lub laparotomii diagnostycznej czêsto s¹ poddawane eutanazji bez ostatecznego diagnozowania rodzaju nowotworu. Wydaje siê, ¿e w zwi¹zku z tym rze-czywiste rozpowszechnienie nowotworów ¿o³¹dka mo¿e byæ wy¿sze ni¿ to opisane w literaturze, a ich wykrywa-nie w naszym kraju bêdzie siê zwiêkszaæ wraz z rozpo-wszechnianiem takich metod diagnostycznych, jak gas-troskopia (8).
W jelicie cienkim u psów obserwowano obecnoæ nowotworu w 12 przypadkach (25,53% nowotworów przewodu pokarmowego). rednia wieku zwierz¹t by³a podobna, jak w przypadku zmian zlokalizowanych w ¿o³¹dku, przy czym w 1 przypadku gruczolakoraka obserwowano u 9-miesiêcznego owczarka niemieckie-go. Dwukrotnie czêciej zmiany stwierdzano u samców ni¿ samic, w ponad po³owie przypadków u mieszañców. Nowotwory nab³onkowe (wszystkie gruczolakoraki; ryc. 2) stwierdzano rzadziej ni¿ guzy mezenchymalne, sporód których obserwowano 4 przypadki (33,3%) no-wotworów z miêniówki g³adkiej (3 miêniaki g³adko-komórkowe miêsakowe i 1 miêniak g³adkokomórko-wy) oraz 4 ch³oniaki. Ch³oniaki obserwowano u 4 psów (33,3% nowotworów jelita cienkiego), z których w po-³owie przypadków proces by³ powi¹zany z rozrostem nowotworowym w wêz³ach ch³onnych krezkowych, bê-d¹c wyrazem choroby wielouk³adowej. Guzy zlokalizo-wane w jelicie cienkim u psów stwierdzane bywaj¹ doæ rzadko, przy czym nale¿y zaznaczyæ, ¿e pozyskanie ma-teria³u do badania histopatologicznego w tym przypad-ku wydaje siê ³atwiejsze ni¿ w przypadprzypad-ku zmian zloka-lizowanych w ¿o³¹dku (³atwiejszy do wykonania zabieg usuniêcia fragmentu jelita ni¿ ¿o³¹dka). Z drugiej jed-nak strony trudniej jest potwierdziæ rozpoznanie guza w obrêbie jelita cienkiego bez uciekania siê do zabiegu laparotomii diagnostycznej, nie zawsze chêtnie tolero-wanej przez w³aciciela zwierzêcia, a badanie endosko-powe nie zawsze pozwala na uwidocznienie zmiany i pobranie wycinków do badañ histopatologicznych (21). Podobnie jak w badaniach w³asnych tak¿e wg danych pimiennictwa u psów w jelicie cienkim najczêciej
ob-serwuje siê obecnoæ gruczolakoraków i miêniaków g³adkokomórkowych (1, 10). Zmiany lokalizuj¹ siê zdecydowanie najczêciej w jelicie czczym, wyj¹tkowo w dwunastnicy i jelicie biodrowym (1, 7). Zarówno w da-nych pimiennictwa, jak i w badaniach w³asda-nych obser-wowano je u psów ró¿nych ras i o ró¿nej masie cia³a, nieznacznie czêciej u samców (1). Miêniaki g³adko-komórkowe miêsakowe lokalizuj¹ siê w ró¿nych odcin-kach przewodu pokarmowego; wg Kapatkin i wsp. (7) na 23 miêniaki g³adokomórkowe miêsakowe stwierdzo-ne w przewodzie pokarmowym 11 zlokalizowanych by³o w jelicie cienkim. Guzy obserwuje siê u zwierz¹t nieco starszych ni¿ w przypadku raków gruczo³owych i bez wyranych predylekcji zwi¹zanej z ras¹ czy p³ci¹ (1, 9, 25). Sporód wszystkich nowotworów przewodu pokarmo-wego analizowanych w badaniach w³asnych najwiêcej zmian by³o zlokalizowanych w obrêbie jelita grubego (25 przypadków, 53,19% guzów przewodu pokarmowe-go), przy czym zdecydowanie najczêciej lokalizowa³y siê one w prostnicy, rzadziej w okrê¿nicy i jelicie le-pym. Fakt ten jest najprawdopodobniej wynikiem tego, ¿e prostnica jest ³atwo dostêpna podczas nawet podsta-wowego badania klinicznego, takie przypadki s¹ wcze-nie wykrywane, doæ ³atwo usuwane chirurgiczwcze-nie i czê-sto badane hiczê-stopatologicznie. Ponadto ³atwoæ zdiag-nozowania guza zlokalizowanego w prostnicy wp³ywa prawdopodobnie na ni¿sz¹ redni¹ wieku zwierz¹t, u któ-rych wykrywa siê nowotwory w tym w³anie odcinku jelita grubego (rednia 7,1 roku) w porównaniu do zmian wywodz¹cych siê z jelita lepego (rednia wieku 12 lat), jak i ca³ego przewodu pokarmowego w ogóle. W bada-niach pochodz¹cych z orodków zachodnich nie ma du-¿ych ró¿nic pomiêdzy czêstoci¹ wystêpowania nowo-tworów prostnicy w stosunku do zmian zlokalizowanych w innych odcinkach jelita grubego (jelito lepe, okrê¿-nica), jak to stwierdzono w badaniach w³asnych (3, 7, 9). Jest to zapewne wynik zdecydowanie lepszego war-sztatu diagnostycznego, jakim dysponuj¹ klinicyci za-chodni.
Nowotwory jelita grubego z tak¹ sam¹ czêstoci¹ stwierdzono u zwierz¹t obu p³ci, najczêciej u
mieszañ-Ryc. 2. Gruczolakorak jelita cienkiego psa widoczne cewki utworzone przez komórki nowotworu. Obecne figury mito-tyczne (groty strza³ek), wiadcz¹ce o intensywnym wzrocie guza; barwienie hematoksylin¹ i eozyn¹, pow. 100 ×
ców (56% nowotworów jelita grubego). W wiêkszoci przypadków (17; 68%) by³y to zmiany wywodz¹ce siê z nab³onka gruczo³owego (13 raków i 4 gruczolaki), rza-dziej z tkanki mezenchymalnej (4 miêniaki g³adkoko-mórkowe miêsakowe, 3 miêniaki g³adkokog³adkoko-mórkowe, 1 w³ókniakomiêsak), a w jednym przypadku obok gru-czolakoraka stwierdzono te¿ obecnoæ ob³oniaka. Ponad-to w przypadku w³ókniakomiêsaka jelita lepego stwier-dzono tak¿e wtórne zajêcie wêz³a ch³onnego i krezki.
Wród nowotworów przewodu pokarmowego u psów rozpoznanych w badaniach w³asnych nowotwory niez³o-liwe obserwowano w 10 przypadkach (21,27%) 5 gru-czolaków i 5 miêniaków g³adkokomórkowych. Taka sytuacja wynika z faktu, ¿e takie niez³oliwe, zazwyczaj niewielkie i wolno powiêkszaj¹ce siê guzy nie prowo-kuj¹ powstawania objawów klinicznych. Niez³oliwe, a w szczególnoci mezenchymalne nowotwory ¿o³¹dka i jelit daj¹ objawy kliniczne jedynie w 20-30% przypad-ków, zdecydowanie najczêciej s¹ one stwierdzane przy-padkowo podczas laparotomii wykonywanej z innych przyczyn lub w trakcie badania sekcyjnego (3). Nieco inaczej jest w przypadku niez³oliwych guzów pocho-dzenia gruczo³owego zlokalizowanych w prostnicy i koñ-cowym odcinku okrê¿nicy, kiedy to objawy kliniczne w postaci domieszki krwi w kale, bezproduktywnych paræ mog¹ byæ stwierdzone nawet u 80% zwierz¹t (29).
Nowotwory linianek w analizowanym okresie roz-poznano u 5 psów, co stanowi 6,84% wszystkich oma-wianych guzów u tego gatunku zwierz¹t. W materiale histopatologicznym analizowanym przez Spanglera i Culbertsona (24) zmiany nowotworowe stanowi³y 25,6% sporód wszelkich nades³anych do badania wy-cinków zmienionych makroskopowo linianek. W ba-daniach w³asnych we wszystkich wycinkach gruczo³ów linowych przes³anych do badañ histopatologicznych stwierdzono obecnoæ zmian nowotworowych. Tak w ba-daniach w³asnych, jak i w danych pimiennictwa w wiêk-szoci przypadków nowotwory linianek maj¹ charakter zmian z³oliwych, najczêciej nab³onkowego pochodze-nia, w niektórych pracach stwierdzano wy³¹cznie guzy z³oliwe (24, 27). Wed³ug badañ w³asnych rednia wie-ku psów z guzami linianek wynios³a 11,2 rowie-ku i by³a
zdecydowanie wy¿sza ni¿ w przypadku innych rodza-jów guzów; podobnie stwierdzono w badaniach innych autorów (5, 10, 13, 23). Zbyt ma³a liczba analizowanych w pracy przypadków uniemo¿liwi³a okrelenie predy-lekcji do wystêpowania nowotworów linianek u zwie-rz¹t, w niektórych opracowaniach wykazano pewne pre-dylekcje p³ciowe (czêciej u kotów samców) czy te¿ rasowe (predyspozycja pudli, spanieli czy kotów syjam-skich i ich mieszañców; 5, 10). Nowotwory gruczo³ów linowych najczêciej rozwijaj¹ siê w du¿ych gruczo-³ach, w szczególnoci dotycz¹ linianki pod¿uchwowej i przyusznicy (5, 13, 23). Podobnie obserwowano w ba-daniach w³asnych, w 4 na 5 przypadków guzy nowo-tworowe gruczo³ów linowych dotyczy³y w³anie linian-ki pod¿uchowej. Czêsto jednak, szczególnie w przypad-kach zaawansowanych nie zawsze jest mo¿liwe okre-lenie miejsca wyjcia guza, zw³aszcza gdy zmiany po-wstaj¹ w ma³ych, rozproszonych gruczo³ach linowych i szybko naciekaj¹ okoliczne tkanki, w tym inne gruczo-³y linowe (24).
Podobnie jak to wynika z danych pimiennictwa, w materiale w³asnym przewa¿a³y proste raki gruczo³o-we (gruczolakoraki proste; 3 przypadki), które s¹ naj-powszechniejszymi nowotworami linianek u psów. Rza-dziej opisuje siê inne postacie gruczolakoraków, takie jak: gruczolakoraki z³o¿one, torbielowate, pêcherzyko-we, luzowonab³onkowate czy podstawnokomórkowe (5, 13, 23, 28, 29). Dok³adne ustalenie cech histologicz-nych raków gruczo³owych linianek jest istotne z punk-tu widzenia patologa, ale nie ma ono znaczenia jako czyn-nik prognostyczny dla lekarza klinicysty. Z nowotwo-rów pochodzenia nienab³onkowego, które wyj¹tkowo s¹ pierwotnymi rozrostami linianek u psów, w badaniach w³asnych stwierdzono obecnoæ kostniaka i ch³oniaka. Doniesienia o wystêpowaniu guzów kociopochodnych w obrêbie linianek s¹ nieliczne i z regu³y opisuje siê formy z³oliwe kostniakomiêsaki (28). Do rozpoz-nania kostniaka czy kostniakomiêsaka w obrêbie li-nianek niezbêdne jest zbadanie du¿ego wycinka guza, albowiem w przypadku mieszanych guzów linianek oprócz sk³adowej nab³onkowej w mi¹¿szu nowotworów stwierdza siê te¿ tkankê mezenchymaln¹, w tym koæ. Pobranie jedynie ma³ego wycinka z guza mieszanego
Ryc. 3. Naczyniak krwionony miêsakowy w¹troby psa w obrêbie zatok widoczne wrzecionowate komórki nowo-tworu; barwienie hematoksylin¹ i eozyn¹, pow. 100 ×
Ryc. 4. W³ókniakomiêsak dwunastnicy kota guz nacieka ca³y obwód jelita i nieznacznie zwê¿a jego wiat³o
linianki, zawieraj¹cego pola metaplazji kostnej czy chrzêstnej mo¿e skutkowaæ b³êdnym rozpoznaniem ta-kiego nowotworu.
Nowotwory w¹troby w badaniach w³asnych stwier-dzono u 19 psów; w 17 przypadkach guzy zlokalizowa-ne by³y w mi¹¿szu w¹troby, a w 2 przypadkach dotyczy-³y ciany pêcherzyka ¿ó³ciowego. W w¹trobie stwier-dzano obecnoæ gruczolakoraków (7 przypadków, 36,84% nowotworów w¹troby), raków w¹trobowoko-mórkowych (3 przypadki, 15,78%), naczyniaków krwio-nonych miêsakowych (ryc. 3), w³ókniakomiêsaka, ch³o-niaka, t³uszczakomiêsaka i naczyniaka krwiononego w obrêbie ciany pêcherzyka ¿ó³ciowego. rednia wie-ku psów z nowotworami w¹troby wynios³a 9,33 rowie-ku, guzy nieco czêciej obserwowano u samic, ró¿nych ras, najczêciej jednak u owczarków niemieckich (36,8%), jamników, a tak¿e u mieszañców. Nowotwory w¹troby stwierdzane s¹ u psów doæ rzadko, stanowi¹ one 0,6--1,5% sporód wszystkich zmian nowotworowych opi-sywanych u psów (27). rednia wieku zwierz¹t z guzem w¹troby wed³ug danych pimiennictwa jest nieco wy¿-sza od zaobserwowanej w badaniach w³asnych i wynosi 10-12 lat, z kolei obserwowana w analizowanym mate-riale nieco wiêksza liczba suk pokrywa siê z czêci¹ opracowañ innych autorów, szczególnie jeli chodzi o gruczolakoraki (2, 6, 15). W pimiennictwie brak jest danych odnonie do predylekcji którejkolwiek z ras psów do wystêpowania nowotworów w¹troby, jednak¿e inte-resuj¹cy mo¿e byæ fakt, ¿e w badaniach w³asnych guzy obserwowano czêciej u owczarków niemieckich ni¿ u powszechniejszych pacjentów klinik weterynaryjnych mieszañców. Sytuacjê tê mo¿na czêciowo t³umaczyæ faktem, ¿e w 2 przypadkach u osobników tej rasy obser-wowano naczyniaka krwiononego miêsakowego, czyli nowotworu bardzo czêsto obserwowanego u owczarków niemieckich, przynajmniej w obrêbie ledziony (19).
Wed³ug danych pimiennictwa oraz wyników badañ w³asnych, nowotwory w¹troby i przewodów ¿ó³ciowych u psów maj¹ najczêciej charakter z³oliwy (11, 27). Je-dynym stwierdzonym guzem niez³oliwym by³ zlokali-zowany w cianie pêcherzyka ¿ó³ciowego naczyniak u 11-miesiêcznego buldoga francuskiego. Pierwotne nab³onkowe nowotwory w¹troby dzieli siê na 3 typy morfologiczne: guzkowy, masywnego guza, rozsiany, niestety, w badaniach w³asnych nie mo¿na by³o uwzglêd-niæ takiej klasyfikacji ze wzglêdu na brak w³aciwych danych.
W podsumowaniu nale¿y stwierdziæ, ¿e nowotwory uk³adu pokarmowego u psów i kotów nie zdarzaj¹ siê zbyt czêsto. Nale¿y jednak zak³adaæ, ¿e wraz ze zwiêk-szaj¹c¹ siê dostêpnoci¹ metod wizualizacji, takich jak badanie USG czy badanie endoskopowe ich rozpozna-wanie bêdzie ³atwiejsze i szybsze. Dane epidemiologicz-ne uzyskaepidemiologicz-ne w prezentowanych badaniach nie odbiega-j¹ znacz¹co od danych z pimiennictwa, a stwierdzane nieznaczne ró¿nice s¹ prawdopodobnie wynikiem od-miennych ni¿ ma to miejsce w orodkach zachodnich uwarunkowañ klinicznych w naszym kraju. Na szcze-góln¹ uwagê zas³uguje fakt czêstego wystêpowania no-wotworów w¹troby u psów rasy owczarek niemiecki,
powszechniejszego wystêpowania guzów jelita cienkie-go u psów samców, a tak¿e brak rozpoznanych nowo-tworów jelita grubego u kotów.
Pimiennictwo
1.Crawshaw J., Berg. J., Sardinas J. C., Engler S. J., Rand W. M., Ogilvie G. K., Spodnick G. J., OKeefe D. A., Vail D. M., Henderson R. A.: Prognosis for dogs with nonlymphomatous, small intestinal tumors treated by surgical excision. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 1998, 34, 451-456.
2.Cuccovillo A., Lamb C. R.: Cellular features of sonographic target lesions of the liver and spleen in 21 dogs and a cat. Vet. Radiol. Ultrasound. 2002, 43, 275-278. 3.Frost D., Lasota J., Miettinen M.: Gastrointestinal stromal tumors and leiomyo-mas in the dog: a histopathologic, immunohistochemical, and molecular genetic study of 50 cases. Vet. Pathol. 2003, 40, 42-54.
4.Gualtieri M., Monzeglio M. G., Scanziani E.: Gastric neoplasia. Vet. Clin. Small Anim. Pract. 1999, 29, 415-440.
5.Hammer A., Getzy D., Ogilvie G., Upton M., Klausner J., Kisseberth W. C.: Sali-vary gland neoplasia in the dog and cat: survival times and prognosis factors. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 2001, 37, 478-482.
6.Head K. W.: Tumors of the alimentary tract, [w:] Moulton J. E. (wyd.): Tumors in Domestic Animals. University of California Press, Los Angeles 1992, 347-434. 7.Kapatkin A. S., Mullen H. S., Matthiesen D. T., Patnaik A. K.: Leiomyosarcoma
in dogs: 44 cases (1983-1988). J. Am. Vet. Med. Assoc. 1992, 201, 1077-1079. 8.Kubiak K., Jankowski M., Nicpoñ J., Spu¿ak J.: Gastroskopia w rozpoznawaniu
nowotworów ¿o³¹dka u psów. Medycyna Wet. 2004, 60, 836-838.
9.LaRock R. G., Ginn P. E.: Immunohistochemical staining characteristics of canine gastrointestinal stromal tumors. Vet. Pathol. 1997, 34, 303-311.
10.Leibman N. F., Larson V. S., Ogilvie G. K.: Oncologic diseases of the digestive system, [w:] Tams T. R. (wyd.): Handbook of Small Animal Gastroenterology. Saunders, St. Louis 2003, 370-416.
11.Liptak J. M., Dernell W. S., Monnet E., Powers B. E., Bachand A. M., Kenney J. G., Withrow S. J.: Massive hepatocellular carcinoma in dogs: 48 cases (1992-2000). J. Am. Vet. Med. Assoc. 2004, 225, 1225-1230.
12.Malicka E., Piusiñski W., Sendecka H., Bielecki W., Osiñska B., Lenartowicz--Kubrat Z.: Nowotwory psów stwierdzane w badaniach anatomopatologicznych w latach 1985-1993. Medycyna Wet. 1996, 52, 103-106.
13.Militerno G., Bazzo R., Marcato P. S.: Cytological diagnosis of mandibular sali-vary gland adenocarcinoma in a dog. J. Vet. Med. A 2005, 52, 514-516. 14.Paoloni M. C. Penninck D. G., Moore A. S.: Ultrasonographic and
clinicopatho-logic findings in 21 dogs with intestinal adenocarcinoma. Vet. Radiol. Ultrasound. 2002, 43, 562-567.
15.Patnaik A. K., Hurvitz A. I., Liberman P. H.: Canine hepatic neoplasms: a clinico-pathologic study. Vet. Pathol. 1980, 17, 553-564.
16.Rostami M., Tateyama S., Uchida K., Naitou H., Yamaguchi R., Otsuka H.: Tumors in domestic animals examined during a ten-year period (1980-1989) at Miyazaki University. J. Vet. Med. Sci. 1994, 56, 403-405.
17.Rouibah K., Houszka M.: Nowotwory ¿o³¹dka u psów. Medycyna Wet. 2000, 56, 552-557.
18.Sapierzyñski R., Malicka E., Bielecki W., Krawiec M., Osiñska B., Sendecka H., Sobczak-Filipiak M.: Nowotwory jamy ustnej u psów i kotów: retrospektywny przegl¹d 143 przypadków. Medycyna Wet. 2007, 63, 1196-1199.
19.Sapierzyñski R., Malicka E., Bielecki W., Krawiec M., Osiñska B., Sendecka H., Sobczak-Filipiak M.: Powiêkszenie ledziony u psów: przegl¹d 97 przypadków. Medycyna Wet. 2007, 63, 68-71.
20.Sapierzyñski R., Malicka E., Skrzypczak M., Soko³owska J.: Nowotwory ¿o³¹dka u psów. ¯ycie Wet. 2002, 77, 581-584.
21.Slawienski M. J., Mauldin G. E., Mauldin G. N., Patnaik A. K.: Malignant colo-nic neoplasia in cats: 46 cases (1990-1996). J. Am. Vet. Med. Assoc. 1997, 211, 878-881.
22.Sobczyñska-Rak A., £opuszyñski W., Silmanowicz P., Piórkowski J.: Rak prze-³yku u psa ocena endoskopowa i patomorfologiczna. Medycyna Wet. 2006, 62, 550-552.
23.Sozmen M., Brown P. J., Eveson J. W.: Salivary gland basal cell adenocarcinoma: a report of cases in a cat and two dogs. J. Vet. Med. A, 2003, 50, 399-401. 24.Spangler W. L., Culbertson M. R.: Salivary gland disease in dogs and cats: 245
cases (1985-1988). J. Am. Vet. Med. Assoc. 1991, 198, 465-469.
25.Stanclift R. M., Gilson S. D.: Use of cisplatin, 5-fluorouracil, and second-look laparotomy for the management of gastrointestinal adenocarcinoma in three dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2004, 225, 1412-1417.
26.Swann H. M., Holt D. E.: Canine gastric adenocarcinoma and leiomyosarcoma: a retrospective study of 21 cases (1986-1999) and literature review. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 2002, 38, 157-164.
27.Thamm D. H.: Hepatobiliary tumors, [w:] Withrow S. J., MacEwen E. G. (wyd.): Small Animal Clinical Oncology. Saunders W. B. Company, Philadelphia 2001, 327-334.
28.Thomsen B. V., Myers R. K.: Extraskeletal osteosarcoma of the mandibular salivary gland in a dog. Vet. Pathol. 1999, 36, 71-73.
29.Valerius K. D., Powers B. E., M. C. Pherron M. A., Hutchison J. M., Mann F. A., Withrow S. J.: Adenomatous polups and carcinoma in situ of the canine colon and rectum: 34 cases (1982-1994). J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 1997, 33, 156-160.
Adres autora: dr Rafa³ Sapierzyñski, ul. Nowoursynowska 159c, 02-766 Warszawa; e-mail: sapieh@wp.pl
