Praca oryginalna Original paper
Komórki glejowe zwane neuroglejem wraz z neu-ronami wchodz¹ w sk³ad uk³adu nerwowego. Po raz pierwszy opisane zosta³y przez Virchowa w po³owie XIX w. jako glia, co w cis³ym t³umaczeniu oznacza klej i postrzegane by³y tylko jako podpora dla neuro-nów. Obecnie istnieje coraz wiêcej dowodów, ¿e ko-mórki glejowe odgrywaj¹ aktywn¹ rolê w funkcjono-waniu mózgowia. Wp³ywaj¹ na aktywnoæ neuronów, zapewniaj¹c im wsparcie, otaczaj¹ je, dostarczaj¹ sk³ad-ników od¿ywczych i tlenu, utrzymuj¹ homeostazê jonow¹, zapewniaj¹ izolacjê w³ókien nerwowych oraz chroni¹ te komórki przed czynnikami chorobotwór-czymi. Ponadto kontroluj¹ przekanictwo synaptycz-ne i zapewniaj¹ im odpowiednie mikrorodowisko. W mózgowiu ssaków wykazano, ¿e komórki glejowe stanowi¹ u cz³owieka ok. 90%, a u gryzoni ok. 65% wszystkich komórek mózgowia (14). Charakterysty-ka neurogleju jest wynikiem badañ mikroskopowych, a zw³aszcza technik impregnacji solami srebra opra-cowanych przez Ramón y Cajala i Rio Hortegê.
W orodkowym uk³adzie nerwowym (oun) u ssa-ków zidentyfikowano cztery rodzaje neurogleju: oli-godendrocyty, astrocyty (makroglej), mikroglej i glej
wyció³kowy (23). Oligodendrocyty by³y ostatnimi komórkami glejowymi, które odkryto na pocz¹tku XX w., ze wzglêdu na ich trudnoæ barwienia klasycz-nymi metodami. Metoda opracowana przez Rio Hor-tegê doprowadzi³a do wizualizacji tych komórek. Oli-godendrocyty zwane oligodendroglejem lub sk¹pogle-jem stanowi¹ ok. 35% wszystkich komórek glejowych w korze wzrokowej u m³odych ma³p. Zlokalizowane s¹ zarówno w bia³ej, jak i szarej substancji mózgowia oraz rdzenia krêgowego. Komórki te wystêpuj¹ w po-bli¿u neuronów, innych rodzajów gleju i naczyñ krwio-nonych.
Ze wzglêdu na pe³nione funkcje uk³adaj¹ siê przy w³óknach nerwowych. W mikroskopie wietlnym Rio Hortega sklasyfikowa³ oligodendrocyty w cztery ka-tegorie, uwzglêdniaj¹c liczbê ich wypustek (23). Mor-fologiê oligodendrogleju najlepiej poznano w dobrze zmielinizowanych obszarach mózgowia u m³odych osobników. Oligodendrocyty s¹ ma³ymi komórkami, wielkoci ok. 6 µm, z nielicznymi i s³abo rozga³êzio-nymi wypustkami. Ich j¹dra s¹ okr¹g³e lub nieco owal-ne, ciemno barwi¹ siê ze wzglêdu na znaczn¹ iloæ heterochromatyny szczególnie zagêszczonej przy
Badania morfologiczne oligodendrocytów
istoty szarej rodkowej u starych szczurów
AGATA WAWRZYNIAK-GACEK, JADWIGA JAWORSKA-ADAMU
Zak³ad Histologii i Embriologii Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin
Wawrzyniak-Gacek A., Jaworska-Adamu J.
Morphological central gray matter oligodendrocytes in old rats
Summary
Currently the structure and function of oligodendrocytes in the central nervous system (cns) in young individuals is known; however, there is no information about their morphology in the central gray matter (substantia grisea centralis-SGC) in old animals. The aim of this study was to investigate the morphology of oligodendrocytes in the semithin SGC sections of 6-month (5 pcs) and 3-year-old (5 pcs) male Wistar rats. The animals were anaesthetized with ketamine, perfused with fixative through the left ventricle, and the midbrains containing SGC were taken. Semithin sections were analyzed morphologically and photographs were made in light microscope Axiolab (Zeiss). In the semithin sections of the SGC of 6-month-old adult rats oligodendrocytes with mostly light and medium density cytoplasm were observed. Oligodendrocytes were located by different structures: blood vessels, neurons and astrocytes. Sometimes two cells with dark cytoplasm were side by side or near oligodendrocytes with a medium cytoplasm density. In old male rats oligodendrocytes with dark cytoplasm located at the capillary blood vessels, neurons and astrocytes were dominant in the SGC. Cells with light cytoplasm, which occurred mainly in blood vessels, were rarely encountered. The results indicate that in the SGC of 3-years-old individuals older forms with a dark cytoplasm are dominant, in contrast to 6-month-old rats which have younger oligodendrocytes with light cytoplasm.
otoczce j¹drowej. Cytoplazma oligodendrocytów w po-równaniu do astrocytów jest stosunkowo ciemna i za-wiera liczne organelle komórkowe.
Te komórki glejowe w odró¿nieniu od astrocytów nie zawieraj¹ filamentów glejowych i ziarnistoci gli-kogenu. Wystêpuj¹ wzd³u¿ w³ókien nerwowych jako komórki wytwarzaj¹ce wokó³ nich os³onki mielino-we. Oligodendrocyty na poziomie mikroskopu elek-tronowego wykazuj¹ ró¿n¹ gêstoæ. Mori i Leblond (11, 12) wyró¿nili trzy rodzaje oligodendrocytów: o jasnej, redniej i ciemnej cytoplazmie, które s¹ zwi¹-zane z wiekiem oraz aktywnoci¹ metaboliczn¹ tych komórek, skorelowan¹ z intensywn¹ mielinizacj¹ w³ókien nerwowych. Póniejsze badania tych samych autorów potwierdzi³y obecnoæ trzech typów oligoden-drocytów w skrawkach pó³cienkich, w mikroskopie wietlnym (8, 9). G³ówn¹ funkcj¹ m³odych oligo-dendrocytów jest mielinizacja w³ókien nerwowych. W mózgowiu glej ten stanowi rusztowanie dla neuro-nów, kontroluje homeostazê wodn¹ i elektrolitow¹, gromadzi ¿elazo oraz zawiera ferrytynê i transferynê (3, 28). Jego funkcje s¹ przedmiotem dalszych badañ. Prace morfologiczne dotyczy³y przede wszystkim mielinizuj¹cych oligodendrocytów w oun, natomiast ma³o wiadomo o ich morfologii i funkcjach po za-koñczonej mielinizacji u doros³ych i starzej¹cych siê osobników. Badania niektórych autorów (8, 9, 24) dotyczy³y zmian liczby komórek glejowych wraz z wie-kiem osobników. W skrawkach pó³cienkich kory móz-gowej i cia³a modzelowatego 5-miesiêcznych szczu-rów wykazano, ¿e wraz z wiekiem wzrasta³a zawar-toæ komórek glejowych. Liczba mikrogleju utrzymy-wa³a siê jednak na sta³ym poziomie. W ciele modze-lowatym znacznie wzrasta³a liczba astrocytów, a w korze mózgowej pozostawa³a bez zmian. Natomiast trzy typy oligodendrocytów zachowywa³y siê odmien-nie w badanych obszarach. Wraz z wiekiem mala³a liczba oligodendrocytów z jasn¹ i redni¹ cytoplazm¹, a komórki z ciemn¹ cytoplazm¹ stanowi³y wiêksz¹ czêæ populacji oligodendrocytów (8, 9, 24). U sta-rych psów w pewnych obszarach oun nie zauwa¿ono zmian w oligodendrogleju i mikrogleju, natomiast za-obserwowano astroglejozê. Przejawia³a siê ona nad-miernym gromadzeniem glejowego w³ókienkowego kwanego bia³ka (glial fibrillary acidic protein GFAP) (4). W j¹drze nadwzrokowym starzej¹cych siê szczu-rów zaobserwowano natomiast hipertrofiê, tj. obrzmie-nie makrogleju (1). Badania oligodendrocytów z kory mózgowej starzej¹cych siê ma³p i gryzoni nie wyka-za³y istotnych zmian w tych komórkach. Natomiast u starych makaków rezus (Macaca mulatta) obserwo-wano ilociowe i jakociowe zmiany dotycz¹ce oligo-dendrocytów i mikrogleju. Astrocyty zachowywa³y prawid³ow¹ morfologiê (15, 18). W pracach nad oli-godendrocytami w korze mózgowej wykazano, ¿e wraz z wiekiem zwierz¹t te komórki glejowe uk³ada³y siê w charakterystyczny szeregowy sposób, natomiast u m³odych osobników wystêpowa³y raczej
pojedyn-czo (16, 18). Istota szara rodkowa (substantia grisea centralis SGC) jako obszar dobrze zmielinizowany substancji szarej oun zosta³a dok³adnie opisana u wie-lu gatunków ssaków. Neurony SGC zawieraj¹ ró¿ne neuroprzekaniki, takie jak: noradrenalina, glutami-nian, acetylocholina, histamina, serotonina, GABA oraz neuropeptydy, do których nale¿¹: substancja P, neurotensyna, enkefalina, dynorfiny. W³ókna nerwo-we zmielinizowane dziêki oligodendrocytom w SGC wp³ywaj¹ na prawid³owe funkcjonowanie wielu orod-ków mózgowia przez wzajemne po³¹czenia drogami wstêpuj¹cymi i zstêpuj¹cymi m.in.: z kor¹ mózgu, ze wzgórzem i podwzgórzem, z obszarami przodomózgo-wia, z j¹drami pnia mózgu oraz rdzeniem krêgowym. Obszar ten w³¹czony jest m.in. w hamowanie odczu-wania bólu, reakcje emocjonalne i obronne, zapamiê-tywanie, oddawanie moczu, zachowanie p³ciowe, lordozê oraz wokalizacjê. SGC integruje odpowiedzi behawioralne na zagro¿enie i stymulacje stresowe (13, 26). Dotychczas poznano strukturê i funkcjê oligoden-drocytów w oun u m³odych osobników, natomiast brak jest informacji odnonie do ich morfologii w istocie szarej rodkowej u starych osobników. Nie badano równie¿ na poziomie mikroskopu wietlnego typów oligodendrocytów wystêpuj¹cych u starzej¹cych siê zwierz¹t.
Celem badañ by³o przeledzenie struktury oligoden-drocytów, porównanie ich morfologii u starych i m³o-dych zwierz¹t na poziomie mikroskopu wietlnego oraz przedyskutowanie wyników badañ w³asnych z podobnymi uzyskanymi przez innych autorów.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono na 10 samcach szczurów szcze-pu Wistar w dwóch grupach wiekowych. Grupê pierwsz¹ stanowi³o 5 zwierz¹t 6-miesiêcznych, a drug¹ 5-3-letnich. Badania na zwierzêtach zosta³y przeprowadzone na pod-stawie uzyskanej zgody II Lokalnej Komisji Etycznej do Spraw Dowiadczeñ na Zwierzêtach w Lublinie uchwa³a nr 6/2011 z dnia 15 lutego 2011 r.
Zwierzêta w pe³nej narkozie, przy u¿yciu 10% ketaminy (100 mg/kg m.c.), perfundowano przez lew¹ komorê serca najpierw 50 ml 0,9% roztworu NaCl w temperaturze 37°C. Perfuzjê kontynuowano 250 ml 1% aldehydu glutarowego i 1% paraformaldehydu w 0,1 M buforze fosforanowym o pH 7,4, a¿ do ustania funkcji ¿yciowych. Po wyjêciu mózgowia wycinano fragmenty zawieraj¹ce istotê szar¹ rodkow¹ (substantia grisea centralis SGC). Po utrwale-niu materia³u w 2,5% roztworze aldehydu glutarowego w 0,1 M buforze fosforanowym o pH 7,4, dotrwalano go w 2% roztworze czterotlenku osmu w 0,1 M buforze fos-foranowym o pH 7,4. Nastêpnie odwadniano w alkoholu etylowym i zatapiano w ¿ywicy Epon. Pó³cienkie skrawki o gruboci 0,5 µm ciêto w ultramikrotomie i barwiono 1% roztworem b³êkitu metylenowego (22). Analizy morfolo-gicznej oraz fotografiki pó³cienkich skrawków dokonano w mikroskopie wietlnym Axiolab (Zeiss). Szczególn¹ uwa-gê zwrócono na trzy typy oligodendrocytów i ich zmiany morfologiczne u starych szczurów.
Wyniki i omówienie
W istocie szarej rodkowej (substantia grisea cen-tralis SGC) szczurów 6-miesiêcznych i 3-letnich
obserwowano oligodendrocyty lokalizuj¹ce siê w po-bli¿u naczyñ krwiononych, w³ókien nerwowych, neuronów, astrocytów i mikrogleju. W obu grupach wiekowych wykazano jasne, rednie i ciemne oligo-dendrocyty.
Na skrawkach pó³cienkich z SGC 6-miesiêcznych szczurów obserwowano najwiêcej oligodendrocytów o jasnej i redniej gêstoci cytoplazmy. Oligodendro-cyty o ciemnej cytoplazmie by³y nieliczne. Komórki glejowe lokalizowa³y siê przy ró¿nych strukturach, tj.: naczyniach krwiononych, neuronach i astrocytach. Czasami dwie komórki o ciemnej cytoplazmie wystê-powa³y obok siebie lub w pobli¿u oligodendrocytów ze redni¹ gêstoci¹ cytoplazmy. Oligodendrocyty o jasnej i redniej cytoplazmie przylega³y do siebie. Pierwsze z nich czêsto uk³ada³y siê przy naczyniach krwiononych w³osowatych (ryc. 1, 2).
W drugiej grupie wiekowej zwierz¹t, tj. u 3-letnich samców szczurów w SGC dominowa³y oligodendro-cyty o redniej i ciemniej cytoplazmie, natomiast mniej liczne by³y komórki jasne. Najczêciej przylega³y do siebie po dwie komórki o jasnej i ciemnej oraz o red-niej i ciemnej cytoplazmie. Lokalizowa³y siê przy ró¿-nych strukturach (naczyniach krwionoró¿-nych, neuro-nach, astrocytach i mikrogleju). Zmienione oligoden-drocyty by³y obrzmia³e i prawie nie posiada³y cyto-plazmy. Rzadko spotykano oligodendrocyty o jasnej cytoplazmie, lokalizuj¹ce siê przede wszystkim przy naczyniach krwiononych. Najwiêksze morfologicz-ne zmiany wykazywa³y oligodendrocyty jasmorfologicz-ne i red-nie. Oligodenrocyty jasne cechowa³y siê obrzmieniem cytoplazmy, uk³ada³y siê w pobli¿u mikrogleju i neu-ronów. Obserwowano równie¿ oligodendrocyty o za-chowanej prawid³owej strukturze oraz z wakuolami przy neuronach. Oligodendrocyty o ciemnej cytoplaz-mie wystêpowa³y parami, a o redniej cytoplazcytoplaz-mie towarzyszy³y naczyniom krwiononym. Wiêkszoæ komórek glejowych posiada³a du¿e i owalne j¹dra lokalizuj¹ce siê w rodku komórki (ryc. 3, 4, 5). Ryc. 1. Oligodendrocyty o redniej (Om) i jasnej (Ol)
cyto-plazmie przy neuronie (N) z istoty szarej rodkowej 6-mie-siêcznych szczurów. Pow. ok. 1000 ×
Ryc. 2. Dwa oligodendrocyty o jasnej cytoplazmie (Ol) przy naczyniu w³osowatym (n) i w pobli¿u astrocytu (A) z istoty szarej rodkowej 6-miesiêcznych szczurów. Pow. ok. 1000 ×
Ryc. 3. Dwa przylegaj¹ce do siebie oligodendrocyty o ciem-nej cytoplazmie (Od) oraz oligodendrocyt o redniej gêstoci cytoplazmy (Om) przy naczyniu krwiononym (n) z istoty szarej rodkowej 3-letnich szczurów. Pow. ok. 1000 ×
Ryc. 4. Dwa oligodendrocyty (Oz) z obrzmia³¹ cytoplazm¹ w pobli¿u mikrogleju (M) i neuronu (N) oraz oligodendrocyt o prawid³owej strukturze (Op) z istoty szarej rodkowej 3-letnich szczurów. Pow. ok. 1000 ×
Wed³ug danych pimiennictwa, badania oligoden-drocytów i towarzysz¹cych im w³ókien nerwowych dotyczy³y g³ównie osobników m³odych, u których nie zakoñczy³ siê jeszcze proces mielinizacji. Dokonano równie¿ analizy neurogleju i w³ókien nerwowych kory mózgowej starzej¹cych siê ludzi, ma³p, szczurów i psów. Wykazano u ma³p malej¹ce wraz z wiekiem zdolnoci poznawcze, poniewa¿ ich wiek jest porów-nywalny do wieku ludzi (2, 4, 6, 7, 16-19). U star-szych osobników w korze mózgu oligodendrocyty uk³ada³y siê w charakterystyczny sposób, po dwa obok siebie lub tworz¹c rzêdy, co wykazali Peters i wsp. (16-18). Podobnych obserwacji dokonano w badaniach w³asnych w SGC u 6-miesiêcznych i 3-letnich szczu-rów. U osobników m³odych zwykle wystêpowa³y po-jedynczo rozrzucone oligodendrocyty, rzadko u³o¿o-ne po dwa obok siebie, co jest zgodu³o¿o-ne z wynikami otrzymanymi w obszarach s³abo zmielinizowanych kory mózgowej u 4- i 10-letnich ma³p. Charaktery-styczne u³o¿enie oligodendrocytów mo¿e wskazywaæ na pewn¹ zale¿noæ pomiêdzy wiekiem zwierz¹t a rozmieszczeniem komórek (18). Na poziomie mi-kroskopu elektronowego w ultracienkich skrawkach pochodz¹cych z kory mózgu ludzi i starych zwierz¹t wykazano, ¿e cia³a i wypustki niektórych oligoden-drocytów by³y obrzmia³e i nieregularnego kszta³tu. Ich okr¹g³e j¹dra barwi³y siê ciemniej ni¿ w astrocytach (19, 25). Podobne wyniki otrzymano z obserwacji skrawków pó³cienkich SGC w niniejszych badaniach. Niektórzy autorzy sugeruj¹, ¿e ten rodzaj gleju mo¿e przetwarzaæ elementy budulcowe os³onek mielino-wych, które s¹ w naturalny sposób odnawiane pod-czas starzenia siê oun (18). W badaniach dotycz¹cych mózgowia okrelano liczbê komórek glejowych w ró¿-nych obszarach. Podczas normalnego starzenia siê licz-ba oligodendrocytów i mikrogleju wzrasta nawet do ok. 40%, natomiast liczba astrocytów nie ulega zmia-nie. Badania niektórych autorów dotyczy³y nerwu wzrokowego gryzoni i naczelnych (5, 17, 21)
sugeru-j¹c, ¿e wzrost liczby oligodendrocytów w starszym wieku zwi¹zany jest ze zwiêkszeniem liczby odcin-ków miêdzywêz³owych we w³óknach nerwowych. W innych obszarach mózgowia starzej¹cych siê ma³p nie wykazano wzrostu liczby trzech rodzajów gleju: astrocytów, oligodendrocytów oraz mikrogleju (20). W korze mózgu starych ma³p wykazano ok. 50% wzrost liczby oligodendrocytów w porównaniu z m³o-dymi osobnikami. Pojawienie siê wiêkszej liczby oli-godendrocytów obserwowano ju¿ w rednim wieku zwierz¹t. Ten wzrost liczby komórek obserwowany we wszystkich warstwach kory mózgu sugeruje, ¿e oligo-dendrocyty w³¹czone s¹ w demielinizacjê i remieli-nizacjê w³ókien nerwowych (18). U 5-miesiêcznych szczurów w ciele modzelowatym wzrasta równie¿ liczba ciemnych oligodendrocytów (8, 9, 24). W ko-rze mózgu 36-miesiêcznych szczurów Wistar nie wy-kazano natomiast wzrostu liczby oligodendrocytów w porównaniu z m³odymi osobnikami (15). Niektórzy autorzy uwa¿aj¹, ¿e u osobników starszych dojrza³e oligodendrocyty dziel¹ siê i daj¹ pocz¹tek nowym ko-mórkom prekursorowym, zwanym komórkami NG2. Komórki te zawieraj¹ proteoglikan siarczan chon-droityny i wystêpuj¹ w rozwijaj¹cym siê, jak i dojrza-³ym oun, ale ró¿ni¹ siê od oligodendrocytów (27, 29). Nowo powstaj¹ce oligodendrocyty w starym mózgo-wiu najprawdopodobniej s³u¿¹ do powtórnej mielini-zacji w³ókien nerwowych. W wyniku uszkodzenia oun oraz w wyniku chorób neurodegeneracyjnych docho-dzi do zwyrodnienia, a w konsekwencji do mierci oli-godendrocytów (17). Zmiany morfologiczne oligoden-drocytów towarzysz¹ zwykle zmianom w os³onkach mielinowych. Wraz z wiekiem obserwowano zmiany zwyrodnieniowe we w³óknach nerwowych w skraw-kach ultracienkich z kory wzrokowej i kojarzeniowej cz³owieka (10, 14). W niniejszych badaniach w obu grupach wiekowych szczurów w SGC wykazano zmia-ny morfologiczne niektórych oligodendrocytów, po-dobnie jak ma to miejsce u ma³p w rednim i starszym wieku (16-18). W korze mózgu ma³p oligodendrocy-ty nie wykazywa³y du¿ych zmian, a pojawienie siê jasnych form oligodendrocytów najprawdopodobniej s³u¿y do remielinizacji w³ókien nerwowych, co mo¿e wp³ywaæ na poprawê przekanictwa neuronalnego (16-18). Anatomicznie oraz czynnociowo SGC jest miejscem, w którym funkcjonuj¹ i zbiegaj¹ siê szlaki zstêpuj¹cych i wstêpuj¹cych po³¹czeñ, odgrywaj¹ce ró¿ne role i wp³ywaj¹ce na ró¿ne obszary oun, np.: cia³o migda³owate, kora mózgu, j¹dra szwu. Otacza-j¹ca wodoci¹g ródmózgowia SGC wp³ywa na wiele obszarów oun, integruj¹c i kontroluj¹c ich funkcje. Do g³ównych zadañ nale¿y odbieranie wra¿eñ bólowych. Dowiadczenia przeprowadzone na zwierzêtach prze-mawiaj¹ za rol¹ tego obszaru w zachowaniach obron-nych, które cechuj¹ siê unieruchomieniem, ucieczk¹, agresj¹, odczuwaniem strachu, wzrostem cinienia krwi i napiêcia miêniowego. Obszar ten zwi¹zany jest tak¿e z procesami pamiêci i uczenia siê, gdy¿ Ryc. 5. Oligodendrocyty (Oz) z wakuolami (w) przy
neuro-nie (N) oraz prawid³owy oligodendrocyt (Op) z istoty szarej rodkowej 3-letnich szczurów. Pow. ok. 1000 ×
po³¹czony jest szlakami nerwowymi, miêdzy innymi z pniem mózgowia, rdzeniem krêgowym oraz pod-wzgórzem i pod-wzgórzem (13, 26).
Uzyskane wyniki badañ w³asnych wskazuj¹, ¿e u 3-letnich osobników w SGC dominuj¹ starsze oli-godendrocyty z ciemn¹ cytoplazm¹, za u 6-miesiêcz-nych szczurów komórki m³odsze o jasnej cytoplazmie. W zwi¹zku ze wzrostem zainteresowania tymi komór-kami glejowymi powinny byæ prowadzone dalsze badania dotycz¹ce nie tylko zmian morfologicznych oligodendrocytów, ale równie¿ immunohistochemicz-na aimmunohistochemicz-naliza bia³ek zwi¹zanych z podzia³ami tych ko-mórek, w szczególnoci w mózgowiu starzej¹cych siê ssaków.
Pimiennictwo
1.Andres M. A., Calle E., Lafarga M.: Age-induced hypertrophy of astrocytes in rat supraoptic nucleus: a cytological, morphometric, and immunocyto-chemical study. Anat. Rec. 1995, 243, 129-144.
2.Bachevalier J., Landis L. S., Walker L. C., Brickso M., Mishkin M., Price D. L.: Aged monkeys exhibit behavioral deficits indicative of widespread cerebral dysfunction. Neurobiol. Aging 1991, 12, 99-111.
3.Bencovic S. A., Connor J. R.: Ferritin, transferin and iron in selected regions of the adult and aged rat brain. J. Comp. Neurol. 1993, 338, 97-113. 4.Borras D., Ferres I., Pumarola M.: Age-related changes in the brain of the
dog. Vet. Pathol. 1999, 36, 202-211.
5.Cavallotti D., Cavallotti C., Pescosolido N., Iannetti G. D., Pacella E.: A morphometric study of age changes in the rat optic nerve. Ophthalmologica 2001, 215, 366-371.
6.Cerghet M., Skiff R. P., Beisert D., Hang Z., Mullis C., Ghandour M. S.: Proliferation and heath of oligodendrocytes and myelin proteins are differen-tially regulated in male and female rodents. J. Neurosci. 2006, 26, 1439--1447.
7.Diamond M. C., Johnson R. E., Gold M. W.: Changes in neuron number and size and glial number in the young, adult and aging rat medial occipital cortex. Behav. Biol. 1977, 20, 409-418.
8.Ling A. E., Leblond C. P.: Investigation of glial cells in semithin sections. II. Variation with age in the numbers of the various glial cell types in rat cortex and corpus callosum. J. Comp. Neurol. 1973, 149, 73-81.
9.Ling A. E., Paterson J. A., Privat A., Mori S., Leblond C. P.: Investigation of glial cells in semithin sections. I. Identification of glial cells in the brain of young rats J. Comp. Neurol. 1973, 149, 43-71.
10.Lintl P., Braak H.: Loss of intracortical myelinated fibers: a distinctive age-related alteration in the human striate area. Acta Neuropathol. 1983, 61, 178-182.
11.Mori S.: Light and electron microscopic features and frequencies of the glial cell present in the cerebral cortex of the rat brain. Arch. Histol. Jnp 1972, 34, 231-244.
12.Mori S. I., Leblond C. P.: Electron microscopic identification of three classes of oligodendrocytes and a preliminary study of their proliferative activity in the corpus callosum of young rats. J. Comp. Neurol. 1970, 139, 1-30. 13.Muton L. J., Klop E.-M., Broman J., Zhang M., Holstege G.: Lateral cervical
nucleus projections to periaqueductal gray matter of cat. J. Comp. Neurol. 2004, 471, 434-445.
14.Pakkenberg B., Pelvig D., Marner L., Bundgaard M. J., Gundersen H. J. G., Nyengaard J. R., Regeur L.: Aging and the human neocortex. Exp. Gerontol. 2003, 38, 95-99.
15.Peinado M. A., Quesada A., Pedrosa J., Torres M. I., Martinem M., Esteban F. J., Del Moral M., Hernandez R., Rodrigo J.: Quantitative and ultra-structural changes in glia and pericytes in the parietal cortex of the aging rat. Microscopy Res. Techn. 1998, 43, 34-42.
16.Peters A.: The effect of normal aging on myelinated nerve fibres in monkey central nervous system. Frontier Neuroanat. 2009, 3, 1-10.
17.Peters A., Sethares C.: Is there remyelination during aging of the primate central nervous system? J. Comp. Neurol. 2003, 460, 238-254.
18.Peters A., Sethares C.: Oligodendrocytes, their progenitors and other neuro-glial cells in the aging primate cerebral cortex. Cerebrebral Cortex 2004, 14, 995-1007.
19.Rees S.: A quantitative electron microscope study of the ageing human cerebral cortex. Acta Neuropathol. 1976, 36, 347-362.
20.Sandell J. H., Peters A.: Disrupted myelin and axon loss in the anterior com-missure of the aged rhesus monkey. J. Comp. Neurol. 2003, 466, 14-30. 21.Sandell J. H., Peters A.: Effects of age on the glial cells in the rhesus monkey
optic nerve. J. Comp. Neurol. 2002, 445, 13-28.
22.Sato T.: A modified method for lead staining of thin sections. Electron Microsc. 1968, 17, 158-159.
23.Somjen G. G.: Nervenkitt: Notes on the History of the Concept of Neuroglia. Glia 1988, 1, 2-9.
24.Sturrock R. R.: Identification of mitotic oligodendrocytes in semithin sections of the developing mouse corpus callosum and hippocampal com-missure. J. Anat. 1983, 137, 47-55.
25.Vaughan D. W., Peters A.: Neuroglial cells in the cerebral cortex of rats from young aldulthood to old age: an electron microscope study. J. Neurocytol. 1974, 3, 404-433.
26.Vianna D. M. I., Brandão M. I.: Anatomical connections of the periaque-ductal gray: specific neural substratem for different kinds of fear. Braz. J. Med. Biol. Res. 2003, 36, 557-566.
27.Watanabe M., Toyama Y., Nishiyama A.: Differentiation of proliferating NG2-positive glial progenitor cells in a remyelinating lesion. J. Neurosci. Res. 2002, 69, 826-836.
28.Wawrzyniak-Gacek A.: Distribution o various types of oligodendrocytes and cellular localisation of iron in the frontal cortex of the adult rat. Folia Morphol. 2002, 61, 115-121.
29.Xiaoqin Zhu, Bergles D. E., Nishiyama A.: NG2 cells generate both oligo-dendrocytes and gray matter astrocytes. Development 2008, 135, 145-157. Adres autora: dr Agata Wawrzyniak-Gacek, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin; e-mail: agata.wawrzyniak@up.lublin.pl
