• Nie Znaleziono Wyników

Pomorska kasztelania i gród Raciąż w świetle źródeł pisanych

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Pomorska kasztelania i gród Raciąż w świetle źródeł pisanych"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA ARCHAE0L0C1CA 13, 1990

Małgorzata K o w a l a z y k -Kmieeińaka

PO K O R S K A K A S Z T E L A N I A I G RÓD RACIĄŻ W Ś WIETLE ŹRÓDEŁ PISANYCH

Prace badawcze na grodzie k a s z t e l a ń s k i m Raciąż koło Tucholi zostały p r z e p rowadzone przez zespół Katedry Archeo l o g i i U n i w e r -sytetu Łódzkiego w ramach r e a l izowanego p rogramu badań nad p r z e -mianami kulturowymi n a Pomorzu W s c h o d n i m na przełomie XIII i XIV w. oraz zagadnienia: człowiek i ś r o d o w i s k o w czasie i p r z e -strzeni. Założeniem podjętych działań b yło p r z e śledzenie w skali m i kroregionu zarówno dynamiki, jak i p rzyczyn zachodzących w tym czasie przemian. Cykl badań objął teryto r i u m XIII-wiecznej k a s z -telanii raciąskiej wraz z jej stołecznym gro d e m oraz T u c h o l ą i kon.turię tucholską jako b ezpośredniego po Raciążu kontynuatora władzy administracyjnej badanego regionu.

Jed n y m z etapów prowadzonych b a dań było p r zeprowadzenie m.in. kwerendy XIII-wiecznych pr z e k a z ó w pisanych, mów i ą c y c h o grodzie i kasztelanii w Raciążu. Dostępne źródła p o t w i e r d z a j ą ich istnie-nie w ramach czasowych 1256-1300.

Raciąż jako gród, k asztelania oraz punkt, przez który p r z e -biegał szlak handlowy, jest k i lkakrotnie w z m i a n k o w a n y w źródłach pisanych zarówno n a rracyjnych (kroniki, roczniki), jak i a ktowych ;dokumenty). Wym o w a ich wskazuje, iż w XIII w. spełniał rolę o- środka administracyjnego i obronnego na p o g r a n i c z u Pom o r z a i W i e l k o p o l s k i .

N ajsta r s z y m wiaryg o d n y m ź r ó d ł e m ’ , m ó w i ą c y m zarówno o grodzie,

Przez długi czas przyjaiowano, ii najstarsza wzmiankę o Raciążu zawie-rał akt fundacyjny Księcia pomorskiego Sambora 1 dla klasztoru oliwskiego, spisany w Gdańsku Ib III 1178 r. Uważano, ii dotyczył m. in. dziesięcin z

(2)

Ra-jak i kasztelanii raciąskiej, jest przekaz z 1256 r., dotyczący prób odbicia przez wojska Przemysława X grodu Nakła, zdobytego przez Mściwuja, syna Świętopełka pomorskiego. Książęta Przemysł, bolesław 1 Kazimierz kujawski najechali w odwecie na tereny p o d -ległe Świętopełkowi i zdobyli gród kasztelański Raciąż. Opis zdo-bywania grodu pomorskiego przez Polaków przekazuje kilka źródeł (Kronika Wieíhupolska, Rooznik kapituły poznańskiej, Rooznik Wielkopolski, Kronika D ł u g o s z a ).

Kronika Wielkopolska podaje: "W roku P ańskim 1256 książę Prze-mysł z wojskami swoimi i brata swego Bolesława oraz książę Kujaw Kazimierz zeszli się koło Nakła i po naradzie ruszyli na zdoby-cie grodu Raciąża. Do niego napłynęło z tej kasztelanii dużo ludzi dla ratowania życia i mienia. Gdy wspomniani książęta przyszli pod ten gróć, podłożyli ze wszystkich stron ogień 1 zaczęli o b -legać gc. Grodzianie nie mogli stawić im oporu wobec wysoko b u -chających płomieni, a chcieli uniknąć śmierci od ognia, [więc] ci którzy zdołali wyjść, wkroczyli na placówki nieprzyjaciół i d o -browolnie oddali się w niewolę. Wielu jednak nie m o gło wyjść 1 ci, zagarnięci ogniem, okrutnie spłonęli wraz z grodem i znajdu- jącym się tam dobytkiem" . Do tego opisu Rooznik kapituły poznań-skiej dodaje, iż w ręce księcia Przemyśla dostał się kasztelan

So-ciąża, badania wykazały, iż żaden z zachowanych dokumentów klasztoru «liw-skiego nie potwierdza jego związków z Raciążem i okolicami. Lokalizacji owej nazwy należałoby szukać w najbliższym otoczeniu dóbr cystersów oliwskich. Naj-bardziej przekonujące wydaja sie tu poglądy J. Czapiewskiego i J. Sporsa, którzy przyjmują, iż nazwa ta oznacza leżące niegdyś pod wsią Domatowo (oko-lice Pucka; nieistniejące już dziś Jezioro Redzkie, przez które przepływała Reda. Udowodniono, iż w tym rejonie klasztor oliwski miał swoje dobra.Stwie-rdzono również, iż żadne z nadań Sambora dla tego klasztoru nie wykraczało poza północną cześć Pomorza Gdańskiego. Codex Pomeraniae diplomatique, wyd. F. W. H a s s e 1 b а с h, Greifswald 1843, s. 111-112; P. C z a p l e w- e k i, Rezok W pi'zywileju Sambora I dla Oliwy я 1178 r., "Zapiski Towarzy-stwa Naukowego w Toruniu" 1911/1913, R. II, s. 176; J. S p o r s, Dofoiment fundacyjny Sarribora I dla Oliwy z roku 1178, "Studia Źródłoznawcze" 1977, t. XXII, s. 114-115, przyp. II.

2

Kronika Wielkopolska, wyd. A. G i e y s z t o r , B . K i i r b i s ó w - n a, G. L a b u d a, Warszawa 1965, s. 248-249; Kronika Wielkopolska, wyd. B. K U r b i s, [w:] t-lonumenta Poloniae Historioa, Seria Nova, t. VIII, Warszawa 1970, s. 103: "Anno itaque Domini Millesimo CCLVI dux Przemiel cum fratris sui Boieslai et suis exercitibus et cum duce Kazimiro Cuyauie con- venerunt circa Nakel et inito consilio iverunt ad expugnacionem c a s t r i R a c z a n s, ad quod multi homines de c a s t e l l a n i a eadem con- fluxerant vite et rerum gracia conservandi. Ad quod venientes duces predicti igne apposito ex omní parte ipsum impugnare ceperunt. Quibus castrenses

(3)

ŕlam-3

kół, wojski i chorąży . Interesujący nas przekaz został z a n o t o -wany najwcześniej w Roczniku kapituły poznańskiej, z n i ego n a t o -m i ast p o chodzą dane zawarte w Kronioe Wielkopolskiej1*. W i a d o m o -ścią n a j p ó ź n i e j s z ą i zarazem najmniej wiaryg o d n ą jest przekaz J a -na Długosza z XV w. oparty na w s p o m n i a n y c h źródłach, a z a tem m a on c h a rakter wtó r n y i nie p r z e d s t a w i a p r z e t o większej w a r t o ś c i 5 .

Nazwa Raciąż w znanych ed y c j a c h interesującej nas w i a d o m o -ści występuje w dwojakiej wersji: jako Raaaane i Raozens-Raozansah Wszystkie zgodnie podają, iż Raciąż jest grod e m (oastrum) p o m o r -skim. Istnieje pewna rozbieżność źródeł w miejscu, w którym m owa o o b l eganym grodzie jako o cen t r u m k asztelanii i w z i ę t y m przez Polaków do niewoli kasztelanie.

Niewiele pó ź n i e j s z a od tych wydarzerfj Kronika Wielkopolski p o -daje, iż w Raciążu licznie schronili się ludzie г tej k a s z t e l a -nii dla o calenia życia i mienia. N a t o m i a s t Rocznik kapituły pozna-ńskiej nie podaje terminu castellania, lecz dodaje, iż z p ł o n ą -cego grodu w z i ę t o do niewoli i oddano w ręce Prz e m y ś l a k a s z t e l a -na Sok o ł a (oastellams Sokal), woj-skiego i chorążego**. W tvm w y -pad k u jednak rozbie ż n o ś ć relacji ź r ó d łowych sugeruje dość wyra ź

-m.i i» altu» crcsccnte realster« non valentes ec mortir incendium vicare volentcs ad staciones liostium, qui poterant exire intraverunt et se ultro- nee captivitati subdiderunt vite beneficium affectantes. Multi tarnen exire uon valuerunt et hii cum c a s t r o ct rebus in eodem existantibus per ig- nem oceupati crudeliter simt exusti".

3

Rocznik kapituły poznańskiej, wyd. D. K ü r b i s , [w:] Monumenta Polcniae Hietorioa, Seria Nova, t. VI, Warszawa 1962, zap. 73, s. 36: "Et cum Poioni videbant iam Pomoranos esse desperatos, irruerunt in ignem et quotquot poterant rapere de igne viros et raulieres ac parvulos rapuerunt. Inter quos fuerunt capti c a s t e l l a n u s S o k o l , tribunus, vexi- liffr et traditi in manus ducis Premisionis. Res autem predictorum hominum quedam sunt exuste, quedam per Poionos rapte, quas nondum ignis occupavcrat. Ibidem multi iucrunt homine» raagni et parvi exusti et multa substancia eorum. Fugerant. autem in prefatum c a s t r u m multi Pomorani cum pueris suis et rebus ob timorem Polonorum".

4

B. K u r b i a ó w n a , Dziejopisarstwo wielkopolskie XIIJ i XIV wie-ku, Warszawa 1959, e. 69 i n.

J . D l u g o s s i , Anna Le e вей Cronioae encliti Reani Poloniae, Li-ber 7-8, Warszawa 1975, e. 103.

6

Kasztelan Sokol nie jest znany z innych źródeł. Wykonywał swoje funk-cje posługując się podległymi mu urzędnikami. Wymieniony w zapisie chorąży ( vexilliftr) sprawiał rycerstwo i prowadził je do kasztelana, a wojski (tri-bunus) zastępował kasztelana w sprawach wojskowych. J. B a r d a c h , Hi-storia państwa i prawa Polaki, t. I, Warszawa 1964, s. 255.

(4)

nie, iż Raciąż był zapewne stolicą kasztelanii, na co wskazywać może zwrot “castri Raczans, ad quod multi, homines de castella- n i a . . ."7 .

Dalsza informacja o kasztelanie Sokole sugeruje z logicznego punktu widzenia interpretacji źródeł, iż tenże Sokół był k a s z t e -lanem raciąskim, choć m o żna tu wysunąć zastrzeżenia, iż nie jest to wyrażone explioite i w związku z tym istnieje możliwość, że Sokół był kasztelanem innej kasztelanii, który znalazł schronienie w Raciążu. Podkreślani, iż m o i m zdaniem jest to mniej p r a w dopodo-bne niż pierwsza wskazana możliwość, aczkolwiek wykluczyć c a łko-wicie drugiej nie można. Nie wpływa to jednak na osłabienie ar-gumentacji przyjmującej, iż Raciąż był stolicą kasztelanii w d r u -giej połowie XXXI w. Mógł pełnić też rolę punktu obronnego (stra-żniczego) leżącej niedaleko granicy Pomorza z Wielkopolską. Ze względu na stosunkowo bliskie położenie grodu od Nakła również wydaje się zasadne podjęcie przez Polaków wyprawy na ten ośrodek pomorskiej władzy terytorialnej.

Cytowane już źródła podają jeszcze jedną informację, mów i ą c ą pośrednio o grodzie w Raciążu przy okazji opisów sporów pomiędzy Świętopełkiem a przemysłem. I tak w przekazie z 1256 r. o o b l e -ganiu nowego grodu Nakła kronika mówi o wzmożonej sile Pomorzan w odwecie za spalenie grodu Raciąża i ludzi, któ r z y zginęli p o d -czas jego p o ż a r u 8 . Na podstawie tej wiadomości moż n a pośrednio wnioskować, iż w raciąskim grodzie mógł stacjonować kasztelan wraz z załogą, a z opisów zdobywania grodu przez wojska Przemys- ła jasno wynika, iż posiadał on umocnienia obronne i był dobrze strzeżony.

O tym, że Raciąż był grodem warownym, świadczyć może także wiadomość pochodząca z 1 2 / 1 r., a dotycząca zatargu o z wierzch-nictwo między synami Świętopełka II - t j . W a r c i sławem II i Mści- w u j e m II - w wyniku którego przyjmuje się, że drugi z nich był więziony przez brata w Raciążu^. Warcisław porozumiał się z

nie-7 Kronika Wielkopolaka..., a. ł03.

0 Ibidem, s. 104; Rocznik kapituły,.., zap. 74, в. 36. "Pomorani vero viri taroquam fortissimi et propter axustionem c a s t r i R a c z a n s et homiaum in eodem pereojptorum nimiuiu provocati prcdictum castellum impug- naverunt".

(5)

za d o w o l o n ą z rządów M ś c i w u j a częścią r y c erstwa dzielnicy świec kiej i przy ich pom o c y pojmał brata oraz uwięził go w Raciążu., gdzie Kściwuj miał też prawd o p o d o b n i e swoich przeciwników. Stąd jednak p o p e w n y m czasie został uwolniony przez przychylną mu g r u -pę rycerzy, którzy wraz z m argrabiami b r a n d e n b u r s k i m i dopomogli mu w zajęciu Gda ń s k a i wygnaniu Warcisława.

Pozostaje jeszcze omówić nazwę samego Raciąża w y s t ę p u j ą c ą w tym dokumencie. Pięć jego edycji opisuje to wydarzenie, w tym trzy podają z nazwy m iejsce uwięzienia M ś c i w u j a ’0 . Brzmi ona p r a -wie identycznie jak nazwa Redsk z do k u m e n t u Sam b o r a I z 1178 r. i uentyfikowana z j e z i o r e m Redzkim k oło Domatowa. M o ż n a by w n o -sić, li Mśc i w u j a w i ęziono nie w Raciążu, lecz w ok o l i c a c h D o m a -towa. Jednak do chwili obecnej nie udało się stwierdzić istn i e -nia grodu w okolicy Jez i o r a Redzkiego, a m a ł o p r a w dopodobne w y -daje się więzienie Mśc i w u j a w nieob w a r o w a n y m miejscu. Kwestią miejsca uwięzienia M ś ciwuja zajmuje się K. Zielińska, o p o w i a d a -jąc się za poglądami

L.

Quandta,

м.

P e r lbacha i

s.

Kujota, że Kedak w kronice o znaczać może Raciąż pod T u c h o l ą ” .

Według autorki fakt więzienia M ś c i w u j a w jego dzielnicy w s k a -zywać może, iż W a r c i s ł a w pewien o s t a t e c z n e g o zwycięstwa nad b r a -tem nie bał się e sadzić go na nowo zdobytym przez siebie t e r y t o -rium. Prawd o p o d o b n i e wśród m o ż n o w ł a d z t w a w dz i e l n i c y brata miał także swoich zwolenników.

Ponieważ zapis Reduk powtarza się d w u k r o t n i e w źródłach o- liwskich (1178, 1271), a identyfikacja p i e r w s z e g o z nich nie

wska-1B93 (reedycja 1961), s. 313-314; Tabula Prima Fundatorm, [w:] 'ibidem, s. 355; D 1 u g o s s i, Annalee eeu Croniaae..., s. 171 (omyłkowo podaje o wiezieniu w Raciążu Warcisława, a nie Máciwuja). "Iste post se duos reüquit filios Mystvugium seniorem et Wardslaum iuniorem, quem Pomeraní primo in do-minum habere voluerunt et ideo auxilio eorum Wurdzlaus fratrem cepit et in R e d г k eum termit vinculatum, Postea vero pociores milites Mystwugium liberaverunt et fidelem sibi tune et deinceps assistenciam facientes, War- dzlaum persequendo de terra Pomerania fugaverunt, qui fugiens in Elbingum ad tempos ibi mansit et recedens inde peregre mortuus est, in Pomeraniam non reversus".

10

Cronica Olivensie..., s. 313-314; Tabula Prima..,, s. 355; D 1 u- g^o s s- i, nwiu irC 9 Jeu Cromoa ß..,, s. 171. Nie podaje miejsca uwięzienia Mściwuja II: Kronika Wielkopoleka,, s. 126; Hoaznik kapituły..., e. 49.

K. Z i e 1 i ň s k a, Zjednoczenie Pomorza CdańaHego z Wielkopol-ską pod konieo XIII w., "Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu" 196B, R. LXXII1, z. 3, s. 23,

(6)

żuje na Raciąż, w związku z tym ustalenie mie j s c a w i ę zienia Mścl- w uja II nie należy jeszcze uważać za ostatecznie rozwiązane.

Oprdcz wiadomości o grodzie w Raciążu i kasztelanii przekazy pisemne wymieniają Raciąż jako jeden z p unktów prz e p r a w leżących przy szlaku handlowym, prowadzącym z głębi kraju na wybrzeże. We w c zesnym średniowieczu Pomorze przecinała 6 ieć dróg handlowych, z których najważniejsze nazywane były: via magna, via meroatcrum i via mpjhionia. Szlaki te łączyły m, in. Gdańsk z Wielkopolską, biegnąc do Brandenburgii (via marohicmia), Raciąż był mi e j s c e m p o -siadającym najprawdopodobniej komorę celną przy łączących się w Toninle i Kamieniu drogach via magna i via mepoavorum. Pierwsza

1 Z

z n ich znana jest już w 1225 r. , a w dokumencie Méciwuja II z 1 X 1273 r. określana jako via magno, W tym ostatnim w y m i e n i o -ny jest również Raciąż przy określaniu granic nadawanej wsi Moch- le (dziś już nie istniejącej) dla rycerza C h a l i mlrusa (zapewne Chwaliiuira), której posiadłości m ają przebiegać m. In. obok g o -ścińca p r owadzącego do Raciąża "usque ad m a g n a m viam, que riuclt

1 3

In Recinz" . Ponieważ szlak ten jest znany już w 1225 r. i przebieg jego nie uległ zmianie do 1273 r., należałoby sądzić, iż w czasie funkcjonowania Raciąża jako grodu k a sztelańskiego mógł on pełnić rolę punktu tranzytowego przy tej dro d z e handlowej.

Kolejnym źródłem w y m i e n ł a j ą c y m nazwę Raciąża jest dokument spisany właśnie na raciąskim grodzie 31 III (środa) 1294 r . U

12

Ponmepelliećliee

UrkunJerÜMoh,

wyd. M. P e r l b a e h , Danzig 1882, nr 29, s. 24.

Ibidem, nr 259, 8 . 210. 14

Ibidem, nr 507, s. 454. "In nomine domini amen. Acta hommura tempora- liter diffinita a metnoria plerumque dilabuntur, nisi eint scripto vel sub- scriptione testium perhennata. Pro inde novarint universi presentes et poštá-ri hanc paginam inspectupoštá-ri, quod nos Mestwinus dei gracia dux toe s u e Pomera-nie Steff ano et Alberto eorumque post eos liberis et. legitimis succesaori- bus et heredibus contulimus hereditatem Vitomyn wlgariter dictam aliam oi- dem coniungentes Čhwarsnam nomine imperpetuum poseidendam сил sgris, cultis et incultis, cum pratis, pascuis, silvis, aquis, nemoribus aquarumque decur- sibus, molendinie hac prorsus omnibus utilitatibus in terra et super ter-rain, que nunc sunt et postmodum esse poterunt, nunc apparent et postmodu® apparere poterunt intra suos tenuinos et gades, ec cum omnibus libertatibus, eecundum quas venerabilis pater dominus Wislaus episcopus Uladislauieneis eccleeie tenuit et poesedit, contulimus vero eandem transaccionis nomine et commutacione pro quadeis hereditate Juskow dicta. Ut autem hviuemodi nostra donacio in perpetuum inviolabiliter perseveret, hanc paginam contulimus no- »tri sigilli munimine roboratara. Testes autem huius donacionis sunt: Paulus

(7)

Prawdopocobnie odbywała się tam wtedy jakaś inspekcja grodu przez Máciwuja IX, podczas której dokonano nadania wsi Witomino koło Wejherowa' 5 . Osoby Stefana i Alberta, których darowizna dotyczy, nie są bliżej określone. Świadkami spisywania aktu w Raciążu były tak znaczne osobistości, jak wojewoda Paulus i kasztelan S t ani-sław ze Świecia, podkomorzy, podstoli i stolnik z G d a ń s k a oraz wielu innych.

Jak to ustalił S, K u j o t ' h , jest to ostatnia wzmianka o g r o -dzie w Raciążu. Zanim jednak gród popadł w ruinę, jest jeszcze dwukrotnie o nim mowa w źródłach. Wprawdzie nie m ó wią one b e z -pośrednio o grodzie w Haciążu, lecz o kasztelanii raciąskiej, m o ż -na jed-nak przyjąó, iż dalsze jej istnienie było związane z f u n k -cjonowaniem naczelnego grodu. T y m .1 źródłami, które jako o s t a t -nie traktują o kasztelanii raciąskiej, są dokumenty z lat 1299 i 1300.

Akt pierwszy wystawiony 24 VI w Gnieźnie przez Władysława Łokietku mówi o przekazaniu wojewodzie kaliskiemu Mikołajowi Jan- kowiczowi sądownictwa oraz 30 garnców miodu z terenu kasztelanii raciąskiej , Dokument ten wskazuje, iż przynosiła ona d o c hody z sądownictwa oraz świadczyć może o rozwoju bartnictwa w tej o k o

-licy. •

Ostatnim dokumentem, który wspomina o kasztelanii r a c i ą s k i e j , jest akt arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba z dnia 24 IV 1300 r..

palatinus Sweczensis, Stanislaus castelanus ibidem, Julianus pincerna, Vni— slaue eubcamerarius Cdanensis, Bogusia dapifer ibidem, Teodoricus cappella- nus curie et alii quam plures viri fidedieni. Actum et datum in R a c e n s íeria quarta post Letare anno domini MÜCCÖ .XCIIII°".

Dawna wieś, dziś dzielnica Gdyni Witomino. Każdy książę objeżdżał stale swoje włości w celach administracyjno-sędowych. Z listy świadków wynika, że w Raciaiu mogła odbywać sie jakaś narada, zjazd dostojników świeckich lub odprawianie sadów.

16

S. K u j o t, Kaeutelania raoiąeka i aieniia zaboreka, "Roczniki To-warzystwa Naukowego w Toruniu" 1880, R. II, s. 130.

17

Ponrnere 11 isahes..., nr 578, s. 517-518: "quod respicientes grata et fidelia servicia, que nobus noster fidelis et dilectus comes Nicolaus Jan- kouicz palatinus Calisiensis exhibuit omni diligencia cum effectu, volentes ipsum racioue sue fidelitatis a nobis retribucionem recipere, outnia iudicia, que in districtu vel c a s t e l l a n i a d e R a c e n z e ad nos-trum dominium spectare videntur et triginta urnas mellis in mellificiis no- atris in eodein districtu..." Po zwycięstwie Wacława II Mikołaj, jako stron-nik Łokietka, utracił prawa i dochody płynące z tego nadania, zostały one przekazane Piotrowi Święcy z Nowego.

(8)

nadającego zakonowi c y s tersów z Byszewa dziesięciny, m. in. ze wsi Bralewnica wraz ze świeżo zaoranymi polami. Przekaz mówi, iż Bralewnica leży w kasztelanii r a c i ą s k l e j 18. Źródło to jest p o -mocne przy ustalaniu przebiegu granicznych wsi południowego kraŕ- ca kasztelanii opierającego się na rzece Kamionce. J est również p o t w i erdzeniem tezy, iż kasztelania raciąska swą p o ł u dniową c z ę -ścią sięgała zarazem granicy Pomorza z Wielkopolską. Wskazuje także na intensyfikację rolnictwa w tej części kasztelanii przez branie nowin pod gospodarkę, co może się łączyó z k olonizacją wiejską.

Z analizy informacji źródłowych wynika, że gród racląski za-czął funkcjonować nie wcześniej jak w pierwszej połowie XIII w., a przestał z korfcem tegoż stulecia. Jednakże nie można wykluczyć zarówno wcześ n i e j s z e g o istnienia grodu, jak i późniejszej jego egzystencji. Źródła późniejsze, od 1305 r., m ó wią już tylko o w si Raciąż (villa) i odnoszą się do osady leżącej oko ł o 5 km na południowy wschód od grodziska, natomiast w odnies i e n i u do grodu

1 9

panuje absolutne milczenie . Stąd prawdopodobne być m oże p r z y p u -s z c z e n i e , że w okresie tych pięciu lat gród przestał

funkcjo-nować.

Katedra Archeologii UŁ

Ibidem, nr 590, e. 525. "...duas decimas nostras, unam videlicet in castellania retro Nakel, que dicitur Dzedno, secundain vero in с a s- t e l l a n i a d e R a c e z, que Bralewnicza dicitur, ipsis et eoruw domui cum novalibus eciam si dividi easdem villas in plures vel aliis plu- ribusque nominibus ipsas appellari contingeret in futurum, presentibus per- petuo duximus ascribendas..."

19

Ibidem, nr 638, s. 562. Jes to przywilej Wacława II sporządzony w Pradze 19 VII 1305 r., który zatwierdza Piotrowi áwiecy posiadanie m. in. wsi Raciąża: "nostrum Karissimuoi fide li nostro dilecto Petro de Numburk filio Swencze palatini Pomoranie (in ducuntis) marcis argent i Pragensis ponderis pro date [...] uxor is sue filie Theoderici iuvenis Spaczraanni v i l l a s Sroczko et R o s e i n s cum villula adiacente dicta Stobno sitas in dic-ta terra Pomeranie obligasse, ut eas dic-taiudiu ipse Petrus teneret, quousque sibi per dictum patrem nostrum eedem ducente (marce solverentur)..." Terrain Villa użyty w dokumencie od połowy XII w. był stonowany w odniesieniu do osady wiejskiej. Określano nim osiedle jednodworcze lub przysiółek. Zob. T. L a 1 i k, Organizacje eąeiedzkie średniowiecznej wsi polskiej - wieś, o- 1'Ole, parafia, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" 1*176, t. XXIV, s. 440-457; T. P o d w i ń s k a , Zmiany f e m osadnictwa wiejskiego na aie- rriaoh polskich we wczeenym średniowieczu. Warszawa 1971, s. 118.

(9)

t

Małgorzata KouaZczyk-Kmieoińeka

THE POMERANIAN CASTELLANY AND THE MEDIAEVAL CASTLE OF RACIĄŻ IN THE LIGHT OF WRITTEN SOURCES

Research works of the castellan castle of Raciąż near Tuchola were con-ducted by the Archaeological Department of University of Łódź, The castella- ny of Raciąż together with the mediaeval castle and Tuchola and the castle of the Commander of the Teutonic Order were the subjects of investigations, A very precise survey of written sources was one of the stages of conducted studies. On this basis it was stated that the mediaeval castle of Raciąż w a s existing from the first half till the end of the XII^*1 century. However, its earlier or later existance cannot be excluded.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Wśród wszystkich celów analizy finansowej jako najważniejszy wskazano cel retrospektywny dotyczący prezentacji sytuacji finansowej jednostki (C1), a dalej cele z obu

Dzięki odwołaniu się do Pietas – zarówno poprzez umieszczenie personifikacji tego bóstwa na rewersie bitych przez siebie denarów, jak i przyjęcie przydomka Pius –

Zarówno „G azeta” , jak i „Pam iętnik” opisują gwałty i grabieże popełniane przez wycofujące się wojska generała d ’Altony.. Znajdujemy tam także

Wśród wielu spostrzeżeń natrafić można także na zapis Grabowskiego dotyczący zgromadzenia przez Sowietów w Morągu trzech wagonów z książkami, gotowych do

Najważniejszym źródłem dotyczącym biblioteki królewskiej jest zachowany do dziś główny katalog biblioteki Stanisława Augusta Poniatowskiego, sporządzony przez

Konsul francuski z najwyższym oburzeniem raportował do Paryża, że ojciec Karola po wiadomości o męczeńskiej śmierci syna, udał się do Cytadeli, gdzie

Kolejna, długa genealogia potomków Adama (Rdz 5,1-32), tak- że poprowadzona przez nowego syna Adama, a mianowicie Seta (Rdz 5,3-8), ilustruje ideę nowego,

Choć w wyniku kapitulacji w Berlinie poddało się 87 170 żołnierzy i ofice- rów, w tym trzynastu generałów, wśród oblężonej przez obce wojska społeczno- ści miasta