Chrzest: umrzeć z Chrystusem, by
zmartwychwstać z Chrystusem :
chrzcielny charakter życia
chrześcijańskiego wg rz 6, 1-11
Kieleckie Studia Teologiczne 3, 401-413
Ks. W ojciech M isztal - K raków - Kielce
C
h r z e s t:
u m r z e ć zC
h r y s t u s e m,
b y z m a r t w y c h w s t a ć zC
h r y s t u s e mC h r z c ie ln y c h a r a k te r
ż y c i a c h r z e ś c ij a ń s k ie g o w g R z 6 , 1 -1 1
W s z ó s ty m ro z d z ia le L is tu d o R z y m ia n , n a w ią z u ją c d o w c z e ś n ie js z y c h p r z e m y ś le ń , św. P a w e ł A p o s to ł d z ie li s ię s w o im r o z u m ie n ie m sy tu a c ji c h rz e ś c ija n in a w o b e c B o g a , w o b e c g rz e c h u , a ty m s a m y m ta k ż e w o b e c śm ierci. C h o d z i p rz e d e w s z y s tk im o s y tu a c ję w d o c z e s n o śc i. P rz e z c h rz e s t1, c z y li z d a ru B o ż e g o , u d z ia łe m c z ło w ie k a sta je s ię p rz e jś c ie z e śm ie rc i do ży c ia , z n ie w o li d o w o ln o ś c i, z e z n ie w o le n ia g r z e c h e m d o ż y c ia w k o m u n ii z B o g ie m . W e d łu g a p o sto ła , ta k i sta n r z e c z y w d o c z e sn o śc i sta n o w i d ro g ę k u ż y c iu w j e g o w iec zn e j p e łn i (por. R z 6 ,2 3 ).1. C h rzest: śm ierć ra zem z C h ry stu sem
R z 6, 1 m o ż n a u z n a ć z a r o d z a j a lu z ji d o r z u c a n e g o n a św . P a w ła o s z c z e r stw a , ja k o b y j e g o c h r z e ś c ija ń s tw o ( p r z e k a z y w a n a p r z e z n ie g o d u c h o w o ś ć ) c e c h o w a ło s ię b r a k ie m c z y n ie d o s ta te c z n y m z w r a c a n ie m u w a g i n a p o s tę p o w a n ie , n a m o r a ln o ś ć (por. R z 3, 8 )2. W o d p o w ie d z i w R z 6, 2-3 a p o s to ł z w r a c a u w a g ę , iż - j e g o z d a n ie m - ż y c ie c h r z e ś c ija ń s k ie j e s t „ z d e te r m in o w a n e ” w n a s tę p u ją c y s p o s ó b : p r z e z c h r z e s t c h r z e ś c ija n in u m a rł d la g rz e c h u ; d o k o n a ła s ię w ię c z m ia n a w n a jw y ż s z y m s to p n iu g ru n to w n a , g r z e s z n e p o s tę p o w a n ie j e s t n ie d o p o g o d z e n ia z b y c i e m c h r z e ś c ija n in e m . W sw e j is to c ie r a d y k a liz m tej z m ia n y m o ż n a p r z e d s ta w ić n a s tę p u ją c o : c h rz e ś c ija n in n ie ż y je j u ż „ w g r z e c h u ” (p o r. R z 6, 2 ), le c z „ w C h r y s tu s ie ” (p o r. R z 6, 11).
1 Co do ro zu m ien ia R z 6, 1-11 ja k o odnoszącego się do chrztu chrześcijańskiego por. np. X . Léon-D ufour,
Epître aux Romains.
R éédition avec des m odifications, Lyon 1970, s. 73.A r g u m e n tu ją c , a p o s to ł o d w o łu je s ię d o c h rz tu . J a k w s k a z u ją lis ty P a w io w e , a p o s to ł tr a k tu je c h r z e s t ja k o j e d n o z k lu c z o w y c h „ w y d a r z e ń ” , j e ś l i c h o d z i o c h r z e ś c ija ń s tw o i d z ie ło z b a w ie n ia 3, a w ię c ta k ż e d o ś w ia d c z e n ie B o g a i o d p o w ie d ź z e s tr o n y c z ło w ie k a . W e d łu g R z 6, 3, c h r z e s t j e s t „ c h r z te m w (gr. e is) C h r y s tu s a ” , „ z a n u r z e n ie m w (gr.
eis)
C h r y s tu s a ”4. T e k s t g r e c k i p o p r z e z f o r m y g r a m a ty c z n e u w y d a tn ia , ż e c h r z e ś c ija n in d o z n a je te g o „ z a n u r z e n ia ” i ż e c h o d z i o w y d a r z e n ie d o k o n a n e , j e d n o r a z o w e . „ W C h r y s tu s a ” z R z 6, 3 to p o gr.eis C hriston.
P r z y im e keis
w y d a je s ię w ty m w y p a d k u w s k a z y w a ć n a „ p r z y n a le ż n o ś ć , n a p r z e n ie s ie n ie o c h r z c z o n e g o ja k o w ła s n o ś c i, n a u m ie s z c z e n ie g o w s f e r z e d z ia ła n ia C h ry s tu s a , n a z a p is a n ie g o j a k o n a le ż ą c e g o d o C h r y s tu s a ” 5. C h r y s tu s z a ś , z d a n ie m a p o s to ła , j e s t p o c z ą t k ie m n o w e j lu d z k o ś c i, je j P a n e m , j e j p r z y w ó d c ą (n p . R z 14, 9; 1 K o r 10, 2 ) 6. D o p e łn i a ją c ą s ię w c h rz c ie , b a r d z o ś c is łą k o m u n ię c z ło w ie k a z C h r y s tu s e m m o ż n a te ż r o z u m ie ć j a k o „ in k o r p o r a c ję ” , tw o r z e n ie j e d n e g o „ C ia ła ” (1 K o r 12, 1 3 )7. W ta k im r a z ie c h r z e s t p r z e z k o m u n ię z C h r y s tu s e m p o s ia d a ta k ż e w y m ia r e k le z ja ln y , j e s t w łą c z e n ie m „ w K o ś c i ó ł” (p o r. 1 K o r 10, 2 ). G r z e c h z o s ta je w ię c p o k o n a n y r ó w n ie ż j a k o p a t o lo g ia s p o łe c z n a . T a k ż e w ty m a s p e k c ie C h r y s tu s je d n o c z y n o w y lu d B o ż y (p o r. R z 3, 2 4 n ; E f 1, 10), je d n o c z y , b y d a ć u d z ia ł w s w y m z b a w c z y m d z ie le . T a k ż e p o d ty m w z g lę d e m r y t c h rz c ie ln y w ią ż e s ię w ię c z j a k n a jb a rd z ie j r a d y k a ln ą m o d y f ik a c jąstatus quo
d a n e g o c z ło w ie k a . J e d n o ś ć z C h r y s tu s e m to t a k a j e d n o ś ć te o lo g a ln a , k tó r a s p r a w ia z je d n o c z e n ie r ó w n i e ż w w y m ia rz e m ięd zy lu d zk im .J e s t z n a m ie n n y m , ż e w R z 6, 3 te n z b a w c z y p r z e ło m , j a k i s ta n o w i c h rz e s t, a p o s to ł in te r p r e tu je r ó w n i e ż w k a t e g o r ia c h „ c h r z tu / z a n u r z e n i a w (gr.
eis)
ś m ie r c i C h r y s tu s a ” (p o r. 1 K o r 11, 2 6 ). M o ż n a w ię c p o w ie d z ie ć , iż św . P a w e ł b a r d z o c h c e p o d k r e ś lić , ż e p r z e z c h r z e s t c h r z e ś c ija n in ( u m a r ły d la g r z e c h u ) d o s tę p u je z je d n o c z e n ia z C h r y s tu s e m w Je g o ś m ie r c i (c z y li p ie rw s z e ń s tw o m a w y m ia r in te r p e r s o n a ln y ) . J a k u w a ż a F. L e e n h a r d t, b y z r o z u m ie ć ta k ie p o d e j ś c ie d o c h rz tu , n a le ż y u w z g lę d n ić w ła ś c iw e s ta ro ż y tn y m r o z u m ie n ie s k ła d a n ia o f ia r i ty m s a m y m P a w ło w ą te o lo g ię k r z y ż a C h r y s tu s o w e g o : o f ia r a r e p r e z e n tu je , z a s tę p u je c z y w p e w ie n s p o s ó b z a w ie r a w s o b ie ty c h w s z y s tk ic h , z a k t ó r y c h j e s t s k ła d a n a (p o r. n p . 2 K o r 5, 15; 1 K o r 15, 3 ) 8. J e ś li ta k , to w sw e j
3 N aw et 1 K or 1, 17 nie m ożna interpretować w znaczeniu np. niedoceniania chrztu. Zob. F. L eenhardt,
L ’épître de saint Paul aux Romains,
G enève 1981, s. 88.4 M ożliw e, że m am y tu do czynienia z aluzją do udzielania chrztu przez zanurzenie. 5 F. L eenhardt,
L ’épître...,
dz. cyt., s. 88.6 Szerzej n a ten tem at zob. R. Schnackenburg,
Das Heilsgeschehen bei der Taufe
nach des Apostel Paulus. Eine Studie zur paulinischen Theologie,
M ünchen 1950, s. 18.7 Tak np. F. F. B ruce,
L ’épître de Paul aux Romains: introduction et commen
taire,
C ergy-P ontoise / F ontenay-sous-B ois 1986, s. 110.8 F. Leenhardt,
L ’é p ître .,
dz. cyt., s. 90n. N atom iast E. K äsem ann,An die Römer,
is to c ie c h r z e s t c h r z e ś c ija ń s k i n a le ż y r o z u m ie ć ja k o w y ją tk o w e d z ia ła n ie B o g a , p r z e z k tó r e c z ło w ie k z o s ta je z j e d n o c z o n y z e z ł o ż o n ą p r z e z C h r y s tu s a o fia rą , z s a m y m C h r y s tu s e m w J e g o m is te r iu m p a s c h a ln y m . T o w te n s p o s ó b r y t c h r z c ie ln y c z y n iłb y z b a w ie n ie d o s tę p n y m . T o w te n s p o s ó b B ó g s p e łn ia to , co ś m ie r ć C h r y s tu s a z a p o w ia d a i c z e g o u d z ie la . I s tn ie je w ię c ś m ie r ć , k tó r a n ie j e s t s k u tk ie m g r z e c h u i k a r ą , a le o w o c e m m iło ś c i b e z in te re s o w n e j (gr.
agape)
i z b a w ie n ie m , k tó r a o tw ie r a d r o g ę d o n ie p rz e m ija ją c e j p e łn i ż y c ia (p o r. n p . R z 5, 5 n ; 6, 2 3 ).2. C h r z cie ln e „ za n u rzen ie w ” C h r y stu sa p oczą tk iem
„n ow ego ż y c ia ”
T a k ż e r o z u m ie n ie c h rz tu ja k o p o g r z e b a n ia z C h r y s tu s e m z R z 6, 4 s ta n o w i b a r d z o w a ż n y e le m e n t, j e ś l i c h o d z i o P a w ło w e w ta je m n ic z a n ie w c h rz e s t c h rz e ś c ija ń s k i9, j e d n a k s tw ie r d z e n ia o c h rz c ie ln e j ś m ie r c i o r a z o c h r z c ie ln y m p o g r z e b a n iu r a z e m z e Z b a w ic ie le m n ie s ą o s ta tn im s ło w e m a p o s to ła . C e le m , j a k i w z b a w c z y m d z ie le s ta w ia s o b ie B ó g , n ie j e s t ś m ie rć , a le u d z ie le n ie ż y c ia i to w j e g o p e łn i. W r o z u m i e n iu P a w ło w y m ta k i s ta n r z e c z y j e s t z a s a d n ic z y z a r ó w n o , j e ś li c h o d z i o C h ry s tu s o w e m is te r iu m p a s c h a ln e , j a k i u d z ia ł lu d z i w ty m w y d a r z e n iu (p o r. n p . 1 K o r 15, 17). J e ś li p r z e z c h r z e s t c z ło w ie k d o c ie r a d o p e w n e g o k r e s u , to p r z e z te n k re s , tzn . p rz e z śm ie rć , r a z e m z C h ry stu s e m , u d z ia łe m ta k ie g o (s k ą d in ą d śm ie rte ln e g o , g rz e s z n e g o stw o rz e n ia ) sta je się, j a k to o k re ś la a p o s to ł, „ n o w e ż y c ie ” . D o s ło w n ie w R z 6 , 4 św . P a w e ł p is z e : „ a b y ś m y i m y w n o w o ś c i(en kainoteti)
ż y c ia p o s tę p o w a li” . T e r m inkainotes
( „ n o w o ś ć ” ) w s k a z u je , ż e n ie j e s t to z m ia n a p r z e d e w s z y s tk im c h r o n o lo g ic z n a 10. I d ą c z a R z 6, 11, tr z e b a p o w ie d z ie ć , iż c h rz c ie ln e „ w p r o w a d z e n ie - w e jś c ie w n o w o ś ć ż y c ia ” to ty le sa m o , co p o c z ą te k ż y c ia „ w C h r y s tu s ie ” . T e n s ta n r z e c z y r o z p o c z y n a s ię w ra z z c h r z te m i p o p r z e z z u p e łn e z w y c ię s tw o n a d ś m i e r c ią i w s z y s tk im , co z n i ą z w ią z a n e (n p . ja k o p r z y c z y n a c z y s k u te k ; p o r. n p . R z 5, 1 2 n ; 6, 2 3 ) , m a o tr z y m a ć w ie c z n ą p e łn ię w r a z z e z m a r tw y c h w s ta n ie m c i a ła (p o r. R z 6, 4 ). J e d n a k ta k i c ią g w y d a r z e ń m o ż e b y ć j e d y n i e d z ie łe m B o ż y m : O jc a ( R z 4 , 17), C h r y s tu s a (1 K o r 15, 4 5 )9 Z daniem A . V iard
(S a in tP a u l.,
dz. cyt., s. 143), stw ierdzenie, że chrześcijanin w chrzcie został także pogrzebany razem z C hrystusem zaw iera m .in. przesłanie o b a r dzo bliskim i serdecznym zw iązku ochrzczonego ze Zbaw icielem ukrzyżow anym i zm ar tw ychw stałym .10 Szerzej n a te n te m at zob. np. M . L ubom irski,
Il ruolo dello Spirito Santo nel
passaggio dall’uomo vecchio a ll’uomo nuovo secondo san Paolo. Dissertatio ad
doctoratum in Facultate Theologiae Pontficiae Universitatis Gregorianae,
R om a 1988, s. 93, przyp. 127.i ic h Ś w ię te g o D u c h a (2 K o r 3 , 6 ); m o ż e b y ć w y n i k i e m j e d y n i e p e w n e j ja k o ś c i o w o n o w e j in te r w e n c ji z I c h s tr o n y (z o b . n p . R z 8, 1 1 -1 7 ).
B ó g u d z i e la w ie r z ą c e m u w C h r y s tu s a c z ło w ie k o w i d a r u u c z e s tn ic t w a w ś m ie r c i Z b a w ic ie la w ty m w ła ś n ie c e lu , b y d a ć m u u d z ia ł w „ n o w y m ” ż y c iu C h r y s tu s o w y m (p o r. K o l 2, 12:
razem z N im p o g rzeb a n i w chrzcie, w któ
rym też razem zostaliście w skrzeszeni p r z e z w iarę w m oc Boga, który Go
w skrzesił
; E f 2 , 5:nas, um arłych na sku tek występków, razem z C hrystu
sem p rzyw ró cił do życia
). Św . P a w e ł a n i n ie u to ż s a m ia (n ie m y li z e s o b ą ), a n i n ie o d d z ie la c h rz c ie ln y c h ś m ie r c i i z m a r tw y c h w s ta n ia c h rz e ś c ija n in a . P o d o b n ie c h c e o n , b y p o d c h o d z ić d o p a s c h a ln e g o m is te r iu m s a m e g o C h ry s tu s a .B óg zaś okazuje nam sw oją m iłość w łaśnie przez to, że Chrystus um arł za nas, gdyśm y byli jeszcze grzesznikam i. Tym bardziej w ięc będziem y przez N iego zacho w ani o d karzącego gniew u, gdy teraz przez k rew Jego zostaliśm y uspraw iedliw ie ni. Jeżeli bowiem, będąc nieprzyjaciółmi, zostaliśmy poj ednani z Bogiem przez śmierć Jego Syna, to tym bardziej, b ędąc ju ż pojednani, dostąpim y zb aw ienia p rzez Jego życie (Rz 5, 8-10).
W e d łu g św . P a w ła c h r z e s t p o z o s ta je w j a k n a jś c iś le js z y m z w ią z k u z p e w n y m o k r e ś lo n y m w y d a r z e n ie m , k tó r e n a d o d a te k c h r o n o lo g ic z n ie n a le ż y do p r z e s z ło ś c i. T o w y d a r z e n ie a p o s to ł p r z e d s ta w ia ja k o : C h ry s tu s „ u m a r ł - z o s ta ł p o g r z e b a n y - z o s ta ł w s k r z e s z o n y ” . T o j e d n o je d y n e w y d a r z e n ie p a s c h a ln e , p r z e b o g a te w a s p e k ty i z b a w c z e s k u tk i, w p e w n y m s e n s ie o d s a m e g o p o c z ą t k u z a w ie r a w ta k im ra z ie , z B o ż e g o p u n k tu w id z e n ia , r ó w n ie ż c h rz c ie ln e śm ie rć , p o g r z e b a n ie i w s k r z e s z e n ie r a z e m z C h r y s tu s e m ty c h w s z y s tk ic h , k tó r z y p r z e z c h r z e s t (c z y li ta k ż e p r z e z w ia r ę ) m ie li z o s ta ć ( k ie d y k o lw ie k ) z łą c z e n i z C h r y s tu s e m 11. O tó ż C h r y s tu s w s k r z e s z o n y z m a r t w y c h to P ie r w s z y s p o ś r ó d ż y j ą c y c h , J e g o z m a r tw y c h w s ta n ie s p ra w ia , iż r o d z ą s ię d o ż y c ia w s z y s c y ci, k tó r z y w i e r z ą w N ie g o i m a j ą u d z i a ł w J e g o ś m i e r c i12.
Chrystus zo sta ł w skrzeszony
sp ośró d tych, co umarli, ja k o p o c zą te k
(gr.aparche)
(1 K o r 15, 2 0 ). W t a k im r a z ie , w e d łu g a p o s to ła , c h r z e s t j e s t je d n y m z n a jw a ż n ie js z y c h e le m e n tó w , j a k i e s k ła d a j ą s ię n a B o ż e r e w in d y k a c je i p la n y w o b e c c a łe g o lu d z k ie g o b y tu c z y w o b e c c a łe j r z e c z y w is to ś c i s tw o r z o n e j (z o b . n p . R z 8, 1 9 n ; 2 K o r 5, 17n). C h r z c ie ln a ś m ie r ć i p o g r z e b a n ie z C h r y s tu s e m p r z y g o to w u ją u d z i a ł w J e g o w s k r z e s z e n iu , w m o c y J e g o ż y c ia , k tó r a o b ja w ia s ię w z m a r tw y c h w s ta n iu . N a w e t s ta n o w ią p o c z ą t e k d o c z e s n e g o e ta p u u c z e s tn ic t w a w n ic h . D e f in ity w n ie d o k o n a n e i w ty m z n a c z e n iu h is to r y c z n ie z a m k n ię te m is te r iu m p a s c h a ln e w te n s p o s ó b j e s t n ie p rz e m ija ją c e , a k tu a ln e w d o c z e s n y m „ t e r a z ” i d e c y d u ją c e d la p r z y s z ło ś c i.11 Zob. E. K äsem ann,
An die...,
dz. cyt., s. 156.12 Zob. J. Cam bier,
La liberté des baptisés. Rm 6, 3-11,
„L e T riduum pascal, A s sem blées du Seigneur” , 21 (1969), s. 46.3. D u c h Ś w ięty i Jego w k ład w m isterium c h rzcieln e
W R z 6, 4 a p o s to ł s tw ie rd z a , ż e C h r y s tu s z o s ta ł w s k r z e s z o n y z m a r t w y c h „ d z ię k i c h w a le O jc a ” (gr.
dia tes doxes tou patros).
Z te k s tu w y n ik a , ż e ta k ż e p o z o s ta ją c e w p e w n y m z w ią z k u z e z m a r tw y c h w s ta n ie m C h r y s tu s a c h rz c ie ln e w e jś c ie i p o z o s ta w a n ie „ w n o w o ś c i ż y c ia ” d o k o n u je s ię „ d z ię k i c h w a le O jc a ” .W N o w y m T e s ta m e n c ie s ło w o „ c h w a ła ” m o ż e w s k a z y w a ć , ż e d z ie je s ię c o ś w a ż n e g o , d e c y d u ją c e g o (n p . M t 16, 2 7 ; M k 8, 3 8 ) 13. W p e w n y m s e n s ie in f o rm u je o n o o p r z y c z y n ie z m ia n te g o ro d z a ju : c h w a ła to p r z e c ie ż o b ja w ie n ie m o c y , o b e c n o ś c i s a m e g o B o g a (z o b . n p . 2 K o r 3, 7 - 1 8 ) 14. W R z 6, 4 o k r e ś le n ie „ c h w a ła ” w s k a z u je n a s y tu a c ję b a r d z o w a ż n ą ; n a w e t w ię c e j, b o w s k a z u je n a j e j p r z y c z y n ę , o d n o s i s ię d o te g o , w j a k i s p o s ó b w c h r z c ie z o s ta je p r z e k r o c z o n y „ s ta n ś m i e r c i” , w j a k i p r z y c h o d z i u d z ia ł w z b a w ie n iu - ż y c iu . A p o s to ł o d w o łu je s ię t u d o k o n c e p c ji n o w e g o (p rz e d e w s z y s tk im ) ja k o ś c i o w o ż y c ia , ż y c ia o d n o w io n e g o , d o p e łn io n e g o , p r o w a d z o n e g o , z m ie r z a ją c e g o d o sw ej p e łn i (por. n p . R z 6, 2 3 ). O tó ż s tw ie rd z e n ie „ p r z e z c h w a łę O jc a ” z R z 6, 4 n a j p r a w d o p o d o b n ie j tr z e b a r o z u m i e ć j a k o „ p r z e z D u c h a Ś w ię te g o , k tó r y j e s t D u c h e m O jc a ” 15. R z e c z y w iś c ie w e d łu g a p o s to ła to D u c h Ś w ię ty j e s t D u c h e m O jc a i C h r y s tu s a (n p . R z 8, 9 ), D u c h e m z m a r tw y c h w s ta n ia ta k C h r y s tu s a , j a k i z b a w ia n y c h p r z e z N ie g o (n p . R z 1, 3 -4 ; 8, 11), D u c h e m e s c h a to lo g ic z n e j n o w o ś c i, e s c h a to lo g ic z n e g o o d n o w ie n ia i u d z ie le n ia p e łn i ż y c ia (por. G a 6, 8 )16. W e d łu g R z 7, 6, k ie d y c z ło w ie k sta je s ię c h r z e ś c ija n in e m , to j e g o u d z ia łe m j e s t ż y c ie
en
kainoteti pn eum atos,
„ w n o w o ś c i D u c h a ” . W a rto te ż p r z y to c z y ć 2 K o r 3, 6:On
[tzn . B ó g O jc ie c ]też sprawił, że byliśm y w stanie sta ć się sługam i N o
w ego
(g r.kaines) P rzym ierza , p r z y m ie rz a n ie litery, lecz D u ch a ; litera
bow iem zabija, D uch za ś o żyw ia
.W r o z u m ie n iu R z 6, 4 e s c h a to lo g ic z n a n o w o ś ć
(kainotes)
ż y c ia j e s t u d z i a łe m c z ło w ie k a , p o c z y n a ją c o d c h rz tu , i p o w in n a s ta ć s ię j e g o u d z i a łe m (ta k ie s ą p r z y n a jm n ie j m o ż liw o ś c i, z a m ia r y B o ż e ) , d z ie d z ic tw e m w c a łe j p e łn i w ra z13 Zob. O. M ichel,
Der B rief an die Römer. 5. bearbeitete Auflage dieser Ausle
gung,
G ötyngen 1978, s. 205.14 Zob. E. K äsem ann,
An d i e . ,
dz. cyt., s. 156n.15 W ięcej inform acji o dnośnie takiej in terpretacji term in u
doxa
w R z 6, 4 m ożna znaleźć np. w: F.-X. D urrw ell,Jesus Fils de Dieu dans l ’Esprit Saint,
Paris 1997, s. 90.16 Szerzej n a te n te m at zob. W. M isztal,
Życie w jedności z Duchem i dzięki Du
chowi (status quo, postawa i możliwości chrześcijanina według Listu do Galatów
6, 8),
„F orum T eologiczne” 4 (2003), s. 8n; tenże,Odnowienie i udzielenie pełni życia
w Świętym Duchu Ojca i Chrystusa. Studium na podstawie listów św. Pawła Aposto
ła,
K raków 2002, s. 54n.z e z m a r tw y c h w s ta n ie m c i a ła 17, c z e g o w e d łu g a p o s to ła B ó g O jc ie c d o k o n a w ła ś n ie p r z e z s w e g o , j u ż w d o c z e s n o ś c i z a m ie s z k u ją c e g o w c z ło w ie k u , D u c h a ( R z 8, 11).
4. O jciec i „n ow e ż y c ie ” ch rześcija n in a
I s tn ie je w a ż n a r e la c ja p o m ię d z y R z 6, 5 -7 o r a z R z 6, 8 -1 0 : to , c o je d n e p r z e k a z u j ą o o c h r z c z o n y m , to d r u g ie t w ie r d z ą o d n o ś n ie d o C h ry s tu s a . W t a k im r a z ie 6, 8 -1 0 w s k a z u ją n a p o d s ta w ę c h r y s ty c z n ą s tw ie rd z e ń o s y tu a c ji o c h rz c z o n e g o z 6, 5 -7 . R z 6, 5 w s k a z u je n a a k tu a ln o ś ć , n a j u ż z a p o c z ą tk o w a n y i n a d a l tr w a ją c y (geg onam en
, „ z o s ta liś m y ” , to tr y b o z n a jm u ją c y p e r f e c tu m ) u d z i a ł w ś m ie r c i C h r y s tu s a i ż e c o ś p o d o b n e g o m a d o ty c z y ć ta k ż e u d z ia łu w n o w y m ż y c iu C h ry s tu s a , in a c z e j m ó w ią c w J e g o z m a r tw y c h w s ta n iu 18. A p o s to ł p is z e o ty m , o d w o łu ją c s ię d o s ło w asym p hytoi19,
k tó r e w z n a c z e n iu p ie r w s z y m w s k a z u je n a w s z c z e p ie n ie , w łą c z e n ie , w z r a s ta n ie r a z e m , a c z e r p a n ie z ty c h s a m y c h p o k a r m ó w , o ż y w c z y c h s o k ó w (p o r. J 15 )20. A k c e n t w y d a je s ię s p o c z y w a ć n a u d z i e la n iu ż y c ia . F. L e e n h a r d t ro z u m ie to n a s tę p u ją c o : „ P rz e z c h rz e s t te n , k to w ie rz y , u c z e s tn ic z y w n o w y m d y n a m iz m ie , j a k i z o s ta ł w s z c z e p io n y w d z ie je lu d z k ie p r z e z o f ia r ę k r z y ż o w ą ” 21. W R z 6, 5 s tr o n a b ie r n a to n a j p r a w d o p o d o b n ie j p a s - s iv u m d iv in u m : j e ś l i ta k , to m a m y d o c z y n ie n ia z d z ia ła n ie m z e s tr o n y O jc a .C h r y s tu s s k ła d a s w ą o fia r ę , b y z a p e w n ić c z ło w ie k o w i „ n o w e j a k o ś c i o w o ż y c ie ” , c z y li p e ł n ię ż y c ia . W R z 6, 5 o z j e d n o c z e n iu z C h r y s tu s e m w z m a r tw y c h w s ta n iu a p o s to ł p is z e w c z a s ie p r z y s z ły m , k tó r y m o ż n a r o z u m ie ć c h r o n o lo g ic z n ie ( w s k r z e s z e n ie p r z y w y p e łn i e n iu d z ie jó w ) lu b lo g ic z n ie ( u d z ia ł w ś m ie r c i C h r y s tu s a j a k o u d z ie le n ie u c z e s tn ic t w a w J e g o ż y c iu ) . Z e w z g lę d u n a k o n te k s t w y d a je się , ż e to d ru g ie r o z w ią z a n ie j e s t tr a f n ie js z e (p o r. n p . K o l 2, 12 o n ie r o z d z ie ln o ś c i k r z y ż a i z m a rtw y c h w s ta n ia ). „ N o w e ż y c ie ” r o z p o c z y
17 Por. S. Lyonnet, Les étapes du mystère du salut selon l ’Epître aux Rom ains
,
P aris 1969, s. 206 . H . Schlier, D er Röm erbrief
,
F reiburg, B asel, W ien 1979, s. 192n, podkreśla istnienie w R z 6, 4 paralelizm u m iędzy stwierdzeniem „Chrystus został w skrze szony z m artw ych” oraz „w now ości życia” .18 O. M ichel, D er B rief
...,
dz. cyt., s. 205, dodaje symphytoido esometha,
czyli do w zm ianki o zm artwychwstaniu.19 W R z 6, 1-11 zaskakuje obfitość słów z p rzedrostkiem syn
-
(„razem -z-” ). N a d odatek w 6 , 8 w ystępuje też p rzyim ek syn („razem z” ). Także w te n sposób apostoł podkreśla znaczenie chrztu ja k o kom unii z C hrystusem .20 Por. C. Perrot, L ’épître aux Romains
,
„C ahiers E vangile” 65 (1988), s. 37. 21 F. L eenhardt, L ’é p î t r e .,
dz. cyt., s. 92.n a s ię d la c z ło w ie k a n ie d o p ie ro w ś w ia ta c h , a le j u ż o d c h rz tu : i c a ły c z a s j e s t to B o ż y d a r u c z e s tn ic t w a w ż y c iu Z m a rtw y c h w s ta łe g o (p o r. n p . b a r d z o m o c n e s tw ie r d z e n ia z R z 8, 1-2 i z 2 K o r 5, 17).
M a ją c a s w e p o c z ą tk i w g r z e c h u A d a m a p r z e s z ło ś ć i z w ią z a n y z n i ą s ta n r z e c z y (śm ie rć w ie c z n a , por. n p . R z 5, 12n; 6, 2 3 ) z o s ta je „ p o c h ło n ię ty ” w śm ie rc i C h r y s tu s a , w J e g o m is te r iu m p a s c h a ln y m : z d a r u O jc a w C h r y s tu s ie z a c z y n a s ię n o w y e ta p , n o w a lu d z k o ś ć , n o w e s tw o r z e n ie k o m u n ii z e z m a r tw y c h w s ta ły m S y n e m B o ż y m i ty m s a m y m z O jc e m (z o b . n p . R z 6, 3 a .9 a ; F lp 3, 10n; R z 8, 1 1 - 1 7 ). Z d a n i e m a p o s t o ł a c h r z e ś c i j a n m a c e c h o w a ć ś w i a d o m o ś ć (
ginóskontes
, „ w ie d z ą c ” z R z 6, 6 to im ie s łó w c z a s u te ra ź n ie js z e g o s tr o n y c z y n n e j) te g o , j a k B ó g z n im i p o s tą p ił. I d ą c z a in n y m te k s ta m i zCorpus P au-
linum,
to B o ż e d z ie ło m o ż n a p r z e d s ta w ić m .in . n a s tę p u ją c o : p r z e p r o w a d z e n ie o d c z ło w ie k a „ d a w n e g o ” d o „ n o w e g o ” ( K o l 3, 9; E f 4 , 2 2 ), s p o d p r z y n o s z ą c e g o ś m ie r ć p a n o w a n ia m o c y z ł a p o d p a n o w a n ie C h r y s tu s a (p o r. G a 1, 4 ). T a k ż e w r o z d z ia le s z ó s ty m L is tu d o R z y m ia n s p o tk a m y z e s ta w ie n iepa la io s
( „ d a w n y ” , 6, 6 ) o r a zkainotês
( „ n o w o ś ć ” , 6, 4 ). W R z 6, 6pa la io s
w s k a z u je n a w c z e ś n i e js z ą (m in io n ą , c h o ć je s z c z e n ie d e f in ity w n ie w d o c z e s n y m „ te r a z ” ; p o r. n p . R z 8, 2 4 ) p r z y n a le ż n o ś ć d o e k o n o m ii, k tó r e j k r e s p r z y n o s i B o ż y d a r C h r y s tu s o w e g o m is te r iu m p a s c h a ln e g o i B o ż y d a r c h r z c ie ln e g o w łą c z e n ia w to m is te r iu m w p r z y p a d k u o c h r z c z o n e g o (p o r. K o l 3, 9; E f 4 , 2 2 ). W z m ia n k ę o u k r z y ż o w a n iu r a z e m z C h r y s tu s e m z R z 6, 6 ja k o o f a k c ie m in io n y m m o ż n a r o z u m ie ć n a s tę p u ją c o : c z a s o w n ikstauroó
o z n a c z a n ie ty lk o „ u k r z y ż o w a ć ” , a le ta k ż e „ o d g r o d z ić ” , „ o d d z ie lić ” 22. K r z y ż C h r y s tu s a i B o ż y d a r w łą c z e n ia c z ło w ie k a w te n k r z y ż j a w i s ię w ię c ta k ż e j a k o p e w n a b a r ie r a w s to s u n k u do g rz e c h u , ś m ie r c i i z w ią z a n y c h z n im i m o c y , ja k o z b a w c z y p r z e ło m (w G a 2 , 19 to s a m o s ło w osystauroó,
„ u k r z y ż o w a ć r a z e m ” w y s tę p u je w p e r f e c tu m , c z y li c h o d z i o p e w n e tr w a n ie ; m o ż n a t u m y ś le ć o c ią g ło ś c i - s k u tk a c h p r z e ło m u o p is a n e g o w R z 6, 4 ; p o d o b n ie m o ż n a in te r p r e to w a ć p r z e s ła n ie z G a 6, 14).O k r e ś le n ie
sóm a tês ham artias
„ c ia ło g r z e c h u ” z R z 6, 6 w s k a z u je n a s y tu a c ję c z ło w ie k a ja k o u w ik ła n e g o p r z e z g rz e c h , z d o m in o w a n e g o p r z e z g rz e c h (p o r. R z 7, 2 4 ; 8, 3 ) 23. U n ic e s tw ie n ie „ c ia ła g r z e c h u ” w s k a z u je n a c e l B o ż e g o d z ia ła n ia : j e s t n im u w o ln ie n ie c z ło w ie k a (ta k ż e w j e g o c ie le s n o ś c i) o d p a n o w a n ia g r z e c h u i ty m s a m y m o d z a g r o ż e n ia ś m ie rc ią 24. Z a in n y m i w y p o w ie d z ia m i P a w ło w y m i te n o b r a z m o ż n a u z u p e łn ić n a s tę p u ją c o . C z ło w ie k ja k osóm a
p rz e z k o m u n ię z C h r y s tu s e m , p r z e z u d z i a ł w J e g o m is te r iu m p a s c h a ln y m s ta je s ię22 F. B ruce,
L ’épître de Paul...,
dz. cyt., s. 110n. 23 Zob. E. K äsem ann,An d i e . ,
dz. cyt., s. 169.24 Z daniem J. Cam bier,
La lib e r té .,
dz. cyt., s. 45, „zniszczenie” , o k tórym je s t m ow a w R z 6, 6, należałoby rozum ieć ja k o początek unicestw ienia zła m oralnego, ja k o antycypacj ę pełni tego zniszczenia, j ako w skazanie, że zło m oralne nie m oże przetrw ać p aruzji C hrystusa.w o ln y w z n a c z e n iu b y c i a n p . ś w ią ty n ią D u c h a B o ż e g o i s a m e g o B o g a O jc a z a m ia s t m ie js c e m g r z e c h u (n p . R z 8, 9 -1 1 ; 1 K o r 3, 1 6 n ; 6, 19). Z n is z c z e n iu z n ie w o le n ia p r z e z g r z e c h o d p o w ia d a ją n o w e z w ią z k i p o d p o r z ą d k o w a n ia i s o li d a rn o ś c i, ż y c ia , u s p r a w ie d liw ie n ia - s p ra w ie d liw o ś c i, k o m u n ii z B o g ie m z B o ż e g o d a ru , j a k i e s ą w ła ś c iw e ty m , k tó r z y s ą „ w C h r y s tu s ie J e z u s ie ” ( R z 6, 11). P o c h o d z ą c y o d B o g a d a r z j e d n o c z e n ia z C h r y s tu s e m w J e g o ś m ie r c i, d a r u d z ia łu w m o c y Je g o z m a rtw y c h w s ta n ia o tw ie ra p r z e d c z ło w ie k ie m m o ż liw o ś ć c ie s z e n ia s ię n o w y m ż y c ie m , p r o w a d z e n ia n o w e g o ż y c ia . Z o s ta je p r z e r w a n a s o lid a r n o ś ć a d a m ic z n a i z a s tą p io n a p r z e z c h r y s ty c z n ą (p o r. n p . 1 K o r 12, 13 o w y m ia r z e e k le z ja ln y m te j n o w e j s o lid a rn o ś c i). R a d y k a liz m ta k ie j z m ia n y p r z e d s ta w ia R z 6, 7:
K to bow iem um arł
( im ie s łó w a o ry s tu , s tr o n a c z y n n a ) ,sta ł się w olny o d grzech u
( try b o z n a jm u j ą c y p e r f e c tu m , s tr o n a b ie r n a ) 25. W ra z z c h r z te m c z ło w ie k d o s tę p u je u w o ln ie n ia o d te g o w s z y s tk ie g o , co m o ż n a o k re ś lić z a p o m o c ą te r m in ó w „ ś m ie rć ” i „ g r z e c h ” 26. W e d łu g ra b in ó w , p r a w o n ie m a j u ż m o c y n a d u m a r ł y m 27. O c h r z c z o n y u m a r ł s z y r a z e m z C h r y s tu s e m , n ie n a le ż y j u ż d o r e ż im u „ d a w n e g o ” , d o r e ż im u g r z e c h u (p o r. R z 5, 5 1 ). W d o c z e s n o ś c i n a d a l p o z o s ta ją c ś m ie r te ln y m (p o r. R z 6, 2 1 ), z d a r u B o ż e g o d o s tę p u je w y z w o le n ia o d g r z e c h u , m a u d z i a ł w ż y c iu C h r y s tu s a (p o r. R z 6, 11). W r a z z c h r z te m m o ż liw e j e s t d e f in ity w n e u w o ln ie n ie o d g r z e c h u 28, d e f in ity w n y p o c z ą t e k n o w e g o ż y c ia .5. „W C h r y stu sie ”: ż y c ie z B o ż e g o daru i dla B o g a
W R z 6, 5 -7 św . P a w e ł u k a z u je c h rz e ś c ija n in a j a k o w c h r z c ie w łą c z o n e g o w ś m ie rć i n o w e ż y c ie C h ry s tu s a z m a rtw y c h w s ta łe g o . N a to m ia s t w R z 6, 8-1 0 a p o s to ł p r z e d s ta w ia C h r y s tu s a j a k o T e g o , k tó r y j e s t p o c z ą t k ie m i s p r a w c ą n o w e g o ż y c ia . Z d a n i e m F. L e e n h a r d ta z n a jd u ją c e s ię n a p o c z ą t k u R z 6, 8 -1 0 s tw ie r d z e n ie
Otóż, je ż e li um arliśm y razem z Chrystusem, wierzymy, że z N im
rów nież żyć będziem y
( R z 6, 8 ), n a l e ż y n a w e t r o z u m ie ć j a k o u r o c z y s te w y z n a n ie w ia r y (por. 2 T m 2 , 1 1 -1 3 ), te j w ia ry , p r z e z k t ó r ą c h r z e ś c ija n in j u ż w d o c z e s n o ś c i m a u d z i a ł w z b a w c z y c h r z e c z y w i s t o ś c i a c h o s ta te c z n y c h 29. T a k25 Szereg ciekaw ych uw ag i przy k ład ó w odnośnie tego w ersetu m o ż n a znaleźć w: E. K äsem ann,
An d i e . ,
dz. cyt., s. 160.26 Por. O. M ichel,
Der B r ie f.,
dz. cyt., s. 207 (kom entując R z 6, 7, autor ten odw o łuje się m .in. do Ps 88, 6 i D z 13, 38).27 Por. J. C am bier,
La lib e rté .,
dz. cyt., s. 45.28 B yć m oże w R z 6, 1-11 św. P aw eł w ykorzystuj e także zasadę p ra w n ą „śm ierć w innego k ładzie k res d ziałaniu sądow niczem u” ; w ięcej n a te n te m at zob. S. Lyonnet,
Les épîtres aux Galates et aux Romains,
P aris 1953, s. 89. 29 F. L eenhardt,L ’é p îtr e .,
dz. cyt., s. 94.r o z u m i a n a w ia r a łą c z y d w a „ m o m e n ty ” C h r y s tu s o w e g o d z ie ła : o to o c h r z c z o n y d z ię k i u d z ia ło w i w ś m ie rc i C h r y s tu s a b ę d z ie ż y ć r a z e m z N im 30. P rz y s z ło ś ć m a t u c h a r a k te r ta k c h ro n o lo g ic z n y , j a k lo g ic z n y . W id a ć te ż , j a k a p o s to ło w i z a le ż y n a ty m , b y p o d k r e ś lić z n a c z e n ie z w ią z k u z C h ry s tu s e m . P rz y s z ło ś ć s p o c z y w a w r ę k a c h C h r y s tu s a (p o r. 1 K o r 15, 1 7 n )31.
P r z e z s w e z m a r tw y c h w s ta n ie C h r y s tu s j e s t g w a r a n te m i p rz y c z y n ą . S p ra w ia , ż e o c h r z c z o n y j u ż w d o c z e s n y m „ t e r a z ” u c z e s tn ic z y w J e g o „ n o w y m ” ż y c iu j a k o w s k r z e s z o n e g o . C o ś a n a lo g ic z n e g o m a m ie ć m ie js c e w p r z y p a d k u z b a w io n y c h w w ie c z n o ś c i, k ie d y b ę d ą w s p o s ó b d e f in ity w n y c ie s z y ć s ię u d z i a łe m w ż y c iu Z m a r tw y c h w s ta łe g o . C h r y s tu s n ie d z ia ła t u s a m , a le r a z e m z O j c e m o r a z z D u c h e m s w y m i O jc a (z o b . n p . R z 6 , 4 ; 8, 9 -1 7 ). B ó g O jc ie c w s k r z e s ił s w e g o S y n a , b y z a p e w n ić lu d z io m (d a ć im j a k o m o ż liw o ś ć ) z m a r tw y c h w s ta n ie i p e ł n ię ż y c ia . O jc ie c c h c ia ł, „ b y lu d z ie z o s ta li « w c ią g n ię c i» z C h r y s tu s e m (gr.
syn Christo)
w J e g o c h w a le b n e ż y c ie ” 32. W 1 K o r 15, 2 0 św . P a w e ł w p r o s t s tw ie rd z i:C hrystus zo sta ł w skrzeszony i żyje ja k o p ie r
w ociny
(gr.aparche) tych, co p o m a rli
(p o r. K o l 1, 18:On j e s t Początkiem ,
P ierw orodnym sp o śró d um arłych).
T o n o w e ż y c ie , p r z e z c h r z e s t i w ia r ę j u ż w d o c z e s n o ś c i j e s t u d z ia łe m c h r z e ś c ija n in a , j e d n a k u d z ia ł te n s ta n ie s ię p e łn y d o p ie ro w w ie c z n o ś c i (n p . R z 8, 2 4 n ). W r o z u m i e n iu R z 6, 9 -1 0 C h r y s tu s z a jm u je a b s o lu tn ie p ie r w s z e m ie js c e , p r o w a d z ą c lu d z i k u B o g u O jc u (c z y li z b a w ia ją c ic h ). D z ie ło C h r y s tu s a z o s ta je t u p r z e d s ta w io n e w o g r o m n e j s y n te z ie p r z e z o d n ie s ie n ie d o d w ó c h p u n k tó w , k tó r e a p o s to ł u z n a ł z a n a jw a ż n ie js z e : u m a r ł i ż y je . W 6, 9 -1 0 św . P a w e ł w y ja ś n ia te ż , j a k r o z u m ie i p r z e ż y w a sw ó j (tz n . c h r z e ś c ija ń s k i) z w ią z e k z C h r y s tu s e m z m a r tw y c h w s ta ły m . C h r y s tu s w m is te r iu m p a s c h a ln y m o d n ió s ł z u p e łn e z w y c ię s tw o n a d ś m ie r te ln y m i w r o g a m i c z ło w ie k a ( n a d g r z e c h e m , ś m ie rc ią ). D z ię k i C h r y s tu s o w i ci, k tó r y c h g r z e c h p r o w a d z ił k u ś m ie r c i, m o g ą t e r a z p o d p r z e w o d e m w ła ś n ie C h r y s tu s a z m ie r z a ć k u p e łn i ż y c ia i j u ż te ra z c ie s z y ć s ię ż y c ie m (n p . R z 6, 2 ; 14, 8; G a 2 , 19). N a C h r y s tu s ie n ie c ią ż y ż a d e n g r z e c h (por. 2 K o r 5, 2 1 ), je d n a k p r z e z w c ie le n ie w s z e d ł O n d o s f e r y g r z e c h u (R z 8, 3), w j a k i ś s p o s ó b d o n ie j n a le ż a ł. P r z e z w y d a r z e n ia p a s c h a ln e „ w y s z e d ł” z n ie j (i to n ie s a m e m u , a le w y p r o w a d z a ją c z n ie j z b a w ia n y c h p r z e z s ie b ie lu d z i) i w s z e d ł d o p o r z ą d k u „ B o ż e g o ” ( b y w p ro w a d z ić ta m lu d z i, p o k tó r y c h p r z y s z e d ł w s k a ż o n ą g r z e c h e m d o c z e s n o ś ć , p o r. F lp 2, 6 -1 1 ; 1 K o r 15, 4 5 ). O d te g o p r z e ło m u p a s c h a ln e g o w s p o s ó b d o s k o n a ły C h r y s tu s n a l e ż y d o s f e r y b o s k ie j.30 Por. G. Sellin,
«Die Auferstehung ist schon geschehen». Zur Spiritualisirung
apokalyptischer Terminologie im Neuen Testament,
N ovT est 25 (1983), s. 227n.31 Zob. H. P onsot,
Une introduction a la Lettre aux Romains,
P aris 1988, s. 158; A . M aillot,L ’Epître aux Romains: épître de l ’oecuménisme et théologie de l ’histoire,
Paris - G enève 1989, s. 163.
J e s t to ta k a p r z y n a le ż n o ś ć , ż e n ie o p u s z c z a O n p o tr z e b u ją c y c h z b a w ie n ia , a le j e s t z n im i i ic h ta m w p r o w a d z a . T o w te n s p o s ó b j e s t O n P a n e m c h r z e ś c ija n , a b s o lu tn y m P a n e m w s z e lk ie g o s tw o r z e n ia (p o r. R z 8, 1 -3 9 ). W s k rz e s z e n ie C h r y s tu s a to J e g o w e jś c ie w p e ł n ię ż y c ia i w p ro w a d z e n ie ta m in n y c h . W e d łu g R z 1, 3 -4 C h r y s tu s z m a r tw y c h w s ta je w j e d n o ś c i z p o tr z e b u ją c y m i z b a w ie n ia :
[ je s t to E w a n g e lia ] o J e g o Synu, k tó ry s ta ł s ię w e d łu g cia ła p r z e z ró d
D aw ida, który zo sta ł ustanow ionym Synem B ożym w m ocy w edług D ucha
Św iętości p r z e z p o w sta n ie z m artw ych
33. S k u te c z n o ś ć te g o d z ie ła R z 6, 10 p o d k r e ś la n a s tę p u ją c o : Ś m ie r ć j e s t w y d a r z e n ie m „ p u n k to w y m ” :apethanen
( „ u m a r ł” ) to tr y b o z n a jm ia ją c y a o r y s tu ; n a d o d a te k m a m y te ż d o p r e c y z o w a n ie
ephapax,
„ ty lk o r a z ” . O f ia r a C h r y s tu s a j e s t c z y m ś je d y n y m i j e s t d e fin ity w n a . N a to m ia s t d w a r a z y p o w tó r z o n ez e
( „ ż y je ” ) g r a m a ty c z n ie j e s t tr y b e m o z n a j m ia ją c y m c z a s u te r a ź n ie js z e g o . T a k ż e w te n s p o s ó b j e s z c z e m o c n ie j z o s ta je p o d k r e ś lo n a w ie l k o ś ć tr iu m f u n a d ś m i e r c ią i g r z e c h e m . Ż y c ie , j a k i m ż y je C h ry s tu s p o c z ą w s z y o d p a s c h a ln e g o p rz e ło m u , i j a k ie p o c z y n a j ą c o d te g o p r z e ło m u p r z e k a z u je z b a w ia ją c , to ż y c ie C h r y s tu s o w e m o ż n a r o z u m ie ć j a k o „ d z ię k i B o g u ” i „ d l a B o g a ” ( ta k w y p a d a in te r p r e to w a ć gr.to theo
w R z 6, 10; n b ., k tó r e a p o s to ł p o w tó r z y w w ie r s z u n a s tę p n y m , s to s u ją c j e d o c h r z e ś c ija n ). T o ż y c ie d z ię k i B o g u O jc u i d la B o g a O jc a c e c h u je tr w a ło ś ć i d o s k o n a ło ś ć (p o r. n p . R z 6, 2 3 ).P is z ą c w te n s p o s ó b o C h r y s tu s ie , a p o s to ł n ie z a p o m in a o p o tr z e b u ją c y c h z b a w ie n ia . W j a k i ś s p o s ó b ś m ie rć C h r y s tu s a z a w ie r a w s o b ie ś m ie rć w s z y s t k ic h lu d z i, d z ię k i te m u w p r z y p a d k u c h r z e ś c ija n in a „ je g o [tzn . c h r z e ś c ija n in a ] ż y c ie r o z p o c z y n a s ię k a ż d e g o d n ia : ta k ż e o n ż y je d la B o g a ” (p o r. G a 2 , 19; 2 , 14; 2 K o r 5, 1 5 )34. I s tn ie je p a r a le liz m m ię d z y „ ta k i m y ” z R z 6, 4 o ra z „ ta k i w y ” z R z 6, 11: m .in . z te g o p o w o d u w 6, 11 m o ż n a w id z ie ć stre s z c z e n ie 6, 1-10 o r a z s w e g o r o d z a ju o p is s to p n io w e g o u r z e c z y w is tn ia n ia z b a w ie n ia w d o c z e s n o ś c i w ż y c iu c h r z e ś c ija n 35. J e d y n e m is te r iu m p a s c h a ln e C h r y s tu s a o tw ie r a p r z e d d z ie ja m i ś w ia ta i p r z e d k a ż d y m c z ło w ie k ie m n o w e m o ż liw o ś c i, n o w e w y b o r y i ty m s a m y m n o w e z o b o w ią z a n ia . P o c z y n a ją c o d c h r z tu , c z ło w ie k z n a jd u je s ię w ię c w n o w e j s y tu a c ji36. W e d łu g a p o s to ła c h r z e ś c ija n in m u s i r o z u m ie ć i u w z g lę d n ia ć ,
33 Co do takiego ro zu m ien ia R z 1, 3-4 por. F.-X. D urrw ell,
Ojciec. Bóg w swoim
misterium,
K ielce 2000, s. 11, przyp. 5.34 F. L eenhardt,
L ’épître...,
dz. cyt., s. 94.35 Por. J. Huby,
Saint Paul. Epître aux Romains,
P aris 1957, s. 213 (zdaniem tego autora k o ncepcja stopniow ego, postępującego urzeczyw istniania zbaw ienia je s t czym ś obcym d la ju daizm u); S. Lyonnet,Le message de l ’Epître aux Romains,
P aris 1971, s. 105.36 Por. R. Pesch,
Römerbrief,
W ürzburg 1983, s. 56n, P. Stuhlmacher,DerBriefan die
Römer. 14 Auflage (1. Auflage dieser neuen Fassung),
G öttingen, Zürich 1989, s. 83n.p o d ją ć w s w y m ż y c iu
(logizesthe,
„ z r o z u m ie jc ie ” to tr y b r o z k a z u ją c y c z a s u te r a ź n ie js z e g o , co z a k ła d a tr w a n ie ) 37, ż e o f ia r a C h r y s tu s a i u d z ia ł w n ie j im p li k u je ś m ie r ć d la g r z e c h u i n o w e ż y c ie z B o ż e g o d a r u i d la B o g a . P o p r z e z s w e m i s t e r i u m p a s c h a l n e Z m a r t w y c h w s t a ł y o t w i e r a p r z e d o c h r z c z o n y m m o ż liw o ś ć u d z ia łu w ż y c iu B o ż y m i ty m s a m y m w s w y m w ł a s n y m ż y c iu . J e s t to ż y c ie z B o g a i d la B o g a ( ta k m o ż n a r o z u m ie ć gr.to theo
z 6, 11). J e s t to ż y c ie b ę d ą c e u d z i a łe m w ż y c i u C h r y s tu s a w y w y ż s z o n e g o w c h w a le , c z y li w s k r z e s z o n e g o . W R z 6, 11 a p o s to ł k w a lifik u je to ż y c ie ja k o „ w C h r y s tu s ie ” (gr.en C hristo)38.
O c h r z c z o n y j u ż z o s ta ł w y z w o lo n y s p o d p a n o w a n ia g r z e c h u i ś m ie r c i39, u m a r ł d la n ic h , ż y je d z ię k i i d la B o g a O jc a w C h r y s tu s ie .D zontas
z R z 6, 11 ( d o s ł.: „ ż y ją c y c h ” ) to im ie s łó w c z a s u te r a ź n ie js z e g o s tr o n y c z y n n e j: n o r m a ln ie r z e c z b io r ą c t a k a f o r m a g r a m a ty c z n a w s k a z u je n a tr w a n ie d an e j s y tu a c ji c z y s ta n u rz e c z y . T a k ż e w te n sp o só b św. P a w e ł z w r a c a u w a g ę n a p o m y ś l n o ś ć o d c h r z c ie ln e j s y tu a c j i c z ło w ie k a o r a z n a z w ią z a n e z ty m m o ż liw o ś c i i z a d a n ia : o c h r z c z o n y m a (i j e s t w s ta n ie d z ię k i z w ią z k o w i z C h r y s tu s e m i D u c h e m ) p o tw ie r d z ić s w y m p o s tę p o w a n ie m , ż e j u ż w s z e d ł w ż y c ie z m a r tw y c h w s ta n ia 40.L ogizesthe
z 6, 11 j e s t w e z w a n ie m d o k o n k r e tn y c h , o w o c n y c h p o s ta w m o r a ln y c h . U r z e c z y w is t n ia s ię to p r z e z D u c h a , k tó r y m a m o c s p r a w ić , ż e d z ie ło d o k o n a n e p r z e z C h r y s tu s a c o r a z b a r d z ie j s ta je s ię r z e c z y w is to ś c i ą w ż y c iu d a n e g o c z ło w ie k a , a ż p o d o jś c ie d o p e łn i ż y c ia p r z e z z m a r tw y c h w s ta n ie ( R z 6, 4 ; 8, 1 -2 7 ). S a m D u c h d z ia ła z a ś w s p ó ln ie z C h r y s tu s e m . O n j e s t D u c h e m „ ż y c ia w C h r y s tu s ie J e z u s ie ” ( R z 8, 1-2). K ie d y w R z 6, 11 a p o s to ł o k r e ś la ż y c ie c h rz e śc ij a n m ia n e m ż y c ia „ w C h ry s tu s ie J e z u s ie ” , ż y c ia o f ia r o w a n e g o r a z e m p r z e z O jc a i C h r y s tu s a , i D u c h a , ż y c ia z B o ż e g o d a r u u k ie ru n k o w a n e g o n ie n a z a g ła d ę , a le n a B o g a , c z y li n a37 P isząc logizesthe
,
apostoł m oże czynić aluzj ę do aktu w iary ja k o nieodzow nego dla przyjęcia chrztu, czyli podstaw ow ego dla początku i rozw oju życia chrześcijańskie go (por. O. M ichel, D er B rief..., dz. cyt., s. 208). Logizesthem ożna też rozum ieć w sen sie „zdajcie sobie spraw ę” , czyli ja k o tłum aczenie, persw azję; tw orzy to logiczną całość z w łaściw y m św. P aw łow i p rzekonaniem , że zbaw ienie to nie ja k ie ś zniew olenie, ale udzielenie - przyj ęcie w olności i to w olności synow skiej ; to w taki sposób B óg trak tu je ludzi (np. R z 8, 15-17), tak też m a ją zachow yw ać się Jego wysłannicy; zob. J. Cambier,La l i b e r t é .
,
dz. cyt., s. 47.38 Więcej n a ten tem at zob. W. Schmithals, D er Romerbrief
,
G ottingen 1988, s. 194. 39 W Corpus Paulinum słow a thanantos („śm ierć” ) oraz hamartia („grzech” ) w ystępują bez lub z rodzajnikiem (np. R z 6, 9.11). D rugi w ypadek by w a interpretow any w tym sensie, że apostoł w idzi w n ich b y ty osobow e, a ich d om ena je s t niejako p rze ci w ieństw em dom eny B ożej. Zob. A . F euillet, Les attaches bibliques des antithèses pauliniennes dans la 1-érepartie de l ’épître aux Romains (1 -8 ),
P aris 1980, s. 323n.p o m y ś ln o ś ć c z ło w ie k a , to w s k a z u je n a p a s c h a ln e i c h r z c ie ln e „ s k ą d ? ” , „ ja k ? ” , „ g d z ie ? ” i „ d o k ą d ? ” ż y c ia c h r z e ś c ija ń s k ie g o . T o ż y c ie j u ż s ię r o z p o c z ę ło i n a le ż ą c d o d o c z e s n o śc i, z m ie r z a k u sw ej p e łn i w w ie c z n o ś c i41. U d z ia łe m o c h rz c z o n e g o staje s ię n o w y p o c z ą te k istn ie n ia (n o w e s tw o rze n ie, o d n o w io n e i d o p ełn io n e, n a d r o d z e k u p e łn i) , w n o w e j s f e r z e , p o d p a n o w a n ie m C h r y s tu s a (n p . R z 8, 1; 12, 5; 1 K o r 1, 2 .3 0 ; 2 K o r 5, 14; G a 3, 2 3 n ; 5, 6 )42. T a k ż e p r z y s z ło ś ć o c h r z c z o n e g o p o z o s ta je ś c iś le z w ią z a n a z e ś m i e r c ią i z m a r tw y c h w s ta n ie m C h r y s tu s a , z c a ły m m is te r iu m p a s c h a ln y m .
*
*
*
P a w ło w e r o z u m ie n ie c h r z tu j a k o ś m ie rc i z C h ry s tu s e m , b y ż y ć z C h r y s tu se m , m o ż n a s tr e ś c ić n a s tę p u ją c o : W R z 6, 1-11 św . P a w e ł s y tu u je z w ią z k i o d c h r z c ie ln e c h r z e ś c ija n in a z B o g i e m w p e r s p e k ty w ie p r z e s z ło ś c i, te r a ź n ie j s z o ś c i i p r z y s z ło ś c i. W s k a z u je n a j u ż d o p e łn io n e , n ie p o w ta r z a ln e m is te r iu m p a s c h a le C h r y s tu s a o r a z n a p o d j ę t ą ł a s k ę w łą c z e n ia w to m is te r iu m p r z e z c h rz e s t. K ie r u je m y ś l k u p r z y s z łe j p e łn i te g o w łą c z e n ia , te g o z w ią z k u z C h r y s tu s e m , O jc e m i D u c h e m . W e d łu g a p o s to ła j u ż o b e c n ie o c h r z c z o n y c ie s z y s ię B o ż y m d a r e m k o m u n ii z O jc e m , C h ry s tu s e m i D u c h e m Ś w ię ty m o ra z m a (z B o ż e g o d a r u j e s t w s ta n ie ) p o s tę p o w a ć k u j e j p e łn i43.W e d łu g a p o s to ła ż y c ie c h r z e ś c ija ń s k ie , j a k o r o z p o c z y n a j ą c y s ię w r a z z c h r z te m u d z i a ł w ś m i e r c i i w s k r z e s z e n iu C h r y s tu s a , j e s t w ię c d o ś w ia d c z e n ie m tr y n ita r n y m , s p o tk a n ie m z w s z y s tk im i T r z e m a O s o b a m i B o ż y m i, ł a s k ą ty c h O s ó b . T o O n e s ą te ż c e le m c h r z e ś c ija n in a . O d p o c z ą t k u z d a r u B o ż e g o ż y c ie c h r z e ś c ija ń s k ie p o s ia d a ta k ż e c h a r a k te r p a s c h a ln y : c h o d z i o j u ż rz e c z y w is ty , c o r a z p e łn ie js z y a ż p o w i e c z n ą z u p e łn o ś ć u d z ia ł w c a ły m m is te r iu m p a s c h a ln y m k r z y ż a , śm ie rc i, z m a rtw y c h w s ta n ia , w y w y ż s z e n ia C h r y s tu s a j a k o P a n a , u d z ie le n ia D u c h a , ż y c ia s y n o w s k ie g o . J e s t to ż y c ie o tr z y m a n e : co j e d n a k n ie o z n a c z a b r a k u w k ła d u z e s tr o n y c z ło w ie k a . D a r B o ż y p o le g a w ła ś n ie n a o b d a r z e n iu c z ło w ie k a w o ln o ś c ią , z d o l n o ś c i ą d o a d e k w a tn e j o d p o w ie d z i.
41 Por. D. Zeller,
Der Briefan die Römer,
R egensburg 1985, s. 126.42 Zob. U. W ilckens,
Der B rief an die Römer,
R egensburg 1985, s. 19; L. Cerfaux,L ’itinéraire spirituel de saint Paul,
P aris 1960, s. 118.R ésu m é
L
e b a p t ê m e:
MOURIR AVEC LE
C
H R IST POUR R ESSU SCITER AVEC LEC
HR ISTDans le 6-èm chapitre de la Lettre aux Romains saint Paul Apôtre présente sa
compréhension du baptême chrétien. Ce rite possède le caractère pascal. Grâce au
baptême l ’homme participe à la mort du Christ et commence à participer à la vie du
Christ ressuscité. Ainsi l’Apôtre comprend-il l ’existence chrétienne déjà ici-bas com
me «vie dans le Christ». Comme telle elle est l’oeuvre commune du Père et du Christ et
du Saint-Esprit. Et à sa nature appartient de devenir une communion de plus en plus
profonde avec les Personnes Divines jusqu’à sa plénitude dans l ’éternité du salut.
Ks. dr Woj ciech MISZTAL - ur. w 1 9 6 1 r . w K ielcach, m agister teologii W T PAT w K rakow ie, licencjat z teologii w zakresie teologii biblijnej i system atycznej w Institut C atholique de Paris, d oktor teolo g ii duchow ości n a P ontificia U n iv ersitr G regoriana w R zym ie, d oktor habilito w an y n au k teolog iczn y ch w zakresie teolo g ii duchow ości n a W ydziale T eologicznym PAT. A ktualnie pracuje ja k o adiu n k t w katedrze teologii duchow ości n a W ydziale Teologicznym PAT w K rakow ie; w ykłada w Św iętokrzyskim Instytucie T eologicznym w K ielcach i w A kadem ii Św iętokrzyskiej w K ielcach. W aż niejsze publikacje:
