Teatr olsztyński w latach 1945-1948

Tomczyk, Ryszard

Teatr olsztyński w latach 1945-1948

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 287-328

A

R

T

Y

K

U

Ł

Y

Ryszard Tom czyk

TEATR OLSZTYŃSKI W LATACH 1945— 1948

W S T Ę P

D z ia ła ln o ś ć t e a tr u w O lsz ty n ie n ie b y ła d o te j p o r y p rz e d m io te m b a d a ń h is to - r y c z n o -te a tro lo g ic z n y c h .

J e d y n a p o z y c ja p o ś w ię c o n a w części te m u te m a to w i to o p ra c o w a n ie M ic h a ła M isio rn eg o (T e a tr y d r a m a ty c z n e Z ie m Z a c h o d n ic h 1945— 1960, P o z n a ń 1963), o p a rte z a le d w ie o c z ą s tk o w ą d o k u m e n ta c ję P a ń s tw o w e g o I n s t y t u t u S z tu k i, p o m ija ją c e a r c h iw a l ia z a c h o w a n e w M in is te r s tw ie K u ltu r y i S z tu k i i W o je w ó d z k ie g o A rc h i­ w u m P a ń s tw o w e g o w O lsz ty n ie , a is to tn e d la u s ta le n ia o b ra z u d z ia ła ln o ś c i t e a tr u z a ra z po w o jn ie . W y d a w n ic tw a o k o lic z n o śc io w e z r a c j i k o le jn y c h ro c z n ic is tn ie n ia t e a t r u w O l­ s z ty n ie s ą w p ra w d z ie c e n n e ze w z g lę d u n a zam iesz cz o n e ta m m a te r ia ły w s p o m ­ n ie n io w e , a l e ic h w a rto ś ć o g ra n ic z a o k a z jo n a ln y cel, z aś f a k to g r a f i a n ie j e s t p o ­ p a r t a m a te r ia ła m i a rc h iw a ln y m i.

W ie le p rz e m a w ia z a ty m , a b y trz y p ie rw s z e sezo n y d z ia ła ln o ś c i T e a tr u im . S te ­ f a n a J a r a c z a w O lsz ty n ie , to j e s t la ta 1945— 1948, t r a k to w a ć c ało ścio w o , ja k o je d e n o k re s. P ie rw s z ą z p rz y c z y n j e s t je d n o ść tła , s c e n e r ii p e łn e j n a p ię ć , k o n flik tó w , p ro c e só w sp o łe c z n y c h i e k o n o m ic z n y c h o n ie z w y k łe j d y n a m ic e . L a ta te to — ja k w ia d o m o — o k re s b u d o w a n ia od p o d s ta w p o lsk ie g o ży cia w O ls z ty ń s k ie m , i n te n ­ s y w n y c h ru c h ó w m ig ra c y jn y c h , o rg a n iz o w a n ia a d m in is tra c ji, o k re s w a lk i p o lity c z n e j, z ak o ń c z o n e j z w y c ię s tw e m w ła d z y lu d o w e j. T o c zasy in ic ja ty w y p io n ie rs k ie j w e w sz y s tk ic h d z ie d z in a c h ż y cia p u b lic z n e g o , e n tu z ja z m u , p o rz ą d k o w a n ia , a le i r o z ­ g a rd ia s z u , ja k i w sp o só b n ie u n ik n io n y to w a rz y s z y ż y w io ło w e m u fo r m o w a n iu się now ego. P ro c e s b u d o w a n ia t e a t r u od p o d s ta w , w z n o sz e n ie e k o n o m ic z n y c h i p ra w n o - -o r g a n iz a c y jn y c h p o d s ta w je g o e g z y s te n c ji — z a k o ń c z o n e u p a ń s tw o w ie n ie m s c e n y — to m o ty w d ru g i. P o d s ta w o w ą t r o s k ą p ie rw s z y c h d y r e k to ró w i k ie ro w n ik ó w t e a tr u , p o c z y n a ją c o d o rg a n iz a to ró w sce n y i p ie rw s z e g o je j d y r e k to r a S ta ­ n is ła w a W o lick ieg o , p o p rz e z S te f a n a N a fa lsk ie g o i J a n u s z a S tra c h o c k ie g o do W ła d y sła w a S u rz y ń s k ie g o — je s t z d o b y w a n ie ś ro d k ó w n a d z ia ła ln o ś ć p o d s ta w o w ą , o rg a n iz o w a n ie e le m e n ta rn y c h w a r u n k ó w z a b e z p ie c z a ją c y c h b y t in s ty tu c ji. P ro b le m y r e p e r tu a r o w o - a r ty s ty c z n e s ą w ty m o k re s ie d ru g o r z ę d ­ n e . B ra k s ta b iliz a c ji, g w a łto w n a f lu k t u a c ja w z esp o le, z a m ę t o rg a n iz a c y jn y i k o n fli k ty w e w n ę tr z n e — w s z y s tk o to id z ie w p a rz e z n ie d o s t a tk ie m s u b w e n c ji n a d z ia ła ln o ść . R az p o r a z w s t r z ą s a ją t e a tr e m p a ro k s y z m y k ry z y s ó w n a r z u c a ją ­ c y ch r o z p a try w a n ie e g z y s te n c ji p la c ó w k i w k a te g o ria c h „ b y ć a lb o n ie b y ć ” . Z a m ­ k n ię c ie p ro c e s u tw o rz e n ia p o d s ta w o r g a n iz a c y jn o - a d m in is tr a c y jn y c h t e a t r u n a s t ę ­

288 R yszard Tomczyk p u je fa k ty c z n ie w m o m e n c ie u p a ń s tw o w ie n ia scen y , to j e s t w 1949 ro k u . A le ju ż z o b ję c ie m d y re k c ji p rz e z W ła d y sła w a S u rz y ń s k ie g o (1X 1948) d o c h o d zi do w y ra ź n e j p o p ra w y s y tu a c ji te a tru . W z ra s ta p o m o c ze s tr o n y M in is te r s tw a K u ltu r y i S z tu k i. Z a p o w ie d ź ry c h łe g o u p a ń s tw o w ie n ia te a tr u , j a k i o rg a n iz a c y jn a p rz e d się b io rcz o ść n o w eg o k ie ro w n ic tw a p rz y c z y n ia ją się do p o d n ie sie n ia t e a t r u z o m d le n ia . O k re s d y re k c ji W ła d y sła w a S u rz y ń s k ie g o — z c ałą św ia d o m o śc ią cez u ry , k tó r ą w y p a d a p o s ta w ić m ię d z y ro k ie m 1949 (u p a ń s tw o w ie n ie t e a t r u i z ało że n ie s ta łe j sce n y w E l­ b lą g u ) — n a le ży j e d n a k tr a k to w a ć o so b n o z u w a g i n a d u ż ą ro lę W ła d y sła w a S u rz y ń s k ie g o i S ta n is ła w a M ilsk ieg o (reż y sera) w k s z ta łto w a n iu p r o f ilu r e p e r tu a r o - w o -a rty s ty c z n e g o w o k re s ie n a s tę p n y c h c z te r e c h la t.

P o w ó d trz e c i tk w i w sp ec y fic e te n d e n c ji r e p e rtu a r o w y c h , z n a m ie n n y c h d la l a t 1945— 1948. G łó w n y m i m o ty w a m i o r ie n ta c ji r e p e r tu a r o w e j w ty m czasie b y ły : p o ­ trz e b a z a s ila n ia c ią g le p u s te j k a s y t e a t r u p rz e z re a liz a c ję s z tu k g a tu n k o w o lż e j­ szych, p rz y c ią g a ją c y c h p u b lic z n o ść , p e w n ie tr a f i a ją c y c h do w id o w n i s p ra g n io n e j r o z r y w k i k u l t u r a l n e j ; n ie c h ę ć do ry z y k a r e p e rtu a ro w e g o , s ta w ia n ie n a u tw o ry o g ra n e , n a le ż ą c e d o ż elaz n e g o r e p e r t u a r u p o ls k ie j s c e n y w la ta c h m ię d z y w o je n n y c h ; z a m ia r w y p e łn ia n ia za p o ś re d n ic tw e m r e p e r t u a r u p o lsk ie g o , tra k to w a n e g o r e t r o ­ s p e k ty w n ie , z a d a ń re p o lo n iz a c y jn y c h , re e d u k a c y jn y c h i in te g r a c y jn y c h ; w zg lęd y o szczęd n o ści n a rz u c a ją c e k o n ie c zn o ść re z y g n o w a n ia ze s z tu k w y m a g a ją c y c h b o ­ g a tsz e j w y s ta w y i lic z n e j o b sad y .

T e n d e n c je te, z n a m ie n n e z re sz tą d la w ię k sz o śc i te a tr ó w o k r e s u o d b u d o w y życia te a tr a ln e g o w P o lsc e p o d ru g ie j w o jn ie św ia to w e j, w c z a sa c h d y r e k c ji S u rz y ń s k ie g o u s tę p u ją p o lity c e r e p e rtu a ro w e j. P r ó b ę m o d y fik a c ji p r o g r a m u re p e rtu a ro w e g o o d ­ n a jd u je m y ju ż w sezo n ie 1948/1949. T o jeszcze je d e n a rg u m e n t, b y re s p e k tu j ą c z a s a d ę p o d z ia łu n a k o le jn e d y r e k tu r y sez o n u 1948/1949 n ie w łą c z a ć do p ie rw sze g o o k re s u e g z y s te n c ji te a tr u , ch o ciaż p o d w z g lę d e m p r a w n o - a d m in is tr a c y jn y m b y ł to jeszcze w d a lsz y m cią g u T e a tr M iejsk i.

R e p e r t u a r n a rz u c a ł o k re ś lo n e r o z w ią z a n ia a rty s ty c z n o -in s c e n iz a c y jn e . N ie ty lk o r e p e r tu a r . C z y n n ik a m i, k tó re w ró w n e j m ie rz e ro z s trz y g a ły o d o b o rz e ś ro d k ó w , c h w y tó w i m e to d a rty s ty c z n y c h b y ły z a ró w n o d o ś w ia d c z e n ia i p rz y z w y c z a je n ia a k to ró w , re ż y se ró w i s c e n o g ra fó w , j a k i w zo rc e, z k tó r y c h k o rz y s ta n o . M im o ró ż ­ n o ro d n o śc i u p o d o b a ń , o b ja w ia ją c y c h się w p re z e n ta c ja c h a rty s ty c z n y c h , m o ż n a m ó w ić o o k re ś lo n e j s k a li sty lis ty c z n e j ó w c ze sn y ch re a liz a c ji. P r a k t y k a s ty lis ty c z n o -in s c e - n iz a c y jn a t e a t r u z ty c h l a t s ta n o w i jeszcze je d e n p o w ó d a z a ra z e m m o ty w u ję c ia ży cia i d z ia ła ln o ś c i t e a t r u w o b ra m o w a n iu c za so w y m z ało żo n y m n a w stęp ie .

P O D S T A W Y E K O N O M IC Z N E I O R G A N IZ A C Y JN E

Z a w ie ru c h a w o je n n a , k tó r a s p u sto s z y ła 36% c a łe j z a b u d o w y m ia s ta , oszczęd ziła g m a c h t e a t r u w z n ie s io n y w r o k u 1925 ty tu łe m w d z ięc z n o śc i w ła d z n ie m ie c k ic h d la tu z ie m cz e j lu d n o ś c i za „ w ie r n o ść ” o k a z a n ą V a te r la n d o w i w czasie p le b is c y tu n a M a ­ z u ra c h i W a rm ii (T re u d a n k ). O g o ło ciła go j e d n a k z szy b o ra z ze s p rz ę tu s ta n o ­ w ią c e g o w y p o sa ż e n ie z a p le c z a i g a rd e ró b . S zczeg ó ło w e r e la c je zn aleź ć m o ż n a w o k o ­ licz n o śc io w y c h w y d a w n ic tw a c h t e a t r u 1.

1 P o r. n p . A. W a k a r, Z n o ta te k i z p a m ię c i, w : X X la t T e a tr u Ja ra c za — O l­ sz ty n 18 X I 1965 r., s. 10.

T e a tr o lsztyń ski w la ta c h 1945— 1948 289 W częścio w o z ru jn o w a n y m m ie ście o c a la ły g m a c h t e a t r u s p r a w i a ł n a tu r a l n i e k o rz y s tn e w ra ż e n ie , a tu ła c z o m , k tó rz y w y lą d o w a li tu n a z a ju tr z p o w o jn ie , w y ­ d a w a ł się w s p a n ia ły . W s a m e j rz e cz y b u d y n e k m ia ł c ię żk ą fa s a d ę i p r e te n s j o n a ln ą m o n u m e n ta ln ą część ś ro d k o w ą w y n ie sio n ą k u g ó rz e p o tę ż n y m m a s y w e m sch o d ó w . P o d o b n y k s z ta łt i w y s tró j m ia ły in n e t e a t r y — z w łasz cz a m u z y c z n e — w z n o sz o n e w N ie m c ze c h w la ta c h d w u d z ie s ty c h i trz y d z ie sty c h . D la p o rz ą d k u w a r to w ty m m ie js c u p o d a ć k ilk a d a n y c h d o ty c z ąc y c h ro z m ia r ó w i w a lo ró w u ż y tk o w y c h o b ie k tu . O tó ż tró jk o n d y g n a c y jn a c ało ść b u d y n k u , k tó r y w n ie z m ie n io n e j p o s ta c i o d m o m e n tu p o w s ta n ia p r z e tr w a ł do c h w ili w y z w o le n ia , tw o rz y p rz e s tr z e ń o k u b a tu rz e 30 418,34 m 3 (3747,75 m 2) 2. D o d a tk o w ą p rz e s tr z e ń u z y s k a ł t e a t r d o p ie ro w r o k u 1955, po d o b u d o w a n iu b u d y n k u g o sp o d arcz e g o o łą c z n e j p o w ie rz c h n i 356,44 m 2, w k tó ry m z n a j d u ją s ię d ziś g a ra ż e , p ra c o w n ia s to la r s k a i p ra ln ia . C zęść c e n t r a ln ą s ta n o w i p rz e s tr z e n n a i w y g o d n a s c e n a o p o w ie rz c h n i 254,46 m 2 (14,89 m X 19,32 m ) z w id o w n ią (258,65 m 2) o 660 m ie js c a c h (nie lic z ąc m ie js c w lo żach , k tó r e z lik w id o w a n o w 1948 ro k u ). Do s c e n y p rz y le g a b e z p o ś re d n io o b s z e rn e z ap lec z e o ra z s z e re g g a rd e ró b . O d d z ie ln e w e jśc ie p ro w a d z i do p o m ie sz c z e ń p ie rw s z e g o i d ru g ie g o p i ę tr a , w k tó ry c h z n a jd z ie s ie d z ib ę a d m in is tr a c j a t e a t r u . W y stró j e ste ty c z n y b u d y n k u z o s ta ł p r z e ję ty p o je g o p o p rz e d n ic h g o s p o d a r z a c h i z k o n ie c zn o śc i b y ł to le ro w a n y p rz e z s z e re g la t p o w y z w o le n iu , o czy m w s p o m in a m .in . H a n n a M a łk o w s k a 3. S ta n b u d y n k u p o w y z w o le n iu u m o ż liw ia ł o r g a n iz o w a n ie p u b lic z n y c h u ro c z y ­ sto ści, a k a d e m ii o k o lic z n o śc io w y c h i w y s tę p ó w zesp o łó w ż o łn ie rs k ic h . P ie rw s z y ta k i w y s tę p u ś w ie tn ił u ro c z y sto ś ć p r z e k a z a n ia O k rę g u M a z u rs k ie g o p rz e z w o js k o w e w ła d z e ra d z ie c k ie p o ls k ie j a d m i n i s t r a c j i 4.

P u b lic z n o ś ć szy b k o z a lu d n ia ją c e g o się m ia s ta b y ła n a z a ju tr z p o w o jn ie n a d ­ zw y cz a j c h ło n n a , s p ra g n io n a n ie ty lk o ro z ry w k i, a le k o n t a k t u z p o ls k im sło w em , z p ie śn ią i m u z y k ą . S p o tk a n ia m ie s z k a ń c ó w u s to p n i e s tr a d y p e łn iły r o lę in te g r a ­ c y jn ą . P o d o b n ie j a k o tw a r te w ty m o k re s ie k in o „ P o lo n ia ” — s a la t e a t r u w czasie im p r e z c ie sz y ła się o g ro m n ą fr e k w e n c ją . O b o k w ie c z o ró w lite ra c k ic h i m u z y c z n y c h o rg a n iz o w a n y c h s iła m i m ie js c o w y m i n ie b r a k ło g o ś c in n y c h w y s tę p ó w zaw o d o w y c h a r ty s tó w . W „ W ia d o m o śc ia c h M a z u rs k ic h ” z r o k u 1945 z n a jd u je m y k o m u n ik a ty m .in . o re c ita lu s k rz y p c o w y m E u g e n ii U m iń s k ie j (28 IX ) i w y s tę p ie C h ó ru C z e ja n d a (2 5 IX ). Jesz cz e w c z e ś n ie j, bo 18 lip c a 1945 r o k u z o k a z ji u ro c z y sto ś c i g ru n w a ld z ­ k ic h w y s t ą p ił n a sc e n ie z esp ó ł T e a tr u m . st. W a r s z a w y w s z tu c e B u r m is tr z S t y l -

m o n d u z u d z ia łe m J a n u s z a S tr a c h o c k ie g o ja k o w y k o n a w c y r o li t y t u ł o w e j 5.

I n ic ja ty w a z o rg a n iz o w a n ia w O ls z ty n ie sta łe g o z esp o łu t e a tr a ln e g o w y sz ła ze ś ro d o w isk a . O d p o w ie d z ią M in is te r s tw a K u ltu r y i S z tu k i n a p is m a w te j s p ra w ie s k ła d a n e p rz e z U rz ą d In f o r m a c j i i P r o p a g a n d y O k rę g u W a rm ijs k o -M a z u rs k ie g o · b y ło z le ce n ie S ta n is ła w o w i W o lic k ie m u , p e łn ią c e m u p o d ó w c z a s fu n k c ję in s p e k to ra

2 T e i n a s tę p n e d a n e w g k a r t y in w e n ta ry z a c y jn e j b u d y n k u te a tr u .

3 H a n n a M a łk o w s k a , W ę d r ó w k i te a tr a ln e (z m a s z y n o p is u p rz y g o to w y w a n e g o do d r u k u , u d o s tę p n io n e g o a u to ro w i p rz e z p ro f . S. K a sz y ń sk ieg o ).

4 A. W a k a r, op. cit., ss. 10 n.

5 Zob. w y w ia d z J . S tra c h o c k im — Ż y c ie O lsz ty ń sk ie , 1947, n r 113 o ra z D a riu sz

k u l t u r y p o ls k i e j, 1945, T w ó rcz o ść, 1946, z. 2, s. 182, poz. 320.

6 W A rc h iw u m M in is te r s tw a K u ltu r y i S z tu k i (d a le j M K iS ) D e p a rt. T e a tr u , 86, z n a j d u je się te n te r m in w p iś m ie M in. In f o rm , i P r o p a g a n d y d o M K iS w ra z z za ­ łą c z o n y m s p ra w o z d a n ie m U rz ę d u I n f o r m a c j i i P r o p a g a n d y O k rę g u W a r m ijs k o -M a ­ z u rsk ie g o , d a to w a n e 7 I X 1945 r., w k t ó r y m m ó w i się o w ie lu d o ty c h c z a so w y c h p is e m n y c h s ta r a n i a c h w te j s p ra w ie .

290 R yszard Tom czyk

te a tr ó w w D e p a r ta m e n c ie T e a tr u M in is te r s tw a , z o rg a n iz o w a n ia t e a t r u w O lszty n ie i ró w n o c z e sn e u d z ie le n ie m u n o m in a c ji n a s ta n o w is k o d y r e k to r a p l a c ó w k i 7. D y re k ­ to re m a d m in is tra c y jn y m t e a t r u m ia n o w a n o p p łk a J a n a K w ia tk o w sk ie g o . P o d c z as g d y S ta n is ła w W o lick i p o d ró ż u ją c p o k r a j u z a jm o w a ł się w e rb o w a n ie m a k to ró w d o zesp o łu , n a m ie js c u w y w ią z a ły się d y s k u s je d o ty c z ąc e p rz e z n a c z e n ia b u d y n k u . P o c z ę ła n a w e t do ch o d zić do g ło su k o n c e p c ja p rz e z n a c z e n ia g m a c h u n a w o je w ó d zk i d o m k u ltu r y . S p ó r ro z s trz y g n ę ła n a rz e cz t e a t r u d e c y z ja p e łn o m o c n ik a r z ą d u i p r e ­ z y d e n ta m ia s ta .

M o n to w a n ie zesp o łu z a ję ło W o lic k ie m u c ały w rz e s ie ń i s p o rą część n a stę p n e g o m ie s ią c a . W p o ło w ie p a ź d z ie rn ik a g ru p a , z k tó r ą m ia ł w sp ó łp ra c o w a ć ja k o d y re k to r , lic z y ła 25 osób zesp o łu a rty s ty c z n e g o i p o n a d 30 o só b z e sp o łu te c h n ic z n e g o i a d m i­ n is tra c y jn e g o . C ały p e rs o n e l t e a t r u w r a z z ro d z in a m i lic z y ł w k o ń c u p a ź d z ie rn ik a 75 osób. Z d e c y d o w a n a w ię k sz o ść o rg a n iz u ją c e g o się zesp o łu w y w o d z iła się z te a tr ó w p o ls k ic h d z ia ła ją c y c h w W iln ie i w e L w o w ie do c ze rw c a 1941 ro k u , to j e s t do w e j ­ ścia N iem có w n a t e te re n y , i b e z p o ś re d n io p o w y z w o le n iu w r o k u 1944 o ra z w p ie r w ­ szy c h m ie s ią c a c h r o k u 1945. W iln ia n ie p r z y b y li do O ls z ty n a z T o ru n ia , k tó r y w y z ­ n acz o n o im , g d y o p u szc z ali Z w ią z e k R a d z ie c k i w k o ń c u k w ie tn ia 1945 ro k u , ja k o m ie js c e o sied len ia .

P ie rw s z y — z a te m p io n ie rs k i — s k ła d o lsz ty ń sk ie g o z e sp o łu a r ty s ty c z n e g o z ro k u 1945 p rz e d s ta w ia ł się n a s tę p u ją c o : d y r e k to r S ta n is ła w W o lick i. Z W iln a p rz y b y li — S ta n is ła w M ilsk i (k ie ro w n ik a rty s ty c z n y i r e ż y s e r w sezo n ie 1945/1946), W ie sła w M a k o jn ik (sc en o g raf), M a r ia K o śc ia łk o w s k a , J a n K u r n a k o w ic z , Ig o r P rz e g ro d z k i, W ito ld R y c h te r, H a n n a S k a r ż a n k a , W a n d a S ta n is ła w s k a -L o th e , W ła d y s ła w S u r z y ń - sk i, E u g e n ia S n ie ż k o -S z a fn a g lo w a , J a n i n a W ę s ła w sk a , n a d to M a r ia M a k o jn ik o w a (pom oc a rty s ty c z n a ), I r e n a N a w r o t (pom oc a rty s ty c z n a ), Z o fia P io tro w s k a (su fler) i M a r ia Ś m ia ło w s k a (su fler).

Z W iln a p rz y b y li ta k ż e E d m u n d i L e o n G ra je w sc y , b y p e łn ić z ra z u fu n k c je p ra c o w n ik ó w te c h n ic z n y c h , p ó ź n ie j zaś s a m o d z ie ln y c h sc e n o g ra fó w . Z in n y c h ś ro d o ­ w is k w y w o d z ili się A r t u r M ło d n ic k i (L w ów ) — re ż y se r, o ra z Z y g m u n t C h m ie le w s k i (W ilno, a p ó ź n ie j W a rsz a w a ), k tó r y z n a la z ł się w zesp o le p o d k o n ie c s e z o n u 1945/1946, o b e jm u ją c s ta n o w is k o re ż y s e ra . K o le jn e n a z w is k a to — S ta n is ła w C z a c h o ro w s k i (W a rsza w a ), S ta n is ła w I g a r (W a rsza w a ), E d m u n d K a ra s iń s k i (K ra k ó w ? ), J u l i a K o s­ s o w s k a (L w ów ), F ilip K u lig o w s k i (L w ów ), Z o fia M ło d n ic k a - P e tr y (L w ów ), Z y g m u n t S tró ż e w s k i (W arszaw a), M ira W ila n d (L u b lin ), J a n i n a Z a k rz y ń s k a (L u b lin ), M a ria Z ie liń s k a (L u b lin ), P r z e m y s ła w Z ie liń s k i (L u b lin ), o ra z J ó z e f K o z ło w sk i i J a n i n a P o rę b s k a .

S ta n is ła w W o lic k i, k tó r y p rz y b y ł do O ls z ty n a d o p ie ro 20 p a ź d z ie rn ik a , s tw ie r ­ d z ił n a m ie js c u z n ie p o k o je m , że w a ru n k i, w k tó ry c h w y p a d n ie ro z p o c z ą ć p ra c ę , n ie o d p o w ia d a ją o p ty m is ty c z n y m z ało że n io m i że z a a n g a ż o w a n i a k to r z y p rz e ż y ją n ie je d n o ro z c z a ro w a n ie . W z re d a g o w a n y m po k ilk u d n ia c h m e ld u n k u do M in is te r­ s tw a K u ltu r y i S z tu k i d o n o sił: „N a m ie js c u s p o tk a liś m y w ie lk ie tru d n o ś c i. W te a trz e r u r y w o d o c iąg o w e p o p ę k a n e , c e n t ra ln e o g rz e w a n ie częścio w o u szk o d z o n e , k a n a l iz a ­ c ja w y m a g a częścio w eg o re m o n tu , n ie d o s ta te c z n y p r ą d i b r a k d u ż y c h l a m p e le k tr y c z ­ n y c h o ra z u szk o d z o n e re fle k to r y . B r a k k u r t y n y i k o ta r . W ła d ze w o je w ó d z k ie a z w ła ­ szcza P e łn o m o c n ik R z ą d u o ra z w ła d z e sa m o rz ą d o w e w y c h o d z ą po p r o s tu z sieb ie, a b y n a m p o m ó c w c ię żk ie j s y tu a c ji. Z a ję to ty m c z aso w o w h o te la c h d la n a s 30 p o k o i.

T e a tr o lsztyń ski w la ta c h 1945— 1948 291 S ą to je d n a k m ie s z k a n ia b ez p o śc ie li i o p a łu . B r a k p ie c ó w , c e n t ra ln e o g rz e w a n ie z aś u szk o d z o n e . C zęść lu d z i je s t p rz e z ię b io n a . U m ie śc iłe m p ra c o w n ik ó w w g a r d e r o ­ b a c h te a tra ln y c h , m ło d s z y c h w h o t e l a c h G aże z esp o ło w i w 3/4 w y p ł a c o n o ---N a jg o rs z e je s t to , źe w m y ś l k o n tr a k tó w i k o n w e n c ji p o d p is a n e j z Z A S P m u s im y p ła c ić g a że i ż y w ić p e rs o n e l n ie m a ją c p rz y n a jm n ie j do p o ło w y lis to p a d a lite r a l n i e ż a d n y c h d o c h o d ó w ” 8.

M iesiące, w k tó ry c h zesp ó ł ro z p o c z ą ł p ra c ę , b y ły w o g ó le d la lu d n o ś c i O ls z ty n a b a rd z o ciężk ie. L a te m 1945 r o k u lu d n o ś ć m ia s ta g w a łto w n ie w z r a s ta ła n a s k u te k in te n s y w n ie p ro w a d z o n e j a k c j i o sie d le ń c z e j. W lip c u te g o ro k u m ia s to liczy ło ju ż p r a w ie 22 ty s ią c e , zaś 1 p a ź d z ie rn ik a — p o n a d 26 ty się cy . P r z y r o s to w i lu d n o ś c i w ty m o k re s ie n ie to w a rz y s z y ł w y ra ź n ie js z y p o s tę p w k s z ta łto w a n iu się w a ru n k ó w b y to w y c h . W m ie s ią c a c h je s ie n n y c h m ia s to i o k rę g p rz e ż y w a ły k ry z y s a p ro w iz a - c y jn y 9. T r u d n ą s y tu a c ję p o g łę b ia ł b r a k w o d y (u r u c h o m ie n ie z a k ła d ó w w o d o c ią g o ­ w o -k a n a liz a c y jn y c h n a s tą p iło d o p ie ro 11 listo p a d a ), b r a k s ta łe j d o s ta w y p r ą d u i b r a k gazu.

D z ie lą c z lu d n o ś c ią O ls z ty n a w sz e lk ie t r u d y i n ie d o s t a tk i z esp ó ł t e a tr a ln y p r z e ­ ż y w a ł sw ó j o k re s p io n ie rs k i. Z a ró w n o a k to rz y , j a k i p ra c o w n ic y s ze śćd z ie sięc io o so - b o w e g o z e sp o łu a d m in is tr a c y jn e g o i te c h n ic z n e g o d o tk liw ie o d c z u w a li b r a k m ie s z ­ k a ń . „75 p ro c e n t a k to ró w i p e rs o n e lu te c h n ic z n e g o m ie s z k a d o ty c h c z a s za k u lis a ­ m i” — s tw ie r d z a ł W o lic k i p o trz e c h m ie s ią c a c h p ra c y z e s p o łu 10. D a w a ł s ię w e z n a k i b ra k w ła s n e j sto łó w k i. M im o u s ta l e n ia m ie s ię c z n y c h p e n s ji w sz y sc y p ra c o w n ic y t e a ­ t r u w ty m c z a sie ż y li z z alicz e k , k t ó r e — j a k w sp o m in a E u g e n ia Ś n ie ż k o -S z a fn a g lo - w a — z n ie m a ły m tr u d e m z d o b y w a ł z a ł a ta n y i z a fr a s o w a n y d y r e k to r W o lick i. N a ­ d z ie je n a s y s te m a ty c z n y w p ły w d o ta c ji z M in is te r s tw a K u ltu r y i S z tu k i szy b k o ro z ­ w ia ły się. D o m a r c a 1946 r o k u t e a t r z te g o ź ró d ła o trz y m a ł z a le d w ie d w ie s k ro m n e d o ta c je w w y so k o śc i 150 000 zł. N a s u b w e n c je w ła d z lo k a ln y c h z ra z u n ie m ó g ł liczy ć, p o n ie w a ż — po p ie rw s z e — w ła d z e m ie js k ie , u s iłu ją c s p r o s t a ć e le m e n ta r n y m p o trz e ­

b o m lu d n o ś c i, n ie d y sp o n o w a ły ś ro d k a m i, k tó r e m o ż n a b y b y ło p rz e z n a c z y ć n a p ro w a d z e n ie t e a t r u i w z w ią z k u z ty m n ie b r a ły n a s ie b ie ż a d n y c h z o b o w ią z a ń f i ­

s A rc h . M K iS , D e p a r t. T e a tr u , 86, S. W o lic k i, p is m o do M K iS D e p a rt. T e a tr u , O ls z ty n 2 5 X 1 9 4 5 .

9 A. W a k a r, K r o n ik a O ls z ty n a 1945— 1950, O ls z ty n 1972, ss. 34— 38.

10 B [a z y łk o T.], N a sc e n ie te a tr u im . J a ra c z a u j r z y m y L u d w ik a S o ls k ie g o , W ia ­ d o m o ści M a z u rs k ie , 1946, n r 1. Ś w ia tło n a b y to w a n ie z e sp o łu w ty m o k re s ie rz u c a n ig d z ie d o ty c h c z a s n ie p u b lik o w a n y lis t S. W o lic k ieg o do P e łn o m o c n ik a R z ą d u R P n a O k rę g M a z u rs k i z 7 X I I 1945 r. W im ie n iu c z ło n k ó w z esp o łu s k a r ż y się d y r e k to r n a s z y k a n y , j a k ic h d o p u s z c z a ją się d z ie rż a w c y h o te li o ls z ty ń s k ic h w s to s u n k u do z a m ie s z k a ły c h ta m n a p o d s ta w ie d e c y z ji p re z y d e n t a m ia s ta a k to ró w . M .in. s tw ie r ­ d z a: „ T e a tr n a s z p ra c u je w n ie s ły c h a n ie c ię ż k ic h w a r u n k a c h , g d y b y k to ś b liż e j z a in te r e s o w a ł s ię lo s e m p e rs o n e lu t e a t r u o lszty ń sk ie g o , k t ó r y m ie s z k a częścio w o za k u lis a m i, częścio w o w g a rd e r o b a c h , częścio w o zaś w n ie o p a la n y c h , z im n y c h p o ­ k o ja c h , często b e z szy b i ś w ia tła , g d y ż e le k tr o w n ia j a k n a złość w ła ś n ie w m ie s z ­ k a n ia c h a k to r s k ic h w y łą c z y ła ś w ia tło ; c zęsto b e z p ie n ię d z y , g d y ż t e a t r lw ią część d o c h o d ó w sw o ic h m u s i o b ra c a ć n a c ią g łe in w e s ty c je w te a trz e , n a o p ła tę p o d a tk ó w m ie js k ic h , n a d r u k a r n ię , n a k o s tiu m y , k tó r y c h z u p e łn ie n ie m a , n a u rz ą d z e n ia e le k try c z n e , n a re k w iz y ty , f a rb y , k s ią ż k i b u c h a l te r y jn e , k tó r e to w n ie lito ś c iw y sp o só b w y s z a b ro w a n o z g m a c h u t e a t r u — p r z e k o n a łb y się, że lu d z ie t e a t r u to n a ­ p r a w d ę p io n ie rz y , k tó rz y z c a ły m z a p a rc ie m , z c a ły m p o ś w ię c e n ie m i z ro z u m ie n ie m s w e j r o li n a ty c h z ie m ia c h s p e łn i a ją s w o ją p o w in n o ś ć ”, W o je w ó d z k ie A rc h iw u m P a ń s tw o w e w O ls z ty n ie (d a le j W A P O ), U rz. P e łn o m o c n ik a , A k ta S e k r e t a r i a t u P e łn . R z ą d u 1945, n r 64.

292 Ryszard Tom czyk

n a n so w y c h ; po d ru g ie — p o w s ta ł ja k o in s ty tu c ja p ó ł-p a ń s tw o w a , p ó ł-p r y w a tn a , b ez a k tó w p r a w n y c h re g u lu ją c y c h je j s to s u n e k do Z a rz ą d u M iejsk ie g o , i s k a z a n a w w y ­ so k im s to p n iu m a w ła s n y ro z ra c h u n e k . N ie z n a c z y to , że z p o m o c y w ła d z i m ie js c o ­ w y c h c z y n n ik ó w t e a t r n ie k o rz y s ta ł. P r z e c iw n ie . Z n a jr o z m a its z y m i f o r m a m i p o ­ m o c y p rz y c h o d z iły m ie js c o w e w ła d z e , d z ia ła c z e p o lity c z n i i sp o łeczn i, in s ty tu c je , o rg a n iz a c je z w ią z k o w e i o so b y p ry w a tn e — p o d n o sz ą c t e a t r z tru d n o ś c i w n a jc ię ż ­ szy c h c h w ila c h u .

Z a n im j e d n a k d oszło do u r u c h o m ie n ia t e a tr u , z esp ó ł m u s ia ł — o p a n o w u ją c p ie r w ­ sze ro z c z a ro w a n ia — w ła s n y m i s iła m i p rz y g o to w a ć g m a c h do p rz y ję c ia p u b li­ czn o ści, z o rg a n iz o w a ć zap lecze i w a r s z ta t p rz y s z łe j p ra c y . Ó w czesn e w a r u n k i p ra c y i a tm o s fe rę w z esp o le n a jle p ie j i lu s tr u ją w s p o m n ie n ia z ta m ty c h dn i. S ię g n ijm y d o n ic h r a z jeszcze.

„W ty c h p ie rw s z y c h d n ia c h i ty g o d n ia c h — w s p o m in a E u g e n ia S n ie ż k o -S z a f-n a g lo w a — z a jm o w a liś m y się w sz y s tk im , a le f-nie... p r a c ą f-n a d s z t u k ą - w cią g u n ie c a łe g o m ie s ią c a od c h w ili p rz y b y c ia d o O ls z ty n a — p o tra filiś m y d o p ro w a d z ić g m a c h do s ta n u , k t ó r y p o z w o lił n a w y s ta w ie n ie p r e m ie ry i n a... p rz y g o to w a n ie s a m e j s z tu k i” 12. P o d o b n ie w id z ia ł te d n i K a ro l W alau g o : „ K o b ie ty w y n o siły z g m a ­ c h u w w ie lk ic h ilo śc iac h g n ó j, — c a łe w n ę trz e trz e b a b y ło w p r o s t szo ro w a ć , a m y m o rd o w a liś m y się p rz y m o n to w a n iu scen y , to z n aczy z p o z o sta ły c h re s z te k d o b ie ra ­ liś m y d e k o ra c je do D u ls k ie j, k tó r a m ia ła iść n a p ie rw s z y og ień . W ie lk im p ro b le m e m b y ł b r a k k u r ty n y , k t ó r ą m u s ie liś m y z a im p ro w iz o w a ć z p łó tn a , k tó re g o w n o rm a ln y c h w a r u n k a c h u ż y w a się n a ty ła c h sce n y d la w y tw o rz e n ia p e r s p e k ty w y ” 13. „D zisiaj m a ło ju ż k to w O ls z ty n ie p a m ię ta — k o n ty n u u je S z a fn a g lo w a — że k u r t y n a ta u s z y ta z o sta ła n o c a m i p rz e z a k to ró w i p e rs o n e l te c h n ic z n y z... w o rk ó w i że w p r a w ­ n a r ę k a p ie rw sze g o s c e n o g ra fa o ls z ty ń sk ie g o M a k o jn ik a n a d a ł a je j w y g lą d w ó w ­ c z e s n y c h w a r u n k a c h n a p ra w d ę im p o n u ją c y .

P r o b le m k u r ty n y b y ł j e d n a k p rz y s ło w io w ą « k ro p lą w m o rz u » t a r a p a tó w i p rz e ­ szk ó d . ja k ie n a p o ty k a n o p rz y w y s ta w ie n iu p ie rw s z e j s z tu k i n a sce n ie o lszty ń sk ie g o t e a t r u ” l ł .

In a u g u r a c ja t e a t r u n a M a z u ra c h i W a rm ii o d b y ła s ię 18 lis to p a d a 1945 ro k u . P ie rw s z y m p rz e d s ta w ie n ie m b y ła M o ra ln o ść p a n i D u ls k ie j w r e ż y s e rii A r t u r a M ło d ­ n ic k ie g o i sc e n o g ra fii W ie sła w a M a k o jn ik a . W y b ó r p o z y cji p o d y k to w a ły w z g lę d y j a k n a jb a rd z ie j p ro z a ic zn e : b r a k śro d k ó w n a w y s ta w ę w y m a g a ją c ą s p e c ja ln y c h k o ­ s tiu m ó w i d e k o ra c ji o ra z k o n ie c zn o ść z r e a liz o w a n ia s p e k ta k lu w j a k n a jk ró ts z y m czasie. R zecz aż n a d to a k to ro m z n a n a n ie w y m a g a ła szczeg ó ln eg o p rz y g o to w a n ia t e k ­ sto w eg o . D e cy z ja w y s ta w ie n ia Z a p o ls k ie j n a in a u g u ra c ję z a p a d ła z re s z tą w o s ta tn ie j c h w ili i b y ła a k te m z a ła m a n ia się p ie rw o tn e j k o n c e p c ji S ta n is ła w a W o lick ieg o , k t ó r y ro z p o c zą ł b y ł ju ż p rz y g o to w a n ia do w y s ta w ie n ia Z e m s t y z u c z e s tn ic tw e m g o ścin n y m L u d w ik a S o lsk ie g o i J e r z e g o L e szc z y ń sk ieg o , lecz ze w z g lę d u n a n ie m o ż n o ść u r u ­ c h o m ie n ia sce n y w p la n o w a n y m te rm in ie , m u s ia ł z re z y g n o w a ć z u d z ia łu tu z ó w p o l­ s k ie j sce n y i w k o n s e k w e n c ji z Z e m s t y 1S. W h is to ry c z n y m s p e k ta k lu M o ra ln o ści 11 P o r. E. S n ie ż k o -S z a fn a g lo w a , P ie r w s z e d n i, w : P r o g r a m X - le c ia , ss. 8— 9; J . T . D y b o w sk i, K r o n ik a T e a tr u im . Ja ra c za w O ls z ty n ie , ib id e m , s. 13. 12 E. Ś n ie ż k o -S z a fn a g lo w a , M ó j O ls zty n , Z y c ie O ls z ty ń s k ie , 1955, n r 19. 13 Z. A [b ram o w icz], B y ło to p r z e d r o k ie m , W ia d o m o śc i M a z u rs k ie , 1946, n r 269. 14 E. S n ie ż k o -S z a fn a g lo w a , M ó j O ls zty n .

‘1Б A rc h . M K iS , D e p a rt. T e a tr u , 86, S. M ilsk i, S p ra w o z d a n ie z d z ia ła ln o ś c i d y ­ r e k c ji i zesp o łu T e a tr u im . S. J a r a c z a .

T e a tr o lsztyń ski w la ta c h 1945— 1948 293 w y s tą p ili: E u g e n ia S n ie ż k o -S z a fn a g lo w a (D u lsk a ), E d m u n d K a r a s iń s k i (D u lsk i), A r t u r M ło d n ic k i (Z byszko), M a ria K o śc ia łk o w s k a (H esia), M a r ia Z ie liń s k a (M ela), J u lia K o ss o w s k a (Ju lia sie w ic z o w a ), J a n i n a Z a k rz y ń s k a (L o k a to rk a ) i J a n i n a W ę s ła w s k a (H a n k a ).

P u b lic z n o ś ć p r z y ję ła s p e k ta k l e n tu z ja s ty c z n ie . S p o n ta n ic z n e re a k c je , b a r w a i s t u ­ p ro c e n to w a f r e k w e n c ja n a p rz e d s ta w ie n ia c h w p ie rw s z y c h ty g o d n ia c h d z ia ła ln o ś c i t e a t r u d o w io d ły p ra w d z iw e g o g ło d u s z tu k i sc e n ic z n e j. P o w s ta n ie t e a t r u w O lszty ­ n ie , g d zie b ra k o w a ło jesz c z e w ie lu p o d s ta w o w y c h p la c ó w e k k o m u n a ln y c h czy u ż y ­ te c zn o śc i p u b lic z n e j, s ta ło się fa k te m . P r z y ję to go ja k o c z y n n ik w ię z i n a ro d o w e j i p o ję to ja k o a k t a w a n s u k u ltu r a ln e g o , p o d n o s z ą c y m ia s to do p o z io m u in n y c h m ia s t w o je w ó d z k ic h 1δ. G O S P O D A R K A 1 A D M IN IS T R A C JA T E A T R U W L A T A C H 1945— 1948 P r z e d s ta w ie n ie p e łn e g o o b ra z u g o s p o d a rk i fin a n s o w e j t e a t r u w la ta c h 1945— 1948 n ie j e s t m o ż liw e ze w z g lę d u n a p o w a ż n e b r a k i w z a c h o w a n e j d o k u m e n ta c ji. W z a ­ so b a c h a rc h iw a ln y c h n a js k r o m n ie j je s t r e p r e z e n t o w a n y o k re s d y r e k c ji W o lick ieg o . W o je w ó d z k ie A rc h iw u m P a ń s tw o w e w O lsz ty n ie , g d z ie z d e p o n o w a n o d o k u m e n ty t e a t r u z ta m ty c h la t, n ie d y s p o n u je m a te r ia ła m i, n a p o d s ta w ie k tó r y c h m o ż n a b y w sp o só b z a d o w a la ją c y z e s ta w ić d a n e d o ty c z ąc e w y so k o ś c i d o c h o d ó w i w y d a tk ó w s e z o n u 1945/1946. N ie m a d o k u m e n tó w o k re ś la ją c y c h s y tu a c ję p r a w n o - a d m i n i s t r a ­ c y jn ą t e a t r u ; b r a k ś la d u u m ó w m ię d z y d y r e k to re m a p r a c o w n ik a m i t e a t r u , b r a k s p is u in w e n ta rz a , s p ra w o z d a ń fin a n s o w y c h , ro z lic z eń , z e s ta w ie ń k a lk u la c y jn y c h , r e g u la m in u p ra c y itp . Z m u sz a to do k o rz y s ta n i a z p rz y p a d k o w y c h , n a jc z ę ś c ie j n ie ­ ś c isły c h in fo rm a c ji, z z e s ta w ie ń fra g m e n ta ry c z n y c h , in f o r m a c ji p ra s o w y c h o ra z

я. D Ó źniejszych u s ta l e ń w ła d z k o n tro l u ją c y c h g o s p o d a r k ę te a tr u .

N ie d o s ta te k s u b s ta n c ji d o k u m e n ta ln e j z te g o o k r e s u s ta n o w i z a r a z e m w s k a z ó w k ę d la b a d a c z a . Ś w ia d c zy , że w ie lu d o k u m e n tó w , k tó r e p o w in n y w s w o im c za sie z o sta ć s p o rz ą d z o n e , p o p r o s tu n ie b y ło . K o m is ja M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j w O lsz ty n ie , d o k o n u ją c k o n tr o l i t e a t r u w p a ź d z ie rn ik u i lis to p a d z ie 1946 ro k u s tw ie r d z iła n ie u re g u lo ­

w a n ie s to s u n k u p ra w n e g o T e a tr u do Z a r z ą d u M iejsk ie g o , b r a k p ra w id ło w o s p o rz ą ­ d z o n y c h u m ó w z p e rs o n e le m t e a tr u , b r a k r e g u la m in u a d m in is tra c y jn e g o i n ie s p o - r z ą d z e n ie in w e n ta ry z a c ji p rz e d m io tó w , k tó r e z o sta ły w b u d y n k u po N ie m c a c h 17.

S ta n is ła w W o lic k i z d a w a ł się s tro n ić od czy n n o śc i u rz ę d n ic z y c h i s fo rm a liz o ­ w a n y c h . D o św ia d c z e n ie w ie lo le tn ie g o d z ia ła c z a s p o łe c z n o -p o lity c z n e g o , c z ło n k a P P S D i P P S , p o s ła n a s e jm z r a m ie n ia P P S , w ię ź n ia s a n a c ji i k ie r o w n ik a t e a tr ó w r o b o t­ n ic z y c h w d w u d z ie s to le c iu , w re sz c ie o fic e ra B a ta lio n u C z e rw o n y c h K o s y n ie ró w i w ię ź n ia o fla g ó w (W olicki b y ł je d n y m z o r g a n iz a to ró w , a k to ró w i re ż y s e ró w je n ie c ­ k ic h t e a t r ó w ) 18 — u k s z ta łto w a ło w n im p rz e d się b io rc z o ś ć n ie p o d d a ją c ą się u r z ę d ­ n ic z e m u s te r o w a n iu i s iln ie ro z w in ę ło z m y sł im p ro w iz a c ji. N ic d z iw n eg o , że z c z a ­ se m — g d y p o ro m a n ty c z n y m e ta p ie o rg a n iz a c y jn e j im p r o w iz a c ji g ó rę w z ię ła s k r u ­ 16 Z ob. J . S fm o le ń sk i], P ie r w s z y ju b ile u s z T e a tr u im . S . Ja ra c za , W ia d o m o śc i M a z u rs k ie , 1946, n r 63.

17 W A P O , II/163/8 n r 204. P r o to k ó ł k o n tr o l i T e a t r u im . S t. J a r a c z a d o k o n a n e j 3 1 X i 2, 4, 5 X I 1946 p rz e z K o m is ję K o n tr o li S p o łe c z n e j M R N O lsz ty n a .

294 R ysza rd Tomczyk

p u la tn o ś ć a d m in is tr a c y j n a — do szło do k o n flik tó w m ię d z y m ie js k im i c z y n n ik a m i a d m in is tr a c y j n y m i a W o lic k im . Z n a c z n ie w c z e ś n ie j ó w „ r o m a n ty c z n y ” s ty l a d m in i­ s tr o w a n ia t e a t r e m z o s ta ł z a k w e s tio n o w a n y p rz e z z esp ó ł te a tr u .

S te fa n N a fa lsk i, d e sy g n o w a n y p rz e z w ła d z e m ie js k ie p rz e d ro z p o c zę c ie m sezo n u 1946/1947 do w s p ó łp ra c y z W o lic k im w c h a r a k te r z e k ie r o w n ik a a d m in is tra c y jn e g o t e a tr u , a od 21 lis to p a d a 1946 ro k u p e łn ią c y o b o w ią z k i sam o d z ie ln e g o d y r e k to r a — m ó w i A n d rz e j W a k a r — „ n ie m ó g ł z n ieść te j je g o [W olick ieg o — p rz y p . R. T.] cech y c h a r a k t e r u . N a fa lsk ie m u , k tó ry p ó ł ży cia sp ę d z ił z a b iu r k i e m u rz ę d n ic z y m , a b so ­ l u t n a p o g a rd a d la w s z e lk ie j sy ste m a ty c z n o ś c i w y d a w a ła się rz e c z ą w o ła ją c ą o p o m ­ s tę do n ie b io s. A j e d n a k — k o n k lu d u je a u to r w s p o m n ie ń — k ilk a d z ie ł b a ła g a n ia rz a W o lick ieg o p o z o sta ło w p a m ię c i lu d z i” 19.

B ila n s p ie rw sze g o sezo n u , p rz e d s ta w io n y p rz e z d y r e k to r a W o lick ieg o n a p o s ie ­ d z e n iu P r e z y d iu m M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j w lip c u 1946 ro k u , b y ł d la t e a t r u p o m y śln y . K o n tr o la t e a tr u , k t ó r a p o p rz e d z iła p o sied z e n ie , d a ła w y n ik p o z y ty w n y . S tw ie rd z o n o , że a k ty w a p rz e w y ż s z a ją p a sy w a . P r z y d o ta c ja c h p a ń stw o w y c h , k tó re w r o k u 1945/1946 w y n o siły łą c z n ie z a le d w ie 300 ty s ię c y zł i k ilk u s u b w e n c ja c h Z a ­ r z ą d u M iejsk ie g o , w y s ta w io n o d o 18 lip c a 1946 r o k u 15 p re m ie r, je ś li n ie liczy ć trz e c h m o n ta ż y lite ra c k ic h (o s ta tn ia czy li s z e s n a s ta p r e m ie r a sez o n u o d b y ła się 26 V II 1946 r.). Z w ią z k o m z a w o d o w y m o fia ro w a n o 75 s p e k ta k li, w o js k u 4, m ło d z ie ży s z k o ln e j 16, n a cele d o b ro c z y n n e p o św ięc o n o 4, zaś d la lu d n o ś c i n ie z a m o ż n e j (p rzy n is k ie j o d p ła tn o ś c i za b ile ty ) — 36. P o n a d to u c z e s tn ic z y ł t e a t r w 19 a k a d e m ia c h , d a ją c p ro g r a m y s k ła d a n e , p rz e w a ż n ie o c h a r a k te r z e r e c y t a t o r s k i m 20. W c ią g u c a ­ łeg o se z o n u o d b y ło się w s u m ie 279 s p e k ta k li, k tó r e o b e jrz a ło 107 149 w id z ó w 21. S p r a w o z d a n ie S ta n is ła w a W o lick ieg o , zło żo n e je sz c z e p r z e d z a k o ń c z e n ie m sezo n u , w sk a z y w a ło n a 93 000 w id z ó w . S tw ie rd z a ło ró w n ie ż o g ó ln y p rz y c h ó d n a s u m ę 6 111 779 zł, z czego 4 684 708 zł u z y sk a n o z s a m y c h w id o w is k . R esz tę s ta n o w iły d o ­ ta c je M in is te r s tw a o ra z su b w e n c je m ie js k ie j i w o je w ó d z k ie j r a d y n a r o d o w e j 22.

W ja k ie j m ie rz e s u b w e n c je M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j b y ły rz e c z y w is ty m i k w o ­ ta m i w n o sz o n y m i n a k o n to te a tr u , w ja k ie j z aś s u b w e n c ja m i ilu z o ry c z n y m i — tru d n o d ziś u s ta lić . J e ś li w s p ra w o z d a n iu W y d z ia łu K u ltu r y i S z tu k i do M in is t e r­ s tw a K u ltu r y i S z tu k i za m a rz e c 1946 r o k u z n a jd u je m y in fo r m a c ję o p rz y z n a n iu te a tr o w i z k o ń c e m m ie s ią c a s u b w e n c ji w w y so k o śc i 200 ty s ię c y zł, k tó r a u m o ż liw iła „p ro w iz o ry c z n e d o p ro w a d z e n ie s p r a w b u d ż e to w y c h do r ó w n o w a g i" 23, to n ie u le g a w ą tp liw o śc i, że w ty m w y p a d k u m a m y do c z y n ie n ia z s u b w e n c ją rz e c z y w is tą . T r z e ­ b a b o w ie m s tw ie rd z ić ró w n o c z e ś n ie , że ja k o s u b w e n c ję tr a k t o w a ł y w ła d z e n p . „ d a ­ ro w a n ie ” te a tro w i p o d a tk u o d w id o w is k , u p rz e d n io śc ią g a n e g o p rz y z a ło ż e n iu w y ­ so k ie j s to p y p o d a tk o w e j. Ż e te g o r o d z a ju „ d a r o w iz n y ” n ie z n a jd o w a ły u z n a n ia w te a trz e i p o w o d o w a ły z a d r a ż n ie n ia w s to s u n k a c h m ię d z y d y r e k to re m S ta n is ła w e m W o lic k im a b iu r o k r a ty c z n y m i u rz ę d n ik a m i z Z a r z ą d u M ie jsk ie g o — tr u d n o się d z iw ić 24. 19 A. W a k a r, Z n o ta te k , s. 13. 20 El., T e a tr im . S te fa n a J a ra c za p r z e ję ty z o sta ł p r z e z Z a r z ą d M ie js k i, W ia d o ­ m o ści M a z u rs k ie , 1946, n r 162. 21 W A P O , U rz ą d W o je w ó d z k i 180. 22 E l., op . cit. 23 W A P O , U rz ą d P e łn o m o c n ik a n a O k rę g M a z u rs k i, n r 217, S p r a w o z d a n ia W y ­ d z ia łu K u ltu r y i S z tu k i 1945— 1946.

24 Z ob. E l., op. c it. o ra z W A P O , A k ta Z a r z ą d u M ie jsk ie g o w O lszty n ie. H /163/8, n r 204 (p ism o S. W o lick ieg o do P r e z y d iu m Ż a rz , M ia s ta O ls z ty n a z 26 V I I 1946 г.).

T e a tr o lszty ń s k i w fa ta c h 1945— 1948 295 N ie sp o só b n a p o d s ta w ie z a c h o w a n e j d o k u m e n ta c ji o d tw o rz y ć dziś w y so k o śc i, ro d z a je i sp o so b y r e a liz o w a n ia w y d a tk ó w w p ie rw s z y m sezo n ie. P r z e c ię tn e k o szty w y s ta w ie n ia s z tu k i m ia ły w y n o sić o k o ło 60 ty s ię c y z ł 25. Ile w y n o siły g aże a k to rs k ie i p ła c e p e rs o n e lu te c h n ic z n e g o — n ie p o d o b n a u s ta lić . O g ro m n ą część b u d ż e tu p o ż e ­ r a ł y n ie z b ę d n e in w e sty c je . J a k w ia d o m o , t e a t r m u s ia ł w sz y s tk o o d tw a rz a ć n a now o , n ie m ó w ią c o o ś w ie tle n iu , c e n t r a ln y m o g rz e w a n iu , o w y d a tk a c h n a z a k u p m a t e r i a ­ łó w i t p . 26. W in w e s ty c je w ło ż o n o w p ie rw s z y m sezo n ie o k o ło 1 m ilio n a zł. S a m e k o s tiu m y k o s z to w a ły o k o ło 700 ty s ię c y zł. N a w ię ce j t e a t r n ie m ó g ł s o b ie p o zw o lić. K o n ie cz n o ść n a b y w a n ia n a jn ie z b ę d n ie js z e g o s p rz ę tu p o c e n a c h r y n k o w y c h (u rz ą d z e ­ n ia g a rd e ro b ia n e , lu s tr a , ż a ró w k i, m a te r ia ły m a la r s k ie itp .), p rz y ró w n o c z e s n y m o p ła c a n iu św ia d c z e ń p o d s ta w o w y c h , z n ie w a la ła do z a c ią g a n ia p o ż y cz e k . D łu g i ro sły . W śró d w ie rz y c ie li, k tó rz y u p o m in a li się o sw o je, w ie le m ia ł do p o w ie d z e n ia U rz ą d U b e z p ie c z e ń S p o łe c z n y ch . Z t y tu łu n ie z a p ła c o n y c h s k ła d e k u b e z p ie c z e n io w y c h o d 15 lis to p a d a 1945 do 21 lis to p a d a 1946 ro k u z o b o w ią z a n ia w o b e c u b e z p ie c z a ln i w z ro sły do s u m y 1 347 207 z ł 27. S ta n is ła w W o lic k i n ie m ia ł j e d n a k m o ż liw o ści u r e g u ­ lo w a n ia ty c h zaleg ło ści. S u b w e n c je , d o ta c je i p o ż y cz k i z u ż y tk o w y w a ł n a re a liz a c ję z o b o w ią z a ń te rm in o w y c h i s p ła c a n ie d łu g ó w p o d s ta w o w y c h 28. N ie is tn ia ły n a t o ­ m ia s t s z a n s e p o d n ie s ie n ia d o c h o d ó w z w id o w is k n a s k u te k u z a s a d n io n e j w ś ro d o ­ w is k u o ls z ty ń s k im k o n ie c z n o śc i u tr z y m a n ia n iż sz e j n iż w in n y c h re g io n a c h k r a j u o d p ła tn o ś c i za b ile ty .

M im o że b ila n s se z o n u 1945/1946 w y p a d ł p o m y ś ln ie , rz a d k o w c ią g u r o k u d o c h o ­ d ziło d o ró w n o w a g i m ię d z y s tro n ą p rz y c h o d ó w i ro z c h o d ó w w b u d ż e c ie t e a tr u . U s t a ­ w ic zn e b a la n s o w a n ie n a d p rz e p a ś c ią d e f ic y tu i ro z w a ż a n ie m o ż liw o ści z lik w id o w a ­ n ia t e a t r u n a s k u te k n ie w y p ła c a ln o ś c i29 w p ły w a ły u je m n ie n a a tm o s fe rę i s to ­ s u n k i w e w n ą tr z z e sp o łu a rty s ty c z n e g o . Z te j p rz y c z y n y , j a k ró w n ie ż z p o w o d u b r a ­ k u h a r m o n ijn e j w s p ó łp ra c y m ię d z y d y r e k to re m a k ie ro w n ik ie m a r ty s ty c z n y m i ze­ sp o łem , d oszło ju ż w p ie rw s z y m k w a r ta le 1946 r o k u do p o w a ż n y c h z g rz y tó w w e ­ w n ą t r z zesp o łu . Z tre ś c i p is m w y m ie n io n y c h m ię d z y te a tr e m , jeg o r a d ą z a k ła d o w ą , U rz ę d e m P e łn o m o c n ik a a M in is te r s tw e m K u ltu r y i S z tu k i w y n ik a , że szło n ie ty lk o o n ie z re a liz o w a n e p rz e z W o lic k ieg o o b ie tn ic e w o b e c z e sp o łu i im p r o w iz a to rs k i s ty l p r a c y d y r e k to ra , le c z ta k ż e o n ie lic z e n ie s ię ze s ta n o w is k ie m k ie ro w n ik a a r ty s ty c z ­ n e g o w s p ra w ie r e p e r t u a r u i p rz e s a d n ie p rz e z W o lic k ig o n a g in a n ą do p o trz e b f i n a n ­ s o w y c h t e a t r u ta k ty k ę r e p e r tu a r o w ą (k o m e rc ja liz m ) 30. W e w n ę trz n y m k o n tro w e rs jo m

25 J.W ., Z b liż a się D zie ń A k to r a , W ia d o m o śc i M a z u rs k ie , 1946, n r 104. 26 E l., op. cit.

27 W A P O , II/163/8, n r 208, K o m u n ik a t o z a d łu ż e n ia c h t e a t r u p o w s ta ły c h od 15 X I 1945 w U b e z p ie c z a ln i S p o łe c z n ej z t y t u ł u s k ła d e k u b e z p ie c z e n io w y c h .

28 E l., op. cit.

29 B .[az y lk o T.], op . cit.

80 D o o s tre j — i n ie p ie rw s z e j z r e s z tą — s c y s ji m ię d z y S. M ilsk im a S. W o­ lic k im d oszło w lu ty m 1946 r. — ty m r a z e m z p o w o d u w y z n a c z e n ia p rz e z S. W o­ lic k ie g o do r e a liz a c ji b a ła m u tn e j s z tu k i M o ja s io str a i ja V e rn e u ille ’a, a. z a w ie s z e n ia ro z p o c z ę ty c h ju ż p rz y g o to w a ń do w y s t a w ie n ia C y d a C o rn e ille ’a i a n u lo w a n ia ty m s a m y m p o p rz e d n ic h u z g o d n ie ń z k ie r o w n ik ie m a rty s ty c z n y m . S. W o lic k i d o k o n u ją c z m ia n y i t r z y m a ją c się k u r s u n a r e p e r t u a r r o z ry w k o w y , m ia ł n a u w a d z e p rz e d e w s z y s tk im p o trz e b y k a s o w e t e a t r u p o z b a w io n e g o s ta ły c h s u b w e n c ji — „ m u sie liś m y się ra to w a ć w o k re s ie n ie s u b w e n c jo n o w a n ia t e a t r u s z tu k a m i lże jsz e g o r e p e r t u a r u , k tó r y c h w y s ta w ie n ie p rz y m in im a ln y c h k o s z ta c h d a ło b y m a k s im u m w p ły w ó w k a s o ­ w y c h ”. (P ism o S. W o lic k ieg o z 1 V 1946 do m g r. W . P a d w y ., A rc h . M K iS , D e p a rt. T e a tru , 86). S. M ilsk i ja k o k ie ro w n ik a rty s ty c z n y w s ta n o w is k u ty m w id z ia ł s p rz e ­

296 R ysza rd Tom czyk

p ró b o w a n o częścio w o z a ra d z ić p rz e z p o w o ła n ie tró jo so b o w e j r a d y s p o śró d m ężó w z a u f a n ia z esp o łu do s p ra w o w a n ia w e w n ę tr z n e j k o n tr o li n a d p o lity k ą fin a n s o w ą d y r e k t o r a 31.

P r ó b a u tr z y m a n ia t e a t r u n a p ó ł „ sa m o w y s ta r c z a ln e g o ” , d o ra ź n ie s u b w e n c jo ­ n o w a n e g o p rz e z w ła d z e c e n t ra ln e i lo k a ln e — w m ie ście lic z ąc y m w ro k u 1946 n ie ­ w ie le p o n a d 30 ty s ię c y m ie s z k a ń c ó w — n ie p o w io d ła się. Z n a d z ie ją n a ro z w ią z a n ie p ro b le m u p o d ję to n a w io s n ę 1946 r o k u — d y s k u to w a n ą o d p o c z ą tk u is tn ie n ia sce n y o ls z ty ń sk ie j — k o n c e p c ję u m i a s t o w i e n i a t e a tr u czy li n a d a n i a m u s ta t u s u T e a ­ t r u M iejsk ieg o . U c h w a ła M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j o p rz e ję c iu p e łn e j o p ie k i n a d T e a tre m im . S te fa n a J a r a c z a z a p a d ła 16 lip c a 1946 r o k u , z aś z a tw ie rd z e n ie je j p rz e z w ła d z e w o je w ó d z k ie n a s tą p iło U g ru d n ia 1946 r o k u 32. S p o rz ą d z o n y a k t p r a w n y b y ł p ró b ą u p o rz ą d k o w a n ia s t r u k t u r y o rg a n iz a c y jn e j t e a t r u zg o d n ie z z a s a d a m i o g ó ln y m i, c h a ra k te r y s ty c z n y m i d la te g o o k re s u . W ię k ­ szość b o w ie m te a tr ó w p o ls k ic h w la ta c h 1945— 1948 e g z y s to w a ła po d z a rz ą d a m i m ie js k im i, r e p r e z e n t u ją c ty p p la c ó w e k m ie js k ic h , częścio w o d o fin a n s o w a n y c h p rz e z m in is te r s tw o i w ła d z e m ie js k ie . B y to w a n ie t e a t r u ja k o p la c ó w k i p o d p o rz ą d k o w a n e j Z a rz ą d o w i M ie js k ie m u trw a ło f o r m a ln ie do 19 k w ie tn ia 1949 ro k u , czy li do m o m e n tu u p a ń s tw o w ie n ia te a tr u . A k t u m ia s to w ie n ia t e a t r u i w ią z a n a z ty m n a d z ie ja n a u re g u lo w a n ie je g o s p ra w b y to w y c h o ra z n o rm a liz a c ję s to s u n k ó w p ra w n o - a d m in is tr a c y jn y c h n ie zap o b ieg ły j e d n a k te n d e n c jo m o d ś ro d k o w y m w ło n ie z e sp o łu te a tr a ln e g o . P e r y p e tie fin a n s o w e t e a t r u i n ie d o sta te c z n e w a r u n k i b y to w e (zw łaszcza b r a k o b ie c a n y c h m ie s z k a ń ) d o ­ p r o w a d z iły d o ro z s y p a n ia się zesp o łu . Z k o ń c e m p ie rw sz e g o sez o n u 2/3 o g ó ln e j lic z ­ b y a k to ró w ro z w ią z a ło s to s u n k i z t e a tr e m i w y je c h a ło do in n y c h o śro d k ó w . M im o że n i k t n ie w ą tp ił w p o trz e b ę is tn ie n ia te j p la c ó w k i n a M a z u ra c h i W a r m ii (d z ia ­ ła ln o ś ć t e a t r u w sezo n ie 1945/ 1946 z n a la z ła p o w sz e c h n e u z n a n ie w śró d m ie s z k a ń ­ ców O lszty n a ), p o w s ta ła g ro ź b a z a w ie s z e n ia d z ia ła ln o ś c i te a tr u . Z n a m ie n n e d la c a ­ łeg o o b s z a ru z ie m o d z y sk a n y c h z ja w isk o „ w ę d r ó w k i lu d ó w ” z n a j d u je w ty m p rz y ­ p a d k u e x e m p lu m ja s k r a w e i w y ra z iste . „ T r u d n e w a r u n k i b y tu n a z ie m ia c h o d zy ­ sk a n y c h , b r a k m ie s z k a ń , b r a k i w z a o p a trz e n iu , s k r o m n e m o żliw o ści fin a n s o w e te a tr ó w ” — s tw ie r d z a k o m u n ik a t Z A S P w r o k u 1947 — s ta n o w ią p rz y c z y n ę „ o d ­ c z u w a ln e g o b r a k u s ił a rty s ty c z n y c h ” n a ty c h t e r e n a c h 3S.

W ład ze lo k a ln e w O lszty n ie, z a ję te r e a liz a c ją p o d s ta w o w y c h z a d a ń g o s p o d a r­ czych, n ie m ia ły m o ż liw o ści, a p o części i n ie u m ia ły z a r a d z ić o d p ły w o w i k a d r a rty s ty c z n y c h w ty m o k re sie . N ie zaw sz e te ż p o tr a f i ły p rz y c h o d z ić te a tr o w i ze s k u ­ te c z n ą p o m o c ą , g d y z d a rz a ły się o k o lic z n o śc i s p r z y ja ją c e ro z w ią z a n iu tru d n o ś c i. Z n a m ie n n ą ilu s tr a c ją p o w y ższeg o b y ł ep izod, k ie d y to la te m 1946 r o k u p o ja w ił się w O lsz ty n ie Iw o G a ll z p ro p o z y c ją o b ję c ia t e a tr u . J a k p o d a je ó w c ze sn a p r a s a — n ie w ie rz e n ie s ię z a ró w n o p o d z ia ło w i k o m p e te n c ji w te a tr z e , j a k i p ro g r a m o w i p l a ­ c ó w k i p o w o ła n e j do d z ia ła ln o ś c i w y c h o w a w c z e j i p o lity c z n o -p ro p a g a n d o w e j (p ism o S. M ilsk ieg o do Z a rz . G ł. Z Z A S P w W a rsz a w ie z 13 I I I 1946, A rc h . M K iS , D e p a rt. T e a tru , 86).

31 W A P O , U rz ą d P e łn o m o c n ik a , n r 217.

32 W y ciąg z p ro to k o łu n r 1 p o sied ź. P r e z y d iu m M R N w O lsz ty n ie z 1 0 1 1948, p u n k t 5. U c h w a ła n r 4: „ T e a tr w O lszty n ie u c h w a łą M R N m . O ls z ty n a n r 52 z d n ia 16 V I I 1946 г., z a tw ie rd z o n ą p rz e z P r e z y d iu m O ls z ty ń s k ie j W o je w ó d z k ie j B a d y N a ­ ro d o w e j u c h w a łą z d n ia 11X 11 1946, z o s ta ł u m ia s to w io n y i je s t o b e cn ie p la c ó w k ą o ś w ia to w ą g m in y m . O ls z ty n a ” (W A PO , II/163/8, n r 210).

T e a tr o lsztyń ski w la ta c h 1945— 1948 297 Iw o G a ll z ja w ił się w O lsz ty n ie n ie ja k o w s a m ą p o rę , „ k ie d y a rty s ty c z n e b ra c tw o ro z je c h a ło się w p o g o n i za k a r i e r ą lu b w ię k sz ą g a ż ą ” 34, a W o lic k i złożył b y ł re z y g ­ n a c ję . G a ll z a p r o p o n o w a ł w ła d z o m m ia s ta o b ję c ie t e a t r u ze sw o im s z k o ln y m z esp o ­ łe m . Ż ą d a ł w z a m ia n d o m u m ie s z k a ln e g o d la z esp o łu o ra z w y re m o n to w a n ia g m a c h u te a t r u . Z a rz ą d M ie jsk i w z ią ł o fe rtę p o d u w a g ę , a le p o s ta w ił o fe re n to w i ja k o w a r u ­ n e k z a t r u d n ie n ie a k to ró w , k tó r z y n ie o p u ś c ili O ls z ty n a p o p ie rw s z y m sezo n ie. P o ­ n ie w a ż G a ll u p ie ra ł się p rz y sw o im , a ró w n o c z e ś n ie W o lic k i w y c o fa ł s w o ją re z y g n a ­ cję, p e r t r a k t a c j e z o sta ły z e r w a n e 35. W re z u lta c ie G a ll z z e sp o łe m w y lą d o w a ł na W y b rz eż u , g d z ie z o rg a n iz o w a ł t e a t r g o d n y p o z a z d ro sz c z e n ia . N ie w y k o rz y s ta n ie s z a n ­ s y n a d o b ry t e a t r p rz e z śro d o w isk o o ls z ty ń s k ie s ta ł o s ię w k ilk a m ie s ię c y p ó ź n ie j p r z e d m io te m o s try c h , z a p r a w io n y c h g o ry c z ą d o c in k ó w n a ła m a c h p r a s y 36.

Z o r ie n to w a n i w b u d ż e c ie M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j z d a w a li s o b ie s p ra w ę z teg o , że u m ia s to w ie n ie t e a t r u n ie w y s ta r c z y ja k o a n tid o tu m n a n ie d o m o g i f i n a n ­ so w e . P o k r z e p ia n o się j e d n a k n a d z ie ją , a Z a rz ą d M ie js k i Uczył n a to p rz e d e w sz y ­ s tk im , ż e w z m o c n ie n ie p o rz ą d k u i z ra c jo n a liz o w a n ie s y s te m u w y d a tk o w a n ia p ie n ię ­ d z y — sło w em z a rz ą d z a n ie z o łó w k ie m w r ę k u — u m o c n i g o s p o d a rk ę t e a t r u i z a ­ p o b ie g n ie p o w s ta w a n iu n ie d o b o ró w . P rz y s z łe g o u z d ro w ic ie la g o s p o d a rk i t e a t r u w i ­ d z ia n o w o so b ie S te f a n a N a f a ls k ie g o 37, p o w o ła n e g o z p o c z ą tk ie m s e z o n u 1946/1947 n a s ta n o w is k o k ie ro w n ik a a d m in is tra c y jn e g o t e a tr u . R ę k o jm ię w y ró w n a n ia p o z io m u a rty s ty c z n e g o d a w a ło p o z y sk a n ie p rz e z W o lic k ieg o do w s p ó łp ra c y sam e g o K a ro la A d w en to w icz a , k t ó r y p o o p u sz c z e n iu K ra k o w a o b ją ł 1 s ie r p n ia 1946 r o k u s ta n o w is k o k ie ro w n ik a a rty s ty c z n e g o w te a tr z e o ls z ty ń sk im . N o m in a c ję d y r e k to r a a d m i n i s t r a ­ cy jn e g o o trz y m a ł W o lic k i, z d e c y d o w a w sz y się k o n ty n u o w a ć p r a c ę w z ało żo n y m p rz e z s ie b ie te a trz e .

C u d j e d n a k n ie n a s tą p ił. S ta n is ła w o w i W o lic k iem u , k t ó r y z o s ta ł p rz e z Z a rz ą d M ie jsk i u p o w a ż n io n y do s k o m p le to w a n ia trz y d z ie sto o s o b o w e g o z esp o łu , u d a ło się p o z y sk a ć z a le d w ie 17 osób. Z m ie n ił się s k ła d zesp o łu , z m n ie jsz y ł u d z ia ł w y k w a lif o - w a n y c h s ił a k to rs k ic h , co p rz y c z y n iło się do o b n iż e n ia p o z io m u w p o ró w n a n iu

z p ie rw s z y m s e z o n e m 38.

R ó w n o cz e śn ie p o d n ió s ł się w s k a ź n ik w y d a tk ó w . „Z g o d n ie z p o s ta n o w ie n ie m u m o w y z b io ro w e j p e n s je a k to r s k ie w z ro sły p rz e c ię tn ie o 50% , n a to m ia s t p e rs o n e lu te c h n ic z n e g o o 200% ” 39. Z a d e k la ro w a n e s u b w e n c je m ie js k ie j i w o je w ó d z k ie j r a d n a ro d o w y c h o k a z a ły się n ie w y s ta rc z a ją c e . N a s y s te m a ty c z n y w p ły w d o ta c ji p a ń ­ s tw o w y c h n a d a l n ie m o ż n a b y ło liczy ć.

P rz e m ia n o w a n ie t e a t r u n ie p o c ią g n ę ło za so b ą ż a d n y c h is to tn y c h z m ia n . P o s ta ­ w iło j e d n a k d y r e k to r a w s y tu a c ji w y ra ź n ie p o d p o r z ą d k o w a n e j w o b e c Z a r z ą d u M ie j­ sk ieg o i c z y n n ik ó w s p r a w u ją c y c h k o n tro lę z r a m ie n ia M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j. K o m is ja k o n tr o l u ją c a d z ia ła ln o ś ć t e a t r u je s ie n ią 1946 r o k u s tw ie r d z i ła z a n ie d b a n ia

34 T. L u d m ił, D w a s e z o n y te a tr u w O ls z ty n ie , O d ro d z e n ie , 1947, n r 42.

35 N a o k o lic z n o śc i z e r w a n ia p e r t r a k t a c j i r z u c a ś w ia tło l i s t Iw o G a lla do M K iS z d n ia 26 V I 1946 (A rch. M K iS , D e p a rt. T e a tru , 86).

36 T. L u d m ił, op. cit. o ra z J . G re k a , N ie m o c te a tr u c z y te ż n ie m o c je g o r z ą d c ó w , W ia d o m o śc i M a z u rs k ie , 1947, n r 74.

37 S te fa n N a fa lsk i, u ro d z o n y w r. 1903 w C h e łm ie L u b e ls k im . B e z p o ś re d n io p rz e d o b ję c ie m fu n k c ji w t e a tr z e p ra c o w a ł w D e le g a tu rz e M in is te r s tw a P r z e m y s łu w O l­ s z ty n ie w c h a r a k t e r z e in s p e k t o r a fin a n s o w o -g o sp o d a rc z e g o .

88 T. L u d m ił, op. cit.

298 Ryszard Tom czyk

n a t u r y a d m in is tra c y jn o -o rg a n iz a c y jn e j i g o s p o d a r c z e j40. K ie r o w n ik a d m in is tra c y jn y n a p o d s ta w ie r a c h u n k ó w u ja w n ił w z m ia n k o w a n e ju ż z a d łu ż e n ia w o b e c U b e z p ie c z a l­ n i S p o łe c z n e j 4 W re z u lta c ie do szło do k o n tr o w e r s ji m ię d z y c z y n n ik a m i u rz ę d o ­ w y m i, u trz y m u ją c y m i, że c a ła o d p o w ie d z ia ln o ś ć za te n s ta n rz e cz y sp o cz y w a n a d y re k to rz e — a W o lick im , k o n s ta t u ją c y m n ie d o p e łn ie n ie p rz e z w ła d z e m ia s ta ob o ­ w ią z k u z a w a rc ia u m ó w z d y r e k c ją t e a t r u w n a s tę p s tw ie u c h w a ły M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j o p rz e ję c iu t e a t r u n a rz e cz m i a s t a 42. S ta n is ła w W o lic k i z ło ży ł d y m is ję . R e z y g n a c ję je g o z z a jm o w a n e g o s ta n o w is k a p r z y ję to 20 lis to p a d a 1946 ro k u . J e s z ­ cze w c z e ś n ie j u s u n ą ł się z p o la w a lk i A d w e n to w ic z , n ie z n a la z łs z y w tu te js z y m ś r o ­ d o w is k u w a ru n k ó w d o d z ia ła ln o ś c i a r ty s ty c z n e j. Z c h w ilą o d e jśc ia W o lick ieg o s a m o ­ d z ie ln e r z ą d y w te a trz e d e c y z ją M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j o b ją ł S te fa n N a fa lsk i, o tr z y m u ją c t y tu ł d y r e k to r a k o m is a ry c z n e g o 48. S ta n o w is k o k ie ro w n ik a a rty s ty c z n e g o i re ż y s e ra p o w ie rz o n o M a r ia n o w i B o g u s ła w s k ie m u 44.

S te f a n N a f a ls k i s t a n ą ł p rz e d k o n ie c z n o śc ią u trz y m a n ia r ó w n o w a g i b u d ż e to w e j p r z y s u k c e s y w n y m z m n ie js z a n iu o d z ie d zic z o n y ch z ad łu że ń . N ie z n a la z ł n a tu r a ln ie m o ż liw o ści z lik w id o w a n ia w sz y s tk ic h d łu g ó w . A le w c ią g u d z ie w ię c iu m ie s ię c y u r z ę d o w a n ia o g ó ln e z a d łu ż e n ie w y n o sz ą c e 1 347 207 zł z m n ie jsz y ł o o k o ło 400 ty się cy z ł (w g k o m u n ik a tu sk ie r o w a n e g o d o Z a rz ą d u M ie jsk ie g o z 6 1 X 1 9 4 7 r.). T ro sz c zy ł się 0 sp ła c e n ie p rz e d e w s z y s tk im ty c h zo b o w iąz a ń , k tó r e d e c y d o w a ły o d a lsz e j e g zy ­ s te n c ji t e a t r u 45.

Sezon 1946/1947 p rz y n ió s ł 14 p r e m ie r p rz y o g ó ln e j lic z b ie 284 s p e k ta k li i 106 819 w id zó w . W p o ró w n a n iu z fr e k w e n c ją p o p rz e d n ie g o sez o n u s tw ie rd z ić n a le ż y n ie ­ z n ac z n y s p a d e k w id zó w . N ie w o ln o j e d n a k z ap o m n ieć , że w o k re s ie 1946— 1947 lic z ­ b a m ie s z k a ń c ó w O ls z ty n a w z ro sła o p o n a d 13% (1946 — 38,8 ty s., 1947 — 44,0 tys,). O d n o to w a ć t r z e b a z a te m w z g lę d n e o b n iż e n ie s ię fr e k w e n c ji w p o ró w n a n iu z sezo ­ n e m 1945/1946.

N ie u d a ło s ię s k o m p le to w a ć z e s ta w ie ń d o c h o d ó w i w y d a tk ó w t e a t r u w o k re s ie d y r e k c ji N a fa lsk ie g o . W iad o m o , że Z a rz ą d M ie jsk i w b u d ż e c ie z w y c z a jn y m n a ro k k a le n d a r z o w y 1947 p rz e w id z ia ł s u b w e n c je n a rz e cz t e a t r u o łą c z n e j w y so k o śc i 1 500 ty s ię c y zł i że s u m a t a do k o ń c a sez o n u 1946/1947 z o sta ła w y c z e rp a n a w 8 0 % 4e. Z teg o , co d a ło się o d tw o rz y ć n a p o d s ta w ie fr a g m e n ta ry c z n e j d o k u m e n ta c ji w y n ik a , że p rz y n is k ic h s u b w e n c ja c h i d o ta c ja c h u z y s k iw a ł t e a t r s to su n k o w o w y so k ie d o ­ c h o d y z p r z e d s ta w ie ń (zw łaszcza w m ie s ią c a c h m a ju i lip c u 1947 r.) i ż e p ro p o r c ja t a w p o ró w n a n iu z o k re s e m J a n u s z a S tra c h o c k ie g o (1947— 1948) b y ła d la o k re s u N a fa lsk ie g o b a rd z o k o rz y s tn a .

W y siłe k N a fa lsk ie g o p rz y c z y n ił się n ie w ą tp liw ie do p o le p sz e n ia s y s te m u g o sp o ­ 40 W A P O , II/163/8, n r 204, p ro to k ó ł k o n tro li T e a tru .

41 W A P O , 11/163/8, n r 208, k o m u n ik a t o z a d łu ż e n ia c h .

42 W A P O , II/163/8, n r 204, p ro to k ó ł k o n tr o l i T e a tr u ; zob. ró w n ie ż J . G re k a , op. cit.; p ism o Z Z A S P W a rsz a w a 2 8 X 1 1 9 4 6 do M K iS . W y tk n ię to t u S. W o lic k iem u m .in . n a r u s z a n ie w a r u n k ó w k o n w e n c ji, z a rz u c o n o c h a o ty c z n ą g o s p o d a rk ę fin a n s o w ą (A rch. M K iS , D e p a rt. T e a tru , 86).

48 W A P O , II/163/8, n r 1, p ro to k ó ł Z a rz ą d u M ie jsk ie g o n r 18 z 2 5 X 1 1946, p k t 7. 44 T. L u d m ił, op. cit.

45 W A P O , II/163/8, n r 208, K o m u n ik a t o z a d łu ż e n ia c h .

46 W A P O , A k ta Z a r z ą d u M ie jsk ie g o w O lsz ty n ie , 11/163/8, n r 208, w y ja ś n ie n ie Z a rz ą d u M ie jsk ie g o s k ie r o w a n e do M K iS z 17 V I I I 1947 r. z u z a s a d n ie n ie m u c h w a ły o r e z y g n a c ji z s u b s y d io w a n ia t e a tr u , p o d p is a n e p rz e z p re z y d e n t a m ia s ta O ls z ty n a T. P a łu c k ie g o .