Bernatowicz, Stanisław
Zakład Gospodarki Jeziorowej w
Giżycku w latach 1946-1974
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 123-130
S ta n is ła w B e rn a to w ic z
ZAKŁAD GOSPODARKI JEZIOROWEJ W GIŻYCKU W LATACH 1946— 1974
J u ż przed II w ojną św iatow ą m arzyliśm y — w Zakładzie Ichtiobiologii i R ybactw a SGGW w W arszaw ie — o prow adzeniu b adań na W ielkich J e ziorach M azurskich. W ielokrotnie w racaliśm y do tej m yśli rozw ażając przew idyw ane k ie ru n k i badań.
Z początkiem ro k u akadem ickiego 1939/1940 m iałem przy stąp ić do o r ganizow ania sam odzielnej a d iu n k tu ry Ichtiobiologii i R ybactw a n a W y dziale R olnym U n iw ersy tetu S tefana Batorego w Wilnie. Na początku października 1939 r. odbyła się in au g u racja ro k u akadem ickiego, poprze dzona uroczystym nabożeństw em w kościele akadem ickim Sw. Jan a. U ro czysty ipochód, w edług daw nego cerem oniału, zgrom adził jed n ak tylko niew ielu studentów — większość b yła w w ojsku. Ze zdekom pletow anym personelem nau k o w y m i mocno uszczuploną liczbą stu d en tó w rozpoczęły się w y k ład y i ćwiczenia. T rudno było mówić o w y d ajn ej pracy. Słabą pociechą b yła świadomość, że w 1939 r. tylko U n iw ersy tet S tefana B a torego w W ilnie rozpoczął ro k akadem icki. A le n iestety działalność U ni w e rsy te tu trw a ła tylko do drugiej połow y grudnia. R ektor U niw ersytetu, profesor Stefan E renkreutz, p ism em okólnym , odczytanym n a w ykładach przez profesorów , zaw iadam iał „ w y k ład y i w szystkie zajęcia n a U ni w ersytecie Stefana Batorego w W ilnie zaw ieszam do czasów bardziej sp rzyjających rozw ojow i nauki, k u ltu ry i sztuki” .
P o zam knięciu U niw ersytetu, personel n aukow y i studenci rozpierzchli się. T rudno było w tych czasach zachować w iarę w urzeczyw istnienie p ro jektów naukow ych. A jednak...
* * *
P o .przybyciu do Łuczan, jak nazyw ało się w tedy Giżycko, 24 paździer nika 1945 r., stw ierdziłem , że m iasto z ra c ji swego położenia n a d K anałem Łuczańskim, w cen tru m W ielkich Jezior M azurskich, szczególnie n a d a je się na ośrodek prac badaw czych na ty ch wodach. P rz y u lic y Boyen- strasse 5 (obecnie Mickiewicza 33) p iętrow y dom, po urzędzie O berfisch- m eistra, stał p u sty i n ad aw ał się n a siedzibę placów ki badaw czej. Z tą
124 Sta n is la w B ernatowicz
m yślą, w pierw szych dniach stycznia 1946 r. udałem się do W arszawy. W Zakładzie Ichtiologii i R ybactw a SGGW zastałem profesora F ranciszka S taffa — mego szefa podczas a s y s te n tu ry przed w ojną. Z referow ałem m u m oje spostrzeżenia z Giżycka, proponując założenie ta m placów ki b ad aw czej. P rofesor poparł mój p ro jek t, podsunął nazw ę — S tacja Jeziorow a w Łuczanach Zakładu Ichtiobiologii i R ybactw a SGGW w W arszawie; otrzym ałem nom inację n a a d iu n k ta Zakładu Ichtiobiologii i R ybactw a SGGW, jako kierow nik S tacji Jeziorow ej, ze stałą delegacją do Łuczan. I to już wszystko. Środków na organizację i prow adzenie stacji nie o trz y m ałem — trzeba było sam em u sobie radzić.
B u dynek O berfischm eistra był nieco zdew astow any. B rakło szyb w ok nach, kluczy do drzwi, m eble były przew ażnie w opłakanym stanie. O dzy skałem jednak część biblioteki n aukow ej urzędu O berfischm eistra, k tó ra stała się zaczątkiem biblioteki Stacji. W yposażenie lab o rato riu m stanow ił mój sta ry m ikroskop przyw ieziony z Wilna.
Takie były początki pracow ni naukow ej w G iżycku — pierw szej po w ojnie placów ki biologicznej n a M azurach i W arm ii.
P e n sję otrzym yw ałem z SGGW w W arszaw ie i z tego początkowo finansow ałem drobne n a p ra w y i rem onty. S taran iem dr. S tanisław a S a kowicza (późniejszego profesora i d y rek to ra In s ty tu tu R ybactw a Ś ró d lą dowego w Olsztynie), M inisterstw o R olnictw a przydzieliło S tacji zasiłek na niezbędne w ydatki. Pozwoliło to zakupić żarówki, k tó ry c h b ra k bardzo był dokuczliwy i założyć telefon. Na dalsze w y d atk i znów zabrakło środ ków. T rzeba było szukać sposobu zarobkowania. Okazało się n im u r u chomienie Im p re g n ia m i Sieci.
Podczas w ojny N iemcy odczuw ali dotkliw y b ra k baw ełny na sieci r y backie. A by chociaż częściowo tem u zaradzić, uruchom ili w G iżycku Im - pregniarnię Sieci Rybackich. P rz y tej p racy z atru d n ili dw u Polaków , a w ty m A ndrzeja W asylenkę, la b o ran ta S tacji Hydrobiologicznej n ad W igrami.
W czasie zbliżania się fro n tu w schodniego N iem cy w ywieźli W asylenkę i Im pregniarnię z Giżycka do Solca K ujaw skiego i tam zdeponow ali w szy stkie urządzenia w Dziale R ybackim Państw ow ego In s ty tu tu Naukowego
G ospodarstw a Wiejskiego (PINGW) w Puław ach.
Po ucieczce Niemców, W asylenko w rócił do Giżycka. Z atru d n iłem go w Stacji i w krótce uruchom iliśm y Im pregniarnię Sieci Rybackich; U zy skiw ane tą drogą w pływ y, chociaż początkowo małe, wszakże w ystarczały na istnienie Stacji, a n a w e t n a jej rozwój.
Staw aliśm y się popularni. Im pregnow aliśm y sieci nie tylko z teren u Mazur, lecz także morskie, k tó re sam ochodam i dostarczano z G dyni do
Z a k ła d Go spod a r ki Jeziorowej w Giżycku 125
Giżycka. W ym agało to znacznej rozbudow y naszego przedsiębiorstw a. Z budow aliśm y więc dużą halę im p reg n acy jn ą z koltam i, basen n a k a r- bolinę i halę do suszenia sieci. O b ro ty i w p ły w y rosły, rosły też jednak obowiązki adm inistracyjne, co pochłaniało coraz w ięcej czasu.
Dzieliłem w ted y swój czas na obowiązki kierow nika S tacji Jeziorow ej, inspektora rybackiego Z arządu Okręgowego P ań stw o w y ch N ieruchom ości Ziem skich (PZN) i częściowo nauczyciela w Szkole R ybackiej. Chociaż dzień był w ypełniony pracą od św itu do nocy, radość tw orzenia była tak powszechna, że n ik t nie czuł zmęczenia.
W yposażając i przygotow ując S tację Jeziorow ą do badań, m yśleliśm y nie tylko o stałych, w łasnych pracow nikach, dużo sta ra ń w łożyliśm y w urządzenie m iejsc pracy i noclegów dla p rzyjezdnych pracow ników n a ukowych. U w ażaliśm y bowiem, że S tacja w G iżycku w inna służyć nauce całego k ra ju . W k o n tak tach n aukow ych i w szerokiej w spółpracy z ośrod kam i naukow ym i w k ra ju i za granicą w idzieliśm y w ażny czynnik roz w oju Stacji. Nasze zam ierzenia i plan y w ty m względzie przyszłość w p eł ni potwierdziła. Te k o n ta k ty były później sty m u lato rem dla obu stron. P rzyjeżdżający do S tacji pracow nicy naukow i mogli liczyć nie tylko na k w aterę i miejsce w pracow ni, m ieli także do dyspozycji łódź wiosłową, a także — p rzy sposobności — m ogli korzystać z m otorow ego tra n sp o rtu wodnego.
Placów ka badaw cza o szerokim zakresie badań, n a ta k rozległych w o dach, m usiała mieć nie tylko odpowiednio w yposażone pracow nie, lecz także tab o r pływ ający. Załatw ienie tego było niezm iernie tr u d n e — na to m ożna zdobyć się tylko jeden ra z w ż y c iu !1 W ty m w szystkim ogrom nie m i był pomocny A ndrzej W asylenko. O ddany Stacji, p racow ity i so lidny. Po przejściu n a em eryturę, zm arł w G iżycku w 1974 r. — boleśnie odczuliśmy tę stratę.
Od samego nieom al p o czątku S tację Jeziorow ą w G iżycku licznie od wiedzali pracow nicy nau k o w i z k r a j u i z zagranicy. S tudenci Szkoły G łów nej G ospodarstwa Wiejskiego w W arszawie odbyw ali tu letnie p r a k tyki, a studenci geografii z U n iw ersy tetu Warszawskiego, pod k ieru n k iem prof. dr. Jerzego K ondrackiego i dr Iren y G iejsztorow ej — ćw iczenia te renowe.
1 W ip-ierwszym o k r e s i e i s t n ie n i a S t a c j i , zk o n ie c z n o ś c i, m u s i a łe m o g r a n ic z y ć s ię d o o p r a c o w a ń p o p u l a r n o n a u k o w y c h . W t y m o k r e s i e o p u b l ik o w a ł e m w „ P r z e g l ą d z i e R y b a c k i m ” : W o d y otwarte powiatu luczańskiego, 1948; Urządzenia rybackie na Mazurach, 1946; N a progu za gospodarowania Jezior Mazurskcih,1946; K i t k a uw a g o s ie la w ie i jeziorach sielawowych, 1946;
Szkolenie kadr rybackich na Mazurach, 1947; Wskaźniki przyrostu dala ryb, 1948; O ś r o d e k s z k o le n ia rybaków słodkowodnych w Giżycku, 1949; Jeziora n a warsztacie naukowy m, 1949; R o ślin n o ść w o d n a j a k o w s k a ź n ik charakteru środowiska wodnego, 1949; Zasady impregnacji tiecl rybackich, 1949.
12 6 Stonis/aw B ernatowicz
W 1951 r. pow stał I n s ty tu t R ybactw a Śródlądowego w Olsztynie. W krótce p rzejął on S tację Jeziorow ą Szkoły G łów nej G ospodarstw a W iej skiego, k tó rą przem ianow ano na Z akład G ospodarki Jeziorow ej, a ja o trz y m ałem nom inację na kierow nika Zakładu. Od tego m om entu, dzięki u z y skaniu środków finansow ych i etatów , rozpoczął się szybki rozw ój Z a kładu. Nie trzeba już było im pregnow ać sieci, a b y zdobyć środki n a p ro wadzenie placówki.
P ersonel naukow y Z akładu składał się z pięciu osób: kierow nika, trzech asystentów naukow ych i jednego asy sten ta technicznego oraz dziewięciu pracow ników pomocniczych: laboranta, sek retark i, kierowcy, sternika, r y
baka, dwóch pracow ników w arsztatow ych i dw óch sprzątaczek.
W różnych latach w Zakładzie pracow ali jako asystenci: m agister, póź niej doktor Halszka Żurom ska, m agister, później doktor A ndrzej K orycki, m gr Izabela Pajew ska, m gr K a ta rz y n a M ądrowska, m gr Celina Sidor-Sob- czak, doktor, później docent K aro l Michalski, doktor, później profesor P rzem ysław Olszewski, też doktor — później profesor K azim ierz P atalas oraz m g r H alina W ilkońska i Je rz y Zachwieja, oboje później doktorzy, a także m gr Stanisław i U rszula Wójcik.
Spośród spraw gospodarczych najw ięcej uw agi pochłaniała m o d ern i zacja i rozbudow a tab o ru pływ ającego. Flagow a jednostka „A lfred L i ty ń sk i” przeszła k ap italn y rem ont, zm odernizowano m otorów kę „Sielawę” . W stoczni w W ęgorzewie zbudowano lek k ą m otorów kę „E w ę” , a w stoczni w Giżycku dużą szalupę ty p u morskiego „Bosminę” ze stacjo n arn y m sil nikiem. Były też dw ie duże łodzie („S ty n k a” i „R opucha”) do silników przyczepnych „Sea horse” i 4 łodzie w iosłowe („L ajkonik” , „W y d ra” , „K orm oran” i „P erkoz”). Łodzie te były przystosow ane do m ałych sil ników przyczepnych „C ham pion”. W łodzi m otorow ej „ S ty n k a ” b yła za instalow ana echosonda, k tó ra posłużyła do w ykonania b a ty m e trii jezior K isajna i M am r Północnych.
T ak liczny tabor służył zarów no do prac Zakładu, jak i p rzy jezd n y m pracow nikom naukow ym , a także studentom do zajęć terenow ych p od czas letnich prak ty k . Dojazd do jezior, nie m ających połączeń żeglownych, u łatw iały 2 sam ochody (osobowy i ciężarowy). Do prac n a lodzie zbudo w aliśm y ogrzew any dom ek n a saniach z podnoszoną podłogą. Pozw alało to pracować na jeziorach zimą bez w zględu na w aru n k i atm osferyczne.
W lecie 1952 r. sprow adziliśm y z Solca K ujaw skiego do Giżycka w y wiezione przez Niemców w yposażenie byłej pracow ni n aukow ej z biblio teką dawnego Państw ow ego In s ty tu tu Naukowego G ospodarstw a W iejskie go (PINGW) w P u ław ach oraz z m ieniem Im p reg n ia rn i Sieci. Biblioteka naukow a (ok. 3 tys. tomów), optyka, a p a ra tu ra naukow a, szkło
laborato-Z a k ła d G o s p o d a r k i Jeziorowej w Giżycku 127
ryjne, odczynniki, m eble i in., znalazły się w Zakładzie G ospodarki J e ziorowej w Giżycku. O piekun tego m ienia w Solcu K u jaw sk im dr K arol Michalski rów nież przy b y ł do Giżycka, gdzie został z a tru d n io n y w Za kładzie na stanow isku asystenta. W yposażenie to, a szczególnie biblioteka z pełnym i rocznikam i czasopism naukow ych, pozwoliło Zakładow i rozw i nąć prace badaw cze w szerokim zakresie.
Po p a ru latach, biblioteka została w całości przewieziona z Giżycka do In s ty tu tu R ybactw a Śródlądowego w Olsztynie.
W m iarę rozw oju Zakładu, pro b lem aty k ę naukow ą, do tej pory ogra niczoną do badań sielawy, m akrofitów oraz fenologii, rozszerzono na: h y - drochemię, fau n ę denną, Zooplankton (skorupiaki pelagiczne), introdukcję i aklim atyzację r y b oraz n a zagospodarow anie jezior.
O statecznie zostały skrystalizow ane n a stę p u ją c e k ie ru n k i b adań Z a kładu G ospodarki Jeziorow ej w Giżycku:
I. F lo ra naczyniow a w ujęciu lim nologicznym i rybackim . II. Fenologia rozrodu ryb.
III. P ro b lem aty k a sielawowa.
IV. In tro d u k cja i aklim atyzacja ry b zim nolubnych. V. B adania środowiskowe jezior.
VI. Zagospodarow anie jezior 2.
2 Z z a k r e s u w y m i e n i o n y c h p r o b le m ó w , w o m a w i a n y m o k r e s i e (1946—1974) o p u b l ik o w a ł e m n a s t ę p u j ą c e p r a c e n a u k o w e , a r t y k u ł y p o p u l a r n o n a u k o w e i ip o d rę c z n ik i:
Ad. I Udział stref jeziorго p r o d u k c j i rybackiej, G o s p o d a r k a R y b n a , 1951; W p ly to r o ś lin n o ś c i
wodnej na miejsce przebywania ryb latem, G o s p o d a r k a R y b n a , 1952; Wartość paszowa n i e k t ó r y c h roślin wodnych, G o s p o d a r k a R y b n a , 1955; Z n a c z e n i e roślin w zbiorniku wo dn y m , G o s p o d a r k a R y b n a , 1956; W p ty w r o ś l i n wo dn yc h na warunki fizyczne i chemiczne zbiornika w o d nego, G o s p o d a r k a R y b n a 1955; Instrukcja opracowania planu rozmieszczenia r o ś l i n n o ś c i w je ziorze,I n s t y t u t R y b a c t w a Ś ró d lą d o w e g o , 1959; W p ł y w r o ś l i n naczyniowych na żyzność z b io r - n ik ó io lo o d n y c h , G o s p o d a r k a R y b n a , 1959; Z m ie n n o ś ć flory naczyniowej го Jeziorze A r lic k im , P o ls k ie A r c h iw u m H y d r o b io lo g ii, 1959; Metody b a d a n i a r o ś l i n n o ś c i naczyniowej w jeziorach,
R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1960; Charakterystyka jezior na podstawie flory naczyniowej,R o c z n i k i N a u k R o ln ic z y c h , 1960; (w sp . z J . R a d z i e j e m ) Badania ilościowe flory naczyniowej Je ziora Dobskiego,P o l s k ie A r c h i w u m H y d r o b io lo g ii, 1960; (w sp . z J . R a d z ie je m ) Produkcja rocz na makrofitów w kompleksie jeziora Mamry , P o l s k ie A r c h iw u m H y d r o b io lo g ii, 1964; Obecny stan badań hydromakrofitów, E k o lo g ia P o l s k a , 1964; Effect of m o u in y o n t h e occurence of macrophytes in the Dgal Maly Lake,P o l s k ie A r c h iw u m H y d r o b io lo g ii, 1965; ( w t ih E. P i e c z y ń s k a ) Organie matter production of macrophytes in the lake Taltowisko (Masurian Lakelands),
E k o lo g ia P o l s k a , 1965; ( w i th J . Z a c h w i e ja ) Types ofl i t t o r a l found in the lakes of the Ma s u rian and Suwałki Lakelnads,E k o lo g ia P o l s k a , 1966; T h e effect of shading in the growth of macrophytes inla k e s , E k o lo g ia P o l s k a , 1966; Przegląd głównych kierunków b a d a ń hydroma- krofitów, Z e s z y ty P r o b le m o w e K o s m o s u , 1966; M a c r o p h y t e s i n t h e l a k e W a r n i a k a n d t h e i r
chemical composition,E k o lo g ia P o l s k a , 1969; ( w i th E. P i e c z y ń s k a , J . R a d z ie j) T h e biomass of macrophytes in the lake Sniardwy,B u l l e t i n d e L ’A c a d é m ie P o l o n a is e d e S c ie n c e , 1968; W plyro
makrofitów n a k r ą ż e n i e s o li biogenicznych w jeziorach, W ia d o m o ś c i S łu ż b y H y d r o g r a f i c z n o - - M e te o ro lo g ic z n e j, 1971; (w ith S. L e s z c z y ń s k i, S. T y c z y ń s k a ) T h e influence of t r a n s p i r a t i o n of emergent p l a n t s o n water balance i n l a k e s , A q u a t ic P l a n ts , 1977; BotanikaR y b a c k a , P W R iL , W a rs z a w a 1950 (p o d rę c z n ik ) ; ( w sp . z P . W o ln y m ) , B o t a n i k a R y b a c k a , w y d . 2, P W R iL , W a r s z a w a 1969 ( p o d rę c z n ik ) ; (w sp . z P. W o ln y m ) , B o t a n ik a d l a lim n o lo y ó to i rybaków, P W R iL , W a rs z a w a 1974 ( p o d rę c z n ik ) .
128 Śtan/s/aw Bernatowicz
W czasie p racy w G iżycku uzyskałem stopień doktora i w szystkie t y tu ły naukow e. W latach 1959— 1974 n a W ydziale R ybackim Wyższej Szko ły Rolniczej w O lsztynie prow adziłem w y k ład y gospodarki jeziorowej, k ieru jąc pracam i m agisterskim i i doktorskim i.
Z akład G ospodarki Jeziorow ej w G iżycku umożliw ił letnie badania na Jeziorach M azurskich pracow nikom naukow ym różnych uczelni. P ro w a dzili tu prace: Bazyli Czeczuga z A kadem ii Medycznej w Białym stoku, R yszard Bohr z U n iw ersy tetu M ikołaja K opernika w Toruniu, K azim ierz K rzanow ski z U n iw ersy tetu Jagiellońskiego w K rakow ie, Z uzanna Stro- m enger z U n iw ersy tetu Łódzkiego; z U n iw ersy tetu W arszawskiego: Ewa Pieczyńska, Eligiusz Pieczyński, K azim ierz Dobrowolski, A nna H ilbricht- -Ilkow ska, Ja n Igor Rybak, Zdzisław K ajak, Jad w ig a Kozicka i in.; z In R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1955; Fenologia rozrodu ryb,R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1955; P h e - n o lo g ic a l seasons of the yeari n L a k e M ik o ła js k ie , A c t a H y d r o b io lo g ic a , 1974.
A d I I I Charakterystyka pogłowia s ie l a w y m a z u r s k ie j , G o s p o d a r k a R y b n a , 1952; Gospodarka sielawowatu k o m p le k s ie jeziora Mamry, I n s t y t u t R y b a c t w a ś r ó d l ą d o w e g o , 1962; S i e la w a w gos podarce jeziorowej. G o s p o d a r k a R y b n a , 1964; Zagadnienie trafności oznaczania wieku i przy rostu s ie l a w y n a p o d s ta w ie łu s e k z różnych o k o lic c ia ła , C e n t r a l n y I n s t y t u t R o ln ic z y , 1952; W y s tę p o w a n ie i p r z y r o s t s ie l a w y J e z i o r Mazurskich n a t le i c h w a r u n k ó w środowiska, R o c z n i k i N a u k R o ln ic z y c h , 1953; P r ó b y analizy stadas ie l a w y introdukowanej do jeziora Isąg (Że lazne) na Mazurach, R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1953; Aktualny s t a n w y s t ę p o w a n i a s ie la w y
(Coregonusa lb u l a ) n a P o j e z i e r z u Mazurskim i Suwalszczyźnie,R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1953; O b s e r w a c je n a d rozwojem sielawyw stawie,P o s t ę p y N a u k R o ln ic z y c h , 1954; jezioras ie la w o w e . G o s p o d a r k a R y b n a , 1958; Obserwacje nad rozwojem sielawy w małych zbiornikach wodnych,
P o ls k ie A r c h iw u m H y d r o b io lo g ii, 1958; O b s e r w a c je nad wsiedleniem s ie l a w y d o j e z i o r a z w y s o k im pułapem siarkowodoru,R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1960; W p ły w ś r o d o w is k a n a p o p u l a c ję s ie la w y . R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , I960; O b s e r w a c je n a d rozwojem s ie l a w y w k o m p le k s ie
jeziora Mamr y, R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1963; Stan gospodarki sielawowej w k o m p le k s ie
jeziora M a m r y w latach 1949—19S9, R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1963; ( w sp . z J . R a d z ie je m )
Rozsiedlenies ie la w y ( C o r e g o n u s a lb u la ) w jeziorach polskich, A c t a H y d r o b io lo g ic a , 1974; (w sp . z J . R a d z ie je m , W . D e m b iń s k im ) S i e la w a , P W R iL , W a r s z a w a 1975 ( p o d rę c z n ik ) .
Ad IV . P r ó b a a k l i m a t y z a c j i k r z y ż ó w k i r ip u s X s ie j a w je z io rz e Dgal W ie lk i, R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1964; P r ó b a i n t r o d u k c j i sandacza do jeziora Dgal Mały,R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1267; (w sp . z L. S a w ic k im ) Obserwacja nad aklimatyzacją pelugi Coregonusp e le d G m e l.) w p ó t- n o c n o w s c h o d n ic h w o d a c h P o l s k i, A c ta H y d r o b io lo g ic a , 1971; Obserwacjen a d r o z w o je m narybku pelugi (Coregonus peled Gmel.) w stawach,A c ta H y d r o b io lo g ic a , 1972.
A d V. ( w sp . z A. I l i i b r i c h t I lk o w s k ą i in .) Charakterystyka limnologiczna jeziora Niegocin na tle postępującej eutrofizacji,Z e s z y ty N a u k o w e A k a d e m ii R o ln ic z o - T e c h n ic z n e j w O ls z ty n ie , 1974; ( w i th S. T y c z y ń s k a ) T h e r m a l condition in threeM a s u r i a n L a k e s , E k o lo g ia P o l s k a , 1979; ( w ith J . Z a c h w i e ja ) T h e r m a l t y p e s of lakesi n n o r t h eastern Poland, E k o lo g ia P o l s k a , 1971.
P o n a d t o a s y s t e n c i Z a k ł a d u G o s p o d a r k i J e z i o r o w e j w y k o n a l i 5 p r a c z t e j d z ie d z in y : P . O l s z ew sk i, K i l k a p r z e k r o jó w chemicznych z jezior Pojezierza Mazurskiego,E k o lo g ia P o l s k a , 1953; K . P a t a l a s , Stosunki termiczne i tlenowe oraz przezroczystość wo d y w 44 jeziorach o k o lic
Węgorzewa,R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1960; K . P a t a l a s , Mieszanie w o d y jako czynnik okreś lający intensywność krążenia materii w różnych morfologicznie jeziorach o k o lic Węgorzewa,
R o c z n ik i N a u k R o l n ic z y c h , 1960; K . P a t a l a s , Charakterystyka składu chemicznego w o d y 48 je zioro k o lic Węgorzewa,R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1960; K . P a t a l a s , P u n k t o w a o c e n a pierwot nej produktywności jezioro k o lic W ę g o rz e w a , R o c z n ik i N a u k R o ln ic z y c h , 1960.
A d V I. W r a m a c h z b io r o w e g o o p r a c o w a n ia p l a n ó w z a g o s p o d a r o w a n i a 49 je z i o r G o s p o d a r s tw a R y b a c k i e g o w W ę g o rz e w ie ( o p e r a t y u r z ą d z e n io w e ), w r a m a c h Z a k ł a d u G o s p o d a r k i J e z i o r o w e j, o p r a c o w a łe m m a k r o f i t y i s ie la w ę , a K a z i m i e r z P a t a l a s h y d r o c h e m ię ; Krągłoustei r y b y , (w p r a c y z b io r o w e j 5 r o d z in r y b s ło d k o w o d n y c h o p r. S. B e r n a to w ic z ), P W N , W a r s z a w a 1962 ( p o d r ę c z n ik ).
Z a k ła d G o s p o d a r k i Jeziorow ej w Giżycku 129
s ty tu tu R ybactw a Śródlądowego w Olsztynie: H alszka Żurom ska, A ndrzej Korycki, Joachim Radziej, Jan u sz Zawisza z pracow nikam i swego Z ak ła du i inni.
Szczególnie mocno, przez całe la ta trw a ły zw iązki z M arianem G iey sztorem i jego całym Zakładem Hydrobiologii U n iw ersy tetu W arszaw skiego. Tu urządził sobie letn ią pracow nię i ze sw oim i a sy sten tam i zbierał i opracow yw ał zebrane m ateriały oraz kierow ał p racam i m agisterskim i. Co ro k u też przebyw ali w Zakładzie geografowie z U n iw ersy tetu W a r szawskiego: Je rz y K ondracki, Iren a G ieysztorowa, K azim ierz W ięckowski i inni. Od początków Zakładu, geografowie w oparciu oń prow adzili sw oje prace badawcze n a M azurach i uczestniczyli w jego pracach, ażeby w spom nieć choćby o b a ty m e trii jezior T a jt i S niardw . P onadto profesor K o n dracki wniósł duży w kład w kom pleksow e opracow anie jezior w ęgorzew skich (operaty urządzeniowe). P rofesor W iszniew ski w raz z Zakładem Parazytologii U n iw ersy tetu W arszawskiego przez w iele la t prow adził ro z ległe badania parazytologiczne n a jeziorach: Gołdopiwie, S w ięcajtach i M am rach Północnych.
W ielokrotnie odw iedzali Z akład w G iżycku profesorowie: Franciszek Staff ze Szkoły G łów nej G ospodarstw a W iejskiego, M arian Górski, r e k tor tej szkoły, Ja n D em bow ski — prezes Polskiej A kadem ii N auk, M arian S tangenberg z U n iw ersy tetu Wrocławskiego, W itold Sław iński z A kadem ii Medycznej w Białym stoku, K azim ierz Petrusew dcz z U n iw ersy tetu W a r szawskiego, Eugeniusz G rabda z Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie, Józef M ikulski i R yszard Bohr z U n iw ersy tetu M ikołaja K opernika w To runiu, K arol S tarm ach ze swoim i w spółpracow nikam i z U n iw ersy tetu J a giellońskiego w K rakow ie i inni.
Ponadto często odw iedzali Z akład Czesi: Milan S traśk rab a, d r D agm ar D ykyjova, dr Jiżi K om arek, dr Milos Zelinka; Rosjanie: prof. Driagin, prof. W. Iw lew i in.; W ęgrzy: prof. d r Bela Entz, .prof. d r Elek V oyna- rovich, d r Laslo Toth; Niemcy: prof, d r W undsch, dr Bauch, d r Buchholz. Odwiedziła też Zakład gru p a specjalistów od gospodarki w odnej z Egiptu.
Żyw e k o n ta k ty i liczne dyskusje n a te m a ty naukow e były zaczynem prac badaw czych pracow ników Z akładu G ospodarki Jeziorow ej. Z akład prow adził w ym ianę publikacji naukow ych z przeszło pięćdziesięcioma ośrodkami n aukow ym i w k r a ju i za granicą. T ą drogą księgozbiór Z a kładu i mój w łasny stale w zbogacał się w cenne odbitki.
Prow adzono też stałą w spółpracę z p ra k ty k ą m.in. z Zespołem R y b ac kim w W ęgorzewie (operaty urządzeniow e jezior) i R ejonem Rybackim w Ełku, gdzie prow adziłem badania nad ak lim atyzacją pelugi. P racow
130 Stanisław Bernatowicz
с у Zakładu brali udział w licznych zebraniach rybackich, n a k tó ry c h oma w iano bieżące problem y i uczestniczyli jako prelegenci w w ielu kursach. Na początku la t siedem dziesiątych Zakładow i przyznano fundusze na budowę nowej siedziby nad K an ałem Łuczańskim w Giżycku. N owy obiekt z now oczesnymi pracow niam i, h an g arem w odnym , garażam i, w arsztatam i i m agazynam i został ukończony w 1974 r. Z chw ilą zm iany kierow nika i przeniesienia Zakładu do Olsztyna, w G iżycku pozostała już tylko m ała P racow nia Terenowa.
