Deir El-Bahari III. Świątynia Totmesa

J. Lipińska,I. Pomorska,H.

Górski,D. Michle,J. Aksamit,M.

Dolińska,J. Wiercińska,L.

Bartnik,E. Tarkowski

Deir El-Bahari III. Świątynia Totmesa

Informator Archeologiczny : badania 18, 197-198

Ю 7

-w czesny U ruk, n a r z ę d z i a o b sydiano-w e i k rz e m ie n n e , p r z ę ś l l k o r a z l i c z n e k o ś c i z -w ie r z ą t. Nie s t -w i e r ­ dzono żad n y ch p o z o s t a ł o ś c i k o n s t r u k c j i , j e d y n i e w jednym z wykopów o d k r y to Ś lad y o g n isk a .

2 , T e l l f tljijp

O tw orzono dwa wykopy o w ym iarach 10 x 5 (wykop "A" wq w sc h o d n ie j c z ę ś c i t e l l u , wykop "B* w c z ę ś c i z a c h o d n i e j ) . И w ykopie "A" s tw ie rd z o n o o b e c n o ść c z t e r e c h w arstw s t r a t y g r a f i c z n y c h .

W arstwa i t do k t ó r e j na l e ż a dwa mury g r u b o ś c i 60 cm i 1 m, tw o rz ą c e praw dopodobnie n a ro ż ­ n ik być może datow ana na o k r e s n e o a s y r y j s k l . W w a rstw ie 1 1 o d k r y to ru in y domu z kamiennym ło ż y s ­ kiem d rz w i zachowanym in s i t u , kam ienną p o sa d z k ą X " ta n n u r " n a z e w n ą trz . Z w arstw y t e j poch o d zi te ra k o to w a głow a z n a le z io n a na p o s a d z c e . Warstwa I I ze w zględu na w y s tę p u ją c ą w n i e j ce ra m ik ę d a ­ tow ana j e s t n a o k r e s ś r o d k o w o a s y ry js k i - p o c z ą te k n e o a s y ry js k ie g o *

w w a rstw ie I I I s tw ie rd z o n o o b e c n o ść muru kam iennego w raz z fragm entem p o sa d z k i g l i n i a n e j . W ięk szo ść z n a l e z i o n e j t u t a j c e r a m ik i r e p r e z e n t u j e ty p C h a b u r. W arstwa IV c h a r a k t e r y z u j e s i ę wy­ stę p o w an iem murów z c e g ły m ułow ej o r a z c e r a m ik i N in iv a V. W wykopie "B" stw ie rd z o n o w ystępow anie dwóch w arstw « W g ó r n e j w a rstw ie w y s tą p iły ś la d y k o n s t r u k c j i kam iennych ( ic h p la n tr u d n o na r a z i e u s t a l i ć ) o r a z s i l n i e p rz e m ie s z a n a c e r a m ik a , w w a rstw ie d o ln e j p o z o s ta ło ś c io m a r c h i t e k t u r y kam ien­ n e j to w a r z y s z y ła c e ra m ik a Chabur*

Na p o w ie r z c h n i t e l l u z n a le z io n o n e o a e y r y j s k i c y l i n d e r z p r z e d sta w ie n ie m k lę c z ą c e g o łu c z ­ n i k a o r a z ł u c z n ik a ja d ą c e g o n a k o n iu , datow any na X-IX w. p , n , e ,

3 . B a d a n ia g e o m o rfo lo g ic z n e i p o w ie rz c h n io w e ,

n Prow adzone b y ły p r z e z p r o f , W .C hm ielew skiego i d r. ft,F . M azurow skiego, Na o b s z a rz e 12 km* s tw ie rd z o n o o b e c n o ść 25 s ta n o w is k , z k tó r y c h z e b ra n o ł ą c z n i e 359 o b ie k tó w kam iennych.

E G I P T

ALEKSANDRIA P o lsk a S t a c j a A r c h e o lo g ii Sródziem

no-Kom e l- D ik k a m o rs k ie j U.w, o r a z E gipska O r g a n iz a c ja S ta r o ż y t n o ś c i

w K a irz e

B a d a n ia p r o w a d z i l i : d o c , d r h a b , M ieczysław R odziew icz - (k ie ro w n ik m i s j i ) i d r E lż b ie ta R o d z ie w icz, mgr G rze­ g o rz M a jc h e re k ; d o c . d r h a b . Z s o lt K ie s , d r B a rb a ra L ic h o c k a - a rc h e o lo g o w ie i mgr l n ż . a r c h . W o jcio rh K o łą - t a j , d r i n ż . a r c h , J a n B orkow ski - a r c h i t e k c i . D ru g i еегоп badań w s p ó ln e j mi­ s j i p o l s k o - e g i p s k l e j . Ł a ź n ie p ó ź n o rz y m sk le .

P ra c e w y k o p alisk o w e s k u p i a ły s i ę w c z ę ś c i z a c h o d n ie j p o łu d n io w eg o p o rty k u w ie lk ic h Łaź­ n i p ć ź n o rz y m sk lc h o r a z na t e r e n i e l a t r y n y ł a ź n i , w c z ę ś c i z a c h o d n ie j domu, W t ę j c z ę ś c i o d s ło ­ n i ę t o na c a ł e j p o w ie rz c h n i w ie lk a l a t r y n ę z p e r y s ty le ra , o b s łu g u ją c ą ł a ź n i e p u b lic z n e . P rzebadano poziom u ż y tk o w a n ia z V I-g o w. n . e . W c z ę ś c i z a c h o d n ie j p o łu d n io w eg o p o r ty k u ł a ź n i ek sp lo ro w an o poziom tz w . " g ó r n e j* n e k r o p o l i a r a b s k i e j z X II-X 1 II w, i o d s ł o n i ę t o poziom w c z e ś n ie js z e j n e ­ k r o p o l i a r a b s k i e j z X w.

P ra c e r e k o n s t r u k c y j n e z o s t a ł y wykonane na t e r e n i e bu d o w li t e a t r a l n e j . Wzmocniono 1 uzu­ p e łn io n o n u r z a c h o d n i o g r a n i c z a j ą c y kom pleks t e j b u d o w li o r a z n u r po łu d n io w y p rz e d s io n k u " t e ­ a t r u * . J e d n o c z e ś n ie wykonano z e s p ó ł basenów z b i e r a j ą c y c h wodę d e sz c z o w ą , d l a o c h ro n y budow li t e a t r a l n e j , na zachód o r a z n a p ó łn o c w/w b u d o w li.

DEIR EL-BÀHARI I I I P o lsk a S t a c j a A r c h e o lo g ii śró d ziem n o

-Ś w ią ty n ia Totm esa m o rs k ie j

w K a irz e

P ra c e prow adzone b y ły pod k ie ru n k ie m d o c , d r h a b . J a d ­ w ig i L i p i ń s k i e j (Muzeum Narodowe w W arsz a w ie )* Ud2i a ł w z i ę l i : d r I r e n a Pomorska - e g i p t o l o g ( I n s t y t u t O r ie n -

t a l i s t y c z n y UW), mgr mgr H u b e rt G ó r s k i, D anuta M ic h le , J o a n n a A k sa m it, Monika D o liń s k a , Jo a n n a W ie rc iń sk a

( e g i p t o l o d z y ) , L eonard B a r tn ik ( k o n s e r w a to r ), Edward T arkow ski ( r e s t a u r a t o r ) , ś w ią ty n ia z XV w p . n . e ,

P ra c e s k o n c e n t r o w a ł y ^ t ę w dwóch k ie r u n k a c h ; 1 . S tu d ia a r c h e o lo g ic z n e nad r e l i e f a m i po­ chodzącym i ze Ś w ią ty n i T otm esa I I I . 2 . T e c h n ic z n e p r a c e p rzygotow aw cze do r e k o n s t r u k c j i za c h o ­ wanych r e l i e f ó w .

W yniki o s t a t n i e g o se zo n u p r a c p o z w a la ją s t w i e r d z i ć , i ż s t u d i a w k ra c z a ją w nowy e t a p , w któ ry m w c z e ś n ie j z e s ta w io n e k o n e k s je bloków ł ą c z ą s i ę że so b ą p o z w a la ją c o d tw o rz y ć u k ła d deko­ r a c j i na w ie lu c z ę ś c i a c h Ś c ia n , w w ie lu w ypadkach można t e ż lo k a liz o w a ć p o sz c z e g ó ln e sc en y na k o n k r e tn y c h m ie js c a c h z n is z c z o n e j św ią ty n i*

Dokonano t e o r e t y c z n e j r e k o n s t r u k c j i p ó łn o c n e j ś c ia n y s a l i h y p o sty lo w e j d łu g o ś c i 2 6 ,4 m, z trz e m a w e jś c ia m i* O dtw orzono u k ła d sc e n v dolnym p a s i e d e k o r a c j i , k t ó r ą tw o rz y ła s e r i a scen

15·»

-o f ia r n y c h p r z e d s ta w ia ją c y c h k r ó l a p rz e d Д г..леа-K a. Górny r e j e s t r d e k -o r a c j i w y p e łn ia ły sc e n y p r -o ­ c e s j i . P ięk n e ś w ię to D o lin y z p r z e d s ta w ie ń ie m ś w ię t e j b e r k i Amona. O dtw orzono d e k o r a c ję zach o d ­ n i * ) c z ę ś c i ś c ia n y 2 p r z e d s ta w i en 100 s y r b o l l c m c j k o r o n a c j i k r ó l a p r z e z A tun*.

D e k o ra c ję w s c h o d n ie j ś c ia n y głów nego s a n k tu a riu m i 10 m d łu g o ś c i) tw o rz y ły sc e n y c o d z ie n ­ nego r y t u a ł u wykonywanego p rz e z k r ó l a . U s ta lo n o , i t w ś c i a n i e t e j z n a jd o w a ła s i e n i s z a o t w i e r a j ą ­ ca s i ę na p o m ie sz c z e n ie "D*. S tu d ia e g i p t o l o g i c z n ę w y k a z a ły , t e w ię k s z o ś ć sc e n p r z e d sta w io n y c h w d u ż e j s k a l i , a w ięc z a jm u jący ch na Ś c ia n ie c o l ą w ysokość d e k o r a c j i p o c h o d z i z z a c h o d n ie j ś c ia n y s a l i n y p o s ty lo w e j· N a lc tą do n ic h p r z e d s ta w ie n ia k r ó l a prow adzonego p r z e z A tu n a , Antona b ąd ź p rz e z Montu.

Dla p ra c k o n s e rw a to rs k ic h p rzy g o to w an o p ra c o w n ię dobudowaną do i s t n i e j ą c e g o budynku ma­ g a z y n u , o p o rz ą d z o n o s p e c ja ln e s t o ł y 1 ławy o r a z p o je m n ik i s łu ż ą c e do o d s a l a n i a bloków .

P o lsk a S t a c j a A r c h e o lo g ii Ś ró d z iem n o ­ m o r s k ie j UN w K a irz e

pp P ra co w n i* K o n s e rw a c ji Zabytków P ra c e d o k u m e n ta c y jn e 1 k o n s e r w a to r s k ie { re k o n s tr u k c y jn e ! prow adzone b y ły 2 ra m ie n ia P o l s k i e j S t a c j i A r c h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j UH w K a ir z e p r z e z o k ip e pp pkz pod k ie ru n k ie m mgr. i n * , a r c h . Zygmunta W ysockiego. W p r a ­ cach u d z i a ł w z i e l i s i n t . I n t . Waldemar P o ło c z a n ln , P i o ­ t r D ąb ro w sk i, Adam S te fa n o w ic z ( a r c h i t e k c i pp PKZ), W incenty S u rz y n ( t e c h n i k k a m i e n i a r z ) , T a d e u sz K u lig o w s- k l { te c h n ik h y d r a u l i k ) , K a z im ie rz 6i * l e n l a ( e l e k t r y k , w szyscy PKZ). N adzór m e ry to ry c z n y zapew niony b y ł p r z e z z e s p ó ł e g lp to lo g ó w w s k ła d z ie * d r J a n u s z K arkow ski (Za­ k ła d A r c h e o l o g i i Ś ró d z ie m n o m o rsk ie j PAN), d r Насl e j W itkow ski {Z akład A r c h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j PAN), mgr Z bigniew S z a f r a ń s k i ( i n s t y t u t A r c h e o lo g ii UW), mgr K ry sty n a P o la c z e k (P o ls k a S t a c j a A r c h e o lo g ii Ś ró d z ie m ­ n o m o rs k ie j UW w K a i r z e ) .

Sezon l i s t o p a d 1983 - m arzec 1964, Ś w ią ty n ia z XV w p . n . e .

i r j c i t r e k o n s tr u k c y jn e k o n c e n tro w a ły s i ę n a Górnym P o rty k u . Wykonano 1 p o sa d o w io n o c z t e r y • ir c h irr a w y , sie d e m n a ś c ie p ł y t stro p o w y c h o r a z p ł y t y p rz y k ry w a ją c e nLedekorow ane p a r t i e ś c i a n . U b a w io n o dwin ;.r o to d o r y c k ie kolumny t wmontowanymi w n i e o ry g in a ln y m i e le m e n ta m i. J e d n o c z e ś n ie m o n to w an o * p ó łn o c n e s k r z y d ło z a c h o d n ie j ś c ia n y G órnego P o rty k u w s z y s tk ie o d n a le z io n e 1 z l o k a l i ­ zował,».· dijh r.ro wane b l o k i . P o z o s ta łe n led ek o rd w an o c z ę ś c i ś c ia n y p r z y k r y te z o s t a ł y p ły tk a m i wyko­ nanymi xu s z tu c z n e g o k am ien ia* Południow e s k r z y d ło ś c ia n y z a c h o d n ie j G órnego P o rty k u z o s t a ł o p o - <r y t i/" p ły tk a m i v 20 b. W s k r z y d ło ś c ia n y wmontowano 18 bloków z d e k o r a c j ą .

Jf.-dr,cłC2t ś n i e prow adzono p r a c e r e k o n s t r u k c y j n e n a Górnym D z ię d ilń c ti ś w i ą t y n i . Do ś c ia n y wmontowano w s z y s tk ie o r y g in a ln e b l o k i , k t ó r e o d n a le z io n o w c z e ś n ie j w l a p i d a r i a c h . DO itółnoent-go s k r z y d ł a ś c ia n y w s c h o d n ie j G órnego D z ie d z iń c a wmontowano 18 dekorow anych b lo k ó w . J e d ­ n o c z e ś n ie prow adzono sondażow e p r a c e w y k o p alisk o w e n a t e r e n i e ś w ią ty n i* P ra c e t e p o z w o liły o k r e ś ­ l i ć f j z y Ludowy i r02budowy z e s p o łu św ią ty n n e g o .

S tu d ia e g i p t o l o g l c z n e , p o za r a ż l l w o ś c i ą p r z y d z i e l e n i a 1 wmontowania do Ś c ia n w spom nia­ nych h o n e n s j i, u m o ż liw iły w y se le k c jo n o w a n ie 11 bloków p o c h o d z ą c y c h ze sc e n y " c h r z t u fa ra o n a * ze ś c i a n / p o łu d n io w e j Górnego D z ie d z iń c a . S tw ie rd z o n o , i ż j e d y n i e dwa a r c h itr a w y г z a c h o d n ie j k o - lumnudy d z ie d z iń c a spoczyw ały na ś c i a n i e p o łu d n io w e j* F a k t te n s ta w ia pod zn ak iem z a p y ta n ia h i - gj^tozę o i s t n i e n i u t r z e c h rzędów kolumn po z a c h o d n ie j s t r o n i e G órnego D z ie d z iń c a . Zarazem kon­ tynuowano p ra c o nad k l a s y f i k a c j ą m a t e r i a ł u p o z o s ta ją c e g o w l a p i d a r i a c h Ś w ią ty n n y c h , a ta k ż e s t u ­ d i a nad d e k o r a c ją " p o rty k u N aro d zin * i " P o rty k u O b e lis k ó w " ,

KAIR P o ls k a S t a c j a A r c h e o lo g ii S ró d z ie m n o

-7. o s p ó l grobowy e m ira Ourgumase m o r s k ie j UW w K a irz e

H is ja w s k ł a d z i e t s g r i n t . a r c h . J e r z y K an ia - k ie ro w ­ n ik m is ji* mgr in i . a r c h . Marek Krawczyk - a r c h i t e k t ) J e r z y Z a le w sk i - t e c h n i k i inż* L eszek S ło ń s k i * kon­ s t r u k t o r * i n t . Zygmunt B a to r - e l e k t r y k ; p r o f , d r T a­ d e u sz Dz1 e r t y k r a y - R o g a ls k i - a n t r o p o l o g ,

w minionym s e z o n ie dokonano pom iarów in w o n ta ry z a c y J n y c h o r a z n i w e l a c j ę k o ro n y murów tna- u r a s y , mauzoleum , d e t a l i k r a t o k ie n n y c h , p o z o s t a ł o ś c i o r y g in a ln y c h stro p ó w w p o m ie s z c z e n iu obok k u tta b u i nad m a d ra są , Wykonano ta k ż e i n w e n ta r y z a c ję a r c h i t e k t o n i c z n ą o r y g i n a l n i e zachow anego s tr o p u nad k o ry ta rz e m z w e sty b u lu do sa h n u w m a d ra sie Q urquraasa. J e d n o c z e ś n ie wykonano s k r ó c o ­ ną In w e n ta r y z a c ję I s t n i e j ą c y c h planów m eczetu S i t t łladag (M iska) w d z i e l n i c y S a ld a Z o in a b v r a ­ mach kom pleksow ego program u badań a r c h i t e k t u r y is la m u w K a ir z e ,

Zarazem prow adzono b a d a n ia a r c h i t e k t o n i c z n e r e l i k t ó w o d k r y ty c h k an ałó w s a n i t a r n y c h na pcił',idn 1 ow o-w schodnlit p r z e d p o lu z esp o łó w Qurqumase 1 I n a l a . p rzep ro w ad zo n o b a d a n ia otw orów o k i e ­ nnych w g ó rn y c h p a r t i a c h m ad rasy , a ta k ż e otw orów s a b l i u w m ad rasac h Q a l t Веуа 1 Q u rg u n a sa . и t r a k c i e badań s t r o p u nad k o ry ta rz e m z w e s ty b u lu do sa h n u o d k r y to dwa p o lich ro m o w an e m am ulcc- k i e h e rb y e m ir a , a p o d c z a s p r a c nad s tro p e m nad k u tta b e m o d s ł o n i ę t o k o l e j n y h e r b Q u rq u irasa. L £ i* EL-bAhAPI