Zygmunt Wysocki,Janusz
Karkowski
Deir El-Bahari. Świątynia Hatszepsut
Informator Archeologiczny : badania 19, 208-209
Д G I F T
P o lak a S ta c ja A rch eo lo g ii Śród d o m n o - m o rsk ie j UW o ra z E g ip sk a О г р > в .Ш ф S ta ro ż y tn o śc i w K a irz e
Badania p ro w ad zili: m gr l a l . a r c h , W ojciech Kolą taj - kierow nik m is ji, d r i n i , a rc h , Ja n B erkow ski - a rc h ite k t, m g r lal» a rc h , J a ro s ła w D obrow olski - a rc h ite k t, m g r T e re s a K ołątaj, m gr G r z e g o rz M ajcherekr d r B a rb a ra Tkaczow * arch eo lo g o w ie, m gr H enryk R y s ie weki - a n tro p o lo g . T rz e c i sezon badań w spólnej m is ji polsko - eg ip sk ie j, Bodowi* te a tra ln a 1 le ż n ie p ó źnorzym akle.
Prow adzone były głównie p ra c e rek o n stru k cy jn e, sto p io n e : a / p rz y m u rze zew nętrznym te a tru 1 w k o ry ta rz u wokół widowni, od s tr o n y pótaocno-zachodniej l południow o-zachodniej; b / w k o ry ta rz u z a c h o U m ła im rz y m sk ic h /r e k o n s tru k c ja s k le p ie ń /. R ozpoczęto te ż przygotow ania do p r a c rek o n stru k cy jn y ch w c ald ariu m Lażnl / p r z y w ielkim b a se n ie / e ra z zakonserw ow ano s z e re g elem entów d ek o ra c ji a rc h ite k to n ic z n e j z w apleda 1 m arm u ru .
P r a c e w ykopaliskow e prow adzono w ograniczonym z a k r e s ie /p rz e w a ż n ie Ś ciśle pow iązane z p ra c a m i re to n stru k c y ^ iy m t/· N ajw aż n ie jsze odcinki:
a / Sczidaż w s e k to rz e W 2/R4 - w m ie jsc u p rz y p u szc zaln y ch schodów w iodących do gm sebu Łażeó t u lic y R4; n ie stw ierdzono śladów k o n stru k cji e jedynie lic z n e wkop у śred n io w iecz n e l śla d y po w ybieraniu t o m ieni, Z sondażu tego p o d u d z i bogaty m a te ria ł c e ra m ic z n y ! jed en in te r e s u ją c y zabytek - głowa posągu z c z a r nego g ran itu ,
b / W te a tr z e - w r a m a c h przygotow ań do p ra c rek o n stru k cy jn y ch p r r y zw alonej budowli ce g la n e j po połu(kilo wej s tro n ie te a tru - w głębokim sondażu o sią g n ię to sto p ę ftinCameotową zew nętrznego m a r u te a tru /daw ny sondaż MXVT? / .
с / Na te r e n ie ek sp lo ro w an ej w po p rzed n ich kam p an iach n e k ro p o li a ra b sk ie j w sondażu G p rzeb ad an o s z e re g grobów pod w zględem stra ty g ra fic z n y m : z acz ęto te ż o c z y s z c z a n ie t e r m u m iędzy n ekropolą a płytow aniem południowego porty k u łażuL
d / Kontynuowano w ogran iczo n y m z a k r e s ie badania stra ty g ra fic z n e I c e ra m ic z n e w sondażu AN.
P rz e b a d a n o zb io rc z o m a te ria ł kostny z nekropoli AN 1 AS z kam panii ubiegłych. R ozpoczęto o rg a n i z a c ję la p id a riu m .
DEIR EL-BAHARI P o lsk a S ta c ja A rch eo lo g ii Śródziem ne* św iątynia B ata zepsuł m o rsk ie j UW w K airze
M isja A r ch eo lo glc ano -K<n в e r w ator b]b M isją kiero w ał in ż , a r c h , Zygm unt W ysocki, a p ra c a m i egltpolo- g ic m y tn i d r Ja n u sz K arkow ski. U dział b ra li a rc h ite k c i i in s ta la to rz y z P P P R Z /O G dański, T o ru ń sk i i W ro cław sk i, eglptolodzy, ry so w aicz k a 1 fo to g raf - członkow ie S tacji o ra z dwóch foto g ra m e t r ów z p p PK Z O /W a rsz a w a . F inansow ała PSA4 UW w K a irz e 1 E g ip sk a O rg a n iz a c ja S ta ro ż y tn o śc i. P r a c e M lejl trw a ły 5 m ie s ię c y /2 0 . I I , 1984 - 2 3 .0 4 . 1885 r .
},-P r a c e re k o n stru k c y jn e koncentrow ały s ię w },-P o rty k u Górnym Świątyni o ra z o s górnym dzied ziń cu - śc ia n a północna, północne sk rz y d ło śc ia n y w schodniej i d zied zin iec z o łta rz e m słonecznym . N ajw ięk szy n a c is k z o sta ł położony na p ra c e w P o rty k u G órnym z uw agi n a planow ane udo stęp n ien ie go tu ry sto m w końca 1986 r . Kontynuowano re k o n stru k c ję kolumn rzęd u w ew nętrznego P o rty k u o r a z p rz y k ry w a n ie go a tro p em . Prow adzono w dalszym ciąg u re k o n stru k c ję d ek o ra c ji śc ia n y zachotfaiej P o rty k u w obu sk rzy d łach .
R ów nolegle prow adzono p r a c e rek o n stru k c y jn e śc ia n y północnej 1 północnego sk rz y d ła ś c ia n y w schod n ie j dzied ziń ca górnego. Do obu śc ian p rzy d zielo n o nowe bloki, Zbudowano d a ls z e w a rstw y ścżaziy północnej z cegły. N a w szy stk ieb śc ian ach położono w ykładzinę z p ły tek ze sztucznego k am ien ia w m ie jsc a c h , g d zie ńle było m ożna w sta w ić o ryginalnych bloków.
P r a c e eglptologlczne koncentrow ały e tę p r z e d e w szy stk im na poszukiw aniu dodatkowych fragm entów ze śc ia n I fila ró w P o r ty to G órnego. Prow adzono ró w n ież w ery fik a cję d o ty ch czas w ykonanej ctokam entacjl d e k o ra cji P o rty k u . W tra k c ie całeg o sezonu d o ra ź n ie rozw iązyw ano tru d n o śc i pojaw iające s ię w tr a k c ie p r a c te c h nicznych. prow adzono k la sy fik a c ję bloków w m agazynach, wykonywano dokum entację d ek o ra c ji górnego d z ie dziń ca. W ra m a c h studiów przygotow aw czych d o p r a ć w dolnych p o rty k ach p rzeprow adzono w e ry fik a c ję p o p rz e d n ie j dokum entacji o ra z spraw d ze n ie tekstów koronacyjnych z P o rty k u N arodzin, P ro w ad zo n e p re c z cały c z a s stu d ia eglptologlczne pozw oliły na w ynelekcJonowanie 2Q& bloków dekorow anych 1 fragm entów i p rzy g o to wano do wbudowania Je w odpowie d a le m ie jsc a w śc ia n a c h w sezonie następnym .
Wykonano ró w n ież s z e re g sondaży w zesp o le słonecznym w c e k u sta le n ia rozw oju a rc h ite k tu ry пв tym m iejscu . N ajw ażniejsze r s t u l l a ł y o trzy m an o » c z a s ie p rą c o c z y sz c z a ją c y c h w ew nątrz ś c ia n y d z ie lą c e j zespół
ALEKSANDRIA Kom el-D lkka
аи
-Мойся od d * l« U lć c * tóon*с m eg o . O d .lo o ifte ajLTjmj ал pierw otnym piytow enio l*J ceçé ci iw iątynj m k u o j ą , l e k o m m l k B c j a г d ile d ilü c e m d a u c a j n b y ł. i m · n l t w o u . t e c mj m ł łJc j i b t iIu, D M . u ■"■ч— v ^ a u i t j
dokum entacji m o le d< ^ro w * d .lć do o d tw arien l« t m l u « u c M ic k tu re e eeep o ta młałio», Kitk* t m y i . e œ d n y еу ксад лусЬ pod plytow aniem d Q e d ilü c » 1 p r i y funtem s i t a c ä éclan d o e m rc iy ly d aleeych danych. W .eyaU de ta p ra c * były p r o e a d io n e pod n a d n r e o i a rc b e o lo ® c in y m . w jfa® ano nltŁbędną dokum entację to a le tla k , w p rz e w a ż a ją c e j m ie r z e c e ra m ik i, p rzew ażn ie p rzem ieszanej*
t'
.
W tra k c ie całeg e « eu m u wykonano p r z e ry s y d ek o racji w a kall 1:1 zarów no ze ścdsn, ja k i bloków w m agazynach. Dokończona dokum entację ś c ia n y pohufalowaj 1 północnej górnego dziedzińca o ra z bloków z p rz e d e ta W leniami b a re k p ro c e sy jn y c h 1 rz e c z n y c h , o fia r zastępujących a ta r e c y te k a t, posągów królew skich.
Kontynuowano rA e iń e ż dokum entację scen Górnego P o rty k u 1 Pcwtyku Obelisków*
F o to g ra f M isji wykonał w końca sezonu dokum entację w szy stk ich re k o n stru k c ji w y k m u y c h w se zo n ie 1984/85, ja k ró w n ież Ż d a n y z n isz a m i 1 w ybranych в с о z P e r tyku P taitu,
F o to g ra m e tr ty w ykonali pom iary* k tó re posłużyły do sp o rząd z en ia planu foto g ram etry czn eg o świątyni* Ш Ш K L - НАДАЮ P o lak a S tacja A rcheologii
Św iątynia T o tm ee a Ш Ś ró d z iem n o m o rsk ie j UW w K a irz e
P ra c a m i kterow afa ctoc.dr h a b , Jadw iga L ip iń sk a / Muzeum N aro dowe w W a rsz a w ie /, u c z e stn ic z y li Monika D olińska /a u to r a s p r a w ozdania/ , J . W ierciń sk a, J . A k sam it, 1C* Barw ik 1 J . L ew czuk - arch eo lo d zy , E . Lew ak - rysow nik o r aż L*Dortnik* E . Tarkow ski I 5. M iszczak - k tn se rw a to rx y , Siódmy sezon p ra c p r z y te o r e ty c i- - n e j re k o n stru k c ji d ek o ra c ji ś d e a i a j św iątyni Tot m esa IIL , W se zo n ie 19 64/ 85 p r a c e prow adzone byty w ielotorow o;
1. W dala rym ciągu szukano uzu p ełn iający c h fragm entów reliefó w do rekonstruow anych sc e n . Stosunkowo dużo piaskow ców fragm entów udało alę dopasow ać do złożonych ju ż w apiennych k o n ek sji, co potw ierdza r a z je s z c z e fakt w ykorzystyw ania r a s e m obydwu tych surow ców w św iątyniach T o tm e sa Ш ,
2. Szukano pow iązań m iędzy sc e n a m i n a podstaw ie analogicznych ro zw iązań z innych św iątyń A V111 dynastii* Pom ocny był p rz y tym p odział zestaw ionych już scen n a grupy w edług w ielkości p o sta c i, a tak że n iezn acz n e ró ż n ic e w od cien iach kolorów , c h a ra k te ry sty c z n e dla poszczególnych śc ia n c z y po m iesz czeń . W ten sp o só b udało s i ę w dużej m ie rz e rozbudow ać d e k o ra c ję północnej śc ia n y s a h hypoatyiow ej, zlokalizow ać n ie k tó re sceny pochodzące z je j Z d a n y wąchocki le j, a tak że wytypować sc e n y na le ż ą c e do jej śc ian y zachod n ie j, k tó ry ch o sta te c z n e ro z m ie s z c z e n ie wymaga je s z c z e dalszy ch badań. Zlokalizow ano rów nież sz e re g scen pochodzących s p o m iesz czeń w zacho<kilej c z ę ś c i św iątyni* ■ więc z sa n k tu ariu m /С * p a trz plan św iątyni zam ieszczo n y w publikacji J . L ip iń sk iej "The T em ple of T uth m o als ΪΠ - A r c h ite c tu re " /, z sali oa b ark ę / А / , s a li z n is z ą i c z te r e m a kolum nam i / D / , dwóch po m iesz czeń pohidniow o-zachotbüch /H i l / , K oncepcje d otyczące d ek o ra c ji po m leezcze ń £ 1 G /n a jb a rd z ie j północnego 1 n a jb a rd z ie j pohufalowego p o m ie sz c z e n ia zachotfalej c z ę ś c i św ią ty n i/ w ym agają je s z c z e p o tw ie rd z a li* . O siągnięte już wyniki w re k o n s tr u k c ji d ek o racji śc ien n ej św iątyni pozw alają n a w ery fik a cję je j planu.
3. O czyszczano południow y sto k nasypu pod raiB zczoną.całkow icie c z ę ś c ią Świątyni w calu d o ta r d a do in sk ry - bowanych fragm entów zn ajdujących s ię w m o rk ach oporowych budowanych n a początku XX w. W wyniku tych p ra c m ożliw e aię sta ło dotdacfae p rz e sz u k a n ie tej c z ę ś c i usypiska* k tó rą uprzednio zostaw i cno n ie w pełni p rzeb ad an ą. O becne w ykopaliska p rz y n io sły w r e z u lta c ie dużą ilo ś ć nowych fragm entów dekorow s" nyçh, a tak że s p o ro c e ra m ik i.1 d rew n a, m .in , n ajciek aw sze może znalezisko - d rew niane d eseczk i z nazw ą św iątyni T o tm ee a Ш /D ż e s e r - a c b e t/ - c z ę ść depozytu fundacyjnego.
4. P ra c a nad dwoma oddzielnym i zagadnieniam i - d ek o ra c ji arcb ltraw ó w 1 rekunsfrukcjL kolumn - dała ró w nież pozytywne wyniki* Oba zagadnienia w ym agają jednak je r z e ее dużo żm udnej p racy .
5. Tfypróbowano now ą tech n ik ę konserw atoreką* r e k o n stru u ją c , p r z y ożyciu sztucznego k am ien ia, blok z ^ b o c ra e j Ścianki m sz y , z k tó reg o zachow ało s ię ok, 200 drobnych fragm entów ,
6. W ykccana z o sta ła m ak ieta tr z e c h św iątyń w D elr e l-B a h a ri, k tó ra z o s ta n ie wykończone w W ażącym sezonie. 7. Je d n o c z e śn ie prow adzona była doku m o i tac ja rysunkow a na fo lii rekonstruow anych sc e n .
8. A rc h ite k t S tacji A rch eo lo g iczn ej, p, St. M edeksza. dokonał w ery fik acji planu Inw entaryzacyjnego Świątyni, a ta k ż e o pracow ał p ro je k t zagospodarow ania 1er m u t połączonego z częścio w ą re k o n stru k c ją świątyni In eUu, P ro je k t te n zo stał zaaprobow any p rz e z E g ip sk i D epartam ent S taro ży tn o ści.
9* W p ie rw sz e j c z ę śc i sezonu p rzy sto so w an o do użytkow ania now y dom m isji w D olinie Zacho<kiieJ. OAZA DACHLA P o lsk a S tacja A rcheologii P u sty n ia Z acho (fala śró d z ie m n o m o rsk ie j UW w K airze
Mazeum A rcheologiczne w Poznaniu I R o y a l O n tario Museum w T oronto ffadanls p ro wad sił doc. d r bab, Lech K rzyżaniak. P ie rw s z y sezon
