System zarządzania BHP jako narzędzie doskonalenia organizacji przedsiębiorstwa

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 782. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2008. Katarzyna Bartusik Katedra Procesu Zarządzania. System zarzàdzania BHP jako narz´dzie doskonalenia organizacji przedsi´biorstwa 1. Uwagi wstępne W warunkach integracji europejskiej szczególnego znaczenia nabiera problematyka dostosowania zasad funkcjonowania jednostek gospodarczych do standardów obowiàzujàcych w krajach Unii Europejskiej. Polskie firmy aktualnie sà na etapie tworzenia lub modyfikowania systemów zarzàdzania gwarantujàcych spe∏nienie wymogów unijnych. Jednym z kluczowych systemów jest system zarzàdzania jakoÊcià, którego elementem jest system zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy. Problematykà zarzàdzania bezpieczeƒstwem pracy w Polsce sà zainteresowani zarówno przedstawiciele urz´dów paƒstwowych, jednostek naukowo-badawczych, jak i podmiotów gospodarczych, szczególnie jednak przedsi´biorstw przemys∏owych. Wynika ono zapewne z przekonania, ˝e w∏aÊciwe zarzàdzanie jest najskuteczniejszym Êrodkiem zapewnienia odpowiednio wysokiego poziomu bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników, po˝àdanego zarówno ze wzgl´du na koniecznoÊç przestrzegania mi´dzynarodowych i krajowych przepisów prawnych w tej dziedzinie, jak i mo˝liwoÊç uzyskania efektów ekonomicznych w skali nie tylko paƒstwa, ale równie˝ przedsi´biorstwa. DoÊwiadczenia polskich przedsi´biorstw, zdobyte podczas wdra˝ania systemów zarzàdzania jakoÊcià oraz ch´ç sprostania wszystkim wyzwaniom, jakie niesie ze sobà zjednoczenie Polski z Unià Europejskà, pozwalajà na podjćie kolejnych zadaƒ, jakimi sà m.in. wdro˝enia systemu zarzàdzania Êrodowiskiem, zarzàdzanie bezpieczeƒstwem i higienà pracy czy te˝ zarzàdzania informacjà. W niniejszym artykule zwrócono uwag´ na pozytywne aspekty wynikajàce z wdro˝enia systemu zarzàdzania BHP w ró˝nych jednostkach gospodarczych.

(2) 118. Katarzyna Bartusik. przek∏adajàcy si´ bezpoÊrednio lub poÊrednio na efektywnoÊç ich funkcjonowania.. 2. Charakterystyka systemu zarządzania BHP Bezpieczeƒstwo i higiena pracy mieÊci si´ w szerszej dziedzinie, jakà jest ergonomia zajmujàca si´ mi´dzy innymi optymalizacjà uk∏adu cz∏owiek–maszyna–Êrodowisko pracy, tworzenie warunków komfortu pracy oraz minimalizacjà zagro˝eƒ1. PodejÊcie do systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy ma ró˝ne pod∏o˝e. W wielu przypadkach uwa˝a si´, ˝e wprowadzenie tego systemu jest równoznaczne z dostosowaniem si´ do wymagaƒ stawianych przez okreÊlonà norm´. Bardzo cz´sto jest to uto˝samiane tylko i wy∏àcznie z opracowaniem wymaganej przez norm´ dokumentacji. W sposób zasadniczy istota systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem zosta∏a przedstawiona w polskiej normie PN-N-18001:20042 „System zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy. Wymagania”, którà mo˝na zdefiniowaç nast´pujàco: – obejmuje skuteczne zarzàdzanie bezpieczeƒstwem i higienà pracy oraz jest ÊciÊle powiàzane ze strategicznymi dzia∏aniami na rzecz wzrostu konkurencyjnoÊci organizacji, – wprowadzenie wymagaƒ normy mo˝e byç wykorzystane do wykazania stronom zainteresowanym, ˝e system zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy jest wdro˝ony i utrzymywany, – norma nie ustala bezwzgl´dnych wymagaƒ i kryteriów dotyczàcych efektów dzia∏aƒ w zakresie bezpieczeƒstwa i higieny pracy3. W zgodzie z aktualnymi przepisami, obowiàzkiem pracodawcy jest prowadzenie dzia∏alnoÊci profilaktycznej, która obejmuje ocen´ ryzyka zawodowego i stosowanie najlepszych z punktu widzenia bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników Êrodków ochrony, szkolenie i informowanie pracowników oraz konsultowanie z nimi dzia∏aƒ dotyczàcych BHP. Z analizy tych obowiàzków wynika, ˝e ka˝de spe∏niajàce wymagania prawa przedsi´biorstwo musi wdro˝yç niemal wszystkie elementy systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy, które sk∏adajà si´ na system 1 Nale˝y wspomnieç, ˝e wiele uwagi problematyce ergonomii w swoich publikacjach oraz pracy habilitacyjnej poÊwići∏a prof. H. Piekarz. 2 Odpowiednikiem mi´dzynarodowym tej normy jest OHSAS 18001:1999 Occupational health and safety management system – Specyfication. Specyfikacja OHSAS 18001 i PN-N 18001 zostala opracowana tak, aby by∏a zgodna z innymi normami i specyfikacjami systemów zarzàdzania, takimi jak ISO 9001, ISO 14001 (Êrodowisko) i BS 7799 Bezpieczeƒstwo informacji. Normy te mogà byç bezpoÊrednio ∏àczone dzi´ki naszej us∏udze audytów zintegrowanych. 3 Fragment pochodzi z Przewodnika PN-N-18001:2004. Materia∏y informacyjne nt. wdra˝ania systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy wg normy PN-N-18001:2004, opracowanego w ramach zamówienia Ministerstwa Gospodarki i Pracy, Katowice 2004, s. 2..

(3) System zarzàdzania BHP jako narz´dzie.... 119. opisany w normach serii PN-N-18000 czy te˝ w wytycznych Mi´dzynarodowej Organizacji Pracy (MOP). Kluczowego znaczenia nabiera uporzàdkowanie tych elementów i zapewnienie ich wspó∏dzia∏ania w sposób zalecany przez te normy i wytyczne, co pozwoli nie tylko spe∏niç wymagania prawa, ale równie˝ osiàgnàç wi´kszà, przynoszàcà wymierne korzyÊci skutecznoÊç dzia∏aƒ w zakresie bezpieczeƒstwa i higieny pracy. System zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy (BHP) stanowi cz´Êç ogólnego systemu zarzàdzania przedsi´biorstwem, który obejmuje: struktur´ organizacyjnà, planowanie, odpowiedzialnoÊç, zasady post´powania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdra˝ania, realizowania, przeglàdu i utrzymywania polityki bezpieczeƒstwa i higieny pracy, a tym samym do zarzàdzania ryzykiem zawodowym wyst´pujàcym w Êrodowisku pracy w zwiàzku z dzia∏alnoÊcià przedsi´biorstwa. W powszechnym przekonaniu system zarzàdzania BHP jest narz´dziem u∏atwiajàcym przedsi´biorstwu spe∏nienie wymagaƒ obowiàzujàcego prawa i zapewnienie w∏aÊciwej ochrony bezpieczeƒstwa i zdrowia pracowników. Wed∏ug normy PN-N 18001 system umo˝liwia aktywne zapobieganie zagro˝eniom zwiàzanym z wykonywanà pracà. Zapobieganie ryzyku zawodowemu poprzez wprowadzenie mechanizmów oceniania i unikania pozwala nie tylko na bezpieczniejszà, ale i efektywniejszà prac´. Wymuszona przez system koniecznoÊç zapewnienia ciàg∏ej poprawy stanu bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników pozwala na bie˝àce dzia∏ania dostosowawcze do zmieniajàcych si´ warunków pracy. Osiàga si´ to poprzez zintegrowanie powy˝szych dzia∏aƒ z wszelkà dzia∏alnoÊcià na wszystkich szczeblach struktury przedsi´biorstwa. Nale˝y równie˝ podkreÊliç, ˝e wdro˝enie systemu przyczynia si´ do budowy pozytywnego wizerunku przedsi´biorstwa na rynku, a przez to u∏atwia zawieranie umów z kontrahentami. Podstawowe zasady post´powania skierowane na zapewnienie bezpieczeƒstwa pracowników sà zawarte w licznych przepisach prawnych i to one w∏aÊnie kszta∏tujà w istotnym stopniu system zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy w organizacjach. Aby wymagania te zosta∏y spe∏nione, konieczne jest mi´dzy innymi wdro˝enie takich elementów systemu zarzàdzania BHP, jak: ocena ryzyka zawodowego, identyfikacja prac szczególnie niebezpiecznych, szkolenie i informowanie pracowników, instrukcje bezpiecznego wykonywania pracy, zapisy dotyczàce spraw zwiàzanych z BHP, monitorowanie Êrodowiska pracy, przygotowanie firmy na mo˝liwoÊç zaistnienia wypadku przy pracy lub awarii. W przepisach prawnych okreÊlono tak˝e podstawowà odpowiedzialnoÊç pracodawcy, kadry kierowniczej oraz pracowników za przestrzeganie przepisów BHP. Z tego punktu widzenia system zarzàdzania BHP, w mniejszym lub wi´kszym stopniu sformalizowany, powinien funkcjonowaç w ka˝dym przedsi´biorstwie, w którym sà przestrzegane wymagania okreÊlone w przepisach. Nasze rodzime przedsi´biorstwa powinny wdra˝aç system BHP zgodnie z wymaganiami oraz wytycznymi zawartymi w normach serii PNN-18000 lub te˝ wytycznych Mi´dzynarodowej Organizacji Pracy. Model.

(4) 120. Katarzyna Bartusik. systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy przedstawiony w normach polskich serii PN-N-18000 jest oparty na cyklu ciàg∏ego doskonalenia (zwanym cz´sto cyklem Deminga) i obejmuje nast´pujàce elementy: zaanga˝owanie najwy˝szego kierownictwa i polityka bhp, planowanie dzia∏aƒ, na które sk∏ada si´ ustalanie celów ogólnych i szczegó∏owych oraz sporzàdzanie planów ich realizacji. Przy ustalaniu celów konieczne jest uwzgl´dnianie wymagaƒ prawnych oraz wyników oceny ryzyka zawodowego, wdra˝anie i funkcjonowanie systemu, a w tym: ustalenie struktury organizacyjnej oraz zakresu odpowiedzialnoÊci i uprawnieƒ, zapewnienie zasobów potrzebnych do wdro˝enia i funkcjonowania systemu, okreÊlenie potrzebnych kompetencji i szkolenie oraz kszta∏towanie ÊwiadomoÊci i motywowanie pracowników, komunikowanie si´; dokumentowanie systemu; sterowaniem pracami i dzia∏aniami zwiàzanymi ze znaczàcymi zagro˝eniami; gotowoÊç do reagowania na wypadki przy pracy oraz awarie; sprawdzanie funkcjonowania systemu w praktyce obejmujàce monitorowanie i auditowanie oraz dzia∏ania korygujàce i zapobiegawcze; przeglàd istniejàcego systemu zarzàdzania BHP dokonywany przez kierownictwo oraz ciàg∏e jego doskonalenie4. System zarzàdzania BHP powinien funkcjonowaç w ka˝dym przedsi´biorstwie, w którym sà przestrzegane wymagania okreÊlone w przepisach. Sposób zaprojektowania i funkcjonowania systemu, z którym wià˝e si´ równie˝ jego skutecznoÊç mogà byç ró˝ne w zale˝noÊci od wiedzy i umiej´tnoÊci osób projektujàcych te systemy, a tak˝e wielu innych czynników, wÊród których mo˝na wymieniç: rodzaj i wielkoÊç produkcji, wyst´pujàce zagro˝enia, wielkoÊç przedsi´biorstwa, wiedza i umiej´tnoÊci osób projektujàcych i wdra˝ajàcych system, zasoby, oczekiwania pracowników i klientów, normy, przepisy prawa itd.. 3. Etapy procesu wdrażania systemu Wdro˝enie systemu jest dzia∏aniem kilkuetapowym i charakteryzuje si´ okreÊlonym poziomem z∏o˝onoÊci. Niewàtpliwie we wdro˝enie systemu zarzàdzania bhp powinni byç zaanga˝owani prawie wszyscy pracownicy organizacji. Od tego zaanga˝owania zale˝y jego skutecznoÊç w codziennych dzia∏aniach. Budowanie takiego systemu oraz nadzorowanie jego wdro˝enia wymaga powo∏ania specjalnego zespo∏u, na czele którego zazwyczaj stoi tzw. pe∏nomocnik ds. systemu zarzàdzania BHP. Struktura takiego zespo∏u powinna byç tworzona przez osoby reprezentujàce poszczególne komórki organizacyjne przedsi´biorstwa, w których docelowo system b´dzie wdro˝ony. Przy wdra˝aniu systemu nale˝y pami´taç, ˝e:. 4 Informacje zosta∏y zaczerpni´te z materia∏ów zamieszczonych w internecie przez CIOP-PIB – www.ochronapracy.pl, „Planowanie wdra˝ania systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy”, s. 6. CIOP-PIB (Centralny Instytut Ochrony Pracy – Paƒstwowy Instytut Badawczy)..

(5) System zarzàdzania BHP jako narz´dzie.... 121. Tabela 1. Charakterystyka kroków wdra˝ania systemu Wyszczególnienie kroków 1. Zapewnienie zaanga˝owania kierownictwa i wszystkich pracowników w dzia∏ania zwiàzane z ustaleniem oraz realizacjà polityki BHP. Opisy dzia∏aƒ 2. – zapobieganie wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, – osiàganie wysokiego poziomu BHP, zgodnego co najmniej z wymaganiami przepisów prawnych oraz innymi wymaganiami dotyczàcymi organizacji, – przeprowadzanie przeglàdów i ciàg∏ego doskonalenia dzia∏aƒ w zakresie BHP, zapewnienie odpowiednich zasobów i Êrodków do wdra˝ania polityki, – uwzgl´dnianie roli pracowników i ich anga˝owania do dzia∏aƒ na rzecz BHP (rola kierowników sprowadza si´ do zabezpieczenia niezb´dnych Êrodków na potrzeby realizacji polityki BHP).. – planowanie obejmuje wytyczanie celów i okreÊlanie planów dzia∏aƒ, Zaplanowanie dzia∏aƒ s∏u˝àcych – cele umo˝liwiajàce realizacj´ przyj´tej polityki powinny byç ustalane z uwzgl´dnieniem wyników oceny ryzyka zawodowego, obowiàzujàcych realizacji polityki przedsi´biorstwa wymagaƒ prawnych i innych, a tak˝e interesem BHP przedsi´biorstwa i punktów widzenia ró˝nych zainteresowanych stron, – cele powinny byç: wyra˝ane iloÊciowo (tam gdzie jest to mo˝liwe), spójne z polityka BHP, mo˝liwe do osiàgnićia (realne), akceptowane przez pracowników, zrozumia∏e itd. – zagwarantowanie niezb´dnych zasobów, Stworzenie – okreÊlenie odpowiedzialnoÊci za realizacj´ zadaƒ zwiàzanych z wdra˝aodpowiednich niem i funkcjonowaniem systemu oraz niezb´dnych do ich realizacji warunków do kompetencji, realizacji planów – identyfikowanie obowiàzujàcych przedsi´biorstwo wymagaƒ prawnych dzia∏aƒ oraz innych, – przeprowadzenie identyfikacji zagro˝eƒ i oceny zwiàzanego z nimi ryzyka zawodowego, – szkolenie pracowników, – motywowanie pracowników do dzia∏aƒ zgodnych z wymaganiami systemu, – wprowadzenie zasad skutecznego komunikowania si´, ze szczególnym uwzgl´dnieniem przep∏ywu informacji mi´dzy pracownikami i ich prze∏o˝onymi, – dokumentowanie funkcjonowania systemu i osiàganych wyników, – ustalenie zasad reagowania na wypadki przy pracy oraz awarie, – ustalenie procedur zwiàzanych z wdro˝eniem i funkcjonowaniem systemu (procedury te powinny byç udokumentowane pisemnie lub w postaci elektronicznej). Kontrolowanie realizacji planów i funkcjonowania systemu oraz przeprowadzanie dzia∏aƒ korygujàcych lub zapobiegawczych. – zarówno stan BHP, jak i dzia∏ania podejmowane w celu jego poprawy powinny byç monitorowane (podstawowe znaczenie ma monitorowanie proaktywne, które obejmuje sprawdzanie stopnia wdro˝enia i skutecznoÊci planów, procedur oraz Êrodków zapobiegawczych i ochronnych przed wystàpieniem wypadków przy pracy i chorób zawodowych), – identyfikowanie zagro˝eƒ, – analizowanie przyczyn wypadków przy pracy, – kontrola czy system funkcjonuje zgodnie z przyj´tymi wymaganiami, czy umo˝liwia zaspokajanie celów (t´ kontrol´ umo˝liwiajà audyty).

(6) Katarzyna Bartusik. 122. cd. tabeli 1 1. 2. Przeprowadzanie – Êledzenie systemu przez kierownictwo, okresowych prze- – przeprowadzanie okresowych przeglàdów systemu przez kierownictwo, glàdów i dosko– sporzàdzanie wniosków dla jego doskonalenia nalenie wdra˝anego systemu èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie: Przewodnik PN-N-18001:2004. Materia∏y informacyjne nt. wdra˝ania systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy wg normy PN-N-18001:2004, opracowany w ramach zamowienia Ministerstwa Gospodarki i Pracy, Katowice 2004, s. 24–36.. – podstawowe zasady zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy wynikajà z wymagaƒ prawa, a system zarzàdzania mo˝e byç narz´dziem, u∏atwiajàcym ich realizacj´, – skutecznoÊç funkcjonowania systemu zarzàdzania BHP zale˝y przede wszystkim od ludzi go tworzàcych i w nim pracujàcych, a w szczególnoÊci od zaanga˝owania najwy˝szego kierownictwa i wszystkich pracowników, – system zarzàdzania, który nie aktywizuje wszystkich pracowników i nie wp∏ywa pozytywnie na zmiany kultury bezpieczeƒstwa i higieny pracy, b´dzie mia∏ niewielki wp∏yw na popraw´ stanu bhp w przedsi´biorstwie. Etapy wdra˝ania systemu zarzàdzania bhp mo˝na ujàç w sekwencj´ kroków, do których zalicza si´: zapewnienie zaanga˝owania kierownictwa i wszystkich pracowników w dzia∏ania zwiàzane z ustaleniem oraz realizacjà polityki BHP, kontrolowanie dzia∏aƒ s∏u˝àcych realizacji ustalonej polityki BHP, stworzenie odpowiednich warunków do realizacji planów dzia∏aƒ, kontrolowanie realizacji planów i funkcjonowania systemu oraz przeprowadzanie dzia∏aƒ korygujàcych lub zapobiegawczych, przeprowadzanie okresowych przeglàdów i doskonalenie wdra˝anego systemu (tabela 1).. 4. Kierunki rozwiązań systemu BHP w regulacjach międzynarodowych DoÊwiadczenia polskich przedsi´biorstw, zdobyte podczas wdra˝ania systemów zarzàdzania jakoÊcià oraz ch´ç sprostania wszystkim wyzwaniom, jakie niesie ze sobà zjednoczenie Polski z Unià Europejskà pozwalajà na podjćie kolejnych zadaƒ, jakimi sà m.in. wdro˝enie systemu zarzàdzania Êrodowiskowego, jak i zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy, wprowadzanie filozofii TQM, czy zarzàdzania informacjà. Wymagania ustanawiane przez paƒstwa w zakresie bezpieczeƒstwa i higieny pracy w skali mi´dzynarodowej regulujà konwencje i zalecenia Mi´dzynarodowej Organizacji Pracy (MOP). W przypadku krajów europejskich istotnà rol´ odgrywajà tak˝e postanowienia dyrektyw Unii.

(7) System zarzàdzania BHP jako narz´dzie.... 123. Tabela 2. Kluczowe dokumenty zawierajàce wymagania dotyczàce systemu BHP Nazwa dokumentu. Opis dokumentu. Konwencja 155 Mi´dzynarodowej Organizacji Pracy, Dyrektywa UE 89/391/EWG. Dokument ten okreÊla zasady polityki i dzia∏ania w zakresie zapewnienia bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblach przedsi´biorstwa. Zobowiàzuje on wszystkich cz∏onków MOP do okreÊlania i wprowadzania w ˝ycie spójnej polityki krajowej w zakresie bezpieczeƒstwa, ochrony zdrowia pracowników i Êrodowiska pracy, której celem jest zapobieganie wypadkom i chorobom zawodowym poprzez zmniejszanie w takim stopniu, w jakim jest to racjonalnie uzasadnione przyczyn, zagro˝eƒ zwiàzanych z wykonywanà pracà. Polityka ta powinna podlegaç okresowym przeglàdom. Konwencj´ 155 uzupe∏nia zalecenie nr 164 MOP dotyczàce bezpieczeƒstwa zdrowia pracowników i Êrodowiska pracy. Zgodnie z tym zaleceniem „w przypadku, gdy uzasadnia to charakter ich dzia∏alnoÊci pracodawcy powinni byç zobowiàzani do pisemnego okreÊlenia polityki i postanowieƒ, jakie zamierzajà podjàç w dziedzinie bezpieczeƒstwa i higieny pracy”. Informacje o polityce, a tak˝e innych dzia∏aniach w zakresie bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia powinny byç podawane do wiadomoÊci pracowników, w sposób gwarantujàcy ich ∏atwe zrozumienie. Postanowienia wymienionych dokumentów MOP powinny byç wprowadzane w ˝ycie we wszystkich ratyfikujàcych je paƒstwach cz∏onkowskich. Realizacja tych postanowieƒ wymaga odpowiedniej organizacji i zarzàdzania bezpieczeƒstwem pracy i ochronà zdrowia zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblu przedsi´biorstwa. Ogólne zasady zapewnienia bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników okreÊla Dyrektywa 89/391/EWG. Zgodnie z artyku∏em 6 tej Dyrektywy „pracodawca powinien podjàç niezb´dne Êrodki w celu zapewnienia bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników, w∏àczajàc w to zapobieganie ryzyku zawodowemu, informowanie, organizowanie szkolenia oraz zapewnienie koniecznych Êrodków i w∏aÊciwej organizacji”. W powy˝szej Dyrektywie szczególnà uwag´ zwrócono na ocen´ ryzyka zawodowego. W nast´pstwie tej oceny pracodawca powinien zastosowaç odpowiednie Êrodki zapewniajàce zwi´kszenie poziomu bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników.. Dyrektywa 89/654/EWG. Prezentuje rozwini´te wymagania dotyczàce minimalnych wymagaƒ bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia w konkretnych miejscach pracy.. Dyrektywa 92/104/EWG. OkreÊla minimalne wymagania w zakresie poprawy bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników odkrywkowego i podziemnego przemys∏u wydobywczego.. Kodeks pracy. W dziale „Bezpieczeƒstwo i higiena pracy” zobowiàzuje si´ pracodawc´ do: – informowaniu pracowników o ryzyku zawodowym, – organizowania pracy w sposób zapewniajàcy bezpieczne i higieniczne warunki pracy, – dzia∏aƒ dla usuwania uchybieƒ i kontroli ich wykonania, – posiadania procedur post´powania dla zapewnienia higienicznych warunków pracy, s∏u˝àcych bezpieczeƒstwu i koordynacji.. èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie: Przewodnik PN-N-18001:2004. Materia∏y informacyjne nt. wdra˝ania systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy wg normy PN-N-18001:2004, opracowany w ramach zamowienia Ministerstwa Gospodarki i Pracy, Katowice 2004, s. 4–6..

(8) 124. Katarzyna Bartusik. Europejskiej ustanowione na podstawie art. 118 A znowelizowanego traktatu rzymskiego. Najwa˝niejsze dokumenty prezentuje tabela 2. Modele zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy przyjmowane w ró˝nych krajach sà zwiàzane z dominujàcymi tam poglàdami na skuteczny sposób zapewnienia bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników. Ogólnie rzecz bioràc, wyró˝niç mo˝na dwa kierunki. Zdaniem jednych istniejàce regulacje prawne zapewniajà skutecznà ochron´ pracowników, a sposób zarzàdzania bezpieczeƒstwem pracy i higienà pracy jest wy∏àcznie sprawà pracodawcy, który musi spe∏niç ustalone nimi wymagania. Jednak i tutaj dostrzega si´ koniecznoÊç okreÊlenia zasad skutecznego zarzàdzania. W niektórych krajach uznaje si´ celowoÊç jednolitego podejÊcia do zarzàdzania bezpieczeƒstwem pracy i higienà pracy w przedsi´biorstwach, co znajduje swój wyraz w opracowanych tam normach krajowych ustalajàcych ogólne wytyczne do wdra˝ania skutecznych systemów zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy. Do takich krajów nale˝à np.: Wielka Brytania, Australia i Nowa Zelandia, a tak˝e Stany Zjednoczone. Coraz liczniej wysuwane sà tak˝e wnioski o ujednolicenie zasad zarzàdzania bezpieczeƒstwem pracy i ochronà zdrowia w skali mi´dzynarodowej. Zwraca si´ przy tym uwag´ na zbie˝noÊç celów i zasad zarzàdzania jakoÊcià, ochronà Êrodowiska naturalnego oraz bezpieczeƒstwem i higienà pracy. Bioràc pod uwag´ rosnàce zainteresowanie spo∏ecznoÊci mi´dzynarodowej opracowaniem i ustanowieniem odpowiednich norm mi´dzynarodowych dotyczàcych systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy, Mi´dzynarodowa Organizacja Normalizacyjna ISO organizuje liczne seminaria nt. potrzeb mi´dzynarodowej normalizacji w tej dziedzinie. Przyk∏adowo w seminarium, które odby∏o si´ w Genewie w 1996 r., wzi´∏o udzia∏ ponad trzystu uczestników reprezentujàcych 44 kraje ze wszystkich kontynentów oraz szeÊç organizacji mi´dzynarodowych. Oficjalne sprawozdanie z tego seminarium zosta∏o opublikowane po przeanalizowaniu opinii na temat normalizacji systemów zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy zebranych od wszystkich jego uczestników. Na ich podstawie ISO podj´∏a decyzj´ o kolejnym posiedzeniu w tej sprawie. Posiedzenie Rady Zarzàdzajàcej ISO, które mia∏o miejsce w 1997 r. nie potwierdzi∏o koniecznoÊci podjćia prac nad sprecyzowaniem normy mi´dzynarodowej dotyczàcej zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy. Jednak ze wzgl´du na wa˝noÊç problemu poszczególne kraje rozpocz´∏y dzia∏ania zmierzajàce do ustanowienia norm krajowych. Tak˝e w Polsce mia∏y miejsce intensywne prace nad opracowaniem normy dotyczàcej zarzàdzania bezpieczeƒstwem pracy. W tym celu powo∏ana zosta∏a Normalizacyjna Komisja Problemowa. W wyniku jej prac powsta∏a w 1999 r. norma, która mia∏a form´ wymagaƒ, a wić stanowiç mog∏a podstaw´ certyfikacji systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy przez uprawnione jednostki. Pe∏ny tytu∏ tej normy brzmia∏ nast´pujàco: PN-N-18001:1999 „Systemy zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy. Wymagania”. W styczniu 2004 r. nastàpi∏a modyfikacja tej normy pod wzgl´dem technicznym.

(9) System zarzàdzania BHP jako narz´dzie.... 125. pod kàtem ustanowienia krajowych wytycznych dotyczàcych dobrowolnego stosowania i wdra˝ania systemów zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy z uwzgl´dnieniem polskiego prawa, warunków i praktyki w zakresie BHP.. 5. Koszty i korzyści wdroźenia Badania przeprowadzone przez Europejskà Fundacj´ Poprawy Warunków Pracy w siedmiu krajach Wspólnoty Europejskiej wykaza∏y, ˝e najwi´kszy wp∏yw na funkcjonowanie przedsi´biorstw w obszarze bezpieczeƒstwa i higieny pracy majà uregulowania prawne. Obserwuje si´ coraz cz´Êciej wzrost udzia∏u dzia∏aƒ prowadzonych na rzecz poprawy warunków pracy. Dzia∏ania takie podejmowane sà równie˝ z myÊlà o zwi´kszeniu wydajnoÊci i poprawy jakoÊci produkcji, stworzeniu pozytywnego wizerunku zak∏adu pracy i zwi´kszeniu zaanga˝owania pracowników w kwestie bezpieczeƒstwa. WÊród kierownictwa firm zwi´ksza si´ równie˝ ÊwiadomoÊç strat, jakie sà konsekwencjà du˝ej liczby wypadków przy pracy i rosnàcej absencji chorobowej spowodowanej nieodpowiednimi warunkami Êrodowiska pracy rozumianego jako ogó∏ czynników oddzia∏ujàcych na pracowników w czasie trwania zmiany roboczej (tj. czynników fizycznych, chemicznych, biologicznych oraz psychofizycznych). Mimo to mo˝na zetknàç si´ w firmach z przeÊwiadczeniem, ˝e zagwarantowanie pracownikom ochrony zgodnej z wymaganiami obowiàzujàcych przepisów i poprawa warunków pracy oznacza dla nich przede wszystkim dodatkowe nak∏ady finansowe i nie daje wymiernych korzyÊci. Dzieje si´ tak przede wszystkim dlatego, ˝e ponoszone przez przedsi´biorstwa koszty dzia∏aƒ profilaktycznych ∏àczone sà przede wszystkim z korzyÊciami dla pracowników i instytucji ubezpieczeniowych, w samych zaÊ przedsi´biorstwach koszty zwiàzane z niew∏aÊciwymi warunkami pracy i wynikajàce z ich zmiany korzyÊci nie sà na ogó∏ obliczane. Efektem tego jest ograniczanie celów w zakresie zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy przede wszystkim do spe∏nienia minimum obowiàzujàcych wymagaƒ prawnych. Ten sposób post´powania w wi´kszoÊci przypadków nie zapewnia skutecznego rozwiàzywania istniejàcych problemów, dlatego w procesie zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy konieczne jest uwzgl´dnienie analizy kosztów i korzyÊci. W analizie tej powinny byç uwzgl´dniane wszystkie podstawowe sk∏adniki kosztów. Ich wyodr´bnienie jest cz´sto trudne, gdy˝ w wielu przypadkach zwiàzki tych sk∏adników z warunkami pracy nie sà ÊciÊle ustalone. Do kosztów bezpieczeƒstwa w przedsi´biorstwie zaliczane sà zarówno koszty zwiàzane z niedostatecznym poziomem bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników, jak i koszty dzia∏aƒ profilaktycznych. Obcià˝ajàce przedsi´biorstwo koszty bezpieczeƒstwa i higieny pracy, zwiàzane z nieodpowiednimi warunkami Êrodowiska pracy, mo˝na podzieliç na trzy nast´pujàce kategorie: – koszty ubezpieczenia wypadkowego,.

(10) 126. Katarzyna Bartusik. – koszty powstajàce w wyniku wypadków przy pracy i chorób zawodowych, – koszty b´dàce wynikiem ucià˝liwoÊci zwiàzanych z nieergonomicznym zaprojektowaniem pracy [Podstawy systemowego..., 2004, s. 107–108]. Koszty dzia∏aƒ prewencyjnych zwiàzane sà z koniecznoÊcià zapewnienia bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia pracowników w stopniu co najmniej zgodnym z wymaganiami obowiàzujàcych przepisów. Wy˝sze koszty dzia∏aƒ prewencyjnych powinny prowadziç do wzrostu poziomu bezpieczeƒstwa i poprawy warunków pracy, a tym samym do obni˝enia – w krótszej lub d∏u˝szej perspektywie czasowej – kosztów zwiàzanych z niew∏aÊciwymi warunkami Êrodowiska pracy. Podstawowym celem analiz kosztów bhp w przedsi´biorstwie jest: pozyskanie informacji potrzebnych do podejmowania uzasadnionych z ekonomicznego punktu widzenia decyzji w procesie zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy, ocena skutecznoÊci funkcjonowania systemu zarzàdzania BHP, uÊwiadomienie korzyÊci ekonomicznych, jakie mo˝na osiàgnàç w wyniku skutecznego zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy. Do kosztów bezpieczeƒstwa i higieny pracy zaliczane sà koszty zwiàzane ze spe∏nieniem wymagaƒ prawnych, koszty powsta∏e w wyniku nieodpowiednich warunków Êrodowiska pracy oraz koszty zwiàzane z wdro˝eniem, utrzymywaniem i doskonaleniem systemu zarzàdzania BHP.. 6. Wpływ systemu BHP na efektywność przedsiębiorstwa Wprowadzenie systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy pozwala na skuteczne zarzàdzanie w tej dziedzinie, a w zwiàzku z tym wp∏ywa na bie˝àce spe∏nianie wymagaƒ przepisów prawnych w zakresie bezpieczeƒstwa i higieny pracy. Na podstawie badaƒ przeprowadzonych w oko∏o 100 przedsi´biorstwach, które same podejmowa∏y inicjatywy w zakresie wdro˝enia systemu lub robi∏y to pod tzw. przymusem, mo˝na zauwa˝yç pozytywny wp∏yw systemu zarzàdzania BHP na efektywnoÊç przedsi´biorstw, co wyra˝a si´ mi´dzy innymi: – poprawà warunków pracy zatrudnionych pracowników przez stosowanie na bie˝àco odpowiednich przepisów prawnych – efektem tego jest: wzrost wydajnoÊci zatrudnienia, lepsze wykorzystanie potencja∏u pracowniczego, lepsze wykorzystanie czasu pracy, ograniczenie strat wynikajàcych z tytu∏u niew∏aÊciwego stanu bhp (np. kosztów wypadków, chorób zawodowych, napraw parku maszynowego itd.), – wi´kszym anga˝owaniem za∏ogi do przestrzegania przepisów, jak równie˝ podejmowaniem dzia∏aƒ w celu poprawy stanu bhp w zak∏adzie – efektem tego jest wzrost zaanga˝owania pracowników w problemy zwiàzane z produkcjà co przejawia si´ podniesieniem jakoÊci, wydajnoÊci pracy oraz sprzyja lepszej integracji pracowników z celami firmy (wzrost motywacji do pracy),.

(11) System zarzàdzania BHP jako narz´dzie.... 127. – zwi´kszeniem iloÊci czasu przeznaczonego na produkcj´ – co wyra˝a si´ poprawà terminowoÊci realizacji zamówieƒ, wzrostem zdolnoÊci produkcyjnych, zwi´kszeniem sprzeda˝y, – zmniejszeniem rotacji pracowników, czego efektem sà mniejsze koszty szkolenia nowych pracowników, – poprawà wizerunku przedsi´biorstwa na rynku, dajàcà swoistà r´kojmi´ i tym samym zapewniajàc konkurencyjnoÊç, – mo˝liwoÊcià rozwijania wspó∏pracy na arenie mi´dzynarodowej, pozyskiwanie nowych kontraktów, – opracowaniem (przygotowaniem) procedur, które obowiàzujà w sytuacjach awaryjnych, np. w momencie wypadku przy pracy – procedury te ograniczajà wydatki, straty przestoje zwiàzane z wypadkami, awariami powsta∏ymi w procesie produkcji, – w poprawie wskaêników ekonomiczno-finansowych przedsi´biorstwa. Konieczne staje si´ do ich wprowadzenia zidentyfikowanie zagro˝eƒ, które mogà spowodowaç wypadki, a co si´ z tym wià˝e, daje mo˝liwoÊç podjćia z wyprzedzeniem dzia∏aƒ zapobiegawczych i korygujàcych. Jest to podejÊcie tzw. proaktywne, pomagajàce zapobiegaç wypadkom. Bioràc pod uwag´ czynniki ekonomiczne, podejÊcie proaktywne (z przeprowadzanà ocenà ryzyka zawodowego) jest dla zak∏adu bardziej op∏acalne ni˝ analiza przyczyn i okolicznoÊci wypadków przy pracy i koszty z nimi zwiàzane. SkutecznoÊç systemu zarzàdzania bhp zwiàzana jest z ocenà ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy lub przy wykonywaniu okreÊlonych prac. Metod´ oceny ryzyka zawodowego okreÊlono m.in. w polskiej normie PN-N-18002 „Systemy zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego”. Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest identyfikacja mo˝liwych êróde∏ zagro˝eƒ i podjćie dzia∏aƒ korygujàcych oraz zapobiegajàcych wystàpieniu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.. 7. Przykłady wdrożeń i ocena ich efektywności Przedsi´biorstwa w Polsce wdra˝ajà w wi´kszoÊci przypadków zintegrowane systemy zarzàdzania, których elementem jest system zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy zgodny z normà mi´dzynarodowà PN-N18001. Celem wdra˝ania takiego systemu jest ch´ç podniesienia przez firm´ efektywnoÊci funkcjonowania, co pozwoli jej w okreÊlonym horyzoncie czasowym na umocnienie swojej pozycji konkurencyjnej na rynku. Wdro˝enie tych norm wynika tak˝e z koniecznoÊci dostosowania si´ firm do standardów europejskich, które pozwolà im na normalne funkcjonowanie na europejskim, zintegrowanym rynku. Tabela 3 prezentuje cztery firmy, ktore wdro˝y∏y zintegrowany system zarzàdzania obejmujàcy m.in. modu∏y: zarzàdzania jakoÊcià, Êrodowiskiem, bezpieczeƒstwem. Wyniki wdro˝enia systemu wskazujà na jego wp∏yw na efektywnoÊç dzia∏ania tych firm..

(12) Katarzyna Bartusik. 128. Tabela 3. Efekty wdro˝enia systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy Lp.. Nazwa firmy. Informacje na temat systemu. 1. 2. 1. Elektrociep∏ownia „Gorzów” SA. 3. 2. Elektrometal W spó∏ce zintegrowany SA Cieszyn system stanowi gwarancj´ zadowolenia klienta oraz skutecznego zarzàdzania Êrodowiskiem zewn´trznym i Êrodowiskiem pracy. Zintegrowany system opiera si´ na normach i dokumentach: PN-EN ISO 9001:2001 (jakoÊç), PN-EN 13980:2001 dotyczàcy pomieszczeƒ zagro˝onych wybuchem, PN-EN 14001:2005 (Êrodowisko) oraz PN-N 18001:2004 (BHP).. Wdro˝ono zintegrowany system zarzàdzania obejmujàcy swoim zasi´giem: jakoÊç, Êrodowisko oraz bezpieczeƒstwo pracy.. Oena efektów 4. System na dzieƒ dzisiejszy przyczyni∏ si´ do: – podniesienia sprawnoÊci dzia∏ania organizacji, – zastosowania zarzàdzania procesowego, – ujednolicenia i usprawnienia procesów, a wić prowadzi stopniowo do wzrostu efektywnoÊci zarzàdzania firmà, – zapewnienia profesjonalnego i nowoczesnego zarzàdzania organizacjà gwarantujàce spe∏nienia wymagaƒ prawnych, – poprawy wizerunku firmy w odczuciu klientów, – utrzymania stabilnej sytuacji ekonomicznej, – podniesienia standardów w zakresie warunków pracy i bezpieczeƒstwa pracy, – zatrzymania klientów i pozyskanie nowych przez spe∏nienia wymagaƒ klientów, – zredukowania kosztów wynikajàcych z nienale˝ytych warunków pracy – a wić koszty wypadków, do których zalicza si´ m.in. koszty: czasu straconego, pomocy medycznej i transportu, nadgodzin, zast´pstw, zak∏óceƒ w produkcji, strat materialnych, napraw, Êwiadczeƒ i inne, – poprawa efektywnoÊci wykorzystania czasu pracy, – zwi´kszenia wydajnoÊci, – spadku fluktuacji pracowników. – podniesienie skutecznoÊci i efektywnoÊci gospodarowania posiadanymi zasobami, – minializowanie i optymalizowanie kosztów, – pozwala na jednoznaczne okreÊlenie zadaƒ, kompetencji oraz odpowiedzialnoÊci pracowników oraz ich gotowoÊç do spe∏niania wymagaƒ klienta oraz innych zainteresowanych stron – poprawa jakoÊci przez zmniejszenie liczby reklamacji, – umo˝liwia spe∏nienie wymogów prawnych dotyczàcych bezpieczeƒstwa pracy – wytycza zasady, dzi´ki którym przedsi´biorstwo mo˝e minimalizowaç zagro˝enia dla pracowników, zapobiegaç zagro˝eniom u êróde∏, stosowanie nowych rozwiàzaƒ technicznych, zast´powaç Êrodki niebezpieczne bezpiecznymi, co sprzyja wzrostowi wydajnoÊci pracy, racjonalizacji wykorzystania czasu pracy itd..

(13) System zarzàdzania BHP jako narz´dzie.... 129. cd. tabeli 3 1. 2. 3. 4. 3. Opoczno SA Wdro˝enie systemu zintegrowanego opartego na mi´dzynarodowych standardach ISO 9001, ISO 14001 oraz polskiej normie 18001 z uwzgl´dnieniem specyfikacji OHSAS 18001 ukierunkowanego na pe∏nà identyfikacj´ i spe∏nienie wymagaƒ klientów i pracowników. Polityka jakoÊci zosta∏a zapisana w 2006 r.. – spe∏nienie wymogów w zakresie BHP oraz Êrodowiskowych i jakoÊciowych, – pozyskanie nowych klientów i utrzymanie dotychczasowych (zwi´kszenie przychodów ze sprzeda˝y), – doskonalenie jakoÊci wyrobu oraz zapewnienie rozwoju przez wprowadzanie nowych technologii, – poprawa stanu bezpieczeƒstwa pracy wyra˝ajàca si´ stopniowym spadkiem wypadkowoÊci, – redukcja kosztów przez popraw´ jakoÊci produkowanych wyrobów (szerokiego asortymentu p∏ytek Êciennych oraz pod∏ogowych), zmniejszenie liczby reklamacji, – wzrost satysfakcji i zadowolenia wÊród pracowników, czego wyrazem jest wzrost wydajnoÊci pracy oraz mniejsza liczba braków/produktów wadliwych, – zwi´kszenie wiarygodnoÊci firmy sprzyjajàcej rozwojowi firmy i umocnieniu jej pozycji konkurencyjnej. 4. Katowicki Wdro˝ony zosta∏ zintegro– wprowadzenie zintegrowanego systemu Holding wany system zarzàdzania zarzàdzania, którego elementem jest system W´glowy SA obejmujàcy sfery: jakoÊci, zarzàdzania BHP umo˝liwi∏o ujednolicenie Êrodowiska oraz pracy procedur oraz unifikacj´ dokumentacji, w pomieszczeniach co spowodowa∏o przyspieszenie przep∏ywu nara˝onych na wybuch. informacji i przyczyni∏o si´ do obni˝enia System zintegrowany kosztów na poziomie poszczególnych wdro˝ono w latach jednostek, jak i ca∏ego holdingu, 2005–2006, a wić na pe∏ne – racjonalizacja przebiegu procesu produkcji efekty nale˝y jeszcze przez popraw´ bezpieczeƒstwa pracy (redukcja poczekaç. strat powstajàcych na skutek wypadków przy pracy, awarii, przestojów itd.), – doskonalenie procesur szkoleƒ pracowników ukierunkowanych na zmian´ ich ÊwiadomoÊci w sposobie postrzegania zagro˝eƒ i ponoszenia odpowiedzialnoÊci za bezpieczeƒstwo w∏asne i wspó∏pracowników, – w∏àczanie w system zarzàdzania KHW SA wyników generowanych przez system zarzàdzania bezpieczeƒstwem przyczynia si´ do efektywnego wyboru dzia∏aƒ technicznych zwiàzanyh ze sterowaniem produkcjà. Zintegrowany system dzia∏aƒ obejmujàcy rozpoznanie, ocen´ i kontrol´ potencjalnych strat jest podstawà efektywnych systemów kontroli strat, s∏u˝y do podejmowania stosownych dzia∏aƒ w tym zakresie w konsekwencji których straty te b´dà coraz mniejsze,.

(14) Katarzyna Bartusik. 130. cd. tabeli 3 1. 2. 3. 4. – poprawa wizerunku firmy, – unifikacja i usystematyzowanie dokumentacji tworzonej w dziale BHP (oszcz´dnoÊci czasu pracy poprzez automatyczne jej generowanie), – wi´ksza dba∏oÊç o pracowników, co oddzia∏uje motywacyjnie i przyczynia si´ do wzrostu wydajnoÊci pracy, do identyfikacji pracowników z celami firmy itd. èród∏o: opracowanie w∏asne.. Na podstawie analizy firm, które wdro˝y∏y system zarzàdzania bezpieczeƒstwa mo˝na wskazaç nast´pujàce pozycje, które wp∏ywajà na popraw´ efektywnoÊci ich funkcjonowania, tj.: – potencjalne zmniejszenie liczby wypadków, – potencjalne zmniejszenie przestojów w pracy i zwiàzanych z nimi kosztami, – wypracowanie zgodnoÊci z przepisami prawa i regulacjami odpowiadajàcymi standardom europejskim, co gwarantuje mo˝liwoÊç prowadzenia wspó∏pracy mi´dynarodowej, – popraw´ warunków BHP, co zwi´ksza satysfakcj´ pracowników, wp∏ywa na wzrost ich wydajnoÊci, efektywnoÊci, – wykazanie innowacynego i przysz∏oÊciowego myÊlenia i podejÊcia, – zwi´kszenie dost´pu do nowych klientów i partnerów w dzia∏alnoÊci, co przejawia si´ wzrostem przychodów ze sprzeda˝y, wzrostem rentownoÊci sprzeda˝y, bioràc pod uwag´ równie˝ wczeÊniejsze wyszczególnienia, – lepsze zarzàdzanie ryzykiem zwiàzanym z bezpieczeƒstwem i higienà pracy obecnie i w przysz∏oÊci – gwarantujàce monitoring i mo˝liwoÊç przeciwdzia∏ania sytuacjom niebezpiecznym, – zmniejszenie kosztów ubezpieczenia od odpowiedzialnoÊci publicznej. Reasumujàc, wszystko to ma gwarantowaç popraw´ racjonalnoÊci wykorzystania i gospodarowania zasobami firmy i przyczyniç si´ do wzrostu efektywnoÊci dzia∏ania firmy.. 8. Podsumowanie Wdro˝enie w przedsi´biorstwie systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy wp∏ywa na popraw´ efektywnoÊci jego funkcjonowania. W szczególnoÊci wyra˝a si´ to: redukcjà kosztów (kosztów wypadków, przestojów maszyn i urzàdzeƒ), wzrostem wydajnoÊci (produktywnoÊci), poprawà jakoÊci produktów i us∏ug (redukcja kosztów braków, produktów wadliwych, koszty reklamacji) wzrostem zdolnoÊci produkcyjnych, poprawà wizerunku firmy wÊród kontrahentów obecnych i przysz∏ych, wzrostem sprzeda˝y, poprawà rentownoÊci dzia∏ania itd..

(15) System zarzàdzania BHP jako narz´dzie.... 131. BHP stanowi integralnà cz´Êç funkcjonowania ka˝dego przedsi´biorstwa i ma bezpoÊredni wp∏yw na ró˝ne aspekty jego dzia∏alnoÊci, w tym te˝ na osiàgane wyniki ekonomiczne. ÂwiadomoÊç tego powinna towarzyszyç wszystkim decyzjom dotyczàcym kszta∏towania warunków pracy. Tymczasem badania wykazujà, ˝e pracodawcy nie dostrzegajà wymiernych korzyÊci, jakie mo˝e przynieÊç inwestowanie w popraw´ warunków pracy, widzàc jedynie koszty zwiàzane z koniecznoÊcià zapewnienia bezpieczeƒstwa i ochrony zdrowia [Paw∏owska, Rzepecki 2001, s. 18–21], [Rzepecki 2001, s. 1231–1246]. Bardzo istotnà kwestià jest identyfikacja tzw. ryzyka zawodowego, które umo˝liwia prowadzenie dzia∏aƒ profilaktycznych pozwalajàcych na neutralizowanie wszystkich potencjalnych aspektów ryzyka jeszcze przed ich wystàpieniem. Taka profilaktyka jest gwarantem oszcz´dnoÊci przedsi´biorstwa, a tym samym przyczynia si´ do wzrostu efektywnoÊci jego funkcjonowania w d∏u˝szej perspektywie. Nale˝y pami´taç tak˝e o tym, ˝e wprowadzone zmiany nie przynoszà efektów natychmiast. Badania przeprowadzone w tym zakresie wskazujà, ˝e efekty najlepiej sà widoczne w okresie od 2–3 lat po wdro˝eniu systemu. Literatura Paw∏owska Z., Rzepecki J. [2001], Zarzàdzanie BHP w przedsi´biorstwie. Aspekty ekonomiczne, „Inspektor Pracy” 4(218). Paw∏owska Z. [2002], System zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy w przedsi´biorstwie, CIOP-PIB, Warszawa. Przewodnik PN-N-18001:2004. Materia∏y informacyjne nt. wdra˝ania systemu zarzàdzania bezpieczeƒstwem i higienà pracy wg normy PN-N-18001:2004 [2004], opracowany w ramach zamówienia Ministerstwa Gospodarki i Pracy, Katowice. Podstawy systemowego zarzàdzania bhp [2004], red. D. Podgórki, Z. Paw∏owska, CIOPPIB, Warszawa. Rzepecki J. [1999], Ekonomiczne aspekty ochrony pracy [w:] Bezpieczeƒstwo pracy i ergonomia, red. D. Koradecka, CIOP, Warszawa. Rzepecki J. [2002], BHP w przedsi´biorstwie – model analizy kosztów i korzyÊci, „Bezpieczeƒstwo Pracy”, nr 2. Standardy europejskie w zarzàdzaniu zasobami ludzkimi [2004], red. M. Juchnowicz, Poltext, Warszawa. Wawak S. [2002], Zarzàdzanie jakoÊcià. Teoria i praktyka, One Press, Gliwice.. A System for Managing Health and Safety at Work as an Instrument for Improving the Organisation of a Company In this article, the author describes the following: a system for managing health and safety at work and its components, stages of implementation of the system, costs and benefits resulting from application of the system in particular conditions, and documentation of the system. The author bases her article on internet sources such as the CIOP-PIB (Central Institute for Labour Protection – National Research Institute) and National Labour Inspectorate websites as well as books and articles. The potential effects of implementing such a system include: a reduction of costs and thus higher profitability; an increase in efficiency (productivity), which translates into gaining new customers; the possibility to increase sales and thus company profits; an improvement in quality, which helps keep the number of shortages to a minimum and enhances the company’s image..

(16)