Uwarunkowania kulturowe funkcjonowania zespołów

Pełen tekst

(1). ... .,.... ,. . .. ... :::=========,1: " ~. 2003. AkademII Ekonomiczne' w Krakowie. Renata Winkler Kat.dra. Zachewań. OrganlzacYlnych. Daniel Gach Kat.dra. Zachowań. Organlzacy.nych. Uwarunkowania kulturowe funkcjonowania zespołów 1. Wprowadzenie Człowiek. jest nierozerwalnie związany z otaczającym go światem, jest jego integralną częścią i pomimo swojej wyjątkowości jest rodzajem zwierzęcia, co przejawia się m.in. dążeniem do zachowania gatunku, zapewnienia sobie ciągłości i bezpieczeństwa w życiu [White 1975, s. 342[. Podstawowymi potrzebami czlowieka są potrzeby fizjologiczne oraz zabezpieczenie się przed zagroże niami płynącymi ze świata zarówno ludzi, jak i zwierząt. Aby te pragnienia zaspokoić, musi on przystosować się do świata zewnętrznego. W tym celu wykorzystuje swoje zmysly, gruczoły i mięśnie oraz kulturę - środek przystosowania i kontroli, przysługujący jedynie człowiekowi [White 1975, s. 342]. Dodatkowo każdy człowiek jest pewną "częścią" różnych zhiorowości ludzkich, takich jak rodzina, grupy i klasy społeczne, naród itp. Dlatego też twierdzi się, że osobowość składa się z tożsamości osobistej, zawierającej aspekty wywodzące się z jednostkowych cech człowieka oraz tożsamości społecznej, obejmującej te aspekty, które są konsekwencją przynależności do określonej grupy [W.G. Stephan, C.w. Stephan 1999, s. 991. Między nimi istnieje odwrotna zależność, koncentrowanie się na jednym z elementów zmniejsza ilość uwagi poświęcanej drugiemu. Na przykład jeżeli człowiek koncentruje się na sobie jako na niepowtarzalnej jednostce, to wówczas nie może skupiać się na tożsamości przedstawiciela danej grupy lub grup. Należy zwrócić uwagę, że tożsamość społeczna przyczynia się do powstawania i utrzymywania się pewnych postaw i zachOWaJ], a proces pobudzania aspektu grupowego, zwany depersonalizacją,.

(2) Renata Win kler, Daniel Gach. stanowi podstawę wszystkich zjawisk grupowych IW.G. Stephan, C.W. Stephan 1999, s. 112]. Źródłem kultury jest środowisko spoleczne. a j'l sam,! nabywamy na drodze nauki. Czlowiek pelni wobec niej funkcję nośnika i warunku. Zachowanie się czlowieka jako istoty ludzkiej wyznacza wlaściwa mu kultura. Zachowanie ludzkie stanowi reakcję na bodź.ce kulturowe, jest zdeterminowane przez kulturę I White 1975, s. 343]. Twierdzi się, że kultura "jest kolektywnym zaprogramowaniem umysłu, które odróżnia członków jednej grupy lub kategorii ludzi od drugiej" I Hofstede 2000, s. 40]. To zaprogramowanie jest kształtowane. w jakim dorastamy. oraz przez zbiór własnych doświadczeń życiowych. Zaczyna się ono w rodzinie, potem rozwija się w najbliższym otoczeniu, szkole, grupach rówieśniczych, miejscu pracy i miejscu zamieszkania. Elementy kultury determinuj,! zachowanie jednostki na poziomie podświadomości. Oznacza to. ż.e: - "przewodz,!" poczynaniom człowieka, wpływ<tjqc na charakter aktywności podejmowanych przez niego celem realizowania sukcesu, - warunkują sposób myślenia i postrzegania świata (obecnych w nim zdarzeń, percepcję czasu), - determinuj'l posługiwanie się określonym słownictwem (stosowania i rozumienia określonych pojęć), składnią i stylem konwersacji, - kształtuj'luprzedzenia, stereotypy (tzn. konstrukcje myślowe zwientj'lce uproszczony i często zabarwiony uczuciowo obraz rzeczywistości),jak również postawy etnocentryczne, - warunkujq pozawerbalne elementy procesu komunikowania się!. Przedstawiona koncepcja kultury jest jednq z wielu, jakie można znaleźć w literaturze. Już w 1952 r. antropolodzy A.L. Kroeber i C.A. Kluckhom zidentyfikowali ponad 150 różnych definicji kultury IZbiegieti-Maciąg 1999, s. 13]. Słowo to ma również wiele znaczeli, wszystkie jednak maj,! swój rodowód w języku łacińskim, gdzie kultura oznacza "uprawianie ziemi" IHofstede 2000, s. 391. W większości języków zachodnich "kultura" utożsamiana jest z cywilizacj'llub pewnym wyrafinowaniem intelektualnym, którego przejawem sq wykształcenie, sztuka i literatura. Jest to pojęcie "kultury" w wqskim znaczeniu. Szersze pojęcie "kultury" używane jest przez antropologów społecznych i według nich jest ona podstawowym terminem na określenie sposobów myślenia. odczuwania i reagowania I Hofstede 2000, s. 391. W tym rozumieniu pojęcie to obejmuje nic tylko działania wysublimowane. ale równici. sferę zwyklych codziennych zachowali, takich jak sposób pozdrawiania się, okazywania lub skrywania uczuć, zachowa' nic fizycznej odległości w kontaktach z innymi, dbalość o higienę osobist,! itp. Kultura stanowi organizację przedmiotów, czynności, idei i sentymentów (uczuć. przez. środowisko społeczne.. I POL I t\'1 i kulowsk i Pomor~ k i 1999. s. 75), IFi skL' ItJl)9, s. 9 J --% l, IStall k kw ie/. 19'j1), s, I)O~ 11 () I, [Glimon: 199XI.ISmith IlJ9H]..

(3) Uwa nm kowa 11 ia kul turOli'C Jilll kl :Jol/owa II ia z.espol(jw. i postaw) uzależ.nioną od swoistego posługiwania się symbolami, przy czym symbol to jakiś obiekt, któremu znaczenie nadaj'l ci, którzy nim się posluguj'l [White 1975, s. 343[. Najważniejszą i najbardziej charakterystyczną formą symbolicznego zachowania się jest język. Rozwój kultury przebiega równolegle z rozwojem czlowieka, jednakże według własnych zasad i regul. Wlaściwe jej elementy wzajemnie oddziałują na siebie, tworząe nowe układy i całości. Niekiedy pojawiają się nowe elementy, a zanikają stare. Proces ten ma charakter postępowy, ponieważ z biegiem czasu osiąga się coraz skuteczniejsze środki przystosowania i kontroli nad środowiskiem [White 1975, s. 342]. Istotnymi czynnikami rozwoju kultury S'l: ilość energii zwi'lzanej, przypadaj'lcej na osobę oraz środki wiązania tej energii. Dotyczy to zarówno sprawności narzędzi i maszyn,jak i społecznej organizacji ich zastosowania. Pocz'Itkowy rozwój gatunku ludzkiego następowal w obrębie jednego kontynentu i na podstawie tych samych zasad. Oznacza to, że ówczesna kultura dla poszczególnych plemion byla wspólna. Późniejsze różnicowanie wykorzystywanych narzędzi i zasobów, bytowanie w odmiennych warunkach środowiskowyeh i przyrodniczyeh doprowadzily do pojawienia się róż.nic w kulturach poszczególnych szczepów, plemion czy też narodowości. Na przykład zupełnie inne warunki ksztaltowały kolektywistyczne postawy JapOJiczyków, a inne indywidualistyczn'l tradycję mieszkańców Stanów Zjednoczonych [Sikorski 1998, s. 158]. Ciężkie warunki uprawy ryżu na skalistych, malo urodzajnych, wulkanicznych terenach Japonii, wymagające skomplikowanych urządzeń nawadniających oraz systcmu zabezpieczeń przed klęskami żywiołowymi, wyrobiły nawyk i przekonanie o potrzebie wspólnego wysiłku i współpracy, nie tylko ezlonków rodziny, ale również wszystkich mieszkańców danego regionu. W Stanach Zjednoczonych zaś osadnictwo na rozległych obszarach prowadziło do znacznego rozproszenia przestrzennego ludności, co zmusza lo do liczenia tylko na własne sily. Przetrwanie jednostki by lo zależne oc! jej indywidualnej inicjatywy, odwagi, pomysłowości i skłonności do ryzyka.. 2. Kultura pierwotna Pierwotni ludzi żyli w niewielkich, najczęściej rodzinnych i przyjacielskich grupach. Prowadzili koczowniczy tryb życia, a podstawowymi zawodami było zbieractwo i łowiectwo. W obliczu stałej konieczności wspólnej obrony przed wrogimi sąsiadami wewnętrzne współzawodnictwo schodzi na dalszy plan ILoorenz 1995, s. 154]. Ta niewielka społeczność mężczyzn i kobiet z konieczności tworzy zaprzysiężoną wspólnotę, "I przyjaciółmi w najprawdziwszym tego słowa znaczeniu. Walki z otoezeniem o byt wlasnego społeczetlstwa były bardzo częste, tak że prawdopodobnie każdy niejednokrotnie ratował drugiemu życie. W takich warunkach wewnątrzgatunkowa agresja została skierowana na zewnątrz, ku nie-.

(4) ReJ/ata Willkh!r, Da1liel Gach. przyjaznemu otoczeniu. Wykorzystywane narz, dzia są prymitywne i wymagają wielkiego wysilku fizycznego. Język rozwija się. ksztaltują się nowe pojęcia i zwroty. Moi.na przypuszczać . że utrwaleniu ulegly wówczas pewne "cnoty". które maj'l wartość niezależ nie od danej kultury i wykazują pewną uniwersalność. np. odwaga. wierność przyjaź ni. milość bliźniego. ofi arność. gotowość niesienia pomocy. szacunek i posluszellstwo IEibl-Eibcfsteldt 1995 . s. 173/ . Wykonywanie pierwszych zawodów. jakimi byly lowiectwo i zbieractwo. wymuszalo na ludziach tworze nie niewielkich zes polów. licz'lcych prawdopodobnie od piętnastu do czterdziestu czlonków w rÓŻnym wieku IKepner. Tregoe 1997. s. 16J. Mlodszc osoby uayly się od starszych i bardziej d oświadczonych poprzez bliski kontakt i obserwację. Charakte rystyczne dla tych pierwszych le'polów byly: blisko ść czlonków. silne poczucie jedności i wzajemna wymiana spostrze żeń oraz wlasnych przemyśleń poszczególnych czlonków poprzez tzw. głośne myś lenie. W ten sposób zwiększali oni swój zasób wied zy. Dodatkowo dochodzi li do wspólnego rozumienia pewnych poję ć lub tworzyli nowc. Ich język byl żywy . zmienia I s ię. byl ci')gle wzbogacany. Poprzez wspólne dośw iadczanie rÓŻnyc h przeżyć oraz wspólne ich definiowanie czlonkowie zcspolulowieckiego funkcjonowali jak jeden doskonaly organizm . Aby zapewnić sobie ciszę . stworzyli prosty język znaków. To postępowanie przyczy niło się do tego, że w swojej pracy os i'lg nęli wysoki stopieli koordynacji i wspólpracy. a wlaściwa informacja docierała bez żadnych przeszkód do celu . Ponadto każdy nic tylko znal swoje zadanic. ale potrafii szybko przekazać innym niezbędne inf()rmacje. tak że przywódca nie nlllsial wydawać niepotrzebnyc h poleceń . Te pierwotne zespoly porównywane s~ do wspólpracuj'lcych ze sob" komputerów. Każdy z nich jest odpowiednio zaprogramowany, wyposażony we wla śc iwe rozkazy i instrukcje. a int()rmacje przesylane między nimi docieraj" we właściwym momencie do wlaściwego adresata i nie zawieraj" zbędnego .. baga ż u" IKepner. Tregoe 1997. s. 17] . Uważa się. że późniejszy rozwój i rÓŻni cowanie się języka oraz pojawienie się nowyc h zawodów (szczególnie rolnictwa) sprawily. że to poczucie zcspolowości i umiejętność tworzenia jedności zostaly zapomniane. a ludzie już nigdy potem nie potrafili zbudowa ć tak sprawnie dzialaj~cych zespołów.. 3. Wybrane aspekty zarzqdzanla multlkulturowym. zespołem. Zarówno w teorii. jak i praktyce zarZ<ld zania przeważaj'l opinie. że zróżni cowanie zespolu w pozytyw ny sposób wplywa na zwiększenie potencjalu jego efektywności. Równocześn ie podkreśla się jednak. że zróż.ni cowa nie takie może (chociaż się. nie musi). zes polu oraz. s tanowić. zaklócaj ący. jego. czynnik. póżniej sze. u(rlldniaj~łcy. proces formowania funkcjonowanie [Glilllore 19981..

(5) U\'vartmkowania ku/rumll '(' ". ~:..c. W zwiilZku Z powyższy m w szerszym kontekScie zarzijdzania zasobami ludzkimi od pewnego czasu mówi się o konce pcji zarz<}dzania różnorodnością. Jak podaje M. Amstrong (cyt. za: R. Kand" la i J Fullerton). podstawą tej koncepcji jest akceptacja faktu. że pracownicy różni'l się międ zy sobą, przy czym różnice te mogą , ale ni e muszą, być wiu"czne IAmstrong 2001, s. 690]. Samo za rządzanie różnorodnclśc iij oznacza docenianie i wykorzystywanie różni c pomiędzy lud źmi w sposób pozwalaj'lcy na lo. by wszyscy pracownicy wykorzystywali mak symalnie swój pOlCfl(jal i zwiększali swoje za'lI1 gażowa nie w sprawy firmy, przyczyniaj,!c się do wzrostu jej produktywności . Według LS. Smitha charakterystyki zróżnicowania zespołu moż na dokonać uwzględniając m.in. takie kryteria,jak: wiek, płeć. wykształcenie kierunkowe, doświadczenie zawodowe, przekonania religijne, status społeczny, pelnione role rodzinne. pochodzenie rasowe, pochodzenie narodowe ISmith ł9 98 1 . W ci'lgu ostatnich dzie s ięciolec i ranga tego ostatniego czy nnika w znacz;lc)' sposób wzrosła . Jest lo m.in. efekt w z możonego prze pl yw u sily roboczej w skali naro dowej na skutek globalizacji i zmniejsza nia s i~ krajowych rynków pracy. Podejmuj"c próbę zdefiniowania zespołu mu Iti kulturowego, nal eży zw rócić uwagę , że różnice w kulturze reprezentowanej przez poszczególnych czlonków danego zespołu mogą być spowodowane zarównO przynależności" do różnych narodów, jak i wpływem indywidualnych cech danej jednostk i, takich jak wiek i pleć oraz przynależ ność religijna. etniczna czy teź klasowa. Choć O. Hofstede zwraca uwagę , że decydujijca jest kultura n:"odowa I Hofslede 20()(), s. 53 - 55]. to w wypadku zespołów nie można pomijat· róż nic kulturowych wynik:0ących z pozostałych czynników. Zespolem Illultikulturowy m można zatem na zy wać taki, w którym przynajmniej jeden z jego członków reprezentuje kulturę wyraźnie odróżniającą się od pozostalych, bez względu na przyczynę tej różni cy. Według M.J. Olimorc zróżn icowanie kulturowe może okazać się niezwykłe korzystne przy rozwiąz ywa niu przez zespól zad ań () wysokim stopniu trudności wymagaj:lcych podejśc ia innowacyjnego lOlimore 19981 . Dzięki z róż nicowaniu kulturowemu zespól osi'lgnijĆ może bowie m znaczn ie wyższ:} kreat yw no ść od zespolów "homogenicznych" kulturowo, a przez to może mie ć rów nież lepsze jakościowo pomysły. Zrói.nicowanym pod względem kulturowym zespolom nie należy jednak powierzać do realizacji zadali powtarzalnych i rutynowych. Zróżnicowanie kulturowe, ił co za tym idzie, odmienne wzorce komunikowania się utrudniają znacznie współpracę. Porozumiewanie się pomięd zy czł onkami zespołu napotyka wicie problemów. wsk ulek czego ulrudnione zostaje wypraco· wywanie nawel zupełnie prostych kompromi sów, niezbędnyc h do prawidIowego funkcjonowania zespolu . Punktem wyjścia w tworzeniu oraz kierowaniu zespołem mult ik ulturowym, w którym różnice wynikaj ~, z różnych narod owości jego członków, powinno być poznanie i analiza ogólnych różnic występujqcych pomięd zy kulturami narodowymi. Dzięki temu moż liwe jest póżniej sze szczegółowe rozpoznanie.

(6) Renata Winkler, Daniel Gach. typów kultur reprezentowanych przez uczestników pracy zespołowej i podjęcie działali służqcych integrowaniu poszczególnych osób. Ta anałiza może być prowadzona na podstawie wymiarów kultury, czyli pewnych jej aspektów, dła których możliwe jest przeprowadzenie pomiaru, co pozwała na okreśłenie pozycji danej kultury wobec innych kułtur. Wyróżniane przez G. Hofstede'a podstawowe wymiary kultury to IHofstede 20()(), s. 511: - kołektywizm i indywidualizm - społeczeństwa kołektywistyczne to te, w których dobro grupy przedkładane jest nad dobro jednostki, łudzie od momentu narodzin należą do siłnych i spójnych grup, indywiduałistyczne dobro jednostki przedkładane jest nad dobro grupy, więzy między jednostkami są luźne i każdy ma na uwadze głównie siebie i swoj'l najbliższą rodzinę; - kobiecość i męskość - "męskość" to cecha tych społeczeństw, w których role społeczne pici s,! klarownie określone, tzn., że od mężczyzn oczekuje się asertywności. twardości i nakierowania na sukces materialny, a od kobiet - skromności, czułości i troskliwości o jakość życia; "kobiecość" charakteryzuje te społeczeństwa, w których role społeczne obu płci wzajemnie się przenikaj'l, tzn., że zarówno od mężczyzn,jak i od kobiet oczekuje się skromności, czułości i troski () jakość życia; - dystans władzy - zakres oczekiWali i akceptacji dła nierównego rozkładu władzy, wyrażany przez mniej wpływowych (podwładnych) członków instytucji (podstawowych struktur społecznych) lub organizacji, informuje o rełacjach zależności w danej kulturze; mały dystans władzy oznacza, że jednostronna zależność podwładnych od przełożonych jest zast,!piona współzałeżnością, charakteryzującą się siln'l potrzebą konsultacji; - unikanie niepewności - stopieli zagrożenia odczuwany przez członków danej kultury w obliczu sytuacji nowych, nieznanych łub niepewnych; uczucie to wyraża się m.in. stresem i potrzeb 'l przewidywalności, która może być zaspokojona przez wszelkiego rodzaju prawa, przepisy i zwyczaje. Na podstawie wyróżnionych wymiarów kultury, jej badacze opracowują różnego rodzaju wskaźniki, modele i typołogie obrazujące rÓŻnice między krajami lub systemami społecznymi [Hofstede 20001. [Hampden-Turner, Trompenaars 2000]. Te typologie i modele, uzupełniaj,!c się, dostarczają podstawowych informacji umożliwiających okreśłenie wzajemnych relacji zarówno pomiędzy poszczególnymi członkami zespołu, jak i jego kierownikiem. Dodatkowo osoba odpowiedzialna za tworzenie i funkcjonowanie zespołu może uzyskać wyjściowe dane pozwal,uące jej na poszukiwanie szczegółowych informacji opisujących warunki efektywnego współdziałania, wyboru właściwego styłu zarządzania, wzorców motywowania, skutecznego komunikowania się (werbalnego i nicwerbalnego), prowadzenia negocjacji itp. Jak zauważa M. Bratnicki, "utrzymywanie i zespołenie sprzeczności jest warunkiem koniecznym prawidłowego kształtowania rozwoju przedsiębiorstwa" I Bratnicki ł996, s. 90]. Multikulturowc zespoły muszą więc wykorzystywać.

(7) U~varunkoH'ania. kulturowi) Junkt:iOlJ(JH'unia ::.eSfJo/tiw. celem zwiększenia produktywności i nauczyć się minimalizować powodowane przez nie zaburzenia [Glimore 1998]. Zdaniem L.S. Smitha trwałość "zrośnit;cia się" kultury z człowiekiem sprawia, że nie istnieje jasny i prosty przepis na wspólpracę w zróżnicowanej pod kqtem kulturowym grupie [Smith 1988]. Wedlug M.J. GlinlOre podjęcie pewnych kroków pozwala jednak na efektywne ominięcie barier zwiqzanych z występuj~lcą w zespole różnorodności q kulturow~1 [Glimore 1998[. By móc stymulować wysokij. swoje. zróżnicowanie. wydajność zespołu. menedżerowie, według. tego autora.. muszą:. - dobierać czlonków zespoI u pod kqtem ich zdolności do przyjęcia postawy zadaniowej. - wyraźnie wyodrębnić i przedstawić cel zespolu. .' . - rozpoznae. rozmee, - każdemu członkowi zespołu przyznać (takie same) równe względem siebie . . uprawmema, - promować wzajemny szacunek względem siebie czlonków zespolu, - uwzględniać zewnętrzne "sprzężenia zwrotne" procesu komunikowania się. Jak okazuje się, dobór czlonków zespolu wylqcznie pod bitem posiadanego przez nich wykształcenia i doświadczenia zawodowego okazuje się niewystarczający. By kulturowe zróż.nicowanie zespolu nie stanowilo czynnika destabilizującego pracę calej drużyny - np. z uwagi na rakt, że ludzie w większym stopniu koncentrują się na różnicach, barierach i nieuniknionych konfliktach, jakie niesie z sobą taka wspólpraca, niż na samym dzialaniu - konieczne jest nastawienie zadaniowe wszystkich czlonków drużyny. Dzięki temu ludzie skupiają się na realizacji powierzonych im projektów, starając się możliwie szybko uporać się z ewentualnymi trudnościami. Jak wykazuje praktyka, zapoznanie wszystkich czlonków zespolu z jasno (precyzyjnie) i jednoznacznie określonym celem działania w znacznej mierze przyczynia się do zmniejszenia uprzedzel\ i wzrostu wzajemnego szacunku pomiędzy czlonkami drużyny. Rozpoznanie różnic wiąże się z ograniczonym zrozumieniem ludzi dla innych kultur i ich wplywu na postawy oraz zachowania jej członków. Postulat ten oznacza, że nie należy w żadnej mierze ignorować lub też minimalizować znaczenia różnic kulturowych. Większość barier występujących w procesie komunikowania się międzykulturowego wynika wlaśnie z ich ignorowania lub bagatelizowania. Nasza edukacja stwarza wprawdzie podstawy wolności od uprzedzeń i uznania profesjonalnych kodów i standardów, jednak przeciętny poziom uświadomienia pracowników w aspekcie różnic kulturowych jest bardzo ograniczony [Glimore 19981. Znajomość kulturowych uwarunkowaJ\ stanowi pierwszy krok w kierunku wypracowania efektywnej wspólpracy multikulturowej, ominięcia barier, jakie niesie z sobą jej perspektywa [Smith 1998]. Propozycja przyznania równych uprawnień (kompetencji) każdclllll czlonkowi zespołu multikulturowego ma zapobiec zdlawieniu inicjatywy czlonków.

(8) Renata Winkler, Daniel Guch przynależnych. do odmiennego obszaru kulturowego niż. ten, do którego należą dominuj'lce w zespole osoby. Ponieważ zespoły zasadniczo tworzą lepsze rozwiązania. gdy w ich generowaniu uczestnic,,} wszyscy członkowie, należy położyć silny nacisk na zapewnienie stosownych warunków do rozwinięcia się pełnych. form kooperacji. W tym aspekcie równouprawnienie stanowi warunek. konieczny. Kolejnym krokiem powinno być kształtowanie własnej kultury zespołu opanej na wzajemnym szacunku wobec siebie jego członków. W tym celu nacisk położyć nałeży na wspólpracę w zespole. na podejmowanie wysilku zmierzaj'lcego do zrozumienia odrębności kulturowej pozostalych czlonków. oraz promować działania zmierzajqce do wzmocnienia wśród członków zespołu nastawienia zadaniowego. Budowanie wzajemnego zrozumienia i zaufania jest podstawą. wspólpracy i powinno być realizowane poprzez IHiggs 1996, s. 40]: - budowanie zaufania w wyniku wykorzystania narzędzi dostępnych w ramach poszczególnych kultur oraz wynikających z różnic kulturowych, - rozwijanie wiedzy na temat wplywu rÓŻnic kulturowych, zmian w zarządzaniu wynikających z dopasowania kulturowego itp., - rozwijanie wlasnych umiejętności w zakresie identyfikowania zachowa I] wynikających z różnic kulturowych, ich adaptowanie do rozwiązywania problemów itp. Uwzględnienie zewnętrznych "sprzężel\ zwrotnych" odnosi się do wlączenia w proces komunikowania się pomiędzy członkami zespołu informacji dotyczących samego zespolu, mających źródlo poza nim, tzn. pochodzących z zewnątrz, w szczególności od menedżera. Z uwagi na fakt, że informacje takie pozwalają grupie spojrzeć na siebie jako na pewną calość, przyczyniają się one tym samym do zwiększenia zaufania do wspólnie podejmowanych decyzji.. 4. Podsumowanie Szeroko rozumiana kultura wpływa na poszczególnych ludzi, na ich postawy i zachowania wobec innych. warunkując jednostkę zarówno na poziomie świadomości, jak i podświadomości. Ze względu na pracę zespołową wplyw ten może być zarówno pozytywny, jak i negatywny. Kultury kolektywistyczne niejako przygotowują czlonków danych spoleczclistw do wspólnej pracy w jednym zespole, natomiast kultury indywidualistyczne kreują wartości indywidualnej przedsiębiorczości i pomyslowości. Należy jednak pamiętać, że to w kraju o wybitnie indywidualistycznej kulturze, jakimi są Stany Zjednoczone, "odkryto" pracę zespolową. Co prawda, odpowiednie nastawienie Japończyków sprawiło, że bardzo szybko przyswoili sobie tell "wynalazek", propagowali i rozwijali go. Dlatego też obecnie inne kraje uczą się od nich, m.in. sami Amerykanie staraj'l się zaadaptować japońskie rozwi'lzania w tej dziedzinie. Omówione ogólne.

(9) Uwarllnkm<l'GII;a II. ul turoWi' j;",k (j O/lowa,,;a. zasady pracy w zespole międzykulturowym nie stanowią gotowego sposobu na rozwiązanie wszystkich problemów zwi'lzanych z występuj'IC'J w zespole różnorodności4 . Mogą jednak i daj'I pewne podstawy do wykształcenia się kultury wlasnej zespolu , skutecznie i sprawnie rad"Iccj sobie z barierami wynikającymi z odmiennych uwarunkowaJi kulturowych jego czlonków.. LIIeralura Amstrong M. 12001 I, lM, ,,d:.(lnie :1I.\Obllmi /III/:.kimi, Dom Wydawniczy ABe, Oficyna Ekonomiczna. Kraków. Brutnicki M. [1996"], O praklycz.twj potr::.ebie :.ar::.ąd::.anie nud:.wyc:ajnego. Zeszyty Naukowe AE wc Wrocławie. Wrocław, nr 725. Eibl -Eibcfslclut I. 119951. Milo.'i"( : i lIiellowi.\!( Iw:1 AntTopologia kult11Towa . WyluJr tekstów, wybór i oprac. D. Tomaszewska. J. SI':lTarlczyk. WSP, Olszlyn. Fi skc J. [19991. Wprowad:('lIie do hadmi mu.l komunikowaniem . Wydawnictwo Astrulll. Wrocław.. Glimorc M.J . 11998]. In '/lw e. .,Crcdit Union Mamagement". Madison, vol. 21. June (wersja elektroniczna artykułu z internetuwej bazy danych Pro-Quesl) . H'llnpden -Thrncr C .. Trompcnaars A. llOnOI . Siedl'm kulflIT kapitalizmu. Dom Wydaw-. niczy ABC, Oficyna Ekunomiczna, Kraków. Higgs M. 119961. Overcomillg tli" Problem s ol Cultural DU!en'llces 10 Esrablish Success for Imanatjonal Manageme/lt Tc.'llIll.\". ,.Team Performance Managclnent: An International Journal". nr I. I-Iorstcde G. 120001. KulTury i orgul/i:ucje. ZaprogTamowanie umyJlu. PWE. WarsZ;lwa. Kepner C.H., Trcgue 8.B. II9971. Tli" Nell' Rariolla/ Manalla. Ali Updared Edirionjilf a New World. Princeton Rcscarch Press. Princeton, New Jersey. Loorcnz K .Z. [1')95]. Tak zwane :'/0. HiSTOria 1l11turalllll agre.\ji Iw:.! Antropologia kulrurawa. Wybrjr tekstó'H'. wybór i oprac. D. Tomaszewska. J. Starańczyk, Wyższa Szkoła. Pedagogiczna, Olsztyn. Mikulowski Pomorski J. 119991, Komunikacja m;ł't/zykulturowa. Wpruwad:.enie. AE w KrakOWie, Kraków. Sikorski C.119981, Lwl::.ie I!owej orgalliz(uji. Wzory kultury orgalli:acyjnej wysokiej tolerancji niepel1'lIw:ci, Wydawnictwo Uniwersytetu tódzkicgo. ł..,ódź. Sikorski C.120001, O pOlT::.t!bie indywidllali:ml/ w pracy zl~spolowej Iw:1w.\pótczesne lelJdellcje IV :'l1Tządzaniu . Teoria i I)raktyka . pod red . A . POlockiego, WSPiZ, Chrzanów. Smith L.S. il99XI, Trends in MII/ticII/tllralislIJ ill Hea/th Care, "Hospital M"tcrial Management Quartcrly". RlH.:kvillc. vol. 20, August (wersja elektroniczna artykułu. z internetowej bazy danych Pro -Qucs!). Stankiewicz 1. 119991. KOI1l/tllikml'lll1jl' .,.j". 1\ '. orglllliz..m ji. Wydawnictwo ASlrull1 ,. Wrocław .. Stcphan W.G ., Stephall C.W. IIlJ991. Wywil'rtlllie wplywu pr:.e: grupy. P.\")"cl/Olog;a relacji, Gdallskic Wydawnil.:two Ps)'chologi<.:zll(·, Gdallsk ..

(10) Renata Winkler, Daniel Gach Whitc L.A. 119751. Rozwój kultury Iw:] Element)' tforU sOfj%gicz.n)'ch. Materia/y do dz.il~jów wspóh'zesnej SO(:j%gii z.achodniej, W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki (wybór), PWN, Warszawa. Zbicgic!l~Maciąg L.11999J. Kultura w organiz.acji./denty{ik(l(ja kultury ZllafIych.flrrn, Wydawnictwo Naukowc PWN, Warszawa.. Cultural Faclor. Governing Groups Behaviour This arIicle conducts a brief discussion of the influence 01' culture on the behaviour ot' individuals and lays particular clllphasis on group bchaviour. II also Inoks al Ihe influence ol' cullure of origin on thc formation of values such as courage, loyalty, love for one 's fcllow man, willingness to make sacrifices, willingness lo help olhcrs, and respecl and obcdicncc. Thc final part ol' Ihe articlc scts out mcthods for managing Illulticultural tcams..

(11)