Skuteczność zabezpieczenia kredytu przez poręczenie : sondaż empiryczny na podstawie badań własnych

Pełen tekst

(1)Zeszyty Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Naukowe Problemy społeczne, polityczne i prawne. 870 Kraków 2011. Magdalena Frańczuk. Katedra Prawa Publicznego. Skuteczność zabezpieczenia kredytu przez poręczenie. Sondaż empiryczny na podstawie badań własnych 1. Wprowadzenie Niniejsze opracowanie stanowi wynik badań ankietowych przeprowadzonych w celu zweryfikowania hipotezy zakładającej, że umowa poręczenia w stosunkach z bankami staje się przeżytkiem kulturowo-prawnym. Praca z założenia jest osadzona w realiach życia społecznego. Oparta jest na ankietach opracowanych specjalnie na potrzeby zweryfikowania podanej wyżej hipotezy. Ponieważ zarówno badania, jak i opracowanie ich wyników stanowią w pełni niezależny od innych opracowań materiał, w pracy nie odwołano się do opracowań innych autorów. Przy opracowaniu ankiet wykorzystano program statystyczny Statistica Pl 6.0 firmy StatSoft, w tym moduł: „Podstawowe statystyki i tabele”. Celem weryfikacji hipotezy, że dwie analizowane próby pochodzą z różnych populacji, posłużono się nieparametrycznym testem dla prób niezależnych U Manna-Whitneya. Wyliczono również korelacje porządku rang Spearmana. Do oceny wpływu wybranych czynników na uzyskiwane odpowiedzi posłużono się testem χ2. Jako poziom istotności przeprowadzonych analiz przyjęto α = 0,05. Na postawie uzyskanych wyników poddanych analizie sformułowane zostały końcowe wnioski. Ankiety dotyczyły skuteczności (efektywności) podanych w nich rodzajów zabezpieczeń. Zostały przeprowadzone wśród studentów Wydziału Prawa i Administracji UJ na grupie liczącej 50 osób głównie z trzeciego roku prawa..

(2) 146. Magdalena Frańczuk. Celem badania było sprawdzenie, jakie zabezpieczenia według respondentów są najkorzystniejsze dla kredytodawcy. Respondenci stanowili w niniejszym badaniu potencjalną grupę kredytobiorców kredytów studenckich, a zatem także osób, od których będzie wymagane przedstawienie zabezpieczenia. Poza tym skierowanie ankiety do studentów prawa, którzy przynajmniej w większości musieli się spotkać w toku studiów z instytucją poręczenia, powinno jeszcze lepiej zobrazować celowość stosowania poręczenia jako zabezpieczenia kredytów bankowych. Respondenci mieli dokonać wartościowania podanych rodzajów zabezpieczeń i przyporządkować im wartości od 0 do 9; a więc ocenić, które z podanych zabezpieczeń są według nich najkorzystniejsze dla banku w wypadku dochodzenia roszczeń. Przy każdym z podanych rodzajów zabezpieczeń respondent miał więc zaznaczyć właściwy według niego stopień skuteczności danej instytucji. Skala przyjęta w badaniu mieściła się pomiędzy 0 a 9 punktami. Odpowiednio: 0 punktów oznacza brak skuteczności, instytucję niemającą znaczenia i nieefektywną, a 9 punktów – najwyższą skuteczność danego rodzaju zabezpieczenia, zabezpieczenie dające największe prawdopodobieństwo spłaty wierzytelności, najbardziej pożądane. Nie było powiedziane, że każdemu z dziesięciu wymienionych rodzajów zabezpieczeń może być przyporządkowana tylko jedna cyfra ze skali, tak więc respondent mógł przyporządkować według swego uznania kilku zabezpieczeniom tę samą wartość, czyli tyle samo punktów ze skali mogło przypaść kilku podanym instytucjom.. 2. Charakterystyka badanej populacji Na 50 przeprowadzonych ankiet płeć określiło 46 respondentów. W badanej grupie było 16 mężczyzn i 30 kobiet. Wiekowo badana populacja podzieliła się na trzy grupy: osoby w wieku 18–20 lat stanowiły 11%, osoby mieszczące się w przedziale 21–25 lat stanowiły 83%, a osoby z przedziału 26–35 lat – 6%. Jako 100% przyjęto liczbę 47 osób, ponieważ 3 osoby na 50 badanych nie podały wieku. Co do wykształcenia, 4% osób (dwóch studentów) podało wykształcenie zawodowe średnie, 90% wykształcenie ogólne średnie, a pięć osób, czyli 6% ogółu badanych, wykształcenie wyższe, co świadczy o tym, że prawo jest ich drugim kierunkiem studiów. 10 osób (20% badanych) podało, że osiąga dochody i mieści się w najniższej grupie podatkowej. Na pytanie o wykonywany zawód na 50 studentów 5 osób podało następujące odpowiedzi: prawnik, doradca klienta, biznesmen, urzędnik, menedżer. Przed przystąpieniem do właściwej analizy porównano testem nieparametrycznym U Manna-Whitneya grupę mężczyzn i kobiet i nie stwierdzono pomiędzy udzielonymi odpowiedziami różnic statystycznie istotnych. Dlatego.

(3) Skuteczność zabezpieczenia kredytu…. 147. wszystkie wyniki badania podano dla całej populacji bez rozróżniania na kobiety i mężczyzn. Nie wystąpiły też różnice statystycznie istotne w poszczególnych odpowiedziach w powiązaniu z płcią, wiekiem czy wykształceniem respondentów. Stwierdzono, że badana populacja jest jednorodna.. 3. Omówienie wyników przeprowadzonego badania Analizie poddano przedstawione w punktach od a do i rodzaje zabezpieczeń: a) poręczenie osoby fizycznej według prawa cywilnego, b) poręczenie przez fundusz poręczeniowy, c) poręczenie wekslowe, d) ubezpieczenie kredytu, e) zastaw na majątku ruchomym na zasadach ogólnych lub bankowych, f) hipoteka zwykła lub kaucyjna, g) gwarancja innego banku lub osoby prawnej, h) przelew wierzytelności, i) inne – ukształtowane w drodze consensusu z klientem banku bądź instytucji kredytowej. Po przyporządkowaniu przez respondentów wartości od 0 do 9 poszczególnym rodzajom zabezpieczeń ich hierarchia przedstawiała się tak, jak zobrazowano to na rys. 1 i 2. 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0. 0. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Rys. 1. Poręczenie osoby fizycznej według prawa cywilnego Źródło: badania własne.. 7. 8. 9.

(4) Magdalena Frańczuk. 148. inne. przelew. gwarancja. hipoteka. zastaw. ubezpieczenie. weksel. fundusz. 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0. poręczenie. Na rys. 1 na osi x zaznaczono wartości od 0 do 9, które respondenci mieli do dyspozycji, oceniając skuteczność poszczególnych zabezpieczeń. Na osi y natomiast zaznaczono liczbę osób, które przyporządkowały podanemu rodzajowi zabezpieczenia daną wartość podaną na osi x. W przypadku poręczenia osoby fizycznej uregulowanego przez przepisy kodeksu cywilnego najwięcej osób określiło jego siłę w skali od 0 do 9 na 4 i 5 (w sumie 18 respondentów). Najwyższą podaną wartość – 5 podało 9 osób, co stanowi 18% ogółu badanej populacji. Na rys. 2 przedstawiono natomiast, ilu respondentów zaznaczyło maksymalną wartość (9) dla danego rodzaju zabezpieczenia.. Rys. 2. Najsilniejsze zabezpieczenia Źródło: badania własne.. Na postawie obliczonej średniej z wyników dotyczących przeanalizowanych zabezpieczeń można stwierdzić, że najbardziej cenionym przez respondentów sposobem zabezpieczenia kredytu jest ubezpieczenie. Na drugim miejscu uplasowała się hipoteka, na trzecim – gwarancja banku lub innej osoby prawnej, a na następnych kolejno: zastaw na majątku ruchomym, poręczenie wekslowe, poręczenie przez fundusz poręczeniowy, przelew wierzytelności, inne zabezpieczenia ukształtowane w drodze consensusu z klientem banku bądź instytucji kredytowej, na ostatnim natomiast miejscu znalazło się poręczenie osoby fizycznej na zasadach prawa cywilnego. Wyniki te zestawiono w tabeli 1..

(5) Skuteczność zabezpieczenia kredytu…. 149. Tabela 1. Ocena skuteczności zabezpieczeń Wyszczególnienie Ubezpieczenie. N ważnych. Średnia. Min. Max. 50. 7,56. 1. 9. 49. 7,39. 2. Hipoteka. 50. Zastaw. 50. Gwarancja. 7,52. 7,06. 9. 2,05. 1. 9. 2,35. 1. 9. 50. 6,96. 1. Przelew wierzytelności. 50. 6,48. 49. 6,33. Inne. Poręczenie cywilne. 50. 50. 6,82. 5,96. 2,13. 2. Poręczenie wekslowe Poręczenie funduszu. Odchylenie standardowe. 9. 1,86. 9. 2,09. 2. 9. 1,98. 1. 9. 2,10. 0. 8. 1,91. 2,10. N ważnych – liczba udzielonych w sumie dla danego pytania odpowiedzi przy populacji liczącej 50 osób; średnia – średnia z wartości od 0 do 9 przyporządkowanych poszczególnym rodzajom zabezpieczeń; min – minimalna wartość w skali od 0 do 9 przyporządkowana danemu rodzajowi zabezpieczenia przez respondentów; max – maksymalna wartość w skali od 0 do 9 przyporządkowana danemu rodzajowi zabezpieczenia przez respondentów.. Źródło: badania własne.. Na podstawie przedstawionych wyników badania ankietowego można jednoznacznie sformułować wniosek, że poręczenie cywilne zostało przez respondentów potraktowane jako najmniej skuteczny dla banku spośród podanych sposób zabezpieczenia kredytu. Za najbardziej efektywne respondenci uznali zabezpieczenia rzeczowe. Taki wynik wskazuje na zasadność postawionej we wstępie hipotezy mówiącej, że umowa poręczenia w stosunkach z bankami staje się przeżytkiem kulturowo-prawnym. Po analizie wyników zbadano korelacje pomiędzy poszczególnymi rodzajami zabezpieczeń. Korelacje dodatnie wystąpiły pomiędzy: 1) poręczeniem cywilnym a poręczeniem przez fundusz poręczeniowy (przy p = 0,0003), 2) zastawem a gwarancją (przy p = 0,001), 3) zastawem a przelewem wierzytelności (przy p = 0,006), 4) poręczeniem przez fundusz poręczeniowy a poręczeniem wekslowym (przy p = 0,007), 5) funduszem poręczeniowym a gwarancją (przy p = 1,015), 6) hipoteką a zastawem (przy p = 0,02), 7) hipoteką a przelewem wierzytelności (przy p = 0,03), 8) hipoteką a ubezpieczeniem (przy p = 0,05)..

(6) Magdalena Frańczuk. 150. Korelacje ujemne wystąpiły pomiędzy: poręczeniem cywilnym a hipoteką (przy p = 0,014), funduszem poręczeniowym a hipoteką (przy p = 0,003) oraz wiekiem a gwarancją (przy p = 0,014). +. poręczenie wekslowe. fundusz poręczeniowy +. poręczenie cywilne. +. –. przelew wierzytelności +. – ubezpieczenie. +. –. gwarancja. +. +. zastaw +. hipoteka. Rys. 3. Korelacje pomiędzy przedstawionymi rodzajami zabezpieczeń Źródło: opracowanie włsne.. Zauważone korelacje można pogrupować w dwa zbiory. Do pierwszego należy zaliczyć odpowiedzi dotyczące poręczeń. Osoby, które przypisywały poręczeniu cywilnemu wysokie wartości, równocześnie skłaniały się do podobnego wartościowania poręczenia przez fundusz poręczeniowy. Podobnie łączono poręczenie przez fundusz poręczeniowy z poręczeniem wekslowym. Respondenci wysoko wartościując poręczenie przez fundusz poręczeniowy, wysoko wartościowali także gwarancję udzielaną przez bank lub inne osoby prawne. Korelacje ujemne wskazują natomiast, że osoby opowiadające się za poręczeniem cywilnym, wartościując je wysoko, nisko wartościowały zabezpieczenie w postaci hipoteki zwykłej lub kaucyjnej. Również respondenci przypisujący wysokie wartości poręczeniom udzielanym przez fundusze poręczeniowe nisko wartościowali hipotekę. Uogólniając, osoby ceniące zabezpieczenia osobowe odmawiały wysokiej wartości zabezpieczeniom rzeczowym, i odwrotnie – respondenci ceniący zabezpieczenia rzeczowe nisko oceniali zabezpieczenia osobowe. Do drugiego zbioru zaliczają się więc odpowiedzi wysoko wartościujące zabezpieczenia inne niż osobowe. Osoby wysoko oceniające hipotekę równocześnie wysoko ceniły zastaw na majątku ruchomym, ubezpieczenie kredytu i przelew.

(7) Skuteczność zabezpieczenia kredytu…. 151. wierzytelności. Natomiast respondenci wysoko wartościujący zastaw równocześnie wysoko wartościowali gwarancję i przelew wierzytelności. Wystąpiła także korelacja ujemna pomiędzy wiekiem a zabezpieczeniem w postaci gwarancji banku lub innej osoby prawnej. W tym przypadku im starszy był respondent, tym niższą wartość przypisywał gwarancji.. 4. Wnioski Wyniki przeprowadzonej ankiety dotyczącej stopnia skuteczności poręczenia na tle innych wybranych zabezpieczeń obrazują, że poręczenie w badanej populacji jest najniżej cenionym sposobem zabezpieczenia kredytu. Celowo ankieta skierowana została do studentów jako potencjalnych kredytobiorców kredytów studenckich i tym samym osób, od których wymagane będzie przedstawienie stosownego zabezpieczenia. Przypisanie poręczeniu cywilnemu najniższych wartości wskazuje, że gdyby student (badanej populacji i populacji podobnych do badanej) miał zamiar starać się o kredyt studencki, w wypadku którego banki najczęściej stosują jako zabezpieczenie poręczenie osoby fizycznej według prawa cywilnego, to najprawdopodobniej takie zabezpieczenie przedstawi, ale nie będzie uważał go za korzystne dla banku. Dlatego też pożądane byłoby stosowanie w praktyce innych – lepszych zabezpieczeń kredytów, tzn. dających bankowi wyższe prawdopodobieństwo spłaty i łatwiej dostępnych dla studenta kredytobiorcy i jednocześnie w pewien sposób gwarantujących wywiązanie się przez kredytobiorcę ze zobowiązania. Wyniki badań przeprowadzone na podanej populacji wykazały, że hipoteza przywołana we wstępie w przypadku badanych respondentów jest prawdziwa i że umowa poręczenia w stosunkach z bankami staje się coraz mniej popularna. Załącznik. Wzór ankiety użytej w badaniach Przy każdym z podanych rodzajów zabezpieczeń proszę zaznaczyć właściwy według Pani/a stopień skuteczności danej instytucji w skali 0–9. Zabezpieczenie dotyczy kredytu/ pożyczki. a) poręczenie osoby fizycznej według prawa cywilnego  b) poręczenie przez fundusz poręczeniowy  c) poręczenie wekslowe  d) ubezpieczenie kredytu  e) zastaw na majątku ruchomym na zasadach ogólnych lub bankowych  f) hipoteka zwykła lub kaucyjna  g) gwarancja innego banku lub innej osoby prawnej  h) przelew wierzytelności .

(8) Magdalena Frańczuk. 152. i) inne – ukształtowane w drodze consensusu z klientem banku/instytucji kredytowej  Proszę zaznaczyć właściwe/wpisać: Płeć K/M Wiek: 18–20, 21–25, 26–35, 36–45, 46–55, 56–65, powyżej 65 Wykształcenie: podstawowe/podstawowe zawodowe/zawodowe średnie/ ogólne średnie/wyższe Dochody mieszczę się w grupie podatkowej: 18% 32% Zawód wykonywany: ……………………………………………………………………….. Powyższa skala służyć ma jako środek badawczy do pracy dotyczącej skuteczności zabezpieczenia kredytu / pożyczki w formie poręczenia cywilnego. Ankieta jest anonimowa.. An Empirical Study of the Effectiveness of Co-signing to Secure a Loan The paper is the result of questionnaire research conducted to verify the hypothesis that guaranteed contracts in relations with banks is becoming culturally obsolete. Working from this assumption is rooted in the realities of everyday life and is based on studies developed specifically to verify the above hypothesis. The paper is taken from the empirical section of the author’s unpublished Ph.D. dissertation: „The functioning of the guarantee in contemporary society – awareness and willingness to be the guarantor”. Both the research and the development of its outcomes are completely independent of other materials and studies. Studies by other authors are not used in the present work..

(9)