PRACA POGLĄDOWA
CZYSTOŚĆ MIKROBIOLOGICZNA RĘKAWIC PRZED UŻYCIEM
MICROBIOLOGICAL CLEANLINESS OF THE GLOVES BEFORE USE
✎
KATARZYNA MAJDA, SŁAWOMIR GONDEK Skamex Spółka z o.o. sp.k.STRESZCZENIE:
Zapobieganie zakażeniom krzyżowym ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeń-stwa pacjenta oraz poprawy jakości opieki zdrowotnej. Ponadto ogranicza koszty związane z powikłaniami w procesie leczenia i wydłużeniem pobytu w placów-ce. Częstość zakażeń zależy od rodzaju zabiegów diagnostycznych i leczniczych wykonywanych u pacjentów. Zgodnie z procedurami szpitalnymi do metod zapo-biegania zakażeniom krzyżowym należy higiena rąk oraz przestrzeganie zasad używania rękawic [1]. Okazuje się jednak, że w wielu przypadkach dostarczone do szpitala niesterylne rękawice diagnostyczne są już zanieczyszczone szcze-pami bakterii, np. z rodzaju Bacillus, Micrococcus czy Staphylococcus. Ten rodzaj kontaminacji należy uwzględnić przy doborze rękawic przeznaczonych do sto-sowania podczas wykonywania procedur u pacjentów z upośledzonym układem odporności.
SŁOWA KLUCZOWE: rękawice medyczne, zapobieganie infekcjom, jakość, strate-gia zrównoważonego rozwoju
ABSTRACT:
Cross-infection prevention is extremely imprortant for patient safety, health care quality improvement and also for economic reasons associated with treatment complications and extended length of hospital stay. The Infection rate correlates closely with the type of procedures. Hospital cross-infection prevention procedu-res involve hand hygiene and proper use of gloves [1]. It turns out that in many cases non-sterile exam gloves delivered to hospital are already contaminated with bacteria e.g. Bacillus, Micrococcus or Staphylococcus. This type of contami-nation should be considered when choosing gloves for patients with an impaired immune system.
KEY WORDS: medical gloves, infection prevention, quality, sustainability
m
Katarzyna Majda Skamex Spółka z o.o. sp.k.
ul. Częstochowska 38/52, 93-121 Łódź Tel.: 42 677 14 11 Fax: 42 672 40 10 katarzyna.majda@skamex.com.pl Wpłynęło: 14.03.2018 Zaakceptowano: 27.03.2018 Opublikowano on-line: 16.04.2018 Cytowanie: Majda K, Gondek S. Czystość mikrobiologiczna rękawic przed użyciem. Zakażenia XXI wieku. 2018;1(1):47–49.
Copyright by MAVIPURO Polska Sp. z o.o., Warszawa, 2018. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być powielana i rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób bez zgody wydawcy.
47
ZAKAŻENIA XXI WIEKU 2018;1(1)
48
© MAVIPURO Polska, 2018
W wytycznych PSPE (Polskie Stowarzyszenie Pielęgnia-rek Epidemiologicznych) za najważniejszy czynnik zapo-biegania rozprzestrzenianiu się zakażeń szpitalnych uznaje się higienę rąk. Ponadto do istotnych elementów prewencji zakażeń są zaliczane: minimalizowanie uszkodzeń skóry rąk oraz właściwe użycie rękawiczek ochronnych.
Rzadko pamięta się o tym, że część rękawic diagnostycz-nych niesteryldiagnostycz-nych stosowadiagnostycz-nych w szpitalu może być zanie-czyszczona bakteriami jeszcze przed użyciem. Badania ognisk kolonizacji śluzówkowej (oczy, gardło i stolec) bakterią Ba-cillus cereus na oddziale intensywnej terapii noworodków we francuskim Szpitalu Uniwersyteckim w Saint-Etienne wykazały obecność tej bakterii w dyspenserach kartonowych jednorazowych rękawiczek diagnostycznych. Kilka miesięcy później w tej samej jednostce została zarejestrowana koloni-zacja przewodu pokarmowego i przypadki zakażenia Clostri-dium perfringens pomimo braku pozytywnych hodowli tej bakterii ze środowiska szpitalnego [2].
Bakterie wyizolowane w przytoczonych badaniach były obecne w opakowaniach rękawic przed ich otwarciem. Bez względu na to czy drobnoustroje tworzą przetrwalniki, warunki przeżycia na powierzchni rękawic są wystarczają-ce, aby skażenie było niebezpieczne aż do momentu uży-cia rękawicy. Do skażenia powierzchni rękawic dochodzi po zakończonym procesie produkcji na etapie pakowania gotowego produktu w kartonowe dyspensery. Nadal w wie-lu fabrykach rękawice diagnostyczne są pakowane tylko ręcznie. Powodem zanieczyszczania rękawic jest bezpo-średni kontakt dłoni pracowników z wieloma rękawicami. Ze względu na często niski poziom przestrzegania procedur higienicznych oraz brak faktycznego wdrożenia procedur higieny rąk, zwłaszcza przez najtańszych producentów, ry-zyko otrzymania skontaminowanych rękawic jest relatyw-nie duże. Należy pamiętać, że w tropikalnych warunkach zapewnienie właściwej czystości pomieszczeń i systemów wentylacji gwarantujących odpowiedni poziom czystości mikrobiologicznej jest wyjątkowo kosztowne.
W niektórych dostępnych na rynku europejskim opako-waniach jest stosowany charakterystyczny sposób układania rękawic, co sprawia, że muszą one być pakowane ręcznie. Układanie rękawic w opakowaniu w taki sposób, że jedna rękawica pociąga za sobą kolejną, wymaga kontaktu dło-ni pracowdło-nika fabryki z każdą sztuką układanej rękawicy. Okazuje się, że tak pakowane rękawice są skażone częściej niż rękawice w klasycznych opakowaniach. Spośród losowo wyizolowanych próbek pobranych z opakowań do poje-dynczego pobierania rękawic od dołu aż z 80% hodowano bakterie Bacillus sp., Micrococcus sp. oraz Staphylococcus sp., natomiast odsetek pozytywnych hodowli z rękawic pobra-nych z opakowań klasyczpobra-nych nie przekraczał 30% oraz dotyczył wyłącznie Micrococcus sp. [3]. W związku z po-wyższym warto zwrócić uwagę na dostępne już na rynku rękawice, których proces pakowania jest w takim stopniu
zautomatyzowany, że eliminuje ryzyko kontaktu rękawic z dłońmi pracowników.
Nie należy zapominać, że niebezpieczne zakażenia wywo-łują nie tylko Staphylococcus, Enterococcus czy Clostridium, również bakterie z rodzaju Bacillus mogą powodować groźne w konsekwencjach infekcje. Według klasyfikacji stanowiącej załącznik do obowiązującego Rozporządzenia Ministra Zdro-wia z 22 kwietnia 2005 roku w sprawie szkodliwych czynni-ków biologicznych [4] bakterie rodzaju Bacillus (B. subtilis i B. thuringiensis) należą do drugiej grupy ryzyka. Wskazane gatunki charakteryzuje duża zdolność adaptacyjna do zmie-niających się warunków środowiska. Wykazano, że zakażenia szpitalne B. subtilis dotyczą zwłaszcza pacjentów z obniżoną odpornością, a zjadliwość tej bakterii jest związana z wy-twarzanymi przez nią toksynami oraz alergenami [5]. Bak-terie B. subtilis mogą m.in. powodować problemy gastryczne o charakterze gastroenterocolitis oraz infekcje ran [6].
Wybierając rękawice diagnostyczne, należy zwrócić uwa-gę na standardy potwierdzone certyfikatami dotyczącymi ich produkcji. Obecnie uznani producenci wdrożyli zło-żone systemy zarządzania jakością (ISO 9001, ISO 13485), zarządzania środowiskowego (ISO 14001), bezpieczeństwa i higieny pracy (OHSAS 18001 lub PN-N 18001) oraz sto-sują wysokie standardy etyczne (np. członkostwo w stowa-rzyszeniu BSCI – Business Social Compliance Initiative). Zgodność z przyjętymi założeniami wykazują audyty prze-prowadzane przez jednostki niezależne od producenta, a ich wyniki są potwierdzone odpowiednimi certyfikatami.
Do obowiązków producenta wdrażającego wymienione standardy należy m.in. stwarzanie bezpiecznego i higienicz-nego środowiska pracy oraz uświadamianie pracowników co do zasad obowiązujących na indywidualnych stanowi-skach pracy. Wdrożenie standardów jest istotnym elemen-tem szeroko rozumianej strategii zrównoważonego rozwoju.
PODSUMOWANIE
W zapobieganiu zakażeniom szpitalnym niezwykle istot-ne jest przestrzeganie procedur higieny rąk, zachowanie barierowości skóry oraz prawidłowe korzystanie z rękawic. Ze względu na występujące zanieczyszczenia mikrobiolo-giczne należy unikać rękawic pakowanych ręcznie w kar-tonowe dyspensery. Jeśli rękawice mają być użyte podczas kontaktu z pacjentami o szczególnej wrażliwości na czynniki zakaźne, np. na oddziałach intensywnej terapii, na blokach operacyjnych, oddziałach onkologicznych czy dziecięcych, należy brać pod uwagę sposób ich produkcji, pakowania i zarządzania jakością.
KONFLIKT INTERESÓW: Autorzy są pracownikami Skamex Spółka z o.o. sp.k.. W niniejszej pracy prezentowane treści są obiektywne.
49
© MAVIPURO Polska, 2018
PIŚMIENNICTWO
1. Larson EL. APIC guideline for hand washing and hand antisepsis in health care settings. Am J Infect Control 1995;23(4):251–269. 2. Berthelot P, Dietemann J, Fascia P i wsp. Bacterial contamination
of non steriled isposable gloves before use. Am J Infect Control 2006;34(3):128–130 [doi: 10.1016/j.ajic.2005.08.017].
3. Badanie czystości mikrobiologicznej rękawiczek lekarskich. 04.2017 – wyniki niepublikowane.
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawo-dowo narażonych na te czynniki. Dz. U. z 2005 r. nr 81, poz. 716 z późn. zm.
5. Kozajda A, Szadkowska-Stańczyk I. Bakterie Bacillus subtilis jako problem legislacyjny higieny pracy w Polsce. Medycyna Pra-cy 2012;63(1):91–96.
6. Beesemans K, Van Thielen A, Cossey V i wsp. Contamination of non-sterile gloves by Bacillus cereus and non-spore forming bac-teria. Journal of Hospital Infection 2010;76(Suppl. 1.)S50–S51 [doi: 10.1016/S0195-6701(10)60168-5].
