ZWALCZANIE BAKTERIOZY PIERŚCIENIOWEJ ZIEMNIAKA
– ZALECENIA PRAKTYCZNE
dr Andrzej Pawlak
Hodowla Ziemniaka Zamarte Sp. z o.o. – grupa IHAR Zamarte 33, 89-430 Kamień Krajeński, e-mail: hzz@zamarte.com
akterie są obecne w całym systemie produkcji ziemniaków
Bakterioza pierścieniowa ziemniaka
(Clavi-bacter michiganensis ssp. sepedonicus) jest
chorobą bakteryjną, bardzo zakaźną i trwałą, trudną do wyeliminowania. Z powodu polityki zerowej tolerancji na sprawcę stanowi ona główne ograniczenie produkcji nasiennej i jest ustawowo zwalczana w krajach UE, również w Polsce. Wykrycie bakterii w bul-wach i naci powoduje eliminację całego zbio-ru ziemniaków w miejscu produkcji i duże straty gospodarcze. Występują przy tym do-datkowe koszty pośrednie wynikające z li-kwidacji (utylizacji) ziemniaków, odkażania miejsc składowania, a także z negatywnego wpływu na handel i eksport.
Jest oczywiste, że najważniejszym źró-dłem infekcji są zakażone bulwy. Zakażenia są skuteczne, kiedy bakterie zostaną wnie-sione do tkanki przewodzącej podczas uszkodzeń ziemniaków w trakcie zbioru i przerobu.
Jednak największe niebezpieczeństwo porażone ziemniaki stwarzają dla zdrowych partii ziemniaków, i to w sposób pośredni (tzw. infekcja krzyżowa), zakażając wszyst-kie przedmioty, które miały wcześniej stycz-ność z zakażonymi bulwami w miejscu pro-dukcji i składowania ziemniaków (sortowniki, przenośniki, kontenery, worki, skrzynki, sa-dzarki, obsypniki, środki transportowe, kom-bajny itp.). Bakterie występują na ścianach przechowalni, w ziemi i w resztach ziemnia-czanych leżących na posadzkach, w uno-szącym się pyle, odpadach po przerobie, na drogach przemieszczania się ziemniaków podczas transportu, pojazdach przyjeżdżają-cych po odbiór sadzeniaków itd. Bakterie na tych powierzchniach, szczególnie w przyle-gających do nich wysuszonych tkankach ziemniaczanych, w zależności od rodzaju i porowatości materiału i w warunkach niskiej temperatury mogą przeżywać okres od 2 do
6 lat. Jeśli takich skażonych maszyn i urzą-dzeń użyje się w nowym cyklu produkcyj-nym, a zbiór zostanie umieszczony w nieod-każonych przechowalniach, z całą pewno-ścią nastąpi jego porażenie i utrata.
Bakterie przeżywają także przez długi czas na porażonych samosiewach ziemnia-ka, zakażając sprzęt. Ponadto bulwy uzy-skane z samosiewów mogą mieszać się z sadzeniakami albo ziemniakami towarowymi.
W walce z bakteriozą pierścieniową ziemniaka nie ma obecnie lepszego sposobu eliminacji choroby jak zachowanie wysokiej higieny i wymagań sanitarnych, utrzymanie czystości i stosowanie dezynfekcji w całym systemie produkcji ziemniaków kraju. Najważniejszym elementem ograniczającym tę groźną chorobę jest dezynfekcja.
Dezynfekcja – zasady
● Regularne i systematyczne czyszczenie oraz dezynfekcja wszystkich maszyn i wypo-sażenia oraz pomieszczeń wykorzystywa-nych na poszczególwykorzystywa-nych etapach produkcji ziemniaka.
● Dezynfekcję maszyn i wyposażenia po-winno poprzedzać dokładne wyczyszczenie i wymycie całej ziemi i innych pozostałości. Taka kolejność jest niezwykle ważna z uwagi na to, że ziemia i resztki organiczne mogą istotnie zredukować efektywność substancji odkażających. Dezynfekcja nie może zastą-pić czyszczenia.
● Podczas zabiegu odkażania płyn dezyn-fekujący powinien mieć kontakt z powierzch-nią przez co najmniej 10 minut. W pomiesz-czeniach zamkniętych najlepiej stosować fumigację. Powierzchnie, w zależności od ich porowatości, zawierają różną liczbę bakterii. W badaniach Uniwersytetu Płn. Dakota w USA liczba bakterii usuniętych z czyszczo-nych powierzchni (100 cm²) budynku prze-chowalni wynosiła (w tys. szt.): dla plastiku 0,1, betonu – 12,5, metalu – 13,9, drewna –
B
22,5, pomalowanego drewna – 34,3 i cegły – 75,5.
● Technika odkażania. Czyszczenie, mycie i dezynfekcja maszyn i urządzeń powinny być przeprowadzane w sposób systema-tyczny, rozpoczynając od ich wierzchołka i od wnętrza do płaszczyzn zewnętrznych w dół. W wypadku przyczepy transportującej ziemniaki należy:
1. oczyścić całą przyczepę z brudu i resz-tek ziemniaczanych, używając na przy-kład miotły, po czym przyczepę umyć, rozpoczynając od wnętrza skrzyni, syste-matycznie w dół;
2. z umytej przyczepy usunąć całą pozo-stającą wodę;
3. odkazić przyczepę odpowiednim środ-kiem dezynfekującym zgodnie z instrukcją stosowania tego środka;
4. utrzymać co najmniej 10-minutowy kontakt środka dezynfekującego z odka-żaną powierzchnią;
5. usunąć pozostający na powierzchniach nadmiar środka poprzez spłukanie wodą, rozpoczynając od wierzchołka.
● Stosowane środki dezynfekujące. Jest wiele środków, odpowiednich do użycia w różnych okolicznościach. Wybór uzależniony jest od rodzaju odkażanej powierzchni (drewno, metal, guma itp.), stopnia efektyw-ności dla zabrudzonych powierzchni, a także obecności materii organicznej, stopnia koro-zyjności i bezpieczeństwa stosowania oraz dostępności środka na rynku (rejestracji). W Polsce najczęściej wykorzystywane są: Menno Florades (substancja aktywna – kwas benzoesowy), stosowany też w Niem-czech, Virkon (nadsiarczan potasu, kwasy nieorganiczne), Lysoformin 3000 (aldehyd glutarowy) i Nobactel (czwartorzędowe sole amoniowe). W USA powszechnie wykorzy-stywane są środki oparte na substancjach fenolowych z uwagi na wysoką efektywność w zwalczaniu bakterii zarówno na mokro, jak i na sucho zabrudzonych powierzchniach i w osadzie, gdy występuje organiczna materia. Nie są one korozyjne dla metali, ale muszą być stosowane przy zachowaniu dużej ostrożności.
Wykorzystanie podczas dezynfekcji pary wodnej, przy minimalnej temperaturze 82°C przez 5 minut, może być również efektywne, ale nie we wszystkich przypadkach.
W literaturze spotyka się dużo przykładów negatywnych skutków nieodkażania maszyn. Wysadzenie czystej partii sadzeniaków za pomocą nieodkażonej sadzarki, która wcze-śniej była użyta do sadzenia porażonej partii, dało ok. 6% zainfekowanych roślin w polu. Podczas przerobu jedna zainfekowana bul-wa może zakazić wiele bulw.
Zalecane postępowanie z przechowalnią (kontenerową) przeznaczoną do składo-wania ziemniaków kwalifikowanych ● Pomieszczenie przechowalni po zakoń-czeniu sezonu, kiedy wszystkie bulwy są usunięte, powinno być zamiecione, umyte wodą pod ciśnieniem z dodatkiem detergen-tów i odkażone. W okresie poprzedzającym nowy sezon produkcji należy odkażanie po-wtórzyć. Dwukrotne odkażanie wyeliminuje brud i zredukuje możliwość wystąpienia za-każenia. Miejsca o dużym ruchu, gdzie brud i resztki roślinne są osadzone na podłodze przez przemieszczające się wózki transpor-tujące ziemniaki, powinny być gruntownie czyszczone raz na tydzień.
● Kontenery (po ich uprzednim wyczysz-czeniu i umyciu) najlepiej odkażać w miej-scach osłoniętych (wysuszające działanie słońca i wiatru), pamiętając, że czas działa-nia środka odkażającego na powierzchni powinien wynosić co najmniej 10 minut. Sto-sowanie pianowych środków dezynfekują-cych ułatwi dezynfekcję w tym zakresie. Przestrzenna fumigacja przechowalni i umieszczonych w niej kontenerów jest tań-szym sposobem odkażania.
● Odkażanie drewnianych kanałów wenty-lacyjnych musi być szczególnie staranne z uwagi na materiał, z którego są zbudowane. Drewno jest porowate i trudne do dezynfek-cji, dlatego w miarę możliwości drewniane kanały należy zastąpić metalowymi, co znacznie zredukuje możliwość przeżywania bakterii.
● Droga przejazdu wózków transportują-cych ziemniaki z przechowalni do sortowni i dalej do miejsca składowania ziemniaków przygotowanych do sprzedaży nie może krzyżować się z drogą przejazdu pojazdów klientów odbierających towar.
Zalecane postępowanie z sortownią ziemniaków nasiennych
● Dostęp do budynku przechowalni i sor-towni powinien być chroniony przez za-mknięte drzwi. Przed drzwiami należy wy-stawić sanitarne (gąbczaste) maty, nasączo-ne płynasączo-nem dezynfekującym, aby pracownicy mogli wytrzeć na nich obuwie. Maty trzeba wyłożyć we wszystkich kluczowych wej-ściach. Przy wejściu należy wywiesić ogło-szenie, aby wchodzący wiedzieli, że ta czyn-ność jest konieczna. Wszyscy bez wyjątku powinni zastosować się do tych szczegól-nych procedur.
● Dezynfekujący płyn trzeba dodawać co-dziennie i pod koniec każdego tygodnia maty dokładnie umyć, aby usunąć glebę i resztki roślinne. Wymyte i wysuszone maty ponow-nie nasączyć środkiem dezynfekującym. ● Pracownikom należy zapewnić obuwie „służbowe”, które nigdy nie powinno opusz-czać rejonu przechowalni i sortowni. To ograniczy możliwość przeniesienia bakterii do przechowalni z zewnątrz.
● Wszystkie partie ziemniaków powinny być traktowane jako potencjalne źródło cho-roby. Dlatego codziennie należy przeprowa-dzać odkażanie sortownika (na zakończenie dnia pracy) oraz pomiędzy odmianami i par-tiami ziemniaków w ciągu dnia.
● Jeśli podłogi i części sortowni są drewniane, to w miarę możliwości trzeba je zastąpić metalowymi, a najlepiej – co jest możliwe – plastikiem. To poprawi sanitarne aspekty operacji sortowania oraz ułatwi czyszczenie i odkażanie.
● Ziemniaki, które wypadły z linii sortowni-czej, należy usunąć z sortowni i oddzielić od śmieci, zanim zostaną zmiażdżone przez środki transportu.
Zalecane postępowanie z otoczeniem kompleksu
przechowalniczo-sortowniczego
● Teren wokół przechowalni i sortowni na-leży wydzielić, najlepiej ogrodzić płotem, i wyznaczyć jeden, kontrolowany, wjazd. ● Każda ciężarówka wjeżdżająca na teren przechowalni po towar za każdym razem powinna być odkażona, najlepiej w komer-cyjnej myjni, gdzie uzyska się dokument po-twierdzający dezynfekcję. Bez takiego za-świadczenia pojazdy nie powinny wjeżdżać
na teren gospodarstwa. Czystość środków transportujących jest ważna z tego względu, że pracownicy gospodarstwa nasiennego, pomagając załadować każdy pojazd, wcho-dzą do jego wnętrza i mają kontakt z wystę-pującym tam skażeniem nabytym przy okazji przewozu innych ziemniaków.
● Pojazdy wjeżdżające na teren gospodar-stwa (samochody odbiorców i własny sprzęt) muszą przejeżdżać przez obniżenie wypeł-nione środkiem dezynfekującym. Głębokość obniżenia musi być taka, aby płyn odkażają-cy całkowicie obmył opony. Obniżenie po-winno być odpływowe i czyszczone pod ko-niec każdego dnia pracy w celu usunięcia błota i resztek roślinnych.
● Od kierowców powinno się wymagać, by postawili nogi na dezynfekujących matach, gdy tylko wysiądą ze swoich pojazdów, i odkazili swoje obuwie. Należy wyznaczyć pewien obszar (pomieszczenie) dla kierow-ców, aby mogli tam usiąść, zrelaksować się, wypić kawę i skorzystać z toalety bez cho-dzenia po terenie wokół przechowalni.
Zaostrzone procedury sanitarne, które by-ły i są stosowane w gospodarstwach nasien-nych za granicą, w dużej mierze przyczyniły się do znacznego ograniczenia choroby. Autor opracowania miał możliwość zwiedze-nia w 1984 r. farmy nasiennej Porter w sta-nie Maine, USA. Przed wjazdem ustawiona była duża tablica informująca o przestrzega-niu reguł obowiązujących na terenie części gospodarczej (fot. 1). Pola ziemniaczane ogrodzono wysokim płotem, a wjazd poprze-dzało obniżenie wypełnione płynem dezyn-fekującym do odkażania opon pojazdów. Mimo że plantacje były oglądane tylko z okien autobusu, zwiedzający byli zobowią-zani do nałożenia na obuwie plastikowych ochraniaczy (fot. 2).
Fot. 1. Tablica przed wjazdem do farmy PORTER w stanie Maine, USA. „Prosimy pomóc nam utrzymać farmę wolną od bakteriozy pierścienio-wej poprzez przestrzeganie następujących za-sad: 1. Nie wchodzić bez pozwolenia. 2. Nie wy-jeżdżać poza podwórze farmy. 3. Natychmiast wydezynfekować obuwie. 4. Nie wchodzić na pola ziemniaczane. 5. W wypadku dotykania ziemniaków używać nowych rękawiczek”. (fot. A. Pawlak, 1984)
Fot. 2. Wjazd na pole farmy PORTER w stanie Maine, USA. Zwiedzający mają plastikowe ochraniacze nałożone na obuwie, dostęp do pola jest ograniczony płotem, koła pojazdów są de-zynfekowane w zagłębieniu wypełnionym środ-kiem odkażającym. (fot. A. Pawlak, 1984)
Inne działania ograniczające rozprzestrzenianie się choroby
● Sadzenie tylko kwalifikowanych sadze-niaków. Zdrowe sadzeniaki są najważniej-szym elementem w ograniczaniu rozprze-strzeniania się choroby. Jednak trzeba zda-wać sobie sprawę, że nie ma 100-proc. gwa-rancji, iż są one wolne od bakterii, nawet gdy pomyślnie przeszły badania laboratoryjne na obecność choroby.
● Nauczenie się rozpoznawania objawów choroby na naci i bulwach. W razie ich
stwierdzenia można będzie zastosować wcześniej odpowiednie środki w celu bez-piecznej i szybkiej eliminacji porażonych ziemniaków.
● Unikanie wysadzania ziemniaków na polach okresowo zalewanych, szczególnie na tych częściach, gdzie odprowadzanie wody jest niedostateczne (słaby system dre-nażowy).
● Unikanie cięcia ziemniaków przed sa-dzeniem. Cięcie jest idealnym sposobem rozprzestrzeniania choroby.
● Niedopuszczanie do nadmiernego skieł-kowania sadzeniaków. W doświadczeniach z użyciem nadmiernie skiełkowanych sadze-niaków (powyżej 2 cm), z których 4% było mocno zainfekowanych, stwierdzono ok. 37% porażonych roślin w polu. Dla porów-nania, partia sadzeniaków z krótkimi kiełkami (0,5 cm) dała tylko 9% zainfekowanych ro-ślin.
● Przestrzeganie zasad właściwego zmia-nowania.
● Unikanie mechanicznego zwalczania chwastów w uprawie na cele nasienne. W wypadku chemicznego zwalczania chwastów ostatnie redlenie należy przeprowadzić, za-nim rośliny pojawią się na powierzchni gleby. ● Unikanie przejazdów maszynami przez plantację. Porażona nać jest również poten-cjalnym źródłem infekcji poprzez śluz i sok z uszkodzonych łodyg. Jeśli istnieje koniecz-ność przejazdów (wielokrotne opryski prze-ciwko chorobom, np. zarazie ziemniaka i wirusom), pojazd zawsze powinien przejeż-dżać tymi samymi redlinami. Ziemniaki z pasów przejazdowych powinny zostać ze-brane osobno i zagospodarowane w inny sposób.
● Unikanie wypożyczania maszyn i wypo-sażenia pomiędzy miejscami produkcji i składowania ziemniaków. W gospodarstwie specjalizującym się zarówno w produkcji nasiennej, jak i towarowej wyposażenie naj-lepiej rozdzielić pomiędzy oba kierunki pro-dukcji.
● Ostrożny zbiór i przerób (sortowanie), by zminimalizować uszkodzenia. Zwiększenie udziału potasu i fosforu w dawce nawozowej. Sprzyja to tworzeniu się mocniejszej skórki. Odkamienianie pola pod uprawę ziemnia-ków. Regulacja głębokości zbioru maszyn w celu uniknięcia cięcia bulw. Ograniczanie
wysokości spadania ziemniaków podczas zbioru i przerobu. Zabezpieczenie ostrych krawędzi urządzeń. Stosowanie zamkniętych ogniw rolek itp.
● Wyeliminowanie z praktyki nasiennej kopcowania ziemniaków.
● Po przerobie ziemniaków nie należy lo-kalizować wysypisk odpadów w pobliżu przechowalni. Takie pryzmy mogą stanowić źródło bakteriozy i innych chorób ziemniaka (zaraza, czarna nóżka i mokra zgnilizna). Jeśli na pryzmach odpadów przezimują bul-wy i bul-wyrosną rośliny, należy je zniszczyć, używając herbicydów. Odpady ziemniaczane (nadgniłe, niekształtne i uszkodzone bulwy) powinny być zagospodarowane natychmiast albo przeznaczone do okresowego spożycia przez zwierzęta.
● W wypadku mycia ziemniaków jadalnych dezynfekowanie i wymienianie wody pomię-dzy partiami ziemniaków, szczególnie jeśli pochodzą z różnych źródeł.
● Zwalczanie samosiewów ziemniaka. Ist-nieje kilka sposobów ograniczania ilości bulw pozostawianych na polu po zbiorze. Przede wszystkim należy przestrzegać zasad dobrej praktyki rolniczej, która zminimalizuje udział bulw drobnych. Odpowiednio wyregulować maszyny zbierające ziemniaki (odległość między ogniwami łańcucha). Stosować w płodozmianie uprawy, które skutecznie ha-mują wzrost i rozwój ziemniaków jako upra-wy obcej. Po zbiorze ziemniaków nie stoso-wać głębokiej orki, aby bulwy znajdujące się w wierzchniej warstwie gleby mogły wymar-znąć. W wypadku dużego nasilenia samo-siewów użyć herbicydów.
Straty bezpośrednie w wyniku wykrycia bakteriozy pierścieniowej mogą być ogrom-ne. W 1978 r. w USA sięgnęły ponad 60% zdyskwalifikowanej powierzchni nasiennej. Dlatego w niektórych krajach wprowadzono specyficzny, ziemniaczany system ubezpie-czeń, np. w Holandii przez firmę Potatopol. Ubezpieczenie pomaga plantatorom zre-kompensować poniesione straty i umożliwia kontynuację, po przejściu procedur kwaran-tannowych, uprawy ziemniaków.
Działania w Hodowli Ziemniaka Zamarte Firmy hodowlano-nasienne muszą zwracać szczególną uwagę na zachowanie bezpiecz-nej produkcji nasienbezpiecz-nej – materiałów
przed-bazowych i przed-bazowych. W HZ Zamarte wy-stępuje koncentracja produkcji materiału wyjściowego dla nasiennictwa, duże zme-chanizowanie procesów produkcyjnych i kontakt z setkami odbiorców z całego kraju. Dlatego firma przedsięwzięła szereg środ-ków zaradczych i wprowadziła ostry reżim sanitarny. Teren gospodarstw Oddziału w Zamartem został podzielony na strefy:
I – Laboratorium mikrorozmnażania in
vi-tro. Przed wejściem wywieszona jest tablica
informująca o znacznie ograniczonym do-stępie do pomieszczeń. Wystawione są maty sanitarne. Personel jest zobowiązany do przestrzegania szczególnych zasad zacho-wania czystości. Do kontroli kurzu wytwa-rzanego przez ruch pojazdów, wiatr itp. zo-staną zamontowane urządzenia (wentylato-ry, filtry powietrza itp.), które spowodują w pomieszczeniach wytworzenie tzw. pozytyw-nego ciśnienia powietrza.
II – Produkcja minibulw w kompleksie szklarniowym. Przed wejściem do komplek-su pracownicy przebierają się w specjalnym pomieszczeniu zlokalizowanym tuż przy je-dynym, kontrolowanym wejściu. Aby być pewnym, że zrobili to właściwie, w szklar-niach obowiązuje inny kolor odzieży ochron-nej. Zmieniają też obuwie robocze. Przed każdą szklarnią wystawione są maty odkaża-jące. Wyłożony jest zeszyt, w którym pra-cownicy notują godziny wejścia i wyjścia z kompleksu, rodzaj wykonywanej pracy i sto-sowane procedury sanitarne. Dwa razy w roku, przed wysadzaniem roślin in vitro i po zbiorze minibulw, przeprowadza się grun-towną dezynfekcję wszystkich pomieszczeń kompleksu.
III – Przechowalnia wraz z sortownią ma-teriałów przedbazowych (PBIII i PBII) w go-spodarstwie Zamarte. W kompleksie obo-wiązują procedury sanitarne i inne opisane wyżej.
IV – Przechowalnia wraz sortownią mate-riałów bazowych i kwalifikowanych (BI, BII, CA) w gospodarstwie Nieżychowice. W tym kompleksie przechowuje się, przerabia i prowadzi sprzedaż ziemniaków kwalifikowa-nych. W najbliższym czasie stopniowo wprowadzone zostaną procedury sanitarne związane z bezpośrednim kontaktem z od-biorcą.
V – Przechowalnia materiałów hodowli nowych odmian ziemniaka.
Zasadniczymi elementami strategii przyję-tej przez firmę w zakresie przeciwdziałania obecności bakteriozy pierścieniowej w pro-dukcji nasiennej są: masowa produkcja ma-teriałów wyjściowych, tzw. minibulw, skróce-nie cyklu namnażania ziemniaków, izolacja części hodowlanej, produkcyjnej i handlowej działalności oraz intensywne testowanie na obecność bakterii wszystkich kategorii ho-dowlanych i nasiennych.
Dlaczego trudno będzie wyeliminować bakteriozę pierścieniową?
Dotychczas nie ma kraju, w którym bakterio-za pierścieniowa po pojawieniu się zostałaby skutecznie wyeliminowana. Często w go-spodarstwach, w których zwalczono choro-bę, po kilku latach wykrywane były następne infekcje. Po pierwsze dlatego, że u pewnych odmian choroba rozwija się wolno i odmiany te są nosicielami bakterii (tzw. odmiany tole-rancyjne), a po drugie, jak wykazały do-świadczenia w takich krajach jak USA czy Kanada, po latach intensywnych działań odstąpiono od przestrzegania procedur sani-tarnych. Głównym przenośnikiem bakterii były wówczas pojazdy transportujące ziem-niaki. Trudności w skutecznym wyelimino-waniu choroby wynikają też z biologicznej natury choroby, która nie do końca została poznana.
Obowiązujący w Polsce system nasien-nictwa, istnienie olbrzymiej szarej strefy ryn-ku sadzeniaka, poza oficjalnie rejestrowa-nym obrotem, nie sprzyja walce z chorobą. Produkcja ziemniaków w setkach tysięcy gospodarstw znacznie utrudni ograniczenie choroby do tego stopnia, by nie powodowała ona znacznych strat gospodarczych. Znana jest historia zwalczania bakteriozy pierście-niowej w Finlandii, w której choroba została wyeliminowana z systemu nasiennego do-piero po 25 latach celowych działań
(po-wszechna wymiana sadzeniaków, całkowity nadzór służb fitosanitarnych). Tam było ła-twiej, gdyż uprawą ziemniaków zajmowało się tylko kilka tysięcy plantatorów.
W ramach systemu nasiennego interesu-jące wydają się działania duńskie, które wprowadzono na czas zwalczania choroby. W rejonach zamkniętych wydzielono kilka dobrze izolowanych gospodarstw, w których firmy hodowlano-nasienne namnażały mate-riały przedbazowe (PB). Uzyskany materiał sadzeniakowy był przejmowany przez te firmy do dalszego rozmnażania we własnych gospodarstwach lub na podstawie umów licencyjnych w przedsiębiorstwach i gospo-darstwach nasiennych. Podmioty te mogły prowadzić dalsze namnażanie w ramach tego samego miejsca produkcji według obo-wiązującego schematu: z BI stopniowo do CB. W wypadku sprzedaży na zewnątrz na-stępowała urzędowa degradacja, np. z BII, zawsze do najniższego stopnia CB. Każde gospodarstwo nasienne, aby móc kwalifiko-wać ziemniaki zgodnie ze schematem na-siennym, zmuszone było do zaopatrywania się w BI w firmie hodowlano-nasiennej. Sys-tem zapewnił lepszą kontrolę rozprowadza-nia materiałów nasiennych przez służby sa-nitarne, zmniejszył liczbę podmiotów prowa-dzących obrót nasienny, w tym nieuczciwych uczestników rynku, a przede wszystkim po-zwolił znacznie skuteczniej ograniczać wy-stępowanie bakteriozy pierścieniowej.
W skutecznej walce z chorobą ważna jest świadomość istniejących zagrożeń i wiedza na temat czynnika sprawczego, a także wspólne działania całego sektora ziemnia-czanego w ograniczaniu źródeł występowa-nia. To, że obecnie to czy inne gospodar-stwo jest wolne od choroby, nie znaczy wca-le, że może czuć się bezpieczne. Dlatego, dla bezpieczeństwa wszystkich, te szczegól-ne procedury w całym systemie produkcji ziemniaków muszą być przestrzegane i sto-sowane.
