ZDEmK pAcAL
..
HEMATYT Z
DOMIESZKĄ
WOLFRAMU
· NA SŁOWACJI,' leżącej wznacznej.części wObrę- . · bie obszaru orogenu karpackiego, nie znano do
· niedawna ani jednego występowania minerałów wol-framu. W ostatnich latach J. Kantor z 'GODS w Bra-'
tysławie opisał dwa znaleziska ,wolfioamu: ferberyt w złożu antymonitu spt§skA Bana (na SW od gminy Mnf!ek nad Hnilcem) hilbneryt koło Chyine (na NW od JelBavy). W trzeciorzędowych żyłach rudnych po-limetaUcznych złóż subwulkanicznych CU-Pb-Zn-Ag--Au środkowej Słowacji brak jest śladów wolframu,
choć - n a podstawie analogU do
pohidniowo-amerY-kańskiCh pacyficznych 'złóż pbl~etalicznych, zwiąZa
ny~, z wulkatLizmem trzeciorZędowym - można by
,oczekiwać tu mniejszych wystąpień J:Dinerałów
wol-framu. . "
· Pr;.y badaniach geOChemicznych żył rudnych Ban-skiej Stiavnicy w' 1955. r. przeprowadziliśmy z irtż.
T. Jarchowskim (1) z
OOG
Praha, prócz bardlzfejszcże~'Ółowego rozpoznania' okaruszcowanJa żyły
Gro-nera, także orientacyjną spektrograficzną· ocenęrplne-rałów rudnych z pozostałych żył rudnych tego obsza-ru'
Pod
kątem motiiwości' występowania w nich do-mieszek śladOwych. Stwierdzono przy tYm, że na nie-których odcinkach żył rudnYchwyst~ują interesujące
z geochemicznego punktu widzenia' śladowe.do-mies~i kobaltu, wanadu i wolframu. .
'Na bańskoszczawnickim obszarze l'udnym dotyoh-'czas' nie jest znany ani Jeden' samodZielny minerał
wymienionych trzech pierwiastków. ,Dlatego więcej
uwagi poświęciłem . przede wszystkim występowaniu
wolframu w minerałacl~ rUdnych. Obecność wolframu stwierdzono za pomocą analiz spektrograficznych i che-micznych w następujących żyłach rudnych: żyła Spi-Wers" żyła Bieb,era i żyła Tęrezia. Jest bardzo praw-dopodpł;me, ,że. przy bardziej ,dokładnym' badaniu. moż-, ,na' będzie rozszerzyć znajomość, występowania'
wo!-!ramu na dalsze odcinki tego obszaru rudnego .. NaJ-:-nowsze badania np, wyk8.zały, że domieszka woUra-mu
W
rudach (setne części 0/.) ,poza obszarem bań:" ' skOszczawnickim 1ll1Ystępuje' także W żyłach rudnych dalej na żachód położonego obszar'u hodrwskiego, co Wskazuje na wspólne lub przynajmn1ejpodobne centrum powstania żył rudnYCh obu .lbszarów.Sladowe' zawartości wolframu, w próbkach · z żył rudnych zostały stwierdzone spektrograficznie w la-boratorium OOG wPracUe i GODS
w
BratysławIe (5). Ponadto obecnośĆ wolframu w materiale z' tejże miejscowości stwierdziło laboratorium 'OVR w Kut-nej Horze przy badaniu próbek bruzdowych. RównieżM. Kod~ra (2) VI pracy k'aqdydackiej. o tyle Terezia
stwierdził spektralnie ślady wolframu w nIektórych próbkaCh bogatych w FelO. (hematyt i cynopel).
Pierwsze orientacyjne analizy chemiczne p~óbek
. bruzdowych" wybranych na podstaWie' analiz, spek-tralilych.; wykazaly, że chodzi tu o zawartość , nkoło
0,01°/, w stosunku do całkowitej masy żyły. .Metodą
120
półllościową następnie' stwierdzono zawartość
wolfra-mu w hematycie kOpalni Emil (2, 5) w ilości setnych
,części procenta, więcej niż wskazywały przeciętne . zawartości próbek bruzdowych, .DaIszym 'badatrlem
potwierdz1łem~ że podwyżsżona zawartość wolframu wląie ,się przede vVszystkim z tlerikowym składni kiem rudy - hematytęm, który w żyłach występuje głównie ' jako tzw. cynopel (ciemnobrunatny hematyt
przerośnięty kW,a.rcem, zawierający wedhig danych z 'literatury również złoto).' Jednocześnie z analizą
sub~ancji żylnej' zawierającej siarczki Zn; Pb, Cu (próbka B) analizowano wydzielony hematyt (prób-, ka A) z' tejże' substall'Cji '(próbka pochoc(z! ze zwału
kopalni Zikmund):
Badany Składniki . podrzędneSkładniki . Składniki Wol-!ram
materiał' gł6wne> 1% 1-0,01% eladowe
%
A hematyt Si, Fe, Al Mg, Ca, Cu, ~,J.Pb, er,Mn, V, W Ga, Na, Ti(B) 0.20 B 8uhstan- Si, Fe, Al, Zn Pb~Ca,'Mg, Ag . ,~1,.c "B'
r.er
'cjaźylna W, u,Mn,
V
Ga, a, Sn, B.!!!.Ti , 0,06 Pr6bka nr Fe, Si, Al Ca, Pb, Zn, Bi, Co, Ni,171 Mn, Ba, Cu. V, Mo, Ti, Sr A:g, W,Mg .. ,
(Y) 0,04 "
. Po. dokonaniu analiz spektralnYCh przekazano do labOratorium chemicznego, dalsze próbki hematytu i substancji żylnej z różnych części żył (razem 15 pró-bek). Analizy potwierdziły w niektórych próbkach starszych, generacji bogatych w Fe,O, (cynopel)
obec-nóść wolframu w koncentracji około 0,1% W. Wolfram jest związany z hematytem, prawdopo-dobnie jako subm.ikroskopijUy· ferberyt. W płytkach ' cienkich ani też ,rentgenomełrycznie nie można było zidentyfikować .n1merału wolframu. Wydziel-mie
od-rębnego minerału wolframu z hematytu normalnymi metodami fizycznymi nie jest 'możliwe. Dlatego też
nie można tej koncemracji wolframu 'przydawać
znacZenia gospodarczego, rilimo· że ilość· rzędu
%o W
w
hematycie jest już równowaźnaze złożemrudwoHramu. Z punktu, widzenia geochemicznego · domieszki te należy śledzić, gdyż w ten sposób w ży~ łach rudnych strąCiły się stosunkowo znac.me ilości
wolframu w postaci rozproszonej jako domieszka śla
dowa. Roztwory rudne nie zawierały widocznie od-powiedaich mineraljzatotów, które uruchomiły))y
obecny
w
nich wolfram. Dlatego pozostał on w po-staci rozproszonej, 'w formie tlenkow.ej wraz, zżela-z~.
o
częścJ,żel~a mają!=ego tu. pqdtąć. hematytu mozemy przypusżczać, że pochodzi ze skał ota~jących - z rozkładu ich przez roztwory hydrotermalne (propilltyzacja, kaolinizacja i · miejscami sylifikacja bocznych· skał andezytoWYe4). Dlatego tet!l.ie można
rozstrzygnąć, cZy cały obecny tu woHram ·jest pacho';' dzenia . pierwotnego magmowego, czy tet cżęść jego
z~tała wyługowana przez roztwory hydrotermalne
. z zautometamorfizowanych skał ()taczających
(spro-. pilltyzowa~ę ~ndezyty). Brak OOpa:wlt\(bńch mJnera-UzatQfÓW powodujących koncentrację Sn i W W ty-łach rudnych jest
na
obszęrze łuku karpackiego zja-wiskiem stos~owo pospoijtym,. dlatego nie znajdu-jemy tu złót tego typu. Toteż dotychczasowe usiłowania znalezienia tu złóż· cyny i wolframu nie
zo-stały uwieńczone-powOdzeniem, - - .._.- _.. -::-.. -_._.
(PTZf!lOŻllła W. Mioduszewska)
LITERATURA
1. Js,l'"chovsky T., · Pacał
z
Geoche:inicke proflly ~ Banska .Stiavnica. Zpravy · o geołogtckYch v:yzkumech · za . rok 1955. . Praha 1956,
s.
73 ~ '14. . . . . . 2. K o d ~ raM. - strućna charakteristikapara-genetick:ych pomerov chemizmu Ter&l:ia iUy v ·BanskejStiavnfcf. GeologickY sbornik (SA V . Bratislava), 7, 1956, C. 1 - 2, s. 19 - 32 .
3. K
o
d-e r a M....;.... Parageneza a chemismus Terezfa Zily v ~anskej Stiavnicl. "Geo.logicke prace" z. 42. Bratislava 1956-.4. Pa c a ł Z. -M6!e bYt wolfram v· bansko-.. HiavnickYch rudach 7 "casopis pro. mineralogii
ageołogii" 1956. ć. 3. . ·5. P
a
c a l Z. - Pfftomnost stop wolframu vnek-tertch rudach z Banske Stiavnlce (archiv OOG Praha).
