Ewa Nowicka
Program innowacyjny
upowszechniania wiedzy z zakresu
ekologii
Nauczyciel i Szkoła 2 (9), 205-210
Ewa N ow icka
Program innowacyjny upowszechniania wiedzy
z zakresu ekologii
„M am y tylko je d n ą Ziemią, a j e j przyszłość zależy od każdego, na p o zó r niew ielkiego ludzkiego działania, zależy od każdego z nas "
Florian Plit
KARTA TEMATYCZNA PRACY INNOWACYJNEJ
Temat i cel innowacji.
D ata rozpoczęcia i zakończenia innowacji. Szkoła, rw której innow acja je s t prow adzona. Autor.
K rótki opis innowacji. O cena innowacji. K oszty innowacji.
K oszty innow acji i źródła finansow ania.
A d .l. Temat innowacji: „Upowszechnienie wiedzy z zakresu ekologii w edukacji wczesnoszkolnej”.
Celem innowacji jest upowszechnienie i poszerzenie wiedzy z zakresu eko logii w śród dzieci w m łodszym w ieku szkolnym, kształtow anie osobow o ści dziecka, rozw ijanie aktywnej postawy, w yobraźni, w yrobienie zam iło w ania do środowiska i jego problemów. Poszerzenie zagadnień ochrony środowiska naturalnego pow inno doprow adzić uczniów do zrozum ienia potrzeby ochrony tego środowiska, a także ukształtowania właściw ej em o cjonalnej postawy uczniów w obec przyrody, do zrozum ienia roli i m iejsca człow ieka w przyrodzie.
A d.2. R ozpoczęcie innow acji je st przew idyw ane od w rześnia — rok szkolny 2000/2001, kontynuow anie jej w klasie III i zakończenie w roku szkolnym
2001/ 2 0 0 2 .
Ad.3. Innow acyjny program upow szechniania wiedzy z zakresu ekologii w pro w adzony zostanie w Szkole Podstawow ej Nr 27 w Sosnowcu.
206 Nauczyciel i Szkota 2(9) 2 0 0 0
A d.4. A utorem innow acyjnego program u nauczania je st m gr Ew a N ow icka — nauczyciel nauczania początkow ego w SP 27 w Sosnow cu.
A d.5. N owatorstwo pedagogiczne obejmować będzie jeden oddział klasy II w roku szkolnym 2000/2001.
Program uw zględnia m ożliw ości psychofizyczne dziecka na poszczegól nych etapach rozw oju. G łów nym założeniem je s t realizow anie program u nauczania „abc” w pow iązaniu z poszerzeniem treści m ających zw iązek z przyrodą i ekologią.
Z ajęcia b ędą m iały charakter zintegrow any i skupione będą w okół ośrod ków tem atycznych.
Przew idzianych je s t w iele lekcji w plenerze oraz w ycieczek.
A d.6. O ceny innow acji dokonał doradca m etodyczny — m gr M aria Sobczyk. A d.7. K oszty innow acji zostaną sfinansow ane przez rodziców uczniów.
Główne założenia
Jednym z naczelnych zadań kształtow ania i w ychow ania je s t w szechstronny rozw ój osobow ości dziecka.
Dzięki w nikliw em u poznaniu środow iska lokalnego i kraju ojczystego, zapo znaniu się z otaczającą rzeczyw istością społeczną i przyrodniczą następuje budze nie zainteresow ań życiem ludzi i św iatem przyrody oraz kształtuje się um iejętność zachow ania w różnych w arunkach i sytuacjach.
M ałe dzieci są niestrudzonym i badaczam i przyrody i stosunkow o łatw o je st podtrzym yw ać w nich zainteresow anie tym, co je otacza. Tę ciekaw ość i pogoń za now ością trzeba w szkole rozw ijać w trwałe zainteresow ania przyrodnicze, pogłę biane zw iększającym się zasobem wiedzy.
Nauczanie przyrody zawsze miało służyć kształceniu zdolności poznaw czych uczniów i zaspokajaniu ich potrzeb, a nadto zaznajam iać ich z życiem przyrody i w iązać z n ią em ocjonalnie.
E d u k acja ekologiczna stanow i je d e n z p odstaw ow ych elem en tó w w iedzy 0 św iecie. Pow inna ona objąć w szystkich ludzi bez w zględu na w iek. D zieci, p o dobnie ja k dorośli, pow inny chronić dobra naszej planety. Jest to podyktow ane po trzebą chw ili. Ścisła w spółpraca dorosłych i dzieci m oże przynieść zam ierzone efekty.
Em ocjonalna więź sprawia, że dziecko będzie się czuło odpow iedzialne za to, co dzieje się w przyrodzie. W iedza przyrodnicza dzieci je s t bardzo bogata, dlate go należy w yposażyć j ą dodatkow o w w iedzę ekologiczną. P raw idłow e rozum ie nie pojęć z zakresu ekologii w płynie pozytyw nie na rozum ienie potrzeb przyrody 1 całej otaczającej rzeczyw istości.
Ewa N ow icka — Program innow acyjny up ow szechniania wiedzy. 207
G łów nym zło żen iem tej innow acji je s t realizo w an ie p rogram u n au czan ia w pow iązaniu z poszerzeniem treści m ających zw iązek z przyrodą i ekologią.
C d zasadniczy to rozwój społeczny i em ocjonalny dziecka, rozbudzenie za interesow ań otaczającym św iatem , zrozum ienie „problem ów ” dzisiejszego św ia ta, w ychow anie św iadom ych obrońców przyrody.
Jednocześnie nadm ieniam , że program innow acyjny postał na bazie „Progra mu kształcenia zintegrow anego abc” autorstw a Janiny K orzańskiej.
Cele szczegółow e
Ekologia to dział biologii badający związki warunków zew nętrznych z życiem organizm ów zw ierzęcych i roślinnych, a także stosunki zachodzące m iędzy orga nizm am i.
Jednym z głów nych zadań w spółczesnego św iata je st w zbudzenie w ludziach w rażliwości wobec ożywionej i nieożywionej przyrody oraz w yzw olenie odpow ie dzialności i troski o jej dobro. Człow iek niszcząc p rzy ro d ę— niszczy sam ego sie bie. Aby w yzwolić w człowieku trw ałą gotow ość do troski i ochrony wobec świata przyrody, należy ju ż od najm łodszych lat uśw iadam iać mu to, że je st nieodłączną jej częścią, a także ukazyw ać jej rolę, potęgę i piękno.
P ro jek t innow acji p rzew iduje pracę d y d ak ty czn o -w y ch o w aw czą na w ielu płaszczyznach. Treści program u b ędą poszerzone o w iedzę ekologiczną zarów no w ram ach edukacji środow iskow ej, polonistycznej, ja k też edukacji plastycznej i technicznej.
Zasadniczym celem tej edukacji jest: dogłębne poznanie i zrozum ienie pod staw ow ych pojęć ekologicznych oraz rozbudzenie św iadom ości ekologicznej.
Ponadto:
— poznanie m otywów , sposobów ochrony i kształtow ania środow iska, — uw rażliw ienie na piękno otaczającej przyrody,
— ukazyw anie różnych zjaw isk przyrodniczych,
— kształtow anie um iejętności dostrzegania zjaw isk w ekosystem ach, — praw idłow e obserw ow anie środow iska,
— przew idyw anie i ocena następstw działalności człow ieka,
— kształtow anie em ocjonalnego stosunku do określonych zjaw isk w środo w isku człow ieka,
— w drażanie do czynnej ochrony przyrody, — um iejętne segregow anie odpadów,
— um iejętne w ykorzystanie surow ców w tórnych.
Realizacja zadań związanych z w yrabianiem postaw proekologicznych u dzie ci musi odbyw ać się poprzez poznanie, odkryw anie, przeżyw anie i działanie. Nie
208 N auczyciel i Szkoła 2(9) 2 0 0 0
wystarczy dziecku dostarczyć wiadomości, ale należy stwarzać m ożliw ości poszu kiw ania i odkryw ania tej w iedzy poprzez bezpośredni kontakt z przyrodą na w y cieczkach, spacerach, planow ych obserwacjach, poprzez w łasne oddziaływ anie na nią (sprzątanie lasu), ja k rów nież odbieranie bodźców płynących z otoczenia przy rodniczego. p o z w o li to dziecku głęboko przeżyć w łasne działanie i w płynie na kształtow anie u niego postaw proekologicznych.
W ażnym elem entem innowacji jest stały kontakt dziecka z przyrodą, ciągłą jej obserw acją.
W ram ach innowacji uczniow ie będą w stałym kontakcie z Zakładem Ochrony Środow iska w D ąbrow ie Górniczej. W ram ach tej w spółpracy dzieci b ęd ą otrzy m yw ać inform acje i m ateriały dotyczące działalności.zakładu i celów jeg o dzia łania. U czniow ie zadbają o ukw iecenie klasy. P odejm ą opiekę nad potrzebujący mi zw ierzętami, założą dzienniki obserwacji, w których notować b ędą własne spo strzeżenia. Dzieci będą miały możliwości przeprowadzenia prostych doświadczeń. O pow iadania,'w iersze, zagadki, film y będą w spom agały utrw alenie pojęć.
W iele przeżyć zapewne dostarczy dzieciom uczczenie pew nych uroczystości.
1. D zień O chrony Przyrody — w rzesień
2. D zień W iosny — marzec
3. Św iatow y Dzień M eteorologii — marzec
4. Tydzień Czystości Wód, — kw iecień
5. Światow y Dzień Ziem i — kw iecień
6. D zień Lasu i Zadrzew ień- — kw iecień
7. D zień bez papierosa — maj
8. Św iatow y D zień Ochrony Środow iska — czerw iec
9. D zień Leśnika — czerw iec
W dobie rozw oju cyw ilizacji, przem ysłu i urbanizacji — przyroda pow inna być pięknem , które otacza dzieci, w yrabia ich smak estetyczny, daje zdrow ie.
Metody, środki i formy realizacji
Jednym z założeń program u innowacyjnego z zakresu ekologii je st taki dobór metod, form i środków, który pozwoli uczniowi sam odzielnie odkryć w iedzę, zdo być now e um iejętności oraz stopniow o kształtow ać sam odzielność p o znaw czą i w iarę we własne m ożliwości.
W tym celu organizow anych będzie w iele w ycieczek. B ęd ą one pom ocne w realizacji program u innow acyjnego, np.
— oczyszczalnia ścieków
Ewa N ow icka — Program innowacyjny upow szechniania wiedzy. 209
— zakład produkcji wody pitnej — obserw atorium przyrody — lecznica dla zw ierząt — ZOO „Egzotarium ” — w ysypisko śm ieci — w ycieczka nad rzekę — w ycieczka nad staw
— w ycieczka do Stacji Sanitarno-Epidem iologicznej
— w ycieczka do jednostki ratow nictw a chem iczno-ekologicznego — zw iedzanie O jcow skiego Parku N arodow ego
— zw iedzanie parków
U czniow ie w raz z nauczycielem w ram ach innow acji będą w spólnie segrego wać śm ieci do zakupionych koszy, zaopiekują się także fragm entem alei spacero wej, podejm ą czynny udział w akcji „Sprzątanie św iata” oraz założą klasow y ką cik przyrody.
W trakcje realizacji program u uczniow ie nodejm ą w iele działań, które pom o gą rozw inąć um iejętności m anualne, przy jednoczesnym w ykorzystaniu do prac m ateriałów ekologicznych. Przew iduje się także przeprow adzenie olim piady eko logicznej dla uczniów klas m łodszych lub przedszkolaków .
Preferow aną form ą pracy będzie praca grupow a, która sprzyja interakcjom uczeń - uczeń i daje dzieciom okazję do uczenia się w zajem nie od siebie, a nie tyl ko od nauczyciela.
Praca w grupach uw zględnia różno potrzeby członków grupy, kształtuje um ie jętności argum entow ania i uzasadniania w łasnych propozycji. W ram ach realiza cji tego program u uw zględnia się konieczność przep ro w ad zan ia dośw iadczeń i wywiadów.
Środki dydaktyczne, z których będziem y korzystać, to podręczniki, atlasy, al bumy, film y wideo. W szystko to będzie sprzyjać rozum ieniu potrzeby ochrony przyrody i podjęciu działań w jej ochronie.
Zam ierzona je st też „godzina z przyrodą” , w ram ach której uczniow ie pozna wać będą za pośrednictw em film ów w ideo życie zw ierząt. Chęć w spółpracy w y raziła także galeria fotograficzna, dzięki której dzieci b ędą m ogły oglądać piękno przyrody w obiektywie.
Planow ane je s t także złożenie przez uczniów realizujących program innow a cyjny ślubow ania ekologicznego. Odpowiedni dobór metod, form i środków po może zapew ne w praw idłow ej realizacji tego program u.
210 Nauczyciel i Szkoła 2(9) 2 0 0 0
Uwagi końcowe:
Praca dydaktyczno-wychow aw cza w klasach I-III prow adzona je st w okresie, kiedy psychika dziecka je s t podatna na działanie pedagogiczne.
W prow adzając program innow acyjny z zakresu ekologii, m am nadzieję, że uda mi się w ychow ać dzieci, z których w przyszłości w y ro sn ą ludzie m ocno za angażow ani w ochronę przyrody, rozum iejący je j potrzeby.
C hciałabym , aby ten zespół uczniów w klasach starszych kontynuow ał i roz szerzał w iedzę z zakresu ekologii. Warto w zm ocnić pracę dydaktyczno-w ycho w aw czą w tym zakresie, dążąc do tego, aby zainteresowanie przyrodą i jej ochroną nie osłabiło się u w ielu dzieci, ale by z w iekiem rozszerzało się i w zm acniało.
Stopień opanow ania przez dzieci i rozum ienia pojęć ekologicznych chciała bym sprawdzić pod koniec klasy drugiej, a następnie trzeciej za pom ocą testu słow nikow ego, składającego się z 15 pojęć ekologicznych.
Przy opracow yw aniu program u innow acyjnego korzystałam z cennych rad doradcy m etodycznego nauczania początkowego, m gr Marii Sobczyk, i nauczycie la akadem ickiego U niw ersytetu Śląskiego z W ydziału Pedagogiki i Psychologii, dr. Piotra K owolika.
Bibliografia
E. Barańska: Freinet i ekologia. „Życie Szkoły” 1997 nr 2. P. Cem pulik (red): Przyroda Sosnowca. Sosnow iec 1999. K. Czarnecki: Wiedza pojęciow a uczniów. K atow ice 1992.
E. J. Frątczakow ie: Edukacja ekologiczna uczniów klasa II. Pabianice 1994. E. J. Frątczakow ie: Edukacja ekologiczna uczniów klasa III. Pabianice 1994. J. K orzańska, R. M reńca: Program kształcenia zintegrow anego abc. W arsza w a 1998.
B. Łuczak: K ształcenie zintegrow ane w klasach I-III. Poznań 2000. M. Sarnow ska: Integralny program nauczania z elem entam i edukacji ekolo
gicznej w klasach I-III. G dańsk 1998.
S. Stasiuk: Ekologia w przedszkolu. Biała Podlaska 1996.
T. W róbel: P oradnik m etodyczny do nauczania przyrody w klasach III. W ar szaw a 1972.