R O C Z N I K I N A U K P R A W N Y C H T o m VI I I - 1 9 9 8 E L Ż B IE T A S Z C Z O T Lublin D O P U S Z C Z A N I E D O K O M U N I I Ś W . W I E R N E G O K A T O L I K A P O D L E G A J Ą C E G O N O R M I E K A N . 9 1 5 K P K * 1. R E G U L A C J E P R A W N E CIC 1917 Z g o d n i e z o b o w i ą z u j ą c y m od 1983 r. p r a w e m d o K o m u n i i ś wi ę t ej nie nal eży d o p u s z c z a ć t ych, kt ó r z y są e k s k o m u n i k o w a n i lub p o d l e g a j ą i n t e r d y kt o - wi, po w y m i e r z e n i u b ą d ź dekl a r ac j i ka r y, j a k r ó w n i e ż i n n y c h o s ó b t r w a j ą c y c h z u p o r e m w j a w n y m g r ze c h u c i ę ż k i m 1. T r e ś ć t eg o k a n o n u a d r e s o w a n a j e s t do szaf ar zy s a k r a m e n t ó w , a w s z c z e g ó l n o ś c i s z a f a r z y K o m u n i i świ ę t e j , czyli tych, którzy d e c y d u j ą o d o p u s z c z e n i u do niej p o s z c z e g ó l n e g o w i e r n e g o . J e d y n y m ź r ód ł e m p r z y t a c z a n y m w p r z yp i s i e ź r ó d ł o w e g o w y d a n i a K o d e k s u do kan. 915 K P K 983 j e s t can. 855 C I C 2. K a n o n ten w s p r a w i e d o p u s z c z a n i a do Euc h a r ys t ii st a nowi ł, iż n a l e ż y p o w s t r z y m a ć od niej t ych, k t ó r z y są p u b l i cz ni e n i e go dn i, tzn. e k s k o m u n i k o w a n i , p o d l e g a j ą i n t e r d y k t o w i or az w s p o s ó b j a w n y są z ni e s ła wi e n i , c h y b a że s t w i e r d z o n o ich p o k u t ę i p o p r a w ę oraz z a d oś ć uc z y n i l i oni wc z e śn i e j p u b l i c z n e m u z g o r s z e n i u . S z a f a r z m ó g ł o d m ó w i ć u d z i e l e n i a s a k r a m e n t u r ó w n i e ż g r z e s z n i k o w i t a j n e m u , j eśl i nie s t wi e r dzi ł j e g o p op r a wy ; nie m ó g ł t ego n a t o m i a s t u c z y n i ć , g d y pr osi ł pu b l ic z n i e i nie m o ż n a g o był o p o m i n ą ć bez z g o r s z e n i a 3. T e k s t ' t e n z a w a r t y
A rtyku ł len je s t p o s z e rz o n ą w e rsją k o m u n ik a tu w y g ł o s z o n e g o 28 k w i e tn i a 1997 r. wc W ro cław iu na d o r o c z n y m sp o tk an iu w y k ł a d o w c ó w p r a w a k a n o n ic z n e g o pt. U d z ie la n ie K o m u n ii sár. ka to liko m ży ją cy m u 1 zw ią zk a c h n ie s a k r a m e n ta ln y c h .
1 Kan. 915.
" C odex Iu ris C anonici, fo n liu m a d n o ta tio n e et ín d ic e a n a ly tic o - a lp h a h e tic o a u c iu s . Pontific ia C o m m i s s io Codici Iuris C a n o n ic i A u th e n tic e I n terp re ta n d o , L ib r e r ía E d it r i c e V a tic a n a 1989, can. 915.
był j u ż w „ R y t u a l e r z y m s k i m ” z 1614 r., kt ór y d o o só b z ni e s ł a w i o n y c h z a l i czał p r z y k ł a d o w o : n i e r z ą d n i c e , k o n k u b i n a r i u s z y , l i c h wi a r z y , w r óż b i tó w, w i e s z c z ó w i b l u ź n i e r c ó w 4.
P r a c e n a d r e f o r m ą K o d e k s u po S o b o r z e W a t y k a ń s k i m II p r z y n i o s ł y p e wn e z m i a n y . D o S c h e m a t u p r a w a o s a k r a m e n t a c h z 1975 r. w p r o w a d z o n o n ow ą f o r m u ł ę , k t ó r a s t a no wi ł a, iż do c e l eb r acj i N a j ś w i ę t s z e j E u ch a r y s t i i albo do K o m u n i i świ ęt ej nie na l e ż y d o p u s z c z a ć tych, kt ó r zy t r wa j ą w j a w n y m g r z e c hu c i ę ż k i m 5. N a t o m i a s t w S c h e m a c i e z 1980 r. w can. 867 zapi s a no: „ Do K o m u n i i świ ęt ej nie na l e ż y d o p u s z c z a ć t ych, kt ó r z y zgr z e s z yl i c i ę ż ko i p u b l i c z n i e , i w s p o s ó b j a w n y t r wa j ą w u p o r z e ” 6. W dy s k u s j i nad S c h e m a t e m w 1981 r. n i e kt ó r z y z k o n s u l t o r ó w p r o p o n o w a l i , aby w t y m mi e j sc u z n a la z ł się t eks t p r z e w i d u j ą c y m o ż l i w o ś ć d o p u s z c z a n i a do K o m u n i i świętej o só b r o z w i e d z i o n y c h ż y j ą c y c h w p o n o w n y c h z wi ą z k a c h . P r op o z yc j i tej j e d n a k nie p r zy j ęł o , p o n i e w a ż w s z y s c y zgodzi l i się, iż k o m p e t e n t n a do r oz s t rz y g n i ę c i a tej k we s ti i nie j e s t K om i s j a , t yl ko S t o l i c a A p o s t o l s k a 7. Os t a t e c z n i e
e x c o m m u n ic a t i , intcrdicti m an ifes tiq u e in fam es , nisi de c o r u m po e n itc n tia el c m c n d atio n c c o n s tct ct p u b lic o sc a n d alo prius satisl'eccrint” ; § 2: „ O cc u lto s vcro p eccatores, si occulte p ela n t ct co s non e m e n d a t e s ag n o v cril, m in is te r rcpellat: non a u te m , si p u b lic e pela nt et sine s c a n d a lo ip so s p ra eterirc n e q u e a t ” .
’ R itncde R om anian P a u li V P o n tifia is M a xiin i iu ssu edition, a tq u e a fed. R eco rd a t. B e n e d ic to X IV , a u ctio n el c a stig a tio n , edit io n o v issim a. B assani 1773, s. 52, nr 8: „Fideles om nes ad s a c ra m C o m m u n i o n e m , ad m itte n d i su nt, e x c c p lis iis, qui iusta rati o n e p ro h ib cn tu r. Arcendi a u te m s u n t p u b lic e in dig ni, q u a lc s su nt e x c o m m u n ic a ti, intc rdict i, m an ifes tiq u e infames: ut m ere tric es , c o n cu b in arii, fo cnerato res, m agi, sortilegi, b las p h em i, & alii eius g e n eris publici pe cc ato re s; nisi dc e o ru m po e n itc n tia & e m e n d a t i o n e constet & pu b lic o s c a n d a lo prius satisfc- c c r i n t ” ; nr 9: „ O cu lto s vero p e cc ato re s si o c u lt e pelant. & non co s e m é n d a l o s agnoverit, rcpellat: non a u tc m si public e pctant, & sin e s c a n d alo ipsos p ra eterirc n e q u ea t" ; J. 11 e n- d r i k s, „Ad sa c ra m c o m m u n io n em ne a d m itta n tu r ...” A d n o la tio n e s in can. 915, „Pe rio dica de re m orali, can ó n ica , litúrgica", 7 9 (1 9 9 0 ), s. 166; F. B u c z k o w i c z, J. B a r o n, W. S i a w i n o g a, P ra w o k a n o n ic zn e . P o d rę czn ik d la d u c h o w ie ń stw a , l. I-I 11, O p o le 1957- 19 583 - t. II, s. 38.
■ P o n tif ic a C o m m i s s io C o d ici Iuris C a n o n ic i R e c o g n o s c e n d o , S c h em a D o c u m e n ti P o n tijicii qu o D isc ip lin a C a n ó n ica de S a c ra m e n tis R e c o g n o sc itu r, T y p is P o ly g lo tlis V a tic an is 1975, can. 75: „ A d S a n e tis s im a e E u c h a r is tia c c c le b r a tio n e m aut c o m m u n i o n e m ne a d m itta n tu r qui g ravit er d c liq u e ru n t ct in c o n tu m a c i a m an ifes to p e rsév é ra n t" .
6 Can. 867: „ A d sa c ra m c o m m u n i o n e m ne a d m itta n tu r qui g ra v iter et p u blic e dcliqu erunt et in c o n tu m a c i a m an ifes to p e r s é v é r a n t ” ( P o n tific a C o m m i s s io Codici Iuris C a n o n ic i R e c o g n o s c e n d o , S c h em a C o d ic is Iu ris C a n o n ici iu xta a n im a d v e r s io n e s S.R .Ii. C a rd in a liu m , E pisco- p o r u m C o n fe r e n tia n o n , D Ic a s te r io m m C u ria e Rom ánete, U n iv er sita lu m F a cu lta tu m q iie cccle- sia s tic a r u m n écn o n S u p e rio ro m In stitu to ru m V itae C onsécratele reco g n itio n , L ibrería Editrice V a tic a n a 1980).
zgod/ . ono się na taką treść k a n o n u , p o n i e w a ż - iak się z d a w a ł o - w n o r m i e tej w z a wa rt o w s z ys t k i e istotne e l e me n t y , tj. p o w a g ę c z y n u , j e g o j a w n o ś ć i u p ó r grz e s z ni ka . Z cał ą p e w n o ś c i ą t e ks t d o t y c z y ł t a k ż e r o z w i e d z i o n y c h or a z p o z os t a j ą cy c h w p o n o w n y c h z w i ą z k a c h m a ł ż e ń s k i c h 8. N a t o m i a s t p o w o d e m z m i a n y treści k a no n u - j a k się w yd a j e - nie był o o d n o w i e n i e w tej s p r a w i e d y s c y p l i n y Ko ś c io ła czy w p r o w a d z e n i e n o w e j, lecz t r a f n i e j s z e w y r a ż e n i e ob o w i ą z uj ą c ej nauki o o b y c z a j a c h z u w z g l ę d n i e n i e m w y j a ś n i e ń M a g i s t e r i u m Kośc i oł a, m o r a l i s t ó w i k a n o n i s t ó w 9. W c z a s a c h o b o w i ą z y w a n i a C I C 1917 ni e kt ór z y t wi er dzi l i , iż u d z i e l a n i e s a k r a m e n t u n i e g o d n e m u nie j e s t d z i a ł a ni e m w e w nę t r z n i e z ł y m i d l at e g o t ak ą p r a k t y k ę m o ż n a c z a s a m i t o l e r ow a ć , a n a we t z a l ec ać . Ud z i e l a ni e K o m u n i i ś wi ęt e j o s o b i e n i e g o d n e j m o ż n a n a z w a ć w s p ó ł d z i a ł a n i e m m a t e r i a l n y m n a r z e c z g r z e c h u d r ugi e j o s o b y , a j es t ono d o z wo l o n e , ilekroć istnieją p r o p o r c j o n a l n i e p o w a ż n e p o w o d y i d o b r a i nt enc j a szafarza. W y n i k a ł o to r ó w n i e ż z § 2 can. 855 C I C , z g o d n i e z k t ó r y m nie nal eż a ł o od K om u n i i świętej o d s u w a ć g r z e s z n i k ó w t a j n y c h, j e ż e l i p u b l i czni e prosili o s ak r a m e n t y i nie m o ż n a ich był o p o m i n ą ć bez z g o r s z e n i a . C o do osób p ub l i cz ni e n ie g o d n y c h to can. 855 § 1 C I C d o p u s z c z a ł z d a n i e m n i e któr yc h a u t o r ó w, p e wi e n wyj ą t e k. N a p r z y k ł a d z o b a w y p r z e d b a r d z o p o w a ż ną s z k o d ą w o l n o b ył o udzi e l i ć s a k r a m e n t u k o m u ś , kt o z g o d n i e z z a s a d a m i k a n o n u nie p o w i n i e n był zost a ć d o p u s z c z o n y 11. S p e ł n i e n i e t ych w a r u n k ó w , o kt órych m o w a w ka noni e , z a c h o d z i ł o w w y s t a r c z a j ą c y s p o s ó b , g dy m o ż n a było d o m n i e m y w a ć , że d a n a o s o b a o d b y ł a s p o w i e d ź ze w z g l ę d u n a z m i a n ę z e w n ę t r z n e g o t rybu ż y c i a j a k i m był o na p r z y k ł a d z e r w a n i e k o n k u b i n a t u . J. H en dr i ks u wa ż a , że w y r a ż e n i e „a r c e ndi s u n t ” w t e kś c i e p r a w n y m j e s t mni ej trafne, p o n i e w a ż z g od n i e z o g ó l n y mi z a s a d a m i m o r a l n y m i w s p ó ł d z i a ł a n i e ma te r i a ln e j e s t ni e ki e dy s z a f a r z o w i d o z w o l o n e . N o w a f o r m u ł a - „ a d s a c r a m c o m m u n i o n e m ne a d m i t t a n t u r ” w y d a j e się b y ć l epsza, g d y ż nie z e z w a l a na ws p ó ł d z i a ł a ni e f o r ma ln e ś w i a d c z o n e o s obi e n i e g o d n e j K o m u n i i ś wi ęt e j , n a w e t jeśli nie z a w s z e w y k l u c z a w s p ó ł d z i a ł a n i e m a t e r i a l n e . W can. 855 § 2 C I C
poss ibilihitem adeundi ad sacra m c o m m u n i o n e m pro f'idelibus d iv o rti tatis et d e n u o coniu gatis . O m n c s C o n su lto res c o n cord an! C o m m is s io n is non e sse dc istis d e c c r n e r e ; crit S a n c ta c Scdis quaeslio ni r e s p ó n d e te " („ C o m m u n i c a ti o n e s " , 13(1981), s. 412).
x„Textu s su Ili ci t c u m o m n ia requ isita habeant: a ctu s g rav it as , n e m p c , et p u b lic ita s actus necn on c o ntu m acia. C erto cerliu s le xtus re sp iciat cti am d iv o rtito s et r e n u p ti a t o s ” ( „ C o m m u n i c a tio nes" 15(1983) s. 194).
H c n d r i k s, „ A d sa cra m co m m u n io n em n e a d m itta n tu r... ", s. 166. 10 T a m ż e , s. 167.
11 T ak a in te rp retacja o piera ła się na p rz y k ła d zie d o p u s z c z e n ia do K o m u n ii św iętej J u d a s z a Iskarioty w czasie O statniej W ieczerzy. Zob . S u m m a T lw o lo g ia e , III, q. 81, a. 2.
p o z o s t a w i o n o r e gu la c j ę d o t y c z ą c ą g r z e s z n i k ó w t a j nyc h, k t ó r y m na l eżał o u d z i e l i ć s a k r a m e n t u E u c h a r y s ti i , j eśl i pr osili o to p ub l i c z n i e i nie m o ż n a ich b ył o p o m i n ą ć b e z z g o r s z e n i a 12. W y j a ś n i e n i e t ego k a n o n u , z d a n i e m J. Hen- dr i ksa, b y ł o j e d n ą z kwestii o m a w i a n y c h w p o d r ę c z n i k a c h teologii mor alnej - z r e s z t ą nie z a w s z e w s p o s ó b p r z e k o n u j ą c y 1'. Z g o d n i e z C I C 1917 nie n a l e ż a ł o d o K o m u n i i świ ęt ej d o p u s z c z a ć p u b l i c z n i e n i e g o d n y c h , wy m i e n i a j ą c w ś r ó d nich e k s k o m u n i k o w a n y c h , p o d l e g a j ą c y c h i n l e r dy k t owi i w s po s ó b j a w n y z n i e s ł a w i o n y c h . G r z e s z n i k b y ł p ub l i c z n i e n i e g o d n y ( j a wn i e zn i es ł a w i o n y ) , ki e d y j e g o p r z e s t ę p s t w o z os t a ł o r o z g ł o s z o n e lub z ł a t w o ś c i ą m o g ł o t a k i m się s t a ć 14. Z t ego w z g l ę d u g r z e s z n i c y ci w m i e j s c a c h , gd z i e ich stan m o r a l n y był n ie z n a n y , m o g l i p r z y s t ę p o w a ć d o s a k r a m e n t ó w ś wi ę t y c h. N o w a f o r m u ł a kan. 915 k w e s t i e na t e ma t ś w i a d c z e n i a m a te r ia l ne j w s p ó ł p r a c y o ds ył a d o d o k t r y n y . W k a n o n i e nie m a t eż m o w y o p u b l i c z n o ś c i g r z e c hu . Kt o więc nie zo s t a ł e k s k o m u n i k o w a n y lub o b c i ą ż o n y i n t e r d y k t e m po w y m i e r z e n i u lub d e kl a r a cj i kar y i nie t r w a z u p o r e m w j a w n y m g r z e c h u c i ę ż k i m , a zost ał o c h r z c z o n y w K o ś c i e l e k a t o l i c k i m (kan. 842 § 1 kan. 9 1 2 ) lub d o p u s z c z o ny do s a k r a m e n t ó w na p o d s t a w i e kan. 8 44 i pr z yj ął j u ż p i e r w s z ą K o m u n i ę ś wi ęt ej (kan. 914), p o w i n i e n z o s t a ć d o p u s z c z o n y do Euchar ys t i i .
K o g o z a t e m p r a w o d a w c a mi ał na myśl i p o z a t ymi , k t ór z y są e k s k o m u - n i k o w a n i i p o d l e g a j ą i n t e r dy k t o w i po w y m i e r z e n i u lub d e kl a ra c j i kary? K a n o n m ó w i o t ych, k t ó r z y t r wa j ą z u p o r e m w j a w n y m g r z e c h u ci ę ż ki m.
12 W e d łu g B ą c z k o w i c z a {P raw o k a n o n ic zn e , t. II, s. 38) n a raż o n a na zdrad ę zostałaby t a je m n ic a s p o w ie d z i.
13 H e n d r i k s, „Ad sa c ra m c o m m u n io n em ne a d m itta n tu r . . . " , s. 169.
14 W e d ł u g C I C 1917 can. 2197: „ D elictu m est: 1" P u b licu m , si iani d iv u lg a tu m cst aut talib u s co n tig it seu v e r s a tu r in ad iu n ctis ut p r u d e n tc r iud icari pos sit et d ebeal facile d iv ulg atum iri. 2" N o t o r i u m n o to ric tate iuris, post s e n ten tiam iudic is c o m p e te n tis q u a e in rein lu dic ata m t r a n s ie n t aut pos t c o n f c s s i o n e m d e lin q u e n tis in iu dic io fa ctam ad n o r m a m can. 1750. 3” N o t o r i u m n o to rie tate facti, si p u blic e n o tu m sit et in talibu s ad iu n ctis c o tn m isu m , ut nulla t e r g iv e r s a tio n e celari n u llo q u c iuris s u ffra g io ex cu s ari p o s s it” .
Z a g r z e s z n i k ó w p u b lic z n y ch n ale ży u w a ż a ć tych, k tó ry ch cię żk ie grz ec h y są już p o w s z e c h n i e z n an e albo po p rz ez w y ro k s ę d z ie g o , albo po p rz ez e w id e n tn y w y s tę p e k pop ełn iony w m ie jscu p u b lic z n y m , albo też p o d a n y d o w ia d o m o ś c i w ielu o s ó b po p rz ez plotkę. Nic stanowi p r z e s z k o d y fakt, że p rz es tę p s tw o je s t niez n an e kilku o s o b o m w ś r ó d o b e cn y c h . N a to m iast b a rdziej s łu sz n e je s t n ic o d m a w i a n i e s a k r a m e n tu g r z es z n ik o w i p r o s z ą c e m u p u b lic zn ie , którego g rz ec h nic j e s t j e s z c z e p o w s z e c h n ie znany. Z a w s z e w y łą c z y ć n a le ży p r z y p ad k i, w których s z a fa rz p o w in ie n ro ztr o p n ie o b a w ia ć się, aby p o p rz ez u d zie lan ie s a k r a m e n tu nic pow sta ło p o w a ż n e z g o r s z e n ie w ie rn y ch , np. jeś li p r z ew id u je się. że do d a n e g o mie jsc a w ia d o m o ś ć o p r z e s tę p s tw ie dotrze w k ró tk im czasie. Zob. np. E. G c n i c o t, In s liln tio n e s T heologian M o r a lis , s e p tim a po st C IC q u a m re co g n o v it I. S a ls m an s . S.I., B ru x cll is 1939, editio 14, vol. 11, s. 108, nr 122.
U p ó r w y s t ę p uj e w ó w c z a s , g d y kt oś z d e c y d o w a n i e nie c hc e z m i e n i ć s w o j e g o d o t y c h c z a s o w e g o życi a. J a w n o ś ć g rz e c h u n a t o m i a s t w t e dy , k i e d y j e s t on p e wn y , o kr e ś l o n y i o c z y w i s t y or az p r z y n a j m n i e j s a m w so b i e p u b l i c z n y i kiedy j est on zn a n y konk r et n e j w s p ó l n o c i e e u c h a r y s t y c z n e j 15. P r a w o d a w c a u ż y w a sł ów „ gr z e c h c i ę ż k i ” , nie w y m a g a n a t o m i a s t od s z a f a r z a, by ten w y d a ł osąd co do ci ęż kości mat eri i g r z e s z n e g o aktu. G r z e c h z a t e m , o k t ó r y m m o w a w kan. 915, p o w i n i e n być a k t e m o b i e k t y w n i e z ł y m i c i ę ż k i m , p o n i e w a ż nie p o w i n n o się ni gdy st wi e r d z a ć , że gr z e c h j e s t ci ężki , j e ż e l i ni e m a c o d o tego p e wn o ś ci . G r z e c h ten j e s t g r z e c h e m m a t e r i a l n y m , p o n i e w a ż c h o d z i o gr z e c h , który ze wz g l ę d u na p r z e dm i o t j e s t c i ę ż k i 16. Jeżel i akt p o d w z g l ę d e m p r ze d mi o t u nie j e st ciężki albo z a c h o d z i n i e z n a c z o ś ć m a t e r ii , a l b o istnieje tylko d o m n i e m a n i e , to w ó w c z a s nie m o ż n a s t wi e r dz i ć , że k t o ś j e s t w c i ę ż k i m g r ze c h u m a t e r i a ln y m. Ni e z a w s z e też ł a tw o okr e ś l i ć , c zy c h o dz i o ci ężki gr z e c h mat e r ia l n y , cz y n i e 17. M a g i s t e r i u m K o ś c i o ł a w p o s z c z e g ó l n y c h p r z y p a d k a c h w yr a ź n i e o k r eś l a s w o j e s t a n o w i s k o o r az i n t e r p r e t a c j ę n o r m 18.
17 M iin slerisclier K o m m en ta r zum C o d ex Iu ris C a n o n ici u n te r b e s o n d e r e r B e r ü c k sic h tig u n g d e r R ec h tsla g e in D eu stscM and. Ö sterreic h u n d d e r S c h w e iz, hrsg. von K. L ii d ick e [ dal ej cyt.: L ü d i c k e, M K |, Essen 1985-, can. 915/4: „ O f f e n k u n d ig ist e in e S ü n d e d a n n , w e n n sie der konkrete n E u c h a r is tic g c m e in s c h a li b e k an n t ist o d e r ein mit ihr l e b e n d e r T e i l n e h m e r sie ken n en m ü s te ” ; H. S c h m i t z, Taufe. F irm ung, E u ch a ristie . D ie S a k ra m e n te d e r In itia tio n u n d Ihre R ech tsfo lg en in d e r S ich t d es C IC von 1 9 8 3 , „ A r c h iv für k a th o lis c h e s K i rc h en re ch t'' ,
152(1983), s. 369-4 0 7 , 400-4 0 1 .
16 K a tech izm K o ścio ła K a to lic kie g o ( K K K ). nr 1857: „A by g rz ec h b yl ś m ie r te ln y , są koniec zn e je d n o c z e ś n i e trzy w arunki: g r z ec h em ś m ie r te ln y m je s t ten, który d o ty c z y materii poważnej i który nadto zost ał p o p e łn io n y z p e łn ą ś w ia d o m o ś c ią i c a ł k o w i t ą z g o d ą " . Z d an iem niek tórych auto rów do cię żkoś ci g rzechu w y m a g a n e je s t su b ie k ty w n e p r z e ś w ia d c z e n ie o c i ę ż kości p o p e łn io n e g o czyn u, por. np. L ü d i c k e, M K can. 915/4: „ O b e tw as ü b e r h a u p t S ünde ist läßt sich nicht a n h an d ein es ä ußeren V e r s to ß e s ge g en die für das L e b e n e in es C h risten gelt en d en F o rd e ru n g en fcstslcllen, so n d e rn verla ngt z u g le ich ein Urtaiel d a rü b er, ob der V erstoß subje ktiv den C h a r a k te r einer A u f le h n u n g g e g en G o tt h a l” . J. M. H u le s u w a ż a , że: „ M inis te r ean nol assum e, for c x cm p le, that the sin o f public c o n c u b i n a g e aris in g t'rom d iv o r c e and rem arria g e is alw ays gr avis in the internal f o r u m ” ( The C o d e o f C a n o n L a w : a T e x t a n d C om m cn ta ry, M a h w a h , N.Y. 1985, s. 653). N a leż y z w ró cić u w a g ę , iż Jan P a w e ł II w ad h o rta - cji apostolskiej R ec o n cilia tio et p a e n ite n tia (RP) z 2 XII 1984 r., p o w o łu ją c się na S o b ó r T rydencki, prz ypomniał : „[...] niek tóre g rz ec h y z racji sw oje j m aterii są z n a tu ry cię żkie i śmiertelne. Istnieją więc akty, które j a k o takie, sa m e w sobie, n ie z a le ż n ie od o o k lic z n o ś ci, są zaw s ze w ielk ą n icg o d z iw o śc ią ze w z g lęd u na p rz ed m io t. A k ty te, jeś li sp e łn io n e z w y s ta rczają cą św ia d o m o ś c ią i d o b ro w o ln ie, są z a w s z e c ię ż k ą w i n ą ” (nr 17).
17 „Istnieje n au k a Kości oła na ten tem at, na uka, któ rą p o t w i e r d z a on w jej is to tn y ch e lem en tach , c h o ciaż zdaj e so b ie sp raw ę, że nie z a w s z e je s t ł a t w o w k o n k r e tn y c h sy tu a cjac h określić w y raźn ie g ra n ic e ” (R P 17).
Z c ał ą p e w n o ś c i ą do o só b p o z o s t a j ą c y c h w j a w n y m g r z e c h u c i ę ż ki m nal e żą ci, k t ó r zy ż yj ą w z w i ą z k a c h n i e s a k r a m e n t a l n y c h ( w tzw. u n io n e s irre g u la re s) o r a z n a l e ż ą c y do m a s o n e r i i i partit k o m u n i s t y c z n y c h ly.
II. W I E R N Y P O Z O S T A J Ą C Y W UNIO IRREGULARIS
1. P o ję c ie u n io ir r e g u la r is J e d y n ą w ł a ś c i w ą i p r a w i d ł o w ą f o r m ą p o z o s t a w a n i a m ę ż c z y z n y i kobi et y r a z e m j e s t z w i ą z e k m a ł ż e ńs k i , z a w a r t y p r z e d B o g i e m i K o ś c i o ł e m . K a ż d a i nn a f or ma , w której o s o b y p o z o s t a j ą ze s o b ą na s p o s ó b m a ł ż e ń s k i , ale m a ł ż e ń s t w e m nie są, u w a ż a n a j e s t za n i e p r a w i d ł o w ą . P r o b l e m o s ó b p o z os t a j ą c y c h w t a k i ch z w i ą z k a c h był po z a k o ń c z e n i u S o b o r u W a t y k a ń s k i e g o II p r z e d m i o t e m o b r a d s y n o d ó w d ie c e z j a l n y c h or az p o l e m i k n a u k o w y c h 20. Z a g a d n i e n i e to stało się t a k ż e p r z e d m i o t e m o b r a d S y n o d u B i s k u p ó w , któr y o d b y ł się w R z y m i e w d n i a c h od 26 w r z e ś n i a do 25 p a ź d z i e r n i k a 1980 r. i o b r a do wa ł na t e m a t z a d a ń r od z i n y c h r z e ś c i j ań s k i ej w e w s p ó ł c z e s n y m ś wi eci e. W adhor- tacji p o s y n o d a l n e j F a m ilia r is c o n s o r tio (FC), o g ł o s z o n e j 22 l i stopada 1981 r., p r z e d s t a w i o n a i p r z y p o m n i a n a z o s ta ła n a u k a K o ś c i o ł a o d n oś n i e do r o d z i n y, jej z a d a ń i o s ó b p o z o s t a j ą c y c h w n i e p r a w i d ł o w y c h jej f o r m a c h 2' A d h o r t a c j a w y m i e n i a c z t e r y g r u p y t a ki c h z w i ą z k ó w , w k t ó r y c h o b e c n o ś ć
A d v o c a to n im e x e r c itiw n a p iid Rom ánele C u ría e D ic a ster ía n ecn o n ip s iu s S a n c la e S e d is cm i- sctvwn p a tr tK in iu m Iu sli in d ic is " , 28 VI 1988, A A S 8 0 (1 9 8 8 ), s. 1258-12 61 , art. 6 § I, pkt 2: ..qu: in c o n c u b in a tu viVunt aul m a tr im o n io ci vil i tan tu m iuneti su nt vcl aliler manifestó in gravis p e ea to p e rsev e ra n t" .
19 Po d n o r m ę teg o k a n o n u p o d leg a ją także ci, k tórzy w sposób j a w n y o p o w ia d a ją się za a borcją. Por. np. L ü d i c k e, M K can. 915/4.
20 P r o b l e m e m tym z a jm o w a ły się s y n o d y p a s to raln e w N i e m c ze c h , m .in . Syn o d Pa sto ralny o d b y ty w latach 1 9 71-1975 w W iirzb u rg u , którego s p e c ja ln a k o m is ja w y s to s o w a ła d o papieża z ap y tan ie , czy w ie rni ro z w ied z en i m o g ą p o n o w n ie z aw rz e ć m a łż e ń s tw o w K oś ciele katolickim , o d n o s z ą c się do klauzuli M a teu s zo w e j (Mt 5, 32; 19, 9) o raz p rzy w ile ju P a w i o w e g o ¡1 Kor 7, 2-16), a ta k ż e prz ez w z g ląd na p ra k ty k ę K o ś cio ła w s ch o d n ie g o . Zob. R. P u z a, D. M i e t h. P. H ii n c r ni ä n n, S a k ra m e n te fü r w ic d é rv e r h e ira le le G esc h ied e n e - seit 25 Ja h ren u m str itte n , „ T h e o lo g is c h e Q u a r t a l s c h r if t ’', 17 5(1995), s. 81-83. Jak n a g lą cy byl to pro b lem dla w s p ó ln o t i d u s z p a s te r z y , w s k a z u je fakt, iż Syn o d P a storaln y w byłej N R D w 1977 r. podjął to p y tanie na n ow o. Zob. t am ż e o raz H. M ü l l e r , B a rm h e rz ig k e it in d e r R ec h to n ln u iig der K ir c h e i, „ A rch iv für k ath o lis c h es K irc h en re ch t'' , 159(19 90 ), s. 353 -3 67 .
" ' J o a n n e s P a u l u s PP. II, A d h o r ta tio a p o stó lic a ,.F a m ilia ris c o n s o r tio " , A A S 7 4 ( 1 9 8 2 ) , s. 81- 19 1.
strony katol i cki ej t r a k t o w a n a j e s t j a k o z w i ą z e k n i e p r a w i d ł o w y , a fakt ten ok r eś l an y j est j a k o un io ir r e g u la r is 22:
- do p i er wsze j gr u p y n a l e ż ą o so b y , które p o r o z w o d z i e c y w i l n y m ich w c z e ś n i e j s z eg o m a ł ż e ń s t w a s a k r a m e n t a l n e g o z w i ą z a ł y się p o n o w n i e w f o r mi e c ywi lne j , czyli r o z w i ed ze n i ż yj ą c y w p o n o w n y c h z w i ą z k a c h m a ł ż e ń s k i c h 23;
- do drugi ej g r up y n a l e żą o s oby, kt ór e b e z z a w a r c i a m a ł ż e ń s t w a p o z o s t a j ą w fakt ycz ne j ws p ól n o c ie , żyj ąc r a z e m cz y to ze w z g l ę d u n a p r z e s z k o d ę w ę z ł a m a ł ż e ń s k i e go , cz y też jej br aku, ż yj ą r a z e m b ez z w i ą z k u m a ł ż e ń s k i e g o i bez żadnej uznanej p ub l i c z n i e więzi i n s t y t u c j o n a l n e j - ani c y w i l n e j , ani re l i g i j nej - czyli r z e c z y wi s te wo ln e z wi ą z k i o r a z ż yj ą cy w tzw. m a ł ż e ń s t w a c h na p r ó b ę 24; - t r zec i a g r u p a to kat ol i cy z w i ą z a n i t yl ko ś l u b e m c y w i l n y m c zy to ze w z g l ę d ó w i d e ol o g i c zn y c h, czy p r a k t y c z n y c h 25; - or az c z wa r t a , do której n a l e ż ą o s ob y , kt ór e p o w a ż n i e z a w a r t y m z w i ą z k u m a ł ż e ń s k i m w K o ś c i e l e k a t o l i c k i m r o z w i o d ł y się i nie z a w a r ł y p o n o w n i e zw i ą z k u m a ł ż e ń s k i e g o (w t ym p r z y p a d k u b a r dz i e j a d e k w a t n e z d a j e się być wł aś ni e o kr eś l e n i e „ s y t ua c j a n i e p r a w i d ł o w a ” ni ż z w i ą z e k n i e p r a w i d ł o w y ) 26.
22 Po ję cie u n io d o tyczy relacji z a c h o d z ą c y c h p o m ię d z y d w i e m a o s o b a m i b ą d ź z w i ą z k ie m osób, stąd o k re ś len ie unio irre g u la ris w s k azu je na „ zw ią z e k n i e p r a w i d ł o w y ” , k tó ry nale ży o d różnić od „sytuacji n i e p r a w id ło w e j” i je s t p o ję c ie m s zers zy m . Z o b . M. Z a 1 b a, N u m in u n io n e irre g td a ri d e g en tes a sa c ra m e n tis in iure a rc e a n tu r , „ P e rio d ica de rc m o rali, can o n ica , liturgica", 69( 1980), s. 6 0 4 -6 2 2 ; H. P r c c, „ U nio Ir r e g u la r is " . D e r S a k r a m e n te n e m p fa n g von G eschiedenen, g e sc h ie d en e n W ied e rv erh eira teten , e h elo s Z u s a m m e n le b e n d e n u n d n u r ziv il vereh elich ten K a th o liken n a ch k a n o n isch e m R ech t, AfS 4 ( 1 9 9 4 ), s. 145-157.
23 PC 84.
24 FC 80, 81. T y m ba rdziej n a le żą do nich z w iąz k i h o m o s e k s u a ln e - zob. K o n g re g ac ja D o k try n y W ia ry , L ist do B isk u p ó w K o śc io ła k a to lic k ie g o o d u s z p a s te r s tw ie o só b h o m o s e k s u a ln ych „ H o m o se x u a lita lis p r o b le m u " z d n ia 1 X 1986, [w:J W tro sc e o p e łn ię w iary. D o k u m en ty K o n g re g a c ji D o k try n y W iary 1 9 6 6 -1 9 9 4 , T a r n ó w 1995, s. 2 8 8 - 2 9 6 , tek s t o ry g in aln y : A AS 7 9(1987) 543-5 54; por. także: K o n g re g ac ja D o k tr y n y W ia ry , D e k la r a c ja o n ie k tó ry c h za g a d n ie n ia c h ety ki se k su a ln e j „ P ersona h a m a n a " z dnia 29 XII 1975, [w:] W tro sc e o p e łn ię w iary, s. 94- 10 6, tekst oryginalny : A A S 6 8 (1 9 7 6 ), s. 7 7 -96; zob. także: K K K 2 3 5 7 - 2 3 5 9 , 2396. Do tej gr upy o sób n ale żą rów nież ci, k tórzy p o z o s ta ją w z w i ą z k a c h p o l ig a m ic z n y c h , kaziro d czy ch , tru d n ią się pro sty tu cją, s u te n ers tw em czy n ie r z ą d e m - zob. K K K 2355 , 2387-2388. O d rę b n y pro b lem stano wi sy tu a cja d u c h o w n y c h i z a k o n n i k ó w p o z o s tając y c h w zw iąz k ac h niereg u la rn y ch - zob. H. P r c e, P r ie s te r o h n e A m t. P ro b le m e um d ie A m is s io S ta tu s c le ric a tis u n d ihre k ir c h e n re ch tlic h e n R e c h ts fo lg e n , [w:] S c ie n tia C a n o n u m . F e s tg a b e f ü r F ranz P o to tsc h n ig zum 65. G e b u rtsta g , hrsg. von H. P a a r h a m m e r , A. R in n erth a lc r,
M ü n c h e n 1991, s. 233 -2 73 . 25 FC 82.
P o z o s t a w a n i e k a to li k a w t eg o r od z aj u z w i ą z k a c h b u d z i ł o z a ws ze wiele troski ze st r ony K o ś c i o ł a i w y m a g a ł o zaj ę c i a o d p o w i e d n i e g o st anowi ska. W p o s y n o d a l n e j a dh o r ta c j i apo s t o l s k i ej F a m ilia r is c o n s o r tio , bę dą c e j o w o c e m o b r ad s y n o d u p o ś w i ę c o n e g o r o d zi n i e w e w s p ó ł c z e s n y m ś wi e ci e, c z y t a my że: „ R o d z i n a w d z i s i e j s z y c h c z a s a c h z n a j d uj e się p o d w p ł y w e m r ozl e gł ych i s z y b k i c h p r z e m i a n s p o ł e c z n y c h i k u l t u r o w y c h , wi e l e r odz i n p r z e ż y w a ten stan r z e c z y d o c h o w u j ą c wi e r n o ś c i t y m w a r t o ś c i o m , kt ó r e s t a n o w i ą jej f un d a m e n t , inne st anęł y n i e p e w n i e i z a g u b i o n e w o b e c s w y c h za d a ń , a nawet n i e k i e d y z w ą t p i ł y i n i e ma l zat r aci ł y ś w i a d o m o ś ć o s t a t e c z n e g o z n a c z e n i a i p r a w d y ż y c i a m a ł ż e ń s k i e g o i r o d z i n n e g o ” 27. D l a t e g o też K o śc i ó ł określi! s y t u a cje i w a r u n k i d o p u s z c z a n i a tych o s ó b do s a k r a m e n t ó w świętej, w s z c z e g ó l ności s a k r a m e n t u p o k u t y i E u c h a r ys t i i . 2. D o p u s z c z a n ie do s a k r a m e n tó w W z a kr e s i e s a k r a m e n t a l n y m s t a w i a n e są p y t a n i a o p r a w o w i e r n e g o do s a k r a m e n t ó w , o o b o w i ą z e k s z a f ar zy u d z i e l e n i a c zy p r a w o o d m o w y s a k r a m e n t ó w 2^, j a k r ó w n i e ż p y t a n i e o i nt e r pr et acj ę kan. 916, tj. o s o bi s t ą de c yz j ę p r z y s t ą p i e n i a do K o m u n i i świętej n a p o d s t a w i e w ł a s n e g o o s ą d u s u m i e n i a 211. K a t o l i c y m a j ą p r a w o o t r z y m y w a ć od s wo i c h p a s t e r zy z d u c h o w y c h dóbr K o ś c i o ł a o kr e ś l o n e p o m o c e , z w ł a s z c z a s ł o w a B o ż e g o i s a k r a m e n t ó w ' 0. Te p o d s t a w o w e p r a w a w i e r n y c h p o s i a d a j ą p e w n e g ra n i c e u s t a n o w i o n e przez p o r z ą d e k p r a w n y . Kan. 18 o kr e ś l a i n t er pr et acj ę u st a w, kt ór e m.in. o g r a n i c z a j ą s w o b o d n e w y k o n y w a n i e u p r a w n i e ń , m ó w i ą c iż p o d l e g a j ą o n e ścisłej i nter pr e t acj i , a w e d ł u g kan. 9 1 2 k a ż d y o c h r z c z o n y , j e ś l i tyl ko p r a w o mu nie z a br a ni a, m o ż e i p o w i n i e n b y ć d o p u s z c z o n y do K o m u n i i świętej
O s o b y r o z w i e d z i o n e , które z a w a r ł y p o n o w n y z w i ą z e k m a ł ż e ń s k i nie mo gą p r z y s t ę p o w a ć d o K o m u n i i świętej. A d h o r t a c j a F a m ilia r is c o n s o r tio mó wi , iż K o ś c i ó ł p o t w i e r d z a s w o j ą d o t y c h c z a s o w ą p r a k t y k ę o p a r t ą na P i ś m i e ś wi ę t y m i nie d o p u s z c z a t ych k a t o l i k ó w do K o m u n i i e u c h a r y s t y c z n e j 31. Nie m o g ą
27 FC t
2K Por. K P K 1983, kan. 213, 843 § 1, 91 2, 915, 980, 1007.
~v Zob. G. M a y. D a s V erh ä itp Ü von G esetz u n d G e w isse n im ka n o n isc h e n Recht, d a rg e s te llt an den cc. 9 1 5 /9 1 6 Q IC 1 9 8 3 , F K T 9( 1993), s, 1 17-130; J. C 1 e r e. D ie In te r p re ta tio n von c. 915 C IC im K o n tex t d e r fu n d a m e n ta le n P flich ten u n d R ech te a lle r G läu b ig en , [w:J „ T lieo lo g ia et In s C a n o n ic u m ”. F e s tg a b e f ii r H e rib e rt H ein em a n n z u r V oileiuhing sein es 70. L e b e n s ja h r e s , hrsg. von H. J. F. R ein h ard t, E s s e n 1995, s. 385 -396.
1(1 K P K 1983, kan. 213,
być oni d op u s z c z e n i do K o m u n i i świ ęt ej od ch wi l i , g d y ich stan i s p o s ó b ż y c i a o b i e k t y w n i e z a p r z e cz a j ą tej wi ęzi m i ło ś c i m i ę d z y C h r y s t u s e m i K o ś c i oł em, kt ór ą w y r a ż a i u r z e c z y w i s t n i a E u c h a r y s t i a . D o p u s z c z e n i e ich do Euc h a r ys t i i w p r o w a d z a ł o b y w i e r n y c h w bł ąd lub p o w o d o w a ł o b y z a m ę t co do nauki Ko ś ci o ł a o n i e r o z er w a l n o ś c i m a ł ż e ń s t w a 32. T o s t a n o w i s k o K o ś c i o ł a w y w o ł u j e liczne k o n t r o w e r s j e i spory, kt ór e st a r a j ą się p r z y z n a ć r o z w i e d z i o n y m i p o n o w n i e z w i ą z a n y m m a ł ż e ń s t w e m p r a w o p r z y s t ę p o w a n i a do s a k r a m e n t ó w ś w . ' ł N a u k a i p r a k t y k a K o ś c i o ł a w s p r a w i e d o p u s z c z a n i a
przvjm i»w ania K o m u n ii św ię te j p rz e z w iern ych r o tw ie d z in y c h i ży ją c y c h u? n o w y ch zw ią zk a c h „Ą/mus. In le n ia tio n a lis F a m iiia e ” z d n ia 14 IX 1994 r., w: W tro sc e o- p e łn ię w ia rry . s. 4 10- -414, tekst oryginalny : AA S 86(1994), s. 9 7 4 - 9 7 9 (dalej skrót: A1F) - tu nr 5. N a tem at p ro b lem ó w d o ty czący ch d u s z p a s ters tw a o sób ro z w ie d z io n y c h zob. m.in.: W. M i z i o 1 e k. D u szp a ste rstw o m a łże ń stw n ie s a k r a m e n la ln y c h , „ H o m o D c i ” , 2(1 9 8 1 ), s. 1 17-129; J. S a 1 i j. K o śc ió ł a m a łże ń stw a roz,w iedzionych, „W d ro d z e", 2 ( 1 9 7 3 ) , 67-7; t e n ż e . D la c ze g o nie w olno m i p r z y s tę p o w a ć do sa k ra m e n tó w ? , „W d r o d z e ” , 1 1 -1 2(1985), s. 188 -192; M. P a- e i u s z k i e w i c z, J e s te śc ie w K o śc iele, W a r s z a w a 1993; M. P a c i u s z k i e w i e z, M. T o p c z c w s k a - M e t e 1 s k a, W. W a s i 1 e w s k i, T ę sk o n o ta i g łó d , W a r s z a w a 1993; M. P a c i u s z k i c w i c z. S ła b o ść i m o c. Z ąb k i 1996, t e n ż e, K o ch a m im o w szystko, G d a ń sk 1996; P. G ó r a I e z y k. P o w tó r n e zw ią zk i m a łż e ń s k ie tv te o lo g ic z n y m i e tyczn ym św ie tle . Ząbk i 1995. W ie rn y ch r o z w ied z io n y c h i ż y ją cy c h w p o n o w n y c h z w i ą z k a c h należy o taczać trosk ą d u sz p a stersk ą i m im o że nie m o g ą p r z y s t ę p o w a ć do s a k r a m e n tó w , to nale ży im p o m ag a ć w g łę b s z y m z ro zu m ie n iu z n a c z e n i a p o b o ż n o ś c i e u c h a r y s t y c z n e j , w y rażającej się w uikieh p rakty kach, j a k n a w ie d z a n ie N a j ś w i ę ts z e g o S a k r a m e n tu , k o m u n ia du ch o w a, adoracja e u ch a r y s ty cz n a - por. Z a le c e n ia X I I I Z g r o m a d z e n ia P le n a r n e g o P a p ie sk ie j Rady do sp ra w R odziny, „ D u szp a sterstw o o só b r o z w ie d zio n y c h ż y ją cy ch w n o w y ch z w ią z k a c h " , 22-25 1 1997, ,,L 'Ó s s crv a to re R o m a n o ” (wyd. poi.), 6(1 9 9 7 ), s. 50-52.
i: FC 84; A1F 4.
Na przykła d biskupi niem iec cy O. Saier, K. L e h m a n n o r a z W. K a s p e r 10 lipea 1993 r. wydali List pasterski w trosc e o ludzi r o z w i e d z io n y c h i p o n o w n i e z w ią z a n y c h m ałżeństw em . O d w o łu ją c się do trudnej sytua cji w s p ó łc z e s n e g o św ia ta, ro sn ącej liczby ro z w o d ó w oraz Sob o ru W a ty k a ń s k ie g o II. który w K ons ty tucji d u s z p a s te r s k ie j o K o ś cie le w św ięcie w s p ó łc z e s n y m (K D K ) G a u d iu m et s p e s w yraził, iż: „ R a d o ś ć i n a d zieja , sm u tek i trwoga ludzi w s p ó łc z es n y c h | . . . | są też r a d o ś c ią i n a d zieją , s m u tk ie m i tr w o g ą u c z n ió w C h r y s t u s o w y c h ” ( K D K I), odnieśli się do z a g a d n ie n ia m o żliw o ś c i r o z łą c z e n ia małżonków-. Biskupi uw aża ją, że zaró w n o „k la u zu la M a t c u s z o w a ” , j a k i „ p rzyw ilej P a w i o w y ” d ają taką m ożliw ość rozłą czenia , a K ościół nic m o że o d w r ó c ić się o d tych g r z e s z n i k ó w , ale w ła ś c iw ie ma s zu k ać tych, co „za g in ę li” . Biskupi odnieśli się r ó w n i e ż d o kw estii z o b o w i ą z a n i a m ałż o n k ó w do życia j a k brat z siostrą. U w aż ają , że tak a fo rm a je s t d la w ielu n i en a tu ra ln a i n iem o żli w a, g dyż p ro p o n u je się m ałż o n k o m d ro g ę h e r o ic z n e g o w y r z e c z e n i a i o fiary, do której nie są p rzygoto w ani, ani takiego c h ary z m a tu nie o d czy tali w sw o im życiu. Z a p r o p o n o w a n i e w s zy s tk im takiej drogi w y k ra cz a poza ludzkie sity. B isk upi p r z e d s t a w i a j ą r ó w n ie ż p r o p o z y cje dla duszpasterzy, którzy m ie lib y d e c y d o w a ć o d o p u s z c z a n iu do s a k r a m e n tó w ty ch m a łż o n k ó w , którzy w sw oim su m ieniu prz ek onani są, że ich p ierw s ze m a ł ż e ń s t w o n ig d y nie by ło w a żn e , czy też po dłuższej p okucie i cie rpie niu na b ie rają p r z e ś w ia d c z e n ia , że P a n B ó g w sw o im
o s ó b r o z w i e d z i o n y c h do s a k r a m e n t ó w j e s t j e d n o z n a c z n a i n i e z m i e n n a . Nie m o g ą być oni d o p u s z c z e n i do E u c ha ry st i i p o n i e w a ż ż yj ą w gr z e c hu c u d z o ł ó s t w a 34. D l a w i e r n y c h , kt ó r z y p o z o s t a j ą w takiej syt uacj i mał ż e ń s k i ej , j e d y n ą d r o g ą do K o m u ni i świ ęt ej j e s t r oz g r z e s z e n i e s a k r a m e n t a l n e , które m o ż e być u d z i e l o n e t yl ko t ym, „ k t ó r zy żał uj ąc, że n a r us z y l i z n a k P r z y m i e r z a i w i e r n o ś c i C h r y s t u s o w i , są s z c z e r ze g o l owi na t a k ą f o r m ę życi a, kt ór a nie stoi w s p r z e c z n o ś c i z n i e r o z e r w a l n o ś c i ą m a ł ż e ń s t w a . O z n a c z a to konkr e t ni e, że g d y m ę ż c z y z n a i kobi e t a , k t ór z y z w a ż n y c h p o w o d ó w - j a k na p r zy k ł a d w y c h o w a n i e dzi eci - nie m o g ą u c z y n i ć z a do ś ć z o b o w i ą z a n i u separacji, p o s t a n a w i a j ą żyć w peł ne j w s t r z e m i ę ź l i w o ś c i , czyli p o w s t r z y m a ć się od a kt ó w , kt ó r e p r z y s ł u g u j ą j e d y n i e m a ł ż o n k o m ” 35. M o g ą oni wt e dy zostać d o p u s z c z e n i do K o m u n i i świ ęt ej , p r z e s t r z e g a j ą c j e d n a k o b o w i ą z k u u n i k n i ę c i a z g o r s z e n i a 36.
m iło s ie r d z iu p rz eb a cz y ł im j u ż p o p e łn io n e g rzech y . Zob . D ie B is c h ö fe der O b e rrh ein isc h en
K irchenprovinz, Z u r s e e ls o rg lic h e n B e g leitu n g von M e n sch e n a u s ze rb r o c h e n e n E hen, G e sc h ie
d en en u n d W ie d e rv e r h e ira te te n G e ch ie d en e n , E in fü h ru n g , H irte n w o rt u n d G ru n d sä tze , Frciburg im B r . - M a i n z - R o t t c n b u r g - S t u t t g a r t 1993, s. 27- 31; zob. także: G ó r a l c z y k , P o w tó rn e zw ią z k i m a łż e ń s k ie , s. 212-2 2 0 . N ależy r ó w n ie ż p r z y p o m n ie ć , iż co do po g rz eb u koś cielnego ty ch w ie rn y ch , k tórz y w chwili śm ierci z n a jd u ją się w sytuacji n ie u r e g u lo w a n e g o zw iąz ku, to d y s c y p l in a k o ś c ie ln a u leg ła w s tosunku do C IC 1917 z ła g o d ze n iu - u ch y lo n y został ju ż w 1973 r. can. 1240 CIC . Zob. L ist K o n g re g a c ji D o k try n y W iary z. d n ia 29 V 1973 r. o p o g rz e b ie k o śc ie ln y m „C um p tu r e s C o n fe r e n tia e ”, Iw:] tV tro sc e o p e łn ię w ia ry. s. 53; por. tak że kan. 1184 § 1, 3" K P K 1983.
34 1 K o r 11, 27; K K K 238 0 , 2381. K o ś ció ł j e d n o z n a c z n ie p o d k reśla, że grzech c u d z o ł ó s t w a je s t g r z e c h e m śm ierte ln y m . W d o k try n ie j e d n a k is tnie ją p o g ląd y , że nic każde m a ł ż e ń s t w o n ie s a k r a m e n ta ln c p o zo staje w g rz ec h u cię żkim . Por. np. G ó r n i c z y k, P o w tó r n e z w ią z k i m a łże ń sk ie , s. 180-181; W. G ó r a I s k i . P ro b lem d o stę p u d o sa k ra m en tó w św. o só b ż y ją c y c h w m a łże ń stw a c h p o za s a k r a m e n ta ln y c h , [ w :| M a łże ń stw o i ro d z in a vr św ietle n a u k i K o śc io ła i w sp ó łc ze sn e j teo lo g ii, red. A. L. S zafrań sk i, Lubli n 1985, s. 3 2 3 -3 4 3 , 329; P. II u i z i n g, N ie r o z e w r a ln o ś ć m a łż e ń s tw a w p ra w ie k a n o n ic zn y m , „ C o n c iliu m " (wyd. poi.), 1-1 0(1968), s. 4 2 3 -4 3 1 . 429; B. H ä r i n g, P iecza n a d zb a w ie n ie m ro z w ie d zio n y ch i n ie w a żn ie p o ś lu b io n y c h , „ C o n c iliu m " (wy d. poi.), 1-5(197 0), s. 3 6 1 -3 6 3 ; P. H o f 1 m a n n. S ło w a J e z u sa o ro z w o d zie i ich in te rp r e ta c ja w p r z e k a z ie n o w o testa in e n to w y in , tam że, s. 3 3 0 -3 4 0 ; por. takż e: M. K a i s e r. W arum d ü rfen w ie d e rv e r h e ira te te G esc h ied e n e (n ich t) zu den S a k ra m e n ten zu g e la sse n w e rd e n ? , „ S t im m e n d er Z eit", 2 1 1 (1 9 9 3 ), s. 7 4 1 -751, 742; M. T h e o b a 1 X .Jesu W o rt v o n d e r E h e s c h e id u n g , „ T h e o lo g is c h e Q u a r ta ls c h r if t" , 175(1995), s. 109 -12 4; B. J. H i I b c r a t h, S a k ra m e n ta litä t u n d U n a u flö slic h k eit d e r E he aus d o g m a tis c h e r S ich t, tam ż e, s. 125-135; B. P u z a, D ie G e sc h e ite r te E h e, tam ż e, s. 97-108 .
■° F C 84; A1F 4; por. Sa cra P aen itc n tiaria A p o s to lica , D e cretu m [ 18 IV 19361, A b so lu tio sa c e rd o tu m a b e xc o m m u n ic a tio n e , ab a tte n ta tu m e tia m c iv ile ta n tu m m a trim o n iu m et aclu cum m id ie r e c a ste c o n v iv e n tiu m e o ru m q u e a d m iss io a d p a r tic ip a tio n e m sa c ra m e n to ru m m ore la ic o ru m S a c ra e P a e n ite n tia r ia e A p o sto lic a e e x lu sive re se rv a tu r, A A S 28(1 9 3 6 ), s. 242-243.
P r o b l e m a t y c z n a z d a j e się być s y t u a c j a k a t o l i k ó w, k t ó r z y r o z w i e d z e n i żyjąc w n o w y m z wi ą z ku , t k w i ą w b ł ę d n y m p r z e k o n a n i u o m o ż l i w o ś c i p r z y s t ę p o w a n i a do Ko mu ni i świętej na s ku t e k p r z y z n a n i a s w o j e m u s u m i e n i u , na p od s t awi e w ł a s n e g o p r z e k o n a n i a , o s t at ec z n e j dec y z j i o i s t n i e n i u b ą d ź n i e i s tnieniu p o p r z e d n i e g o m a ł ż e ń s t w a i o w a ż n o ś c i n o w e g o z w i ą z k u . L i s t K o n g r e gacji D o k t r y n y W i a r y do b i s k u p ó w K o ś c i o ł a k a t o l i c k i e g o na t e ma t p r z y j m o wa ni a K o m u ni i świętej pr ze z w i e r n y c h r o z w i e d z i o n y c h i ż y j ą c y c h w n o w y c h z wi ąz ka ch z d n i a 14 w r z e ś n i a 1994 iv’7 p o dk r e ś l a , że p r z y z n a n i e so b i e t a kiej wł a dz y j e st n i e d o p u s z c z a l n e , p o n i e w a ż nikt nie m o ż e b y ć s ę d z i ą we własnej spr a wi e. Z g o d a , dzi ęki której zai s t ni a ł o m a ł ż e ń s t w o , nie j e s t z w y c z a j ną d ec y z j ą p r y wa tn ą , lecz k a ż d e g o z m a ł ż o n k ó w i m a ł ż e ń s t w o s t a w i a ich w spe c y f ic z n ej sytuacji koś ci el nej i s p o ł ec z n e j , a sąd s u m i e n i a n a t e m a t w ł a s nej sytuacji m a ł że ń s k i e j nie d o t y c z y t y l k o b e z p o ś r e d n i e g o s t o s u n k u m i ę d z y c z ł o w i e k i e m i B o g i e m tak, ż eby m o ż n a w n i m p o m i n ą ć p o ś r e d n i c t w o K o ś c i o ła. N i e u z n a w a n i e t ego f akt u o z n a c z a w p r a k t y c e z a p r z e c z e n i e m a ł ż e ń s t w u j a ko r ze c z y wi s t o ś c i kości e l nej i s a k r a m e n t a l n e j 28.
Czy m o ż n a z a a k c e p t o w a ć w y s t a r c z a l n o ś ć s u b i e k t y w n e j p e w n o ś c i mo r a l n e j o n i e wa ż n o ś ci z a w a r t e g o m a ł ż e ń s t w a ? S k o r o m a ł ż e ń s t w o m a c h a r a k t e r p u b liczny, to nie m o ż n a zgodz i ć się, by o p i ni ę o j e g o n i e w a ż n o ś c i w y d a w a ł a o s o b a p r y w a t n a, c h o c i a ż m o ż e z a i st ni e ć s y t u a c j a , w kt ór e j d a n a o s o b a o s i ą g a m o r a l n ą p e w n o ś ć n i e wa ż n o ś c i s w o j e g o m a ł ż e ń s t w a , ale ni e j e s t w st a n i e d o w i e ś ć jej w trybie p o s t ę p o w a n i a k a n o n i c z n e g o . T r u d n y p r o b l e m s t a n o w i
kw ietn ia 1973 r. zaz n ac zy ła , iż. „ud zi elają c zg o d y na d o p u s z c z e n ie do s a k r a m e n tó w . O r d y na riusze mie jsc a pow inni z jed n ej stron y c z u w a ć nad p r z e s t r z e g a n i e m o b o w ią z u ją c e j w Ko ściele dyscy p lin y , a z drug iej zab ieg a ć o to, by d u s z p a s t e r z e o tac za li s z c z e g ó ln ą tro sk ą tych, którzy żyją w n ie u r e g u lo w a n y m zw iąz k u , s to su ją c w r o z w i ą z y w a n iu teg o ro dzaj u w y p a d k ó w , o p ró cz innych o d p o w ie d n ic h śr o d k ó w , z a t w i e r d z o n ą p r a k ty k ę K o ś c i o ł a d o ty c z ą c ą zakresu w e w n ę tr z n e g o ” ( W tro sc e o p e łn ię w ia ry , s. 52); por. tak że: L e g e s E c c le sia e p o s t C IC ed ita e. collegit, digcs sit n o tis q u e o rn a v it X, O c h o a, vol. V: L e g e s A n n is 1 9 7 3 -1 9 7 8 ed ita e , R o m ac 1980, nr 418 7, kol. 6572 ; Z a 1 b a, N a m in u n io n e ir r e g id a r i d e g e n te s , s. 614-6 1 5 ; AIF 4.
Por. L. S c h c f f c z y k, E lte u n d E u ch a ristie . G ru n d sä tze d es S c h r e ib e n s d e r K o n g reg a tio n f ü r die G la u b en sleh re ü b e r den K o m m u n io n e m p fa n g von w ie d e rv e r h e ira te te n g e sch ied en en G lä u b ig en , F K T 11(1995), z. 2, s. 133-136. K ry ty c zn e uw agi d o o d p o w ie d z i Kongregac ji D o k try n y W ia ry p rz ed sta w ia m.in. A. A u e r, Z u r S e e lso r g e m it w ie d e r v e r h e ir a teten G e sch ied en en , „T h e o lo g is ch e Q u a r ta ls c h r it” , 175(1995 ), s. 84-96.
' A IF 7, 8. N ależy z w rócić u w a g ę, iż z g o d n ie z o b o w i ą z u j ą c y m p r a w e m k o ś c ie ln y m w iarą B oską i k ato lick ą na le ży w ierzyć w to w s zy s tk o , co j e s t z a w a r te w s ło w ie B o ż y m pisa nym lub p r z ek a za n y m , a w s zy s cy wierni m ają o b o w i ą z e k z a c h o w y w a ć k o n s t y t u c j e i d e k r e ty w ydane przez p r a w o w itą w ła d zę k o ś c ieln ą - por. kan. 7 5 0 -7 5 4 , 212 § 1, 1364, 1371, 1° K P K 1983.
s y t u a c j a , w której d o m n i e m a n a p r z y c z y n a n i e w a ż n o ś c i p o z o s t a j e ukryt a, na s ku t e k c z e g o nie m o ż n a jej d o w i e ś ć n a f o r u m z e w n ę t r z n y m . N a l e ż y p o d k r e ś lić, iż d y s c y p l i n a K o ś c i o ł a od 1983 r. w t a ki ch p r z y p a d k a c h p r o p o n u j e nowe s p o s o b y w y k a z y w a n i a n i e w a ż n o ś c i p o p r z e d n i e g o z w i ą zk u, tak aby wy k lu c zy ć , j eśli to m o ż l i w e , w s ze l k i e r o z b i e ż n oś c i p o m i ę d z y p r a w d ą s p r a w d z a l n ą ( o b i e k t y w n ą ) w p r oc e s i e a p r a w d ą s u b i e k t y w n ą , p o z n a n ą p rz e z p r a w e sumi eni e. J e d n o z n a c z n i e u z n a j e się w a r t o ś ć d o w o d o w ą o ś w i a d c z e ń s k ł a d a n y c h przez s a m e st r ony p r oc e s u , a wi ę c p rz e z m a ł ż o n k ó w 9. D o p u s z c z a się, by takie o ś w i a d c z e n i a mi a ł y p e ł n ą w a r t o ś ć d o w o d o w ą t a k ż e w s p r a w a c h d o t y c z ą c y c h n i e w a ż n o ś c i m a ł ż e ń s t w a 40. D o m o m e n t u w e j ś c i a w ż y c i e n o w e g o Ko d e k s u P r a w a K a n o n i c z n e g o w 1983 r. pr zy o c e n i e d o w o d ó w w s p r a w a c h o o r z e c z e nie n i e w a ż n o ś c i m a ł ż e ń s t w a o b o w i ą z y w a ł a z a s a d a - s f o r m u ł o w a n a w art. I 17 i nst r ukc j i P ró v id a M a te r E c c le s ia - w my ś l której m a ł ż o n k o w i e nie posiadali o d p o w i e d n i e j z d o l no ś c i o są du , by ich o ś w i a d c z e n i a m o g ł y być d o w o d e m n i e w a ż n o ś c i m a ł ż e ń s t w a 41. Z a s a d a ta o p a r t a b y ł a n a n e g a t y w n e j wizji c z ł o w i e k a , p r z y j m u j ą c e j , że j e s t on z a w s z e s k ł o n n y k ł a m a ć dla w ł a s ne j korzyści: c h oć z a r a z e m z n a j d o w a ł a t e o r e t y c z n e u s p r a w i e d l i w i e n i e w f u n d a me nt a l n e j z a sa dz i e , l eżącej u p o d s t a w k a ż d e g o p r oc e s u , we dl e której nikt nie j e s t z d o l ny d o z ł o ż e n i a ś w i a d e c t w a , kt ór e b y ł o b y d o w o d e m na j e g o k o r z y ś ć 42.
3. S a k r a m e n t p o k u ty
Z g o d n i e z t ym, c o p r z e d s t a w i o n e z os ta ł o wyż e j , do k o m p e t e n c j i o r d y n a r i u s z a m i e j s c a n a l e ż a ł o p r a w o w y r a ż a n i a z g od y na p r z y s t ę p o w a n i e do s a k r a m e n t ów ś wi ę t y c h . Okr e ś l a l i oni w a r u n ki , n a j a k i c h o so b y d e c y d u j ą c e się na
jt) K P K 1983, kan. 1536 § 2: „W s p ra w a ch zaś d o ty c z ą c y c h d o b ra p u b lic z n eg o , p rzyznanie się są d o w e i o ś w ia d c z e n ia stron, któ re nie sta n o w ią p rz y zn a n ia się, m o g ą m ie ć moc d o w o d o w ą, któ rą w in ien o cen ić sędz ia, u w z g lę d n ia ją c p o z o s ta łe o k o lic z n o ś ci sp ra w y , ale nie m oże im p rz y zn a ć m o cy p e łn e g o d o w o d u , c h y b a że d o c h o d z ą inne ele m en ty , które j e ostatecz nie w z m a c n ia j ą ."
40 K P K 1983, kan. 1679: „Jeśli nic ma sk ą d in ąd p e łn y c h d o w o d ó w , sę dzia , dla oceny z ez n ań s tro n w e d ł u g p rz ep isu kan. 1536, p o w in ien się p o słu ży ć, jeś li to m o żliw e , św ia dkami co do p r a w d o m ó w n o ś c i s a m y c h stron, o p ró c z in n y ch posz lak i w s k a z ó w e k " .
41 C o n g r e g a t i o pro D is c ip lin a S a c r a m c n to r u m . In stru c tio se rv a n d a a T rib im a lilm s d io e c e s a n is in p e r tr a c ta n d is c a u s is d e n n llita le m a trim o n ia ru m ..P ró v id a M a ter E c c le sia " . 15 VIII 1936, A A S 28(1 9 3 6 ), s. 337: „ D ep o s itio iudic ialis e o n iu g u m non est apta ad p r o b a tio n e m c o n tr a v a lo re m m atrim o n ii c o n s t it u e n d a m ” .
4‘ M. P o m p e d d a , K w estia d o p u sz c z a n ia d o sa k ra m e n tó w o só b ro zw ied zio n ych , które p o w tó r n ie z a w a r ły z w ią ze k c y w iln y , „ L ’O s s c r v a t o r e R o m a n o ” (w yd. pol.), I 1(1993) s. 51-54, 54.
d a l sz e p oż yc i e w czys t oś c i m o g ł y do ni c h p r z y s t ę p o w a ć . W y d a j e się, iż u t r zy ma n i e o b e c n i e k o mp et e n c j i o r d y n a r i u s z y w s t o s u n k u do t yc h o s ó b z a ost rza ni ec o n o r m y o b o w i ą z u j ą c e g o p r a w a 4'1, g d y ż ani a d h o r t a c j a F a m ilia r is c o n s o r tio , ani też o d p o w i e d ź K o ng r e ga c j i D o k t r y n y W i a r y z 1994 r. nie st awi a w a r u n k ó w co do u t r z y m a n i a w y ł ą c z n e j k o m p e t e n c j i o r d y n a r i u s z y or az wi e k u o s ó b p r a g ną c y c h p o z o s t a w a ć w e w s t r z e m i ę ź l i w o ś c i s e k s u a l n e j . M ę ż c z y z n a i kobi et a ż yj ą c y r a z em z o b o w i ą z a n i są j e d y n i e do s z c z e r ej g o t o w o ś c i na taką f or mę życia, kt ór a nie p o z os t a j e w s p r z e c z n o ś c i z n i e r o z e r w a l n o ś c i ą m a ł ż eń st wa , a do o t r z y m a n i a r o z g r z e s z e n i a w s a k r a m e n c i e p o k u t y w y m a g a n e j est takie u s p o s ob i e ni e , które n a ka z u j e o d r z u c e n i e p o p e ł n i o n e g o g r z e c h u or a z p o s t a n o w i e n i e p o p r a w y 44, stąd na l eż y mi e ć na u w a d z e r ó w n i e ż kan. 980, z go d n i e z k t ór ym, j eśl i nie ma w ą t p l i w o ś c i c o do d y s p o z y c j i p e n i t e n t a , a ten prosi o r o z gr z e s ze n i e , s p o w i e d n i k nie p o w i n i e n g o o d m a w i a ć ani o d k ł a d ać .
Te s a m e p o s t a n o w i e n i a p r a w n e co do s a k r a m e n t ó w o d n o s z ą się do kat o l i k ó w ż y j ą c y c h r az em, be z ż a d n e g o f o r m a l n e g o z w i ą z k u , u z n a n e j pub l i c z n i e więzi czy tzw. „ m a ł ż e ń s t w na p r ó b ę ” . N i e m o g ą oni p r z y s t ę p o w a ć do s a k r a m e n t ó w świ ęt yc h. K o ś c i ó ł b o w i e m ze w z g l ę d u n a o s t a t e c z n e, p i e r wo t ne i w y p ł y w a j ą c e z wi ar y z a s a d y nie m o ż e d o p u ś c i ć d o t a k i e g o r odzaj u z w i ą z k ó w . M a ł ż e ń s t w o d w o j g a o c h r z c z o n y c h j e s t r e a l n y m s y m b o l e m z j e d no cz en i a C h r y s t u s a z K o ś c i o ł e m , nie c z a s o w e g o c z y „ n a p r ó b ę ” , ale w i e r n e g o na c ał ą wi e cz n o ś ć . K a to l i cy ż y j ą c y w r z e c z y w i s t y c h w o l n y c h z wi ą z k a ch z at r a c aj ą rel i gi j ny sens m a ł ż e ń s t w a j a k o p r z y m i e r z a B o g a z J e g o l u d e m i pr z e z to w y w o ł u j ą p o w a ż n e z g o r s z e n i e 45. Ka t ol i cy z ł ą czeni t yl ko ś l u b e m c y w i l n y m nie m o g ą zo s t a ć d o p u s z c z e n i do s a kr a me n t ó w , p o n i e w a ż ich s y t u a c j a j e st r ó w n i e ż ni e do p r z y j ę c i a p r ze z
4 Na p rzykła d Statuty Diecezji D ro h ic zy ń sk ic j p o s ta n aw ia ją , że: „ O s o b y ż y ją c e w z w iązk u nics ak ra m c n taln y m , które bardzo prag n ą p r z y s tę p o w a ć do K o m u n ii i w . , a j e d n o c z e ś n i e z o bo w ią zu ją się p row adzić życi c czyste, n ale ży za p o ś r e d n i c t w e m p r o b o s z c z a o d e s ła ć do ordynariusza . O r d y n a r iu s z d e k r e te m ustali cza s, m ie js c a i e w e n t u a ln e d o d a tk o w e warunki p rz y s tęp o w a n ia tych o sób do Sto łu P a ń s k ie g o Zob. I S y n o d D ie c e z ji D r o h ic zy ń sk ic j. Statuty. D o k u m e n ty w y ko n a w cze , red. A. D z ięg a, M. Ł a z iu k , D ro h ic zy n 1997, nr 105 (s. 95- 96).
44 Por. kan. 987 KP K 1983.
45 K a tech izm K o ścio ła K a to lic kieg o p o d k re śla, iż p o jęc ie „ w o ln y z w i ą z e k " o d n o s i się do sytuacji takic h jak: ko n k u b in at, o d m o w a m a ł ż e ń s t w a j a k o takiego, n i e z d o l n o ś ć do podjęcia trw ały ch i osta te cz n y c h z o b o w iąz ań . W s z y s tk ie te sy tu a cje z n ie w a ż a j ą g o d n o ś ć m a ł ż e ń s t w a , n isz cz ą sa m o pojęcie rod ziny, o s ła b ia ją z n ac ze n ie w ie rn o ści. S ą one s p r z e c z n e z p r a w e m m oralnym . Akt pł ci ow y p o w in ien m ie ć m ie jsce w y łą cz n ie w m a ł ż e ń s t w i e , p o z a n im stanowi z aw s ze g rzech ciężki i w y k lu c za z k o m u n ii s a k ram e n ta ln ej. Zob. K K K 2390; FC 80, 81.
K o ś c i ó ł 46. D o K o m u n i i świ ęt ej m o ż n a ich d o p u ś c i ć d o p i e r o w ó w c z a s , gdy n a w r ó c ą się, z r y w a j ą c z d o t y c h c z a s o w y m t r y b e m ż y c i a i p r z y s t ą p i ą do s a k r a m e n t u p o j ed na ni a .
W e d ł u g o b o w i ą z u j ą c e j d y s c y p l i n y K o ś c i o ł a t y l k o k a t o l i k ó w żyj ą c yc h w sepa r a c j i i r o z w i e d z i o n y c h , k tó r z y nie za wa r l i n o w e g o z w i ą z ku , zdaj ąc s obi e s p r a w ę z n i e r o z e r w a l n o ś ci w a ż n e g o w ę z ł a m a ł ż e ń s k i e g o , p o ś wi ę c a ją c się j e d y n i e s p e ł n i a n i u s wo i c h o b o w i ą z k ó w r o d z i n n y c h i t ych, kt óre w y n i k aj ą z o d p o w i e d z i a l n o ś c i ży c i a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o , m o ż n a d o p u ś c i ć do K o mu n i i ś wi ęt ej i ni e c zy n i ć im ż a d n y c h t r udnoś c i w d o p u s z c z a n i u do s a k r a m e n t ó w 47.
T o s t a n o w i s k o K o ś c i o ł a w y n i k a stąd, że s a k r a m e n t y ś w i ę te nie są tylko ś r o d k a m i z b a w c z y m i dla p o s z c z e g ó l n y c h w i e r n y c h , ale p r z e d e w s z y s t k i m w y r a ż a j ą j e d n o ś ć K o ś c i o ł a w p o r z ą d k u o b i e k t y w n y m j a k o w s p ó l n o t y s a k r a me n t a l n ej . S a k r a m e n t E uc h a r ys t i i j e s t s a k r a m e n t e m j e d n o ś c i Koś c i oł a , a s a k r a m e n t a l n a K o m u n i a z C h r y s t u s e m z a w i e r a i z a k ł a d a p r z e s t r z e g a n i e p o r zą dk u k o m u n i i ekl e z j a l n ej . Ni e m o ż e być o n a p r a w d z i w a i o w o c n a , j a k podkr e ś l a to List K o n g r e g a c j i do b i s k u p ó w z 1994 r., j eśl i w i e r n y nie s z an u j e tego p o r z ą d k u . T r u d n o ś c i s t a w i a ne o s o b o m ż y j ą c y m w u n io n e s ir r e g u lä r e s w d o p u s z c z a n i u d o s a k r a m e n t ó w ś w i ę t y c h m o g ł y b y zost a ć z m i e n i o n e , g d yb y były n o r m o w a n e t y l k o p r z e p i s a m i p o c h o d z e n i a ko ś c i e l n e g o . P r z e pi s y te j e d n a k nie u s t a n a w i a j ą d y s c y p l i n y c z ys to k o ś c i e l n e j , ale o d z w i e r c i e d l a j ą w y m o g i p r a w a B o ż e g o i p o t w i e r d z a j ą p e w n ą o ra z n i e z m i e n n ą n a u k ę Kośc i oł a. III. W I E R N Y N A L E Ż Ą C Y D O M A S O N E R I I N o r m i e kan. 915 p o d l e g a j ą r ó w n i e ż c z ł o n k o w i e s t o w a r z y s z e ń m a so ńs k i c h , d l a t e g o nie n a le ż y d o p u s z c z a ć ich do K o m u n i i świętej. K o n g r e g a c j a D ok t r y n y W i a r y w l i s to p a d z ie 1983 r. o p u b l i k o w a ł a d e k l a r a c j ę , w której p o t w i e r d z a n e g a t y w n y s t o s u n e k K o ś c i o ł a do tej o r g a n i z a c j i , c h o c i a ż K o d e k s P r a w a K a n o n i c z n e g o p r o m u l g o w a n y w t y m s a m y m r o k u o t e g o r o d z a j u s to w a r z y s z e n i a c h nie w s p o m i n a 415. D e k l a r a c j a ta głosi, że „ wi e r ni , k t ó rz y z a pi s u j ą się do
46 F C 82. 47 FC 83.
4ti C o n g r e g a t i o pro D o c tr in a Fidei, D e c la r a tio d e a s s o c ia tio n ib u s m a s o n ic is, 2 6 XI 1983. A A S 7 6 ( 1 9 8 4 ) , s. 300, tek st polsk i w: W tro sc e o p e łn ię w ia r y , s. 209. Na tem a t s to w arzy s zeń m a s o ń s k i c h istnieje ba rd zo b o g ata literatura. Z a g a d n ie n ie to s z e ro k o o p r a c o w a ł m.in. A. Z w o liń s k i (W o k ó ł m a s o n e r ii, K ra k ó w 1995); zob. także: S. K r a j s k i. M a so n e ria p o lsk a
s t o wa r z ys z e ń m a so ńs k i c h , z n a j d u j ą się w g r z e c h u c i ę ż k i m i nie m o g ą p r z y s t ę p o w a ć do K o m u ni i świętej ” , p o n i e w a ż - j a k p o d k r e ś l a dalej - z a s a d y t ego r odz a j u s to w a r z y s z e ń są nie do p o g o d z e n i a z n a u k ą K o ś c i o ł a i d l a t e g o p r z y n a l e ż n o ś ć do nich zos t a ł a z a k a z a n a . N a w ą t p l i w o ś c i , j a k i e p o j a w i ł y się po p r o m u l g a c j i K od ek su , K o n g r e g a c j a o d p o w i e d z i a ł a , że b r a k w y r a ź ni e j wz m i a n k i o s to w a r z y s z e n i a c h m a s o ń s k i c h w y n i k a z p r z y j ę t e g o k r y t e r i u m r e d a kc y j n e go Ko d e k s u , kt ór e z a c h o w a n o t a k ż e co d o i n n y c h s t o w a r z y s z e ń tak s a m o p o m i n i ę t y c h w K o d e k s i e m i l c z e n i e m. K o n g r e g a c j a z w r ó c i ł a r ó w n i e ż u w a g ę na fakt, iż lokal ne w ł a d ze k o ś c i e l n e nie m a j ą p r a w a o s ą d u nat ur y s t o w a r z ys z e ń m a s o ń s k i c h, który i m p l i k o w a ł b y u c h y l e n i e t eg o , c o wyże j us t a l o n o i co zost a ł o z a wa r te w de k l a r ac j i z 17 l u t e go 1981 r.49 Jeżel i więc w i a d o m o , że ktoś bez w ą t p i e n i a j e s t c z ł o n k i e m t a k i e g o s t o w a r z y s z e n i a , z godni e z d ek la r ac j ą z na j d u j e się w g r z e c h u c i ę ż k i m j a w n y m i ni e n a le ży d o p u s z cz a ć go do K o m u n i i świętej P e w n e w ą t p l i w o ś c i b u d z i n a t o m i a s t sytuacja, w której wi e r ny nal e ży do s t o w a r z y s z e n i a m a s o ń s k i e g o ni e d z i a ł aj ą cego p r z e c i w k o K o ś c i o ł o w i ' ’1. K o d e k s P r a w a K a n o n i c z n e g o z 1917 r. wpr os t zabr a ni ał k a t o l i k o m p r z y n a l e ż n o ś c i do s t o w a r z y s z e ń m a s o ń s k i c h i im p o d o b n y c h p od kar ą e k s k o m u n i k i z a r e z e r w o w a n e j St ol i c y A p o s t o l s k i e j w s p o sób z w y c z a j n y 52. J e d n a k ż e z o dp o w i e d z i K o n g r e g a c j i D o k t r y n y W i a r y o p u b l i ko wa n e j w 1974 r. w y n i k a ło , iż m o g ą i stnieć s t o w a r z y s z e n i a m a s o ń s k i e , które nie dzi ał a j ą p r z e c i w k o K o ś c i o ł o w i ' , a w 1981 r. K o n g r e g a c j a ta p o d k r eś li ł a j e d n o z n a c z n i e , iż l o k a l n y m w ł a d z o m k o ś c i e l n y m ni e w o l n o w y da wa ć p u b l i c z ny c h o s ą d ó w c o do n a t ur y j a k i e g o ś s t o w a r z y s z e n i a m a s o ń s k i e g o i u t r z ym u j e w m o c y d o t y c h c z a s o w ą d y s c y p l i n ę k a n o n i c z n ą w tej mat eri i .
1 9 9 3 , W a r s z a w a 1993; l c n z c, M a so n e ria p o lsk a i o k o lic e , W a r s z a w a 1997; J. S a l i j. P ytania n ieo b o ję tn e , Po zn ań 1997, s. 250-2 5 4 ; M. P a s t u s z k o , N a jśw ię tsz a E u c h a r y s tia w ed łu g K o d eksu P raw a K a n o n icz n eg o J a n a P aw ła II, K ielc e 1997, s. 154-15 5.
4l- Sa cra C o n g re g atio pro D o c trin a Fidei, D e e la r a tio d e c a n o n ic a d is c ip lin a q u a e su b p o e n a e x c o in n u m ic a tio n is v eta t ne c a th o lic i nom en d en t s e c ta e M a ss o n ic a e a liis q u e e iu sd em g en eris a ss o cia tio n ib u s, 17 II 1981, A A S 7 3 (1981), s. 2 4 0 -2 4 1 , tekst polsk i: W tro sc e o p e łn ię w iary. s. 174-175.
50 H e n d r i k s, „A d sa cru m c a in m u n io n e m ne a d m itta n tu r ... ", s. 174.
51 Por. K P K 1983, kan. 1374: „Kto zap isu je się do s t o w a r z y s z e n i a d z ia ł a j ą c e g o w j a k i kolw iek spos ób przec iw Kościołow i, p o w in ien być u k a ran y s p r a w i e d l i w ą karą; kto zaś p o p iera teg ó ro dzaj u st o w a rzy s ze n ie lub nim kieruje, p o w in ien być u k a r a n y i n te r d y k t e m ” . Por. też: W tro sc e o p e łn ię w iary, s. 174.
52 C I C 1917, can. 2335: „ N o m en d a n te s se cta e m a s s o n i c a e aliisv e e iu s d e m gen eris a s sociationib us quae contra E cclc siam vel lég itim as civ iles po tes ta tes m a c h i n a n t u r , co n tra h u n t ipso facto e x c o m m u n ic a tio n c m Sedi A p o s to liea e sim p lic itc r r e s e r v a t a m ” .
