A N N A L E S
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XXV (1) SECTIO EE 2007
Katedra Szczegółowej Hodowli Zwierz t Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa, e-mail: roman_niznikowski@sggw.pl
AGNIESZKA WO NIAK, ROMAN NI NIKOWSKI, DOMINIK POPIELARCZYK, EWA STRZELEC
Charakterystyka grubo ci wełny mieszanej
u polskiej owcy górskiej odmiany barwnej
Wool fibre diameter characteristics of Polish Coloured Mountain Sheep
Streszczenie. Badania przeprowadzono na wełnie polskiej owcy górskiej odmiany barwnej. Próby wełny pobrano od losowo wybranych 21 maciorek i 5 tryków, co stanowiło ok. 16% badanej populacji. Zwierz ta znajdowały si w wieku od 1 do 7 lat i pochodziły z 4 stad zlokalizowanych w okolicy Nowego Targu. Wydzielone zespoły włosowe podzielono na frakcje oraz okre lono redni nominaln grubo włókien metod mikroprojekcyjn , a tak e wagowy udział w zespole włosowym. Przeprowadzone badania wykazały trójfrakcyjno grubej (powy ej 43 nm) wełny mieszanej u polskiej owcy górskiej odmiany barwnej, przy zdecydowanie dominuj cym udziale wagowym frakcji okrywowej, znacznym niewyrównaniu typu wełny pomi dzy stadami oraz bez wykazania istotno ci wpływu zarówno płci, jak i wieku owiec na oceniane cechy.
Słowa kluczowe: owce, barwna owca górska, grubo wełny
WST P
Poszukiwania ró norodno ci biologicznej owiec prowadz do eksponowania w ob-r bie ob-rasy odmian baob-rwnych [Ringdoob-rfeob-r 1997, Ciuob-ru 1999, Pakulski i Osikowski 2001]. Z tego te wzgl du rozpocz to ochron polskiej owcy górskiej odmiany barwnej [Ciuru 1999], podobnie jak to uczyniono równie z merynosem polskim [Pakulski i Osikowski 2001] czy te w Austrii z alpejsk owc górsk [Ringdorfer 1997]. W zwi zku z tym, e w przypadku polskiej owcy górskiej odmiany białej wzorzec wełny ju został opracowa-ny [Wójcikowska-Soroczy ska i in. 1992], uznano za konieczne dokonanie podobnej analizy grubo ciowej wełny w przypadku polskiej owcy górskiej odmiany barwnej.
A. Wo niak, R. Ni nikowski, D. Popielarczyk, E. Strzelec
52
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono na wełnie polskiej owcy górskiej odmiany barwnej pobra-nej z czterech stad licz cych ł cznie ok. 200 matek. Generalnie owce charakteryzowały si czarnym umaszczeniem, jednak u niektórych wyst powały sporadyczne białe plamy w okolicach głowy i ogona. Próby wełny pobrano od losowo wybranych 21 maciorek i 5 tryków, co stanowiło ok. 16% badanej populacji. Zwierz ta znajdowały si w wieku od 1 do 7 lat i pochodziły z 4 stad zlokalizowanych w okolicy Nowego Targu.
Wełn w odro cie półrocznym lub rocznym pobrano z bocznych partii ciała zwierz t z powodu najwi kszej reprezentatywno ci dla całego runa [Wójcikowska-Soroczy ska (red.) 1998]. Z ka dej próby do pomiarów przeznaczono naturalnie wydzielaj ce si zespoły włosowe. Ze wzgl du na mieszany charakter okrywy, zespoły rozdzielono na frakcje (okrywow , przej ciow , puchow ) zgodnie z metodyk [Wójcikowska- -Soroczy ska i in. 1992]. Frakcje dokładnie uprano i wysuszono oraz zwa ono celem okre lenia procentowego udziału w zespole włosowym. Nast pnie sporz dzono prepara-ty słu ce do pomiarów grubo ci włókien. Zgodnie z obowi zuj c norm PN-72/P-04900, grubo wełny oznaczono metod mikroprojekcyjn przy u yciu lanometru. Dla ka dej próby zmierzono wyst puj ce w niej frakcje włosowe, a dla ka dej frakcji dokonano pomiarów min. 600 włosów. Na podstawie uzyskanych wyników okre lono redni grubo wełny w ka dej próbie, któr nast pnie zamieniono na grubo nominaln zgodnie z norm PN-84/P-80053.
Uzyskane wyniki grubo ci wełny poddano komputerowej analizie statystycznej z u yciem programu SPSS [2004]. Posłu ono si liniowym modelem analizy wariancji wielu zmiennych. Analiza miała wykaza poziom istotno ci wpływu czynników (wieku, płci, stada) na cech (grubo wełny i procentowy udział poszczególnych frakcji). W obliczeniach posłu ono si nast puj cym modelem:
ijkl k j i ijkl a b c e Y =µ+ + + + gdzie: ijkl Y – warto cechy, µ – rednia ogólna, i a – wpływ płci, j b – wpływ stada, k c – wpływ wieku, ijkl e – bł d losowy.
Oceniono wpływ poszczególnych czynników i interakcji na badane cechy wełny za po-moc testu F [Ruszczyc 1981].
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Ocen wpływu badanych czynników na grubo włosów przedstawiono w tabeli 1. Z zestawienia wynika, ze jedynie czynnik stada istotnie wpłyn ł na badane cechy w zakresie redniej grubo ci nominalnej frakcji przej ciowej i z wszystkich frakcji ł cznie. Wynik ten wiadczy o znacznym zró nicowaniu w zakresie tych cech wełny pomi
-CHARAKTERYSTYKA GRUBO CI WEŁNY MIESZANEJ U POLSKIEJ OWCY GÓRSKIEJ... 53
dzy stadami, co w sytuacji odbudowy pogłowia [Ciuru 1999] jest zjawiskiem dopusz-czalnym. Istnieje jednak pilna potrzeba prowadzenia prac selekcyjnych w kierunku ujed-nolicenia tych cech pomi dzy stadami. Za ciekawy uzna nale y brak wpływu płci i wieku.
Tabela 1. Wpływ badanych czynników na wybrane cechy wełny u polskiej owcy górskiej odmiany barwnej (n = 26)
Table 1. Influence of investigated effects on chosen wool traits of polish colored mountain sheep (n = 26) Cecha Trait Stado Flock Płe Sex Wiek Age x SE
rednia nominalna grubo włókien we frakcji puchowej, nm
Average nominal fibre diameter in down fraction
NS NS NS 29,56 0,77 Zawarto frakcji puchowej w zespole włosowym, %
Content of down fraction of staple NS NS NS 29,86 2,06 rednia nominalna grubo włókien we frakcji
przej ciowej, nm
Average nominal fibre diameter in medium fraction X NS NS 56,28 1,39 Zawarto frakcji przej ciowej w zespole włosowym, %
Content of medium fraction of staple NS NS NS 20,16 1,83 rednia nominalna grubo włókien we frakcji
okrywowej, nm
Average nominal fibre diameter in coat fraction
NS NS NS 66,97 1,39 Zawarto frakcji okrywowej w zespole włosowym, %
Content of coat fraction of staple NS NS NS 49,98 2,50 rednia nominalna grubo włókien w zespole
włosowym, nm
Average nominal fibre diameter of staple X NS NS 50,94 0,94
X–P < 0,05; NS – brak istotno ci wpływu – insignificant influence; x – rednia arytmetyczna – arythmetic mean SE – bł d standardowy – standard errror
Nale ałoby si spodziewa [Wójcikowska-Soroczy ska 1998] grubszej wełny u tryków ni u maciorek, co w przypadku prowadzonych bada nie miało miejsca. By mo e jest to jedna z przyczyn braku ujednolicenia grubo ci wełny pomi dzy stadami. rednica nominalna włókien wzrastała wraz z typem frakcji (najcie sze włókna stwierdzono we frakcji puchowej, a najgrubsze w okrywowej), co potwierdzaj badania Wójcikowskiej -Soroczy skiej i in. [1992] wykonane na wełnie odmiany białej tej rasy owiec. Równie ciekawie układał si udział poszczególnych frakcji w zespole włosowym. Najwi kszy był w przypadku frakcji okrywowej, a najmniejszy przej ciowej, co wyra nie odbiegało od tendencji stwierdzonych u polskiej owcy górskiej odmiany białej ocenianej w badaniach WójcikowskiejSoroczy skiej i in. [1992], natomiast wskazywało na pewne podobie -stwo w tym zakresie do barwnej owcy alpejskiej [Ringdorfer 1997]. Stwierdzona redni-ca nominalna włókien rednio dla redni-całego zespołu włosowego pozwala zaliczy ocenian wełn do wełen mieszanych grubych (powy ej 43 nm), podobnie jak wykazywali inni autorzy [Wójcikowska-Soroczy ska i in. 1992, Ringdorfer 1997].
Generalnie przeprowadzone badania wykazały trójfrakcyjno grubej wełny miesza-nej u polskiej owcy górskiej odmiany barwmiesza-nej, przy zdecydowanie dominuj cym udziale wagowym frakcji okrywowej, znacznym niewyrównaniu typu wełny pomi dzy stadami
A. Wo niak, R. Ni nikowski, D. Popielarczyk, E. Strzelec
54
oraz bez wykazania istotno ci wpływu zarówno płci, jak i wieku owiec na oceniane ce-chy. Układ frakcji zespołu włosowego uzna nale y za ró ni cy si od uzyskanego u polskiej owcy górskiej odmiany białej [Wójcikowska-Soroczy ska i in. 1992].
WNIOSKI
1. Stwierdzono trójfrakcyjno wełny u polskiej owcy górskiej odmiany barwnej, przy zdecydowanie najwi kszym udziale wagowym frakcji włókien okrywowych w oce-nianych zespołach włosowych.
2. Wełna barwnych owiec górskich odznaczała si du ym zró nicowaniem pomi dzy stadami w zakresie nominalnej grubo ci włókien frakcji przej ciowej i dla całego zespołu włosowego, przy braku istotno ci wpływu wieku i płci owiec na badane cechy.
3. Na podstawie obowi zuj cej normy wełn polskiej owcy górskiej odmiany barw-nej zakwalifikowano do wełen mieszanych, grubych (pow. 43 nm).
PI MIENNICTWO
Ciuru J. 1999. Informacja o stanie pogłowia ras owiec obj tych programem ochrony zasobów genetycznych w Polsce. Zesz. Nauk. ZHOiK KSHZ SGGW 3/1999, 173–176.
Pakulski T., Osikowski M. 2001. Barwne owce – relikt przeszło ci czy te mo liwo uatrakcy-jnienia produkcji owczarskiej. Rocz. Nauk. Zoot., supl. 11, Kraków, 287–291.
PN-72/P-04900 PN-84/P-80053
Ringdorfer F. 1997. Das Osterreichische Bergschaf und seine Wirtschaftliche Bedeutung. Konfe-rencja Mi dzynarodowa „Rola owczarstwa górskiego w realizacji krajowych programów ho-dowlanych dla owiec”, Balice, 53–60.
Ruszczyc Z. 1981. Metodyka bada zootechnicznych. PWRiL, Warszawa.
Statistical product and service solution base version 12.0 for Windows. 2004. SPSS inc. USA. Wójcikowska-Soroczy ka M., Radzik-Rant A., Sztych D. 1992. Owce wyst puj ce w kraju i ich
wełna. Izba Wełny w Gdyni, 6–15.
Wójcikowska-Soroczy ka M. (red.) 1998. Hodowla owiec. Fundacja „Rozwój SGGW”, Warszawa.
Summary. The research was conducted on the wool of Polish mountain sheep in the coloured type. Wool samples were chosen randomly from 21 ewes and 5 rams (approximately 16% of total breed population). Animals were in 1–7 years of their age and originated from 4 flocks located nearby Nowy Targ (Podhale region). Separated staples were divided into fractions. Afterwards, the weight and the nominal fibre diameter were measured in micro projecting method for each frac-tion. The research confirmed the three fractions of thick mixed wool (over 43 nm) in Polish moun-tain sheep in the coloured type. The weight of the coat fraction predominated and the wool type differed between flocks significantly. Moreover, no significant effect of sex and age was observed in the examined traits.
Key words: sheep, coloured mountain breed, wool fibre diameter
