• Nie Znaleziono Wyników

Moje pożegnanie z mistrzem: wspomnienie o Profesorze Romanie Wapińskim

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Moje pożegnanie z mistrzem: wspomnienie o Profesorze Romanie Wapińskim"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

Roman Jurkowski

Moje pożegnanie z mistrzem:

wspomnienie o Profesorze Romanie

Wapińskim

Echa Przeszłości 9, 425-428

(2)

POŻEGNANIA

M OJE POŻEGNANIE Z MISTRZEM.

WSPOMNIENIE O PROFESORZE ROMANIE WAPIŃSKIM

N i e m ó w i l i ś m y o N i m „ P a n R o m a n ”, j a k z a t y ­ t u ł o w a ł s w o j e w s p o m n ie n i e o P r o f e s o r z e R o m a n ie W a p iń s k im j e g o s t u d e n t - T o m a s z W o łe k 1. M y , j e g o u c z n i o w i e , m ó w il iś m y - „ P r o fe s o r ”. T o s t u d e n c k i e „ P a n R o m a n ”, b y ło p o p r o s t u s t u d e n c k i e , m ło d z i l u d z i e l u b i ą u p r o s z c z e n i a i p r a g n ą lik w i d o w a ć d y ­ s t a n s e , m y ś lą c , ż e d y s t a n s w t y m w y p a d k u j e s t j a ­ k ą ś f o r m ą o g r a n ic z e n ia . N a m d y s t a n s b y ł p o t r z e b ­ n y . N a m , c z y li g r u p ie k i l k u n a s t u o s ó b , k t ó r e u c z ę s z ­ c z a ł y n a s e m i n a r i a d o k t o r a n c k ie , p ó ź n ie j s e m i n a r i a n a u k o w e , p r o w a d z o n e p r z e z P r o f e s o r a , c o d w a t y ­ g o d n ie w p o n i e d z i a łk i o 1 6 0 0 , p ó ź n ie j o 1 5 3 0 , w p o ­ k o ju 3 9 I n s t y t u t u H is t o r ii U n i w e r s y t e t u G d a ń s k ie g o . T e n d y s t a n s b y ł w y r a z e m s z a c u n k u d l a P r o f e s o r a i n i e p o c h o d z ił z - w y d a ­ w a ć b y s i ę m o g ł o - p r o s t e j z a l e ż n o ś c i : m i s t r z - u c z n i o w i e . P r o f e s o r n i e l u b i ł t a k i c h r e l a c j i. T e n d y s t a n s w y n i k a ł z p o d z i w u d l a i n t e l e k t u . B o t o i n t e l e k t P r o f e s o r a b y ł m a g n e s e m , k t ó r y p r z y c i ą g a ł d o s i e b i e . I n t e l e k t z n i e w y o b r a ż a l ­ n ą u m i e j ę t n o ś c i ą s y n t e z y , z a w a r t e j w j e d n y m , d w ó c h z d a n i a c h , k t ó r e w y s t a r ­ c z a ł y z a c a ł e w i e l o s t r o n i c o w e z a k o ń c z e n i e k s i ą ż k i c z y a r t y k u ł u . P i e c z o ł o w i c i e z a p i s y w a ł e m t e w y p o w i e d z i , b y p o t e m , j u ż w p o c ią g u , g d y w r a c a ł e m d o d o m u , j e s z c z e r a z j e p r z e c z y t a ć . J e d n ą z n a j c e n n i e j s z y c h c e c h s e m i n a r i ó w n a u k o w y c h , n a k t ó r e p r z y ­ j e ż d ż a ł e m d o G d a ń s k a o d 1 9 7 9 r. b y ło t o , i ż z a w s z e b y ł y t a k i e s a m e , p o z o r n a i d e n t y c z n o ś ć w y n i k a ł a z c e l u , k t ó r y m i a ł y r e a l i z o w a ć - p r e z e n t a c j i w ł a s n y c h b a d a ń i d y s k u s j i n a d n i m i . D y s k u s j i , n a j b a r d z i e j t w ó r c z e g o e l e m e n t u n a u k i h i s t o r y c z n e j , k t ó r e j t a k b r a k n a w i e l u k o n f e r e n c j a c h n a u k o w y c h . W y d a w a ć

(3)

4 2 6 Pożegnania b y s i ę m o g ł o , ż e t a k p r o w a d z o n e s e m i n a r i a n i e s ą n i c z y m n a d z w y c z a j n y m - w i e l e t a k i c h w p o l s k i c h u c z e l n i a c h i o ś r o d k a c h n a u k o w y c h . I c h w a g a i w y j ą t ­ k o w o ś ć p o l e g a ł a n a t y m , ż e z n a m i b y ł P r o f e s o r R o m a n W a p iń s k i - w i e l k i e r u d y t a , n i c z e g o n i e n a r z u c a j ą c y , l e c z s y s t e m a t y c z n i e u c z ą c y s y n t e z y h i s t o r i i , p o d p o w ia d a j ą c y k i e r u n k i b a d a ń , k i e r u n k u j ą c y k w e r e n d y , t w o r z ą c y w ł a s n ą s z k o ł ę h i s t o r y c z n e g o m y ś l e n i a . B y ło t o b o w i e m s e m i n a r i u m P r o f e s o r a R o m a ­ n a W a p i ń s k i e g o . C z y t a l i ś m y l u b r e f e r o w a l i ś m y t e k s t y a r t y k u ł ó w , k s i ą ż e k , w y s t ą p i e ń . P r o f e s o r r o b ił n o t a t k i , k r ó t k i e , z w i ę z ł e , c z a s a m i j e d n o z d a n i o w e l u b t y l k o d w u - , t r z y w y r a z o w e . Z a w s z e n a o d d z i e l n y c h k a r t k a c h , s p i ę t y c h w n o t a t n i k u , n a k t ó r y c h b y ł a t e ż d a t a i n u m e r k o l e j n y s p o t k a n i a . G d y c z y t a ­ n y t e k s t b y ł j u ż n a p i s a n y „ n a g o t o w o ”, P r o f e s o r , j a k m ó w ił , „ n a b i e ż ą c o ” w t r ą c a ł s w o j e u w a g i . P o t e m o t w i e r a ł d y s k u s j ę . S a m z a b i e r a ł g ł o s j a k o o s t a t ­ n i. C z e k a l i ś m y n a p i e r w s z e z d a n i e . G d y p a d a ł o „ m n ie s i ę t o p o d o b a ” - z n a ­ c z y ł o t o , i ż r e f e r e n t m o ż e o d e t c h n ą ć z u l g ą , c h o ć n i e s p o c z ą ć n a l a u r a c h . U w a g z a w s z e b y ł o d u ż o . P r o f e s o r n i e m ó w ił: „ to j e s t ź le , t u t a j j e s t b ł ą d , k o n c e p c j a j e s t n i e w ł a ś c i w a ”. N a j c z ę ś c i e j , p o d ł u ż s z y m w y w o d z i e d o d a w a ł : „ t u t a j d o d a łb y m t o ”, „ p r o s z ę s i ę g n ą ć p o t a k ą k s i ą ż k ę ”, „ n a l e ż y j e s z c z e p o j e ­ c h a ć d o t e j b i b l i o t e k i ’, c z a s e m m ó w ił : „ j a z r o b i łb y m t o t a k ” i n a s t ę p n i e p o d a w a ł w ł a s n ą w e r s j ę c z y k o n c e p c j ę n a p i s a n i a d a n e g o t e k s t u l u b u j ę c i a b a d a n e g o p r o b le m u . Z a w s z e w s k a z y w a ł n a l i t e r a t u r ę , d o k t ó r e j n a l e ż y s i ę ­ g n ą ć . N i e p a m i ę t a m s y t u a c j i , a b y P r o f e s o r n i e z n a l a z ł w p a m i ę c i k s i ą ż k i c z y a r t y k u ł u z w i ą z a n e g o z p r z e d s t a w i a n y m t e m a t e m . P r z e z c a ł e a k t y w n e ż y c i e n a u k o w e b a d a ł d z ie j e p o l s k ie j m y ś l i p o l it y c z n e j d r u g ie j p o ł o w y X I X i p o c z ą t k u X X w . P i s z ą c o r u c h a c h i d e o l o g i c z n y c h , p a r ­ t i a c h p o l i t y c z n y c h i i c h p r z y w ó d c a c h , z a w s z e u c z u l a ł n a s , a b y w p o d o b n y c h a n a l i z a c h u w z g l ę d n i a ć c z y n n i k c z a s u i n i e z m i e n n e c e c h y l u d z k i e j n a t u r y , j a k n p . p r z y z w y c z a j e n i e i d ą ż e n i e d o u ł o ż e n i a s o b i e ż y c i a n a w e t w n a j g o r s z y c h w a r u n k a c h . „ P a n i e R o m a n i e - m ó w i ł d o m n i e n a k t ó r y m ś z s e m i n a r i ó w u s c h y ł k u l a t 9 0 . - o p i s a ł p a n r e p r e s j e c a r s k i e w o b e c z i e m i a n k r e s o w y c h p o p o w s t a n i u s t y c z n i o w y m , a t e r a z n i e c h p a n z a d a p y t a n i e : j a k w i ę c ż y l i w l a t a c h p o r e p r e s j a c h , d o c z e g o z m u s i ł o i c h z w y k ł e , c o d z i e n n e ż y c i e , j a k u m i e j s c o w i l i s i ę w n i e p r z y j a z n y m p a ń s t w i e c a r ó w ? ” . T a j e d n a u w a g a z a o w o ­ c o w a ł a n i e t y l k o z m i a n ą o p t y k i w i d z e n i a w i e l u z j a w i s k p o l i t y c z n y c h i s p o ­ ł e c z n y c h , a l e i k o n k r e t n y m o p i s e m s p o s o b ó w , j a k i m i p o l s c y z i e m i a n i e o s z u k i ­ w a l i w ł a d z e r o s y j s k i e , p r z y z a k a z a n y m d l a P o l a k ó w o b r o c ie z i e m i ą . P r o f e s o r i n s p i r o w a ł p o p r z e z s t a w i a n i e p y t a ń . N a m a r g i n e s a c h m o ic h t e k s t ó w , k t ó r e c z y t a ł , n i e b y ło k o n k r e t n y c h w s k a z ó w e k , c z y d o p i s k ó w - b y ł y n a t o m i a s t p y t a n i a , n a p i s a n e ł a d n y m , r e g u l a r n y m , c z y t e l n y m p i s m e m - „ m n ie u c z o n o w s z k o l e k a l i g r a f i i ” z w y k ł m ó w ić . T o z m u s z a ł o d o w y s i ł k u , w y w o ł y w a ł o k o l e j n e p y t a n i a , a l e z a w s z e b y ł o t w ó r c z e , b o n a j c z ę ś c ie j k r ó t k i e p y t a n i e d o t y c z y ł o a s p e k t u , k t ó r y n i e z o s t a ł u w z g l ę d n i o n y w t e k ś c i e . W ł a ś n i e w u m i e j ę t n o ś c i w i e l o a s p e k t o w e g o u j m o w a n i a p r o b l e m ó w i ł ą c z e n i a i c h w o g ó l n e p r a w i d ł o w o ś c i t k w i ł a w i e l k o ś ć P r o f e s o r a R o m a n a W a p i ń s k i e g o - h i s t o r y k a i h u m a n i s t y . W i e l o a s p e k t o w o ś ć w t y m w y p a d k u n i e d o t y c z y ł a t y l k o h i s t o r i i . W e d ł u g n i e g o , d y s c y p l i n a w ie d z y , k t ó r ą s i ę z a j m o w a ł , b y ł a

(4)

p e łn ie js z a , g d y u w z g lę d n ia ła w y n ik i b a d a ń socjologów , filozofów i filologów. Do d z iś p a m ię ta m , je d n o z p ie rw s z y c h s e m in a rió w , n a k tó r e p rz y je c h a łe m w k ilk a m ie s ię c y po e g z a m in ie m a g is te r s k im , w 1979 r. T e m a te m b y ła d y s k u ­ s ja o k s ią ż c e M. J a n i o n i M. Ż m ig ro d z k ie j R o m a n ty z m i h is to r ia . „Ten s p e c ja ­ l i s t a od e n d e c ji”, j a k n a z y w a liś m y go b ę d ą c s t u d e n ta m i, o k a z a ł się b yć ta k ż e „ s p e c ja lis tą od l i t e r a t u r y r o m a n ty c z n e j” i „ s p e c ja lis tą od M łodej P o ls k i”. J a k w iele o d n ie s ie ń lite r a c k ic h je s t , w m o im z d a n ie m n a jle p s z e j k s ią ż c e P ro fe s o ­ r a , P o ls k a i m a łe o jc zy zn y P o la k ó w .

Z a w sz e m y ś la ł o h is to r ii, d y s c y p lin ie h u m a n is ty k i, k tó re j p o św ię c ił sw o ­ je ja k ż e p ra c o w ite życie n a u k o w e . P a m ię ta m , w p o ło w ie l a t 80., s to im y n a d w o rc u k o lejo w y m w P u c k u , po k o n fe re n c ji n a u k o w e j. B a n a l n a ro z m o w a , ż a r ty i a n e g d o ty . N a g le P ro fe s o r o d z y w a się: „ m a m t y t u ł ”. W y c ią g a n o t a t n i k i coś n o tu je , po czy m n a m , z a sk o c z o n y m , w y ja ś n ia : „ w ła śn ie p rz y s z e d ł m i do g łow y t y t u ł k o le jn e g o a r t y k u ł u ”. T a m , g d z ie k o n k r e tn e z o b o w ią z a n ia n ie w y m a g a ły te g o , n ie n a le ż a ł do s u ro w y c h d y d a k ty k ó w , p ro m o to ró w , o p ie k u n ó w n a u k o w y c h , e g z e k w u ją c y c h r e a liz o w a n ie k o le jn y c h e ta p ó w ro z w o ju n a u k o w e g o sw o ic h u czn ió w . N ie w y ­ z n a c z a ł te rm in ó w , n a jw a ż n ie js z a b y ła d la n ieg o in d y w id u a ln a m o ty w a c ja . G d y n a p o c z ą tk u k a ż d e g o r o k u a k a d e m ic k ie g o u s ta la liś m y o g ó ln ą , r a m o w ą te m a ty k ę k o le jn y c h s p o tk a ń , s a m n ie p ro p o n o w a ł, k to i k ie d y b ę d z ie r e f e r o ­ w a ł, c z a s e m ty lk o m ó w ił: „nie, ju ż n ie tr z e b a je z d z ić d a le j po a r c h iw a c h - p is a ć , p is a ć ”. J a k ż e te r a z m i b r a k ty c h w y p o w ie d z ia n y c h , z a w sz e w e w ła ś c i­ w y m m o m e n c ie słów : „dość ju ż p a n ie R o m a n ie , z a w sz e coś m o ż n a z n a le z ć d o d a tk o w e g o , t e r a z tr z e b a p is a ć , s p rz e d a w a ć to , co się z ro b iło ”. A le z a w sz e w ie d z ia ł, k ie d y p o w in n iś m y je s z c z e d a le j p ra c o w a ć n a d k o n k r e tn y m te k s te m , a b y p o d n ie ś ć je g o p o zio m n a u k o w y . G d y w 1986 r. p rz y g o to w y w a łe m a r ty k u ł o T o w a rz y stw ie P rz y ja c ió ł N a u k w W iln ie i p e łe n z a d o w o le n ia z w y k o n a n e j p r a c y o d c z y ta łe m go n a s e m in a r iu m , P ro fe s o r p o w ie d z ia ł: p ro s z ę je s z c z e p o ­ sz e rz y ć k w e re n d ę o ó w c z e sn e p o ls k ie g a z e ty w ile ń s k ie ” (w y ja z d do W iln a n ie b y ł w ó w c z a s m ożliw y). W ie d z ia ł, że z m ie n i to c ałk o w ic ie k s z t a ł t te g o o p ra c o ­ w a n ia . P o p a r u m ie s ią c a c h , g d y p o n o w n ie p r z e d s ta w ia łe m ju ż n o w y a r ty k u ł, P r o f e s o r p o w ie d z ia ł: „no, to ju ż z n a c z n ie ró ż n i się od p ie rw s z e j w e r s ji”. B y ła to je s z c z e j e d n a f o rm a in s p ir a c ji n a u k o w e j i z a r a z e m d b a n ia o w y so k i p o zio m p u b lik a c ji s to s o w a n a p rz e z P a n a P ro fe s o ra R o m a n a W a p iń sk ie g o . T a m , g d z ie by ło to p o tr z e b n e , w n a jp r o s ts z y sp o só b , p o p rz e z p o d a n ie w y k a z u lite r a tu r y , w p r o w a d z a ł s t u d e n t a w k o n k r e tn e z a g a d n ie n ie . Po u s t a ­ le n iu t e m a t u p ra c y m a g is te r s k ie j, k a ż d y z n a s , n a le ż ą c y c h do J e g o s e m in a ­ r iu m m a g is te rs k ie g o , o trz y m y w a ł k a r te c z k ę z w y p is a n y m i k i l k u n a s to m a p o ­ z y c ja m i do o b o w iązk o w eg o p r z e c z y ta n ia . Z e s ta w b y ł t a k d o b ra n y , że id ą c ty lk o ś la d a m i p rz y p is ó w i b ib lio g ra fii m o ż n a by ło z e b ra ć m a t e r i a ł do n a p i s a ­ n ia p r a c y m a g is te r s k ie j. A le - w m o im i k o le g i A n to n ie g o K a k a r e k o p r z y p a d ­ k u - w s p is ie d o s ta rc z o n y m n a m p rz e z P r o f e s o r a b y ły te ż p u b lik a c je i b r o s z u ­ r y d o s tę p n e ty lk o w B ib lio te c e N a ro d o w e j i to z a s p e c ja ln y m z e z w o le n ie m n a „ k o rz y s ta n ie z c y m elió w i d r u k ó w z a s trz e ż o n y c h ”. D o s ta liś m y ty le z ezw o leń , że po o b d z ie le n iu kolegów , k o r z y s ta liś m y z n ic h n a w e t w k ilk a l a t po ty m ,

(5)

4 2 8 Pożegnania j a k P r o f e s o r p r z e s t a ł b y ć d y r e k t o r e m I n s t y t u t u H i s t o r i i . A l e n i e t o b y ł o i s t o t ­ n e , P r o f e s o r w i e d z i a ł , ż e j e g o w s k a z ó w k i d o p r o w a d z ą d o p i e r w s z e g o k o n t a k ­ t u s t u d e n t ó w z o r y g i n a l n y m m a t e r i a ł e m a r c h i w a l n y m , j a k i m b y ł y p a m i ę t n i k i i w s p o m n i e n i a z i e m i a n k r e s o w y c h , z n a j d u j ą c e s i ę w D z i a l e R ę k o p i s ó w B i b l i o ­ t e k i N a r o d o w e j . W m o i m w y p a d k u z a o w o c o w a ło t o n i e t y l k o p r a c ą m a g i s t e r ­ s k ą i n a s t ę p n i e d o k t o r a t e m p o ś w i ę c o n y m z i e m i a ń s t w u k r e s o w e m u , a l e o k r e ­ ś l i ł o t e ż c a ł y k i e r u n e k m o je j d a l s z e j p r a c y b a d a w c z e j j a k o h i s t o r y k a . N i e s p o s ó b w y m i e n i ć t e g o w s z y s t k i e g o , c z e g o n a u c z y ł m n i e P a n P r o f e s o r R o m a n W a p iń s k i. S z a c u n k u , a l e k r y t y c z n e g o , w o b e c d o r o b k u p o l s k ie j i o b c e j h i s t o r io g r a f ii . W id z ą c z d z i w i e n i e n a m o je j t w a r z y , g d y m ó w ił m i o k o n i e c z n o ś c i p r z e j r z e n i a p r a c h i s t o r y k ó w r a d z i e c k i c h , p i s z ą c y c h o r e w o l u c j i 1 9 0 5 - 1 9 0 7 r. n a z i e m i a c h l i t e w s k i c h , b i a ł o r u s k i c h i u k r a i ń s k i c h , p o w i e d z i a ł z n a c i s k i e m : „ N i e c h P a n t o p r z e j r z y , b r a k i n f o r m a c j i j e s t d l a n a s t a k ż e i n f o r m a c j ą ”. N i g d y n i e p o w i e d z i a ł t e g o w p r o s t , a l e p r z e z l a t a u c z y ł n a s , s w o i c h u c z n i ó w , k r y t y c y z m u w o b e c s a m y c h s i e b i e i p o k o r n e g o o c e n i a n i a w ł a s n y c h m o ż l i w o ś c i b a d a w c z y c h . J a k z a w s z e ż y c z l i w i e u ś m i e c h n ą ł s i ę , n i c n i e m ó ­ w i ą c , k i e d y j e d n a z k o l e ż a n e k o p o w i a d a ł a , j a k t o „ w s z y s t k o ” j u ż p r z e c z y t a ł a n a d a n y t e m a t , a t a k ż e p r z e p r o w a d z i ł a k w e r e n d ę , w e „ w s z y s t k i c h a r c h i w a c h i b i b l i o t e k a c h ” . J a k i ś c z a s p o t e m u s ł y s z e l i ś m y , ż e „ w s z y s t k o , t o z d u ż y m p r a w d o p o d o b i e ń s t w e m m o ż e p r z e c z y t a ć h i s t o r y k , m e d i e w i s t a , s p e c j a l i s t a o d j e d n e g o i n k u n a b u ł u , a l e n i e h i s t o r y k m y ś l i p o l it y c z n e j X I X i X X w i e k u . T e n , k t o m ó w i o s o b i e , ż e » w s z y s t k o « p r z e c z y t a ł , n i e j e s t d o b r y m h i s t o r y k i e m ”. „ Z a n im p r z y s t ą p i P a n d o p i s a n i a t e k s t u , o b o j ę t n ie j a k i e g o , p r o s z ę p o s t a ­ w i ć p y t a n i a , n a k t ó r e c h c e P a n o d p o w i e d z i e ć - p o w i e d z i a ł k i e d y ś d o m n i e n a s e m i n a r i u m - w y d a j e s i ę t o t a k o c z y w i s t e , ż e c z ę s t o o t y m z a p o m i n a m y ”. M y ś l t ę p ó ź n ie j r o z w i n ą ł m ó w i ą c , ż e t a k i e p o s t ę p o w a n i e b a d a w c z e p o z w a l a n a r e d u k c j ę s p r a w m a ł o w a ż n y c h n a r z e c z t y c h z a s a d n i c z y c h , d a j e m o ż l i w o ś ć p o m i n i ę c i a s z c z e g ó ł ó w n i e z m i e n i a j ą c y c h o g l ą d u c a ło ś c i . G d y k i e d y ś n a r z e k a ł e m , ż e b a r d z o w o l n o i d z i e m i p i s a n i e k o l e j n e g o r o z ­ d z i a ł u p r a c y , p o w i e d z i a ł n a m w s z y s t k i m , j a k o n „ p r z y s p i e s z a p r a c ę ” n a d k o l e j n ą k s i ą ż k ą . Z a m i a s t m o z o l n i e d o c h o d z ić o d s z c z e g ó ł u d o s y n t e z y z a p r o ­ p o n o w a ł z r o b i ć t a k : „ p r o s z ę n a p i s a ć k i l k a d z i e s i ą t s t r o n z a w i e r a j ą c y c h w s z y s t k i e t e z y , k t ó r e P a n c h c e u d o w o d n i ć , p o t e m t y l k o n a l e ż y j e r o z w i n ą ć ”. N i e t y l k o j a , a l e i w i ę k s z o ś ć k o l e g ó w p a t r z y ł a w t e d y z e z d z i w i e n i e m n a P r o f e s o r a - „ a b y t a k p i s a ć , t r z e b a b y ć R o m a n e m W a p i ń s k i m ” - p o w i e d z i a ł w t e d y j e d e n z c z ł o n k ó w s e m i n a r i u m . P r o f e s o r R o m a n W a p iń s k i s t w o r z y ł w ł a s n ą s z k o ł ę h i s t o r y c z n ą , o c e n i ą j ą h i s t o r y c y h i s t o r i o g r a f i i . M i a ł e m s z c z ę ś c i e b y ć J e g o u c z n i e m , t o w i e l k i z a ­ s z c z y t , ś m i e m p o w i e d z i e ć d l a n i e l i c z n y c h , a l e t e ż w i e l k i o b o w i ą z e k i o d p o w i e ­ d z i a l n o ś ć - p o w i n n o ś ć w o b e c m o j e g o M i s t r z a . P r o f e s o r R o m a n W a p iń s k i z m a r ł 1 4 m a j a 2 0 0 8 r. M ia ł 7 7 l a t . Rom an Jurkowski ( O l s z t y n )

Cytaty

Powiązane dokumenty

Będąca przedmiotem refleksji czynność oddzielania wyrażona czasowni­ kiem - Idb - bezpośrednio do Boga odnosi się w kontekście opisu pierwszego (Rdz 1,4) i drugiego

kurencyjne dla przedsiębiorstw turystycznych regionu stanowią: konkurencja, do- stawcy oraz aktualni i potencjalni klienci 3. Konkurencja to zjawisko ściśle związane z

Na tym etapie zakończona zostaje cała aktywność OW, a wszelkie zaangażowane w realizację zlecenia zasoby powracają do swych pierwotnych właścicieli. Zakończenie

Mimo zachęcających efektów doświadczeń laboratoryjnych, wyniki badań klinicznych nad skutecznością terapii fotodynamicznej w leczeniu zapaleń przyzębia różnią

Figures 3 and 4 comparé the transverse force distributions given by the approximate analysis with the values given by the exact solution and also with the values given by the

Cousseau, F.E., et al., Characterization of maltotriose transporters from the Saccharomyces eubayanus subgenome of the hybrid Saccharomyces pastorianus lager brewing yeast strain

Brak ten stanowi logiczną konsekwencję tego, że analityzmy z czasownikami momentalnymi zachowują znaczenie momentalności; choć zatem wyra- żają inicjalną oraz finalną