"Wie finde ich Literatur zur Geschichte der Naturwissenschaften und Technik", Burghard Weiss, Berlin 1985 : [recenzja]

242

a szkolnictwo górnicze było w a ż n y m elementem rozwoju nie tylko techniki, ale i w ogóle nauk przyrodniczych i ścisłych.

Starannie wydana książka zawiera przypisy, umieszczone p o k a ż d y m rozdziale oraz dziewięć-dziesiąt nie n u m e r o w a n y c h i pozbawionych niestety spisu ilustracji (m.in. trzy mapki), wśród których wyróżnia się dwanaście pięknych grafik J a n a Caki.

Danuta Molenda

(Warszawa)

N O T A T K I B I B L I O G R A F I C Z N E

B u r g h a r d W e i s s : Wie finde ich Literatur zur Geschichte der Naturwissenschaften und

Technik. Berlin Verlag A r n o Spitz. Berlin 1985, 289 ss.

K s i ą ż k a jest kolejnym (27) t o m e m serii Orientierungshilfen, w y d a w a n e j przez Instytut Kształcenia Bibliotekarzy (Institut f ü r Bibliothekarausbildung) W o l n e g o Uniwersytetu w Berlinie Z a c h o d n i m . Publikacje tej serii często zawierają w swoich tytułach ów z w r o t : ..wie finde ich", k t ó r y z miejsca określa ich c h a r a k t e r , mają bowiem służyć „ p o m o c ą i n f o r m a c y j n ą " w d o b o r z e literatury d o różnych dyscyplin (np. nauki o Ziemi, medycyny i farmacji, b u d o w n i c t w a lądo-wego, ochrony środowiska itp.). O m a w i a n y t o m poświęcony jest literaturze d o historii n a u k przyrodniczych i historii techniki. Jak wynika z p o d a n e g o na k o ń c u książki zestawienia wybranych t o m ó w tej serii, nie jest t o pierwsza publikacja, i n f o r m u j ą c a o literaturze d o historii nauki, albowiem już jeden z wcześniejszych t o m ó w , a mianowicie t o m 8, którego — nie znamy, był jej także poświęcony ( R e n a t e D o p h e i d e : Wie finde ich Literatur zur Wissenschaftsgeschichte, b.r.).

Niniejsza k s i ą ż k a — j a k czytamy we Wstępie — a d r e s o w a n a jest szczególnie d o studentów pierwszych lat studiów oraz d o tych historyków nauki („piszących i n a u c z a j ą c y c h " ) , którzy pragną odświeżyć swoje wiadomości na temat najnowszej literatury z interesującego ich przed-m i o t u . A u t o r zastrzega, a b y p r e z e n t o w a n e g o „ w p r o w a d z e n i a d o historii n a u k i " , za jakie uważa swoją książkę, nie u t o ż s a m i a ć z f a c h o w y m w p r o w a d z e n i e m d o tej nauki, gdyż nie wnika on głębiej w problemy, p o d s t a w y i metodologie historii p r z y r o d o z n a w s t w a i techniki. K s i ą ż k a nie jest również bibliografią sensu stricto, ponieważ nie uwzględnia wszystkich d o t ą d wydanych (lata p o w o j e n n e , zwłaszcza zaś ostatnie dwudziestolecie) publikacji z tej dziedziny. Spełnia ona raczej rolę „ d r o g o w s k a z u " , m a j ą c e g o z o r i e n t o w a ć czytelnika z a r ó w n o w „przedmiocie" (m.in. reprinty dzieł dawnych a u t o r ó w ) , jak i w „ p o d m i o c i e " historii nauki (ośrodki n a u k o w e na świecie p r o w a d z ą c e b a d a n i a w tym zakresie). Zgodnie z tak p o j m o w a n y m „ w p r o w a d z e n i e m " d o historii n a u k i z n a j d u j e m y w recenzowanej książce zestaw literatury d o następujących z a g a d n i e ń : historia nauki j a k o w y o d r ę b n i o n a dyscyplina n a u k o w a (opracowania na temat jej p o c z ą t k ó w , r o z w o j u i a k t u a l n e g o stanu na świecie); o d n o t u j m y z przykrością, że w części tej nie figuruje ani j e d n a pozycja a u t o r a — P o l a k a . »

W następnej części p o ś w i ę c o n o uwagę b i b l i o t e k o m ; z a w a r t o w niej m.in. ogólne wiadomości na t e m a t p o r z ą d k o w a n i a i u k ł a d ó w zbiorów bibliotecznych.

K o l e j n a część książki o d p o w i a d a na pytanie, gdzie m o ż n a znaleźć literaturę d o historii p r z y r o d o z n a w s t w a i techniki (biblioteki uniwersyteckie, regionalne itp. na terenie Republiki Fe-deralnej Niemiec), a n a s t ę p n a — jak należy poszukiwać w z m i a n k o w a n e j literatury (rodzaje katalogów).

Część p i ą t a — najobszerniejsza — i n f o r m u j e , gdzie, kto i w jaki s p o s ó b upowszechnia historię p r z y r o d o z n a w s t w a i techniki. Następnie zostają wymienione: instytucje n a u k o w e na świecie (znowu brak polskiej instytucji): ogólne p o m o c e bibliograficzne w Niemczech i na świecie

Recenzje

₂₄₃

(wszelkie dzieła biobibliograficzne); literatura d o ogólnej historii p r z y r o d o z n a w s t w a i t e c h n i k i ; literatura d o w y b r a n y c h zagadnień z tej dziedziny; historia p r z y r o d o z n a w s t w a od czasów najdawniejszych, historia poszczególnych jej dyscyplin; ogólna historia techniki; historia techniki od czasów najdawniejszych, wreszcie historia n a u k technicznych. P o tym szeroko tematycznie przedstawionym zestawieniu wyszczególniono w y d a w a n e a k t u a l n i e na świecie czasopisma n a u -kowe, poświęcone historii p r z y r o d o z n a w s t w a i techniki; wśród wymienionych 114 czasopism z n a j d u j e m y 4 polskie, tj. ..Kwartalnik Historii N a u k i i T e c h n i k i " ; „ S t u d i a i M a t e r i a ł y z Dziejów N a u k i Polskiej" z p o d a n i e m — nieaktualnych już dzisiaj — ich pięciu serii; „ O r g a n o n " oraz kwartalnik „Science of Science" (z r o k u 1980). K s i ą ż k ę k o ń c z ą : słowniczek wyrazów obcych (z dziedziny bibliotekoznawstwa) oraz indeks osobowy.

Jak wynika z przedstawionej wyżej zawartości tej książki, jest o n a — naszym z d a n i e m — przeznaczona głównie dla p o c z ą t k u j ą c y c h historyków n a u k i lub nawet a m a t o r ó w oraz — oczy-wiście — s t u d e n t ó w , dla których może być ona szczególnie p o m o c n a . S a m o zaś jej o p r a c o w a n i e jest b a r d z o przejrzyste i czytelne. J a k z d a r z a się często w publikacjach zagranicznych, tak i w wyżej o m ó w i o n e j z n a j d u j e m y w p r a w d z i e tylko jeden, lecz — niestety — trzykrotnie p o w t ó r z o n y b ł ą d ; tym razem odnosi się on d o nazwy polskiej placówki badawczej, a mianowicie Z a k ł a d u Historii N a u k i i Techniki, gdzie słowo „ H i s t o r i i " występuje uparcie w wersji rosyjskiej, tj. „Istorii".

Joanna Jarzęcka

(Warszawa)

R o m u a l d Wiesław G u t t : Wybrane zagadnienia z historii medycyny. Skrypt dla s t u d e n t ó w P A M . P o m o r s k a A k a d e m i a Medyczna w Szczecinie. Szczecin 1979 8°. 57. ss.

Skrapt zawiera 10 rozdziałów. Są t o : Wprowadzenie; Początki nauki (medycyna grecka);

Zagadnienia profesjonalne; Usystematyzowanie nauki (medycyna starożytna i średniowieczna); Budowa i czynność organizmu (m.in. Vesalius, Harvey, M o r g a g n i ) ; Elementy nauki o chorobie (Nauka o procesach zapalnych i ropnych; Zarazek ożywiony i nauka o swoistej etiologii: Krwotok; Barwnik żółci i barwnik krwi w patologii; O zmianach H' składzie krwi; Zaburzenia trawienia i przemiany materii; Początki endokrynologii); Patolgia centralnego układu nerwowego; Nauka o lekach; Zestawienia (kalendarium); Nota bibliograficzna.

Skrypt, pisany przez wybitnego erudytę, zawiera b a r d z o d u ż o szczegółów, k t ó r e mogą przytłoczyć studenta. Czy stać g o będzie na selekcję wiadomości — wątpliwe. Ale chyba nie o wykucie tych szczegółów chodziło A u t o r o w i . P r a w d o p o d o b n i e na przykładzie historii medycyny, chciał nauczyć przyszłego lekarza „syntetycznego i krytycznego myślenia, umożliwiającego pełne zrozumienie osiągnięć współczesności, p o z w a l a j ą c e g o p o n a d t o na p r o g n o z o w a n i e n a u k medycz-nych".

A u t o r p o d a j e d u ż o dat, f a k t ó w i nazwisk. Z a z n a c z a j e d n a k , że historia medycyny nie jest f a k t o g r a f i ą , że ważne jest nie to, k t o pierwszy odkrył, ale kiedy zostało to upowszechnione. Pisze też, że w a ż n a jest z n a j o m o ś ć nie tylko osiągnięć, ale i błędów w dziejach medycyny. Podkreśla na koniec konieczność bliższego k o n t a k t u medycyny j a k o n a u k i przyrodniczej z h u m a n i s t a m i , filozofami, literatami, plastykami i m u z y k a m i .

Z a p o z n a n i e się z tą pozycją byłoby związane z przyjemnością i korzyścią dla k a ż d e g o historyka medycyny, historyka n a u k i i człowieka intelektu.

Skrypt jest d r u k o w a n y m a ł ą , ale wyraźnią czcionką. N a k ł a d jego wynosi zaledwie 580 egzemplarzy. Starczy t o tylko dla d w ó c h roczników s t u d e n t ó w . A co p o t e m ?

Teresa Ostrowska