View of Interpretation of the Church as Communion in the Document The Church: Towards A Common Vision

ANNA MALINA *

KOMUNIJNA INTERPRETACJA KOCIOA

W DOKUMENCIE THE CHURCH: TOWARDS A COMMON VISION

INTERPRETATION OF THE CHURCH AS COMMUNION IN THE DOCUMENT THE CHURCH: TOWARDS A COMMON VISION

A b s t r a c t. This article deals with the interpretation of the Church as communion as presented in the document The Church: Towards a Common Vision, of the “Faith and Order” Commission. After a short presentation of the stages of the Commission’s work that contributed to the emergence of the ecclesiological category of communion, the meaning of this category in the document is described. This begins with the definition of the Church as communion. This de-finition indicates three interrelated dimensions of ecclesial communion: with the Triune God, in the life of the community of believers and in its mission. Subsequently the most important aspects of these three dimensions are described from an ecumenical perspective. The Church is a mys-terious reality of the saving communion between man and the Triune God. Therefore, in the life of the Church it means to move towards eschatological fullness, by growing in essential elements of visible communion: faith, sacramental life, ministry and mission in the world. The mission of the Church is interpreted as introducing communion in a world that is marked by divisions and brokenness because of sin. Primarily, it consists of inviting all people to accept the salvation in Jesus Christ, followed then by its commitment to the social and moral struggles of all humanity and to promotion of the unity of creation. Throughout, important ecumenical issues are con-sidered as a whole with their possible interpretation in the perspective of communion.

Summarised by Anna Malina

Key words: communion, unity of the Church, “Faith and Order” Commission, The Church: Towards

a Common Vision, ecumenism, ecclesiology.

Dr ANNA MALINA – absolwentka Instytutu Ekumenicznego KUL, doktor teologii ekume-nicznej, nale y do wspólnoty ycia „Koinonia Jan Chrzciciel”; adres do korespondencji – e-mail: aniamalina1@gmail.com

Dr. ANNA MALINA– graduate of the Ecumenical Institute of the John Paul II Catholic Uni-versity of Lublin, PhD in ecumenical theology, a member of the community of life “Koinonia John the Baptist”; address for correspondence — e-mail: aniamalina1@gmail.com

Wyaniajca si z dokumentu The Church: Towards a common Vision1 komunijna interpretacja Kocioa nie jest propozycj odizolowan czy mar-ginaln w pracach Komisji „Wiara i Ustrój”, lecz swoist syntez jej wielo-letnich wysików, zmierzajcych do opisania istoty widzialnej jednoci. Ze wzgldu na pojawienie si, zdefiniowanie i zastosowanie pojcia komunii w dokumentach Komisji mo na wyodrbni trzy gówne etapy prowadzo-nych bada. Pierwszy to etap wczesprowadzo-nych intuicji eklezjologiczprowadzo-nych, miesz-czcy si midzy I wiatow Konferencj „Wiary i Ustroju” (1927) a III Zgromadzeniem Ogólnym wiatowej Rady Kocioów w New Delhi (1961) – nawizania do kategorii komunii s sporadyczne i niejako przy okazji, cho z perspektywy czasu bywaj oceniane jako „odgrywajce istotn rol w historii ruchu ekumenicznego”2. Na drugim etapie podejmowano kolejne próby okrelenia formuy jednoci Kocioa przy u yciu kategorii komunii. Obejmuje on okres trzydziestu lat midzy III a VII Zgromadzeniem Ogól-nym wiatowej Rady Kocioów (New Delhi, 1961 – Canberra, 1991). W Canberze zosta przyjty dokument definiujcy poszukiwan jedno jako

koinonia3; od momentu jego powstania rozpoczyna si trzeci etap –

roz-przestrzenienia i szerokiego zastosowania pojcia komunii w dokumentach Komisji. Decydujce znaczenie w tym okresie ma wiatowa Konferencja „Wiary i Ustroju” w Santiago de Compostela w 1993 r.: poczwszy od hasa, pod jakim zostaje ona zwoana, poprzez tematy obrad i raporty kocowe4 wyranie wida, e koinonia jest nici przewodni caego wydarzenia. Wywara te silny wpyw na podjte w nastpstwie prace.

Zatwierdzony w 2012 r. jako uzgodnienie ekumeniczne dokument The Church wieczy prawie dwudziestoletni okres eklezjologicznych studiów rozpocztych po Konferencji w Santiago de Compostela. Pojcie koinonia traktowane jest w nim jako „centralne dla ekumenicznych poszukiwa wspólnego rozumienia ycia i jednoci Kocioa” (TCV 13). Potwierdza to ju sama struktura tekstu – dwa gówne rozdziay dotycz bezporednio

1

The Church: Towards a Common Vision. Faith and Order Paper No. 214. Geneva 2013 [dalej skrót: TCV].

2

Por. Pita wiatowa Konferencja do spraw Wiary i Ustroju Kocioa. Santiago de Compo-stela, Hiszpania, 3-14 sierpnia 1993. Raport Sekcji I. Koinonia jako dar i powoanie. „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 10:1994 nr 1 s. 74-81, 2.

3

Jedno Kocioa jako koinonia: dar i powoanie. Dokument Siódmego Zgromadzenia Ogólnego wiatowej Rady Kocioów w Canberze (1991). „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 9:1993 nr 1 s. 72-74.

4

Temat konferencji brzmi: Ku «koinonia» w wierze, yciu i wiadectwie. Por. Ordzie i raporty sekcji I-IV. „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 10:1994 nr 1 s. 74-92 oraz 10:1994 nr 2 s. 49-68.

kategorii komunii (The Church of the Triune God i The Church: Growing in Communion), w pozostaych dwóch stanowi ona stay punkt odniesienia.

Co autorzy rozumiej pod pojciem komunii? Termin „komunia” cile wi e si z biblijnym koinnia (gr.



) – w krótkim opisie znaczenia rzeczownika koinnia komunia (communion) jest wymieniona razem z trze-ma innymi okreleniami (participation, fellowship, sharing), które cznie oddaj bogactwo semantyczne sowa greckiego5. W dokumencie nie pojawia si definicja samej komunii: jest mowa o tym, czym ona jest lub nie jest w relacji do rzeczywistoci Kocioa. Nie jest uni Kocioów zachowujcych swoj aktualn form (TCV 13 i 31), nie jest jedynie poczeniem indy-widualnych wierzcych midzy sob (TCV 23), jej istoty nie mo na uchwy-ci jedynie za pomoc tego, co widzialne, poniewa jej wymiar ziemski i duchowy s nierozdzielne (TCV 26). Czym w takim razie jest? Kategori pozwalajc uchwyci istot Kocioa: „Koció jest komuni z Trójjedynym Bogiem, [...] komuni, której czonkowie wspólnie uczestnicz w yciu i misji Boga (por. 2 P 1,4). Bóg jako Trójca jest ródem i orodkiem ka dej wspólnoty. Dlatego Koció jest rzeczywistoci zarówno Bosk, jak i ludz-k” (TCV 23). Wyaniaj si zatem trzy cile ze sob powizane aspekty komunii: 1) komunia z Trójjedynym Bogiem, 2) komunia w yciu i 3) komu-nia w misji Kocioa. Razem skadaj si one na caoksztat przedstawionej w dokumencie The Church komunijnej interpretacji Kocioa, obejmujcej jego natur, ycie i misj.

1. KOMUNIA Z TRÓJJEDYNYM BOGIEM. NATURA KOCIOA

Istotne cechy Kocioa rozumianego jako komunia omówione s w roz-dziale zatytuowanym The Church of the Triune God. Na podstawie inspi-racji z Pisma witego i wczesnej Tradycji przeprowadza si refleksj doty-czc relacji midzy Trójjedynym Bogiem a Kocioem oraz niektórych kon-sekwencji tej relacji dla ycia i struktur Kocioa. Poni ej przedstawiona zostanie synteza tej refleksji, skoncentrowana wokó trzech zagadnie zwi-zanych z natur Kocioa: trynitarnego róda, powstania i trwania Kocioa oraz jego Bosko-ludzkiej rzeczywistoci.

5

TRYNITARNE RÓDO KOMUNII KOCIELNEJ

„Bóg jako Trójca jest ródem i orodkiem ka dej wspólnoty” (TCV 23). Komunia jest Bo ym darem dla ludzkoci: ma swoje ródo w yciu tryni-tarnym, a realizacj – w Bo ej ekonomii. Bóg nie obdarowuje jedynie jakim przymiotem, ask czy mo liwoci, ale sam rzeczywistoci Swojego bycia oraz uczestnictwem w dziele zbawienia. Istot ycia Trójcy s relacje komunii, celem dziea zbawienia – zjednoczenie na nowo ludzkoci i caego stworzenia pod panowaniem Jezusa Chrystusa6. Czowiek, stworzony na obraz Bo y, nosi w sobie niezatart zdolno do ycia w komunii z Bogiem i z innymi ludmi – zostaa ona wprawdzie naruszona przez grzech, lecz Jezus Chrystus przywróci mo liwo koinnii: otworzy wolny przystp dla ka dego, kto w mocy Ducha witego pragnie przybli y si do Ojca7.

Koció pomylany jest przez Boga jako uczestnik i suga dziea zba-wienia: przyjmuje dar komunii i dzieli si nim ze wiatem cierpicym z po-wodu rozbicia i podziaów, pomaga ludziom osign cel, dla którego zostali stworzeni i w którym ostatecznie odnajduj swoj rado. Ma odzwier-ciedla komuni trynitarn8, wskazujc nieustannie na ródo swojego istnie-nia i cel caego stworzeistnie-nia.

INSPIRACJE Z PISMA WITEGO I WSPÓLNEJ TRADYCJI. POWSTANIE I TRWANIE KOCIOA

Bezporedni zale no natury Kocioa od Trójjedynego Boga wida w samej jego genezie: powsta i trwa dziki inicjatywie Ojca, Syna i Ducha witego (TCV 13). Ka da z Osób Trójcy, ka da we waciwy sobie sposób, a jednoczenie wespó z pozostaymi, jest zaanga owana w dzieo powstania i trwania Kocioa. Ojciec jest Tym, który powouje do istnienia i którego inicjatywa wynika z mioci – wspólnota rodzi si, gdy wierzcy przez 6 Por. TCV 25 i Ef 1, 10. 7 Por. TCV 1. 8

Por. TCV 25: „The Church, as a reflection of the communion of the Triune God...” Autorzy TCV nawizuj tutaj do patrystycznej koncepcji Kocioa jako ziemskiego odblasku niebia-skiego Archetypu trynitarnego; pisali o niej m.in. Cyprian z Kartaginy i Ignacy Antiocheski. Sowa Cypriana przytaczaj równie Ojcowie Soborowi: „Tak to cay Koció okazuje si jako «lud zjednoczony jednoci Ojca, Syna i Ducha witego» (O modlitwie Paskiej, 23)”. SOBÓR WATYKASKI II. Konstytucja dogmatyczna o Kociele Lumen gentium (21.11.1964). W: Sobór Watykaski II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tumaczenie. Pozna 2002 s. 104-166 nr 4 [dalej: KK].

zjednoczenie z Jezusem Chrystusem w mocy Ducha witego wchodz w relacj z Ojcem.

Autorzy The Church szerzej omawiaj twórcze znaczenie relacji Kocioa z Synem jako Wcielonym Sowem oraz Kocioa z Duchem witym, mimo e pomijaj u yte we wczeniejszych wersjach dokumentu wyra enia okre-lajce Koció jako Creatura Verbi i Creatura Spiritus9. Jezus Chrystus jest Wcielonym Sowem; goszenie Sowa Bo ego stanowi centrum, a zarazem fundament Kocioa, poniewa ma Ono moc stwarzania do nowego ycia. Istot Kocioa jest zatem bycie wspólnot, która przez wiar sucha Sowa Bo ego i ogasza je, czerpie z niego ycie oraz odkrywa kierunek, w jakim ma kroczy10. W tym sensie Maryja, Theotokos, jako ta, która odpowiedziaa na Sowo zwiastowania z ca gotowoci i z wszystkimi tego konsekwen-cjami, mo e by postrzegana jako symbol i model dla Kocioa11. Z drugiej strony Duch wity wzbudza wiar w osobach, a Koció wyposa a w po-trzebne dary, przymioty i ustrój; ywi i podtrzymuje Ciao Chrystusa, nada-jc moc goszonemu Sowu Ewangelii, tworzc sakramentaln, a szczególnie eucharystyczn, komuni i dziaajc w posugujcych12. Std bierze si cisa zale no dziea Sowa i Ducha w Kociele. Do podobnego wniosku prowa-dzi analiza obrazów biblijnych: Ciao Chrystusa i witynia Ducha witego omówione s jako dwa aspekty nierozdzielnej rzeczywistoci13, w konsek-wencji eklezjologia ma jednoczenie wymiar chrystologiczny i pneumato-logiczny, ontologiczna jedno czy si z charyzmatyczn ró norodnoci. W ten sposób, wykorzystujc biblijne odwoania, autorzy dokumentu

9

Oba wyra enia s u yte i omówione w The Nature and the Purpose of the Church: A Stage on the Way to the Common Statement (Faith and Order Paper No. 181. Geneva 1998, 9-12, 35) oraz w The Nature and the Mission of the Church (KOMISJA „WIARA I USTRÓJ”WIATOWEJ RADY KOCIOÓW. Natura i misja Kocioa. Etap na drodze ku wspólnemu owiadczeniu (2005). Tum. R. Nehring. „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 26:2010 nr 1 s. 66-108, m.in. 9-11, 49 [dalej: NMK]. W TCV okrelenie Creatura Spiritus jest zupenie pominite, Creatura Verbi – przy-toczone jedynie w przypisie 13 i w Nocie Historycznej. Nie chodzi tu o umniejszenie teologicznej roli Wcielonego Sowa i Ducha witego w powstawaniu Kocioa, lecz o wzgldy termino-logiczne: przedstawiciele Kocioów orientalnych zgosili obiekcj w zwizku z ich u yciem w dokumencie majcym charakter teologicznego uzgodnienia – zwrot Creatura Verbi jest zwi-zany z jedn tylko tradycj kocieln, Creatura Spiritus jest neologizmem nieznanym wspólnej Tradycji. Por. Inter-Orthodox Consultation for a Response to the Faith and Order Study: The Nature and Mission of the Church. A Stage on the Way to a Common Statement. Cyprus 2011, 19-20, https://www.oikoumene.org/en/press-centre/news/NapaReport.pdf (dostp: 14.07.2014). 10 Por. TCV 14. 11 Por. TCV 15. 12 Por. TCV 16. 13 Por. TCV 21.

zestawiaj ze sob istotne elementy tradycji protestanckiej, prawosawnej i katolickiej: zwizek Kocioa ze Sowem i z Duchem, Maryj jako symbol wspólnoty wierzcych.

Do wspólnej Tradycji, Symbolu Nicejsko-Konstantynopolitaskiego oraz pism Ojców, twórcy The Church sigaj przede wszystkim w czci powi-conej notom: Koció trwa nieustannie jako jeden, wity, katolicki i apo-stolski, poniewa uczestniczy w yciu samego Boga, który jest jeden, wity, obdarza pen ask oraz posa Syna i Ducha14. Mimo e s to atrybuty przynale ce do natury Kocioa, stanowi one nieustanne wyzwanie dla jego czonków, aby coraz doskonalej je urzeczywistnia – ponad dowiad-czeniem podziaów, grzesznoci, ró nic i jakichkolwiek form niewiernoci wobec apostolskich pocztków. Tak zinterpretowane noty nie maj, jak w okresie Kontrreformacji, wymiaru apologetycznego, lecz ekumeniczny: zobowizuj wierzcych do podjcia stara, aby uwidoczniy si one w yciu i uwiarygodniy chrzecijastwo.

KOCIÓ JAKO BOSKO-LUDZKA RZECZYWISTO:

NIEKTÓREKONSEKWENCJE DLA YCIA I STRUKTUR

Przeprowadzone rozwa ania prowadz czonków „Wiary i Ustroju” do wniosku: „Koció jest rzeczywistoci zarówno Bosk, jak i ludzk” (TCV 23). Jaka relacja zachodzi midzy tymi dwoma rzeczywistociami? Autorzy The Church stwierdzaj, e s one nierozdzielne: to, co widzialne, nie mo e wyjani caej transcendencji Kocioa, gdy nie jest on jedynie instytucj, podobnie jak te nie jest rzeczywistoci jedynie duchow15. W tym sensie Pismo mówi o mystrion (gr.

 

) relacji midzy Chrystusem a Ko-cioem (Ef 5,32; Kol 1,24-28) – mysterion nioscej zbawienie jednoci Boga z ludmi oraz ludzi midzy sob.

Misteryjna natura Kocioa ma pewne konsekwencje w jego yciu i struk-turach, wi ce si z wa kimi ekumenicznymi problemami. Mimo e wszy-scy chrzecijanie zgadzaj si, e Koció jest miejscem spotkania tego, co Boskie, z tym, co ludzkie (TCV 24), nie ma midzy nimi jednoci w po-strzeganiu dziaania Ducha witego w wymiarze ustroju i instytucji: bra-kuje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy niektóre aspekty struktur po-chodz z Bo ego ustanowienia i dlatego nie mog podlega zmianom. Brakuje te zgodnoci, co do roli Kocioa w przekazywaniu zbawienia: czy

14

Por. TCV 26. 15

jako skuteczny znak i suga komunii midzy Bogiem a czowiekiem mo e by nazywany sakramentem16, czy te niesie to ze sob ryzyko zatarcia ró -nicy midzy nim a waciwymi sakramentami, tudzie pominicia problemu grzechu obecnego wród jego czonków? Kolejna trudno dotyczy okre-lenia granic uprawnionej ró norodnoci, tak aby nie stanowia ona zagro- enia dla jednoci17. Zarówno ró norodno, jak i jedno przynale  do misteryjnej natury Kocioa – odzwierciedlaj komuni trynitarn, s wy-razem dziaania Ducha witego i towarzysz goszeniu Ewangelii. Jak jednak wskaza wspólne kryteria ich rozeznawania? Komunijna natura po-maga okreli relacj midzy Kocioem lokalnym (Kocioem w peni) a powszechnym (penym Kocioem) – dziki wizom jednoci Koció po-wszechny jest komuni Kocioów lokalnych, a nie ich sum czy federacj18. Nie wystarcza jednak do podania wspólnej definicji Kocioa lokalnego: chodzi tu nie tyle o zasig geograficzny, co o znaczenie urzdu biskupa oraz o form posugi, która na ró nych poziomach – lokalnym, regionalnym i uniwersalnym – mogaby umacnia komuni i j strzec.

S to wci zagadnienia wymagajce prowadzenia dalszych dialogów, wokó nich ogniskuj si najtrudniejsze kwestie eklezjologiczne. Dotycz one bezporednio ycia w komunii i jako takie s szerzej omówione w dal-szej czci artykuu.

2. KOMUNIA W YCIU KOCIOA. WZRASTANIE W ELEMENTACH JEDNOCI

Komunii w yciu Kocioa powicony jest rozdzia zatytuowany The Church: Growing in Communion. Ju sam tytu wyra a zasadnicz myl: ko-munia jest kategori dynamiczn i Koció mo e w niej wzrasta, poniewa , co jest wyjanione od razu w pierwszym zdaniu tego rozdziau, jako rzeczy-wisto eschatologiczna ju antycypuje on Królestwo, ale jeszcze nie jest jego pen realizacj19. Oznacza to, e komunia jako dar Boga ju istnieje, lecz ze wzgldu na ludzki wymiar Kocioa, podlegajcy historycznym i kulturowym uwarunkowaniom oraz zmierzajcy si z rzeczywistoci grzechu20, jest ona 16 Por. TCV 27. 17 Por. TCV 28-30. 18 Por. TCV 31-32. 19 Por. TCV 33. 20 Por. TCV 34.

jedynie zadatkiem tego, co nastanie w czasach ostatecznych, a jednoczenie – powoaniem zawierzonym wierzcym. Realizacja tego powoania wymaga jednomylnoci chrzecijan w rozumieniu zasadniczych aspektów ycia Ko-cioa – tylko w ten sposób powstanie niezbdne obramowanie podtrzymujce jedno w uprawnionej ró norodnoci: jedno widzialn, bdc celem ruchu ekumenicznego21. Perspektywa komunijna proponuje wic t pozytywn i pe-n nadziei wizj: wyj od istniejcej ju , cho niedoskonaej, wspólnoty i zmierza ku jej peni poprzez teologiczne dookrelenie i wprowadzenie w ycie fundamentalnych elementów gwarantujcych jedno.

Jakie s zatem elementy niezbdne do osignicia eklezjalnej komunii? Wyaniay si one w miar prowadzenia dialogów doktrynalnych oraz okre-lania kolejnych formu jednoci przez wiatow Rad Kocioów. Autorzy The Church wymieniaj wród nich wiar apostolsk, ycie sakramentalne, prawdziwie jeden i wzajemnie uznany urzd (zaproponowany podzia uwzgldnia fakt, e Kocioy porefromacyjne nie zaliczaj ordynacji do sakra-mentów), struktury koncyliarnych powiza i koncyliarnego podejmowania decyzji, wspólne wiadectwo i su b wiatu (TCV 37)22. Dalej zostanie pokrótce omówiony komunijny wymiar tych elementów oraz najwa niejsze ekumeniczne wyzwania z nimi zwizane.

WIARA APOSTOLSKA

Istnieje powszechna zgodno wród wierzcych, e powoaniem Kocio-a jest goszenie w ka dym pokoleniu wiary „raz tylko przekazanej witym” (Jud 3) oraz trwanie w nauczaniu Apostoów23. Zapewnia to cigo wy-znawania wiary: poczwszy od pierwszych wiadków, poprzez wieki jej wiernej interpretacji i przekazu przez yw Tradycj, a po czasy dzisiejsze. W tym sensie wiara jest wartoci wybitnie komunijn – stwarza jedno

21

Por. TCV 37. 22

Elementy komunii s podane za dokumentem Wspólnej Grupy Roboczej Kocioa Rzymskokatolickiego i wiatowej Rady Kocioów Koció – lokalny i uniwersalny. Dokument studyjny (1990). „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 8:1992 nr 2 69-85. Podobne elementy byy wymieniane w wielu dialogach prowadzonych z udziaem anglikanów, luteranów, metodystów, prawosawnych, reformowanych i katolików oraz w kolejnych formuach jednoci przedstawia-nych przez RK na Zgromadzeniach Ogólprzedstawia-nych w New Delhi (1961), Nairobi (1975), Canberze (1990), Porto Alegre (2005) i Pusanie (2013). Por. TCV przypis 2 (s. 22). Zasadniczo odpowia-daj one widzialnym wizom jednoci wskazanym przez Magisterium (por. KK 14 i Katechizm Kocioa Katolickiego. Pozna 2002 nr 815), z t ró nic, e w Kociele katolickim urzd opiera si na przekazywanej za porednictwem sakramentu wice sukcesji apostolskiej.

23

w czasie i przestrzeni midzy wierzcymi24. Z drugiej strony powinna by ona prze ywana tu i teraz, na paszczynie osobistej i wspólnotowej, jako aktualna odpowied na wyzwania ka dej epoki i miejsca.

Ekumeniczna trudno polega na wskazaniu i opisaniu wspólnej treci wiary apostolskiej (najznakomitszym, a zarazem najbardziej obiecujcym jej wyrazem wydaje si, jak do tej pory, Symbol Nicejsko-Konstantynopoli-taski) oraz sposobu jej autorytatywnej interpretacji – roli przyznawanej w tym procesie sensus fidei, teologom oraz osobom ordynowanym25.

SAKRAMENTY

W czci powiconej sakramentom autorzy dokumentu poruszaj zagad-nienia dotyczce chrztu i Eucharystii – o pozostaych obrzdach, przez nie-które Kocioy uznanych za sakramenty, jedynie wspominaj, lecz ich nie omawiaj26. Uznaj, e istnieje znaczcy stopie zbli enia w rozumieniu i sposobie celebracji obu sakramentów, mimo trwajcej wci koniecznoci poszukiwania dalszych uzgodnie27. Podkrelaj ich komunijny charakter: przez chrzest chrzecijanie zostaj zjednoczeni z Chrystusem i z Kocioem wszystkich miejsc i czasów, dlatego te , w lad za twórcami Dokumentu

z Limy, nazywaj go „fundamentaln wizi jednoci”28, natomiast w

Eucha-rystii komunia ta jest potwierdzana, umacniana i osiga swój peniejszy raz, nabiera wymiaru eschatologicznego oraz przynagla wierzcych do wy-konania konkretnych gestów komunii: pojednania i dzielenia si dobrami29. W innych dokumentach „Wiary i Ustroju” wyranie mówi si o tym, e wzajemne uznanie chrztu jest pierwszym krokiem ku komunii kocielnej, jej peni – wspólny stó eucharystyczny30. Wiele Kocioów, zwaszcza na

24

Wspólnotowy charakter wiary jest szczególnie podkrelony w Confessing the One Faith. An Ecumenical Explication of the Apostolic Faith as it is confessed in the Nicene-Constan-tinopolitan Creed (381). Faith and Order Paper No. 153. Geneva 1991 2-3.

25

Por. TCV 39. 26

Por. TCV 40. 27

Brakuje uzgodnienia przede wszystkim odnonie do obecnoci Chrystusa w Eucharystii, relacji midzy Eucharysti a ofiar Chrystusa na krzy u oraz tego, jakie osoby mog by chrzczone. Por. TCV 40.

28

KOMISJA „WIARA I USTRÓJ”WIATOWEJ RADY KOCIOÓW. Chrzest, Eucharystia, posugi-wanie duchowne. W: Chrzest, Eucharystia, posugiposugi-wanie duchowne. Dokument z Limy 1982. Tekst i komentarze. Red. W. Hryniewicz, S.J. Koza.Lublin 1989 s. 15-63 – B 6 [dalej: BEM].

29

Por. TCV 41-43. 30

Por. m.in. One Baptism: Towards Mutual Recognition. A Study Text. Faith and Order Paper No. 210. Geneva 2011 88 i 111 i BEM E 33.

poziomie lokalnym, zdecydowao si na ten pierwszy krok, niektóre te , jako jego konsekwencj, wprowadziy wspólnot eucharystyczn – paradoksalnie jednak decyzja ta pogbia rozdwik midzy tymi Kocioami, które Eucha-rysti traktuj jako wyraz penej komunii ju istniejcej w wierze i yciu, a tymi, które przyjmuj j za znak komunii czciowej i rodek ku jej budowaniu.

POSUGIWANIE NA MOCY ORDYNACJI

Posugiwanie na mocy ordynacji i zagadnienia bezporednio z nim zwi-zane nale  wci do najtrudniejszych i najbardziej kontrowersyjnych kwe-stii ekumenicznych: stanowi istotne wyzwanie na drodze ku penej komu-nii. Najwa niejsze problemy dotycz natury posugiwania ordynowanych (funkcja czy sakrament), charakteru trójstopniowego urzdu, w tym histo-rycznego episkopatu (zalecany czy konstytutywny), autorytatywnego nau-czania w Kociele i normatywnoci orzecze soborów ekumenicznych, form i struktur posugi episkop, w tym posugi na rzecz powszechnej jednoci chrzecijan. Czy perspektywa komunijna dostarcza pewnych propozycji, jak stawi czoo tym spornym kwestiom?

Umieszczone one zostaj w kontekcie wspólnotowych relacji, poniewa zarówno ordynowani, jak i wieccy s wzajemnie ze sob powizanymi czonkami jednego ludu kapaskiego31. Sam Jezus, powoujc Dwunastu, zao y fundamenty przywództwa – za Jego przykadem i pod natchnieniem Ducha witego wybiera si ordynowanych, aby budowali zgromadzenie Sowem Bo ym, celebracj sakramentów oraz pasterskim prowadzeniem. Przypominaj oni wspólnocie o jej zale noci od Chrystusa, ale potrzebuj te jej uznania, wsparcia i zachty. Stwierdzenia te jednak nie rozstrzygaj kwestii natury posugiwania ordynowanych, cho wynika z nich, e po-chodzi ona z ustanowienia Jezusa. Brak zgody odnonie do natury ordynacji pozostaje zatem faktem, który winien by traktowany jako naglcy priorytet w dialogach ekumenicznych32. Podobnie te wybrzmiewa problem trójstop-niowego urzdu. Wprawdzie mo na przyj, i ma on biblijne korzenie, by szeroko rozpowszechniony i uznawany za model w pierwszych wiekach, wci traktowany jest przez cz Kocioów za normatywny, a prawie we wszystkich w jaki sposób odzwierciedlany przez formalne struktury posu-giwania, brakuje jednak jednomylnoci w rozumieniu jego istoty, w tym,

31

Por. TCV 19. 32

przede wszystkim, w rozumieniu charakteru historycznego episkopatu – czy jest on czy te nie konstytutywnym elementem cigoci apostolskiej33. Konieczne jest tu wypracowanie uzgodnienia midzy Kocioami.

Komunia jest te kluczem do wspólnego okrelenia znaczenia autorytetu i episkop oraz do wskazania kierunku dalszych dialogów. Autorytet jest darem Ducha witego dla posugujcych w mioci Kocioowi, lecz jego waciwe wykorzystanie oznacza wspóudzia caej wspólnoty, która nie tylko wspiera osoby obdarzone autorytetem, ale poprzez recepcj równie potwierdza ich rozeznanie34. Dotychczas istniejce ró nice dotycz relacji midzy autorytetem ordynowanych i teologów a sensus fidei w interpretowa-niu Objawienia, mo liwoci normatywnego orzekania o wierze oraz wagi ró nych róde autorytetu. Nie ma natomiast wtpliwoci odnonie do funda-mentalnej potrzeby episkop w koordynowaniu (strze eniu) jednoci Ko-cioa i jego misji: dar ró norodnoci wymaga tego rodzaju posugi35. Pozo-staje jednak otwarte pytanie o formy i struktury tej posugi na ró nych poziomach ycia Kocioa, w tym równie na poziomie uniwersalnym. Kon-cepcja komunii podkrela warto koncyliarnoci, która – zdaniem autorów

The Church oraz uczestników niektórych prowadzonych dialogów36 –

od-zwierciedla w strukturach tajemnic ycia trynitarnego: ze wspólnoty czyni komuni. Koncyliarno oznacza, e na podstawie chrztu ka dy czonek Ciaa Chrystusa ma swoje szczególne miejsce i odpowiedzialno w tworze-niu komunii eklezjalnej, jest powoany, jak to wynika z etymologii, do „kroczenia razem”37.

Z koncyliarnoci cile wi e si prymat. Na obecnym etapie ró nic teolo-gicznych nie jest jeszcze mo liwe okreli w dokumentach Komisji t posug jako konstytutywn. W The Church znaczenie prymatu uzasadniaj argumenty praktyczne i historyczne – od pierwszych wieków chrzecijastwa by on sprawowany na ro nych poziomach ycia kocielnego w odpowiedzi na kon-kretn potrzeb organizacyjn oraz jako wyraz komunii midzy Kocioami 33 Por. TCV 46-47. 34 Por. TCV 51. 35 Por. TCV 52. 36

Por. TCV 53 i m.in. MIDZYNARODOWA KOMISJA MIESZANA DO DIALOGU TEOLOGICZNEGO MIDZY KOCIOEM RZYMSKOKATOLICKIM A KOCIOEM PRAWOSAWNYM. Konsekwencje eklezjo-logiczne i kanoniczne sakramentalnej natury Kocioa. Rawenna 2007. „Sympozjum” 16:2012 nr 1 s. 117-132.

37

Autorzy TCV uznaj, w lad za tekstem Dokumentu z Rawenny, e koncyliarno mo e by przyjta za synonim synodalnoci. Sowo „synod” (gr. ) pochodzi z greckiego  [syn] (z, cznie) oraz [odos] (droga), co sugeruje znaczenie „wspólnego kroczenia”. Por. TCV 53.

lokalnymi38. W ostatnich dziesicioleciach wytworzy si klimat sprzyjajcy prowadzeniu dialogu na temat wartoci osobowej posugi powszechnej jed-noci chrzecijaskiej. Mimo du ej ró norodjed-noci opinii w tym zakresie (jest ona konstytutywna, konieczna, pomocna czy niewskazana) niektórzy uznali du e znaczenie prymatu dla komunii uniwersalnej lub wrcz wyznali go-towo przyjcia go za pochodzcy z Bo ego ustanowienia39. Za kluczowe na-le y uzna tutaj rozró nienie midzy istot tej posugi a ró nymi formami jej sprawowania. Wszyscy zgadzaj si co do tego, e powinna by ona peniona w sposób kolegialny i wspólnotowy. Autorzy The Church zamykaj t cz dokumentu pytaniem o to, jak ewentualnie nale aoby rozumie i sprawowa tego rodzaju urzd. Pytanie pozostaje otwarte – ma przynagli do podjcia dalszych wysików w celu znalezienia na odpowiedzi. Chodzi o to, eby posuga powszechnej jednoci moga rzeczywicie zjednoczy chrzecija-stwo, a nie pozostawa jedn z teologicznych przyczyn trwajcych podziaów.

3. KOMUNIA W MISJI KOCIOA – W WIECIE I DLA WIATA

Koció, który przyj dar komunii trynitarnej, nie tylko ma go coraz peniej odzwierciedla w naturze i yciu, ale jest powoany, by przekaza go wiatu. Nie istnieje dla siebie samego, lecz su y zbawczemu zamysowi Boga dla ludzkoci i caego stworzenia, z samej swojej natury jest misyjny40. Poniewa misja Boga polega na tym, aby „wszystko na nowo zjednoczy w Chrystusie jako Gowie” (Ef 1,10), powoaniem Kocioa jest uczestnicze-nie w tej misji, wprowadzauczestnicze-nie jednoci wszdzie tam, gdzie s podziay – std d enie do komunii eklezjalnej konstytutywnie wi e si z promocj pojednania w wiecie41.

38

Por. TCV 55. 39

Por. TCV 57 wraz z przypisem 31 (s. 32). Najwiksze zbli enie osignito podczas dialogu katolicko-anglikaskiego (The Gift of Authority. Authority in the Church III. An Agreed Statement by the Anglican-Roman Catholic International Commission. London 1999 nr 13), gdzie pado stwierdzenie: „it might be possible for the churches of the Anglican Communion to recognize the development of the Roman primacy as a gift of divine providence in other words, as an effect of the guidance of the Holy Spirit in the Church”.

40

Por. TCV 3, NMK 9 i SOBÓR WATYKASKI II. Dekret o dziaalnoci misyjnej Kocioa Ad gentes divinitus (7.12.1965). W: Sobór Watykaski II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tumaczenie. Pozna 2002 s. 433-471 nr 2.

41

Jak realizuje si to powoanie w wiecie? Poniewa ródem, orodkiem i celem prawdziwej komunii jest Bóg, a tym, który umo liwia wejcie w ko-muni, jest Jezus Chrystus, misj Kocioa pozostaje ewangelizacja: zapraszanie – sowem, wiadectwem i yciem – wszystkich ludzi, aby po-znali i pokochali Jezusa, Pana i Zbawiciela42. Wspóczesna sytuacja plu-ralizmu religijnego nie umniejsza wartoci tego zadania, wymaga jedynie od wierzcych, aby okazywali szacunek elementom prawdy i dobra obecnym w innych religiach43. Poniewa mio Bo a ogarnia wszelkie sytuacje ycio-we ka dej osoby, wszystkich spoeczestw i caego wszechwiata, nieodcz-nym aspektem ewangelizacji, oprócz goszenia Ewangelii sowem, jest wpro-wadzanie jej w czyn poprzez dziaanie na rzecz sprawiedliwoci, pokoju i ochrony stworzenia44. Std niezbdne jest zaanga owanie Kocioa we wszelkie zmagania ludzkoci: moralne i spoeczne. Stawia to wierzcych wobec pilnego wyzwania podjcia dialogu dotyczcego kwestii moralnych – brak wspólnego stanowiska, kryteriów rozeznawania oraz praktyki w tej dziedzinie wydaje si dzi realnym zagro eniem nie tylko dla jednoci Ko-cioa, ale i dla jego wiarygodnoci w wiecie45.

Jak zatem mo na podsumowa komunijn interpretacj Kocioa wyania-jc si z dokumentu The Church i jakie ma ona znaczenie dla wspóczesnego ruchu ekumenicznego? Koció jawi si jako rzeczywisto komunii midzy Bogiem i czowiekiem oraz midzy ludmi, misterium jednoci nioscej zba-wienie, a majcej swoje ródo w komunii trynitarnej, misterium wyra ajce si w jego naturze, uobecniane w yciu wspólnoty wierzcych i wypeniane w misji wobec wiata. Jego wymiar wertykalny i horyzontalny, duchowy i ziem-ski s nierozdzielne. Koció nie jest celem samym w sobie, lecz powsta, aby uczestniczy w realizacji Bo ego zamysu dla czowieka i caego stworzenia, mimo dowiadczenia grzechu i podziaów, ju tu i teraz antycypuje obecno Królestwa i zmierza ku eschatologicznej peni, kiedy to wszystko na nowo zostanie zjednoczone w Chrystusie jako Gowie. Kluczowe dla tej koncepcji jest pierwszestwo inicjatywy Boga, który jako dar ofiaruje uczestnictwo w yciu w komunii, oraz konieczno cigej odpowiedzi wiary ze strony czo-wieka. Komunia wyklucza bierno – wierzcy jest powoany do uczestnictwa i odpowiedzialnoci za tworzenie komunii w Kociele i w wiecie.

42

Por. TCV 25 i 59. 43

Por. TCV 25 i 60. Wyzwaniem dla chrzecijan pozostaje brak zgody odnonie do mo li-woci zbawienia dla osób, które nie wierz w Jezusa Chrystusa, a w konsekwencji – odnonie podejcia do dialogu midzyreligijnego i do sposobu prowadzenia ewangelizacji.

44

Por. TCV 59. 45

Jaka jest ekumeniczna warto interpretacji komunijnej? Po pierwsze, daje wizj pozytywn: punktem wyjcia jest rzeczywista, cho niedoskonaa, komunia; celem – pena widzialna komunia; drog ku niej – wzrost we wspól-nocie wiary, sakramentów i urzdu, zaanga owanie w ewangelizacj, dzia-anie na rzecz pokoju, sprawiedliwoci i ochrony stworzenia, poszukiwanie wspólnego stanowiska w kwestiach moralnych. W kwestii struktur per-spektywa komunii idzie ponad propozycjami unijnymi czy federacyjnymi, dowartociuje koncyliarno i wykazuje jej historyczny zwizek z posug prymatu na ró nych poziomach ycia Kocioa. Motywuje to do podjcia dialogu dotyczcego mo liwoci i formy sprawowania osobowej posugi na rzecz powszechnej jednoci chrzecijan; wspólne orzeczenie o jej naturze jest jeszcze przedwczesne. Trudne kwestie eklezjologiczne zwizane z po-sugiwaniem i autorytetem zostaj umieszczone w kontekcie wspólnoto-wych wspózale noci – nie wystarcza to, aby da wspóln odpowied na istotne pytania teologiczne; zachca jednak do kontynuowania poszukiwa, stwarza ekumeniczn wizj nadziei, mimo wiadomoci trudnoci na drodze do jednoci. Zawsze jest mo liwe, aby postawi na niej kolejny krok.

BIBLIOGRAFIA

[The] Church: Towards a Common Vision. Faith and Order Paper No. 214. Geneva 2013. Confessing the One Faith. An Ecumenical Explication of the Apostolic Faith as it is confessed

in the Nicene-Constantinopolitan Creed (381). Faith and Order Paper No. 153. Geneva 1991. [The] Gift of Authority. Authority in the Church III. An Agreed Statement by the

Anglican-Roman Catholic International Commission, London 1999.

Inter-Orthodox Consultation for a Response to the Faith and Order Study: The Nature and Mis-sion of the Church. A Stage on the Way to a Common Statement, Cyprus, 2011, 19-20, https://www.oikoumene.org/en/press-centre/news/NapaReport.pdf (dostp: 14.07.2014). Jedno Kocioa jako koinonia: dar i powoanie. Dokument Siódmego Zgromadzenia Ogólnego

wiatowej Rady Kocioów w Canberze (1991). „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 9:1993 nr 1 s. 72-74.

Katechizm Kocioa Katolickiego. Pozna 2002.

KOMISJA „WIARA I USTRÓJ”WIATOWEJ RADY KOCIOÓW: Chrzest, Eucharystia, posugiwanie duchowne. W: Chrzest, Eucharystia, posugiwanie duchowne. Dokument z Limy 1982. Tekst i komentarze. Red. W. Hryniewicz, S.J. Koza. Lublin 1989 s. 15-63.

KOMISJA „WIARA I USTRÓJ”WIATOWEJ RADY KOCIOÓW: Natura i misja Kocioa. Etap na drodze ku wspólnemu owiadczeniu (2005). Tum. R. Nehring. „Studia i Dokumenty Eku-meniczne” 26: 2010 nr 1 s. 66-108.

MIDZYNARODOWA KOMISJA MIESZANA DO DIALOGU TEOLOGICZNEGO MIDZY KOCIOEM RZYM -SKOKATOLICKIM A KOCIOEM PRAWOSAWNYM: Konsekwencje eklezjologiczne i kanoniczne sakramentalnej natury Kocioa, Rawenna 2007. „Sympozjum” 16:2012 nr 1 s. 117-132. [The] Nature and Purpose of the Church: A Stage on the Way to the Common Statement, Faith

Pita wiatowa Konferencja do spraw Wiary i Ustroju Kocioa. Santiago de Compostela, Hisz-pania, 3-14 sierpnia 1993 r.

– Ordzie. Ku peniejszej koinonia. „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 10:1994 nr 1 s. 89-92. – Raport Sekcji I. Koinonia jako dar i powoanie. „Studia i Dokumenty Ekumeniczne”

10:1994 nr 1 s. 74-81.

– Raport Sekcji II. Koinonia w wierze apostolskiej. „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 10:1994 nr 1 s. 82-89.

– Raport Sekcji III. Udzia we wspólnym yciu w Chrystusie. „Studia i Dokumenty Eku-meniczne” 10:1994 nr 2 s. 49-58.

– Raport Sekcji IV. Powoani do dawania wspólnego wiadectwa dla odnowionego wiata. „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 10:1994 nr 2 s. 58-68.

SOBÓR WATYKASKI II: Dekret o dziaalnoci misyjnej Kocioa Ad gentes divinitus (7.12.1965). W: Sobór Watykaski II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tumaczenie, Pozna 2002 s. 433-471.

SOBÓR WATYKASKI II: Konstytucja dogmatyczna o Kociele Lumen gentium (21.11.1964). W: Sobór Watykaski II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tumaczenie, Pozna 2002 s. 104-166.

WSPÓLNA GRUPA ROBOCZA KOCIOA RZYMSKOKATOLICKIEGO I WIATOWEJ RADY KOCIOÓW: Koció – lokalny i uniwersalny. Dokument studyjny (1990). „Studia i Dokumenty Ekume-niczne” 8:1992 nr 2 69-85.

KOMUNIJNA INTERPRETACJA KOCIOA

W DOKUMENCIE THE CHURCH: TOWARDS A COMMON VISION S t r e s z c z e n i e

Artyku dotyczy komunijnej interpretacji Kocioa przedstawionej w dokumencie Komisji „Wiara i Ustrój” The Church: Towards a Common Vision. Po krótkim wprowadzeniu, prezentu-jcym etapy wyaniania si z prac Komisji eklezjologicznej kategorii komunii, przechodzi si do omówienia jej znaczenia w samym dokumencie. Przytacza si zaproponowan definicj Kocioa--komunii. Wyaniaj si z niej trzy cile ze sob powizane wymiary komunii kocielnej: z Trójjedynym Bogiem, w yciu wspólnoty wierzcych oraz w jej w misji, które nastpnie zostaj omówione w najwa niejszych swoich aspektach w perspektywie ekumenicznej. Koció jest misteryjn rzeczywistoci zbawczej komunii czowieka z Trójjedynym Bogiem. W yciu Ko-cioa oznacza to d enie do eschatologicznej peni poprzez wzrastanie w komunii okrelonej przez widzialne elementy jednoci: wiar, ycie sakramentalne, posugiwanie oraz misj do wia-ta. Misj Kocioa zinterpretowano jako wprowadzanie komunii w wiecie naznaczonym na sku-tek grzechu podziaami i rozbiciem: w pierwszej kolejnoci poprzez zapraszanie wszystkich ludzi do przyjcia zbawienia w Jezusie Chrystusie, nastpnie równie poprzez zaanga owanie w spo-eczne i moralne zmagania ludzkoci oraz trosk o cae stworzenie. Przy okazji wymienia si wa kie problemy ekumeniczne zwizane z omawianymi zagadnieniami oraz propozycje ich inter-pretacji w perspektywie komunijnej.

Strecia Anna Malina

Sowa kluczowe: komunia, jedno Kocioa, Komisja „Wiara i Ustrój”, The Church: Towards