KS. PIOTR T. GOLISZEK
KATECHEZA W UJE
CIU
KSIE
DZA PROFESORA PIOTRA PORE
BY
CATECHESIS FROM THE PERSPECTIVE OF REV. PROFESSOR PIOTR PORE BA
A b s t r a c t. Reverend Piotr Poreba – an educationist and psychologist, a pastoralist and a theoretician of catechesis – focused his research-didactic work on such questions as: education, marriage, family, catechesis, pastoral family counseling. He studied the issues of catechetics in the historical perspective: he analyzed educationalists’ and catechists’ views and conceptions. He described the area of catechetic practice in the psychological and pedagogical perspective. Hence, catechesis seen from Piotr Poreba’s perspective may be defined as: psycho-pedagogy of catechesis based on Christian anthropology.
Translated by Tadeusz Karowicz
Key words: Piotr Poreba, pedagogy, marriage, family, education, catechesis, man.
Katecheza, jako uprzywilejowana forma goszenia sowa Bozego w Kos´cie-le, przekazuje oredzie chrzes´cijan´skie i rozwija wiare, prowadzi do spotkania z Bogiem, który jest Stwórc a i Zbawicielem czowieka. Uczestniczy w ten sposób bardzo aktywnie w procesie integralnego rozwoju czowieka.
Integralne wychowanie d azy do ksztatowania czowieka jako osoby ludz-kiej w kierunku jej celu ostatecznego. Oznacza to potrzebe wychowania re-ligijnego. Celem zarówno wychowania religijnego, jak i wychowania ogól-nego jest wspomaganie osoby w stawaniu sie coraz dojrzalszym czowiekiem.
Ks. dr PIOTRT. GOLISZEK– adiunkt Katedry Katechetyki Szczegóowej Wydziau Teo-logii KUL; adres do korespondencji: Al. Unii Lubelskiej 15, 20-950 Lublin; e-mail: goliszek @kul.lublin.pl; p.goliszek@diecezja.lublin.pl
Nalezy zaznaczyc´, ze wychowanie religijne umozliwia nie tylko integralny rozwój czowieka, ale równiez osobow a wiez´ z Chrystusem poprzez wiare. W tym duchu rozumia i opisywa rózne obszary dziaalnos´ci katechetycznej ks. prof. dr hab. Piotr Poreba. Niniejsze rozwazanie stanowi próbe okres´lenia i zdefiniowania katechezy w ujeciu profesora Poreby na podstawie jego twór-czos´ci naukowej i dydaktycznej w obszarze wychowawczo-katechetycznym.
1. Z YCIE I DZIAALNOS´C´ NAUKOWO-DYDAKTYCZNA
Piotr Poreba urodzi sie 22 kwietnia 1908 roku w Mystkowie koo Nowego S acza w rodzinie Marcina i Katarzyny z domu Sekua1. W 1915 roku
rozpo-cz a nauke w miejscowej szkole ludowej, któr a, z przerw a w czasie pierwszej wojny s´wiatowej, ukon´czy w szkole powszechnej w 1921 roku. Tego samego roku rozpocz a edukacje w gimnazjum klasycznym w Nowym S aczu, a na-stepnie kontynuowa w Tarnowskim Maym Seminarium. W Tarnowie rów-niez w 1929 roku zda egzamin maturalny w I Gimnazjum im. Kazimierza Brodzin´skiego. Studia filozoficzno-teologiczne odby w latach 1929-1934 w Wyzszym Seminarium Duchownym jako student Instytutu Teologicznego w Tarnowie. S´wiecenia kapan´skie przyj a 29 czerwca 1934 roku z r ak bisku-pa Franciszka Lisowskiego. W latach 1934-1942 pracowa jako wikariusz i katecheta2. W Podegrodziu w 1942 roku zosta oskarzony przez gestapo o udzia w podziemnym ruchu oporu oraz w tajnym nauczaniu i przejs´ciowo uwieziony w Nowym S aczu. Jeszcze tego samego roku wyszed z wiezienia
1Dane dotycz ace biografii oraz pracy duszpasterskiej i naukowej ks. prof. dra hab. Piotra
Poreby zostay zaczerpniete z nastepuj acych opracowan´: R. C z e k a l s k i. Poreba Piotr
(1908-1991). W: Sownik katechetyków polskich XX wieku. Red. R. Czekalski. Warszawa 2003
s. 205-207; A. T o m k i e w i c z. Ks. Piotr Poreba (1908-1991). W: 50 lat Teologii
Pasto-ralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawa II. Red. Cz. Krakowiak, W.
Przy-goda, A. Kicin´ski, M. Wyrostkiewicz. Lublin 2009 s. 157-161; S. T y l u s. Ks. Piotr Poreba. W: Dziekani Wydziau Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawa II
(1919-2009). Red. J. Walkusz, T. Moskal. Lublin 2009 s. 179-187; P. M a k o s a. Poreba. EK T. 15 kol. 1445.
2Pracowa w nastepuj acych parafiach: Zbylitowska Góra i Mos´lice k. Tarnowa
(1934-1936), Czechowo n. Dunajcem (1936-1938), Gwoz´dz i S´nietnica (1938), Grybowo k. Nowego S acza (1938-1940) peni funkcje dyrektora i wychowawcy bursy gimnazjalnej oraz katechety zawodowego w Liceum Mechanicznym i Ogólnoksztac acym, Podegrodz´ k. Nowego S acza (1940-1942).
i ukrywa sie az do 1945 roku3. Po zakon´czeniu drugiej wojny s´wiatowej w latach 1945-1946 pracowa jako katecheta w gimnazjum w Nowym S aczu, a w latach 1946-1951 w Grybowie, oprócz katechizacji zajmowa sie interna-tem dla modziezy meskiej, gdzie peni funkcje kierownika i wychowawcy. Interesuj ac sie zagadnieniami wychowania dzieci i modziezy, zdecydowa sie podj ac´ studia (w latach 1947-1950) pedagogiczne i psychologiczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym i Humanistycznym w Uniwersytecie Jagiellon´skim, zwien´czone prac a magistersk a z zakresu pedagogiki pt.:
Peda-gogika Jana Ochrowicza. Po zakon´czeniu studiów zosta oskarzony przez
Urz ad Bezpieczen´stwa o przynaleznos´c´ do Armii Krajowej wskutek czego ukrywa sie do 1955 roku. Uwolniony z zarzutów przez Prokurature Woje-wódzk a w Krakowie podj a w latach 1956-1963 katechizacje w Liceum Ogól-noksztac acym i Liceum Technik Plastycznych w Sedziszowie Maopolskim. W tym samym czasie rozpocz a studia doktoranckie z pedagogiki na Wydzia-le Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1960 roku na pod-stawie rozprawy pt.: Pedagogika Jana Wadysawa Dawida na tle epoki uzy-ska stopien´ naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki.
Zwi azany z diecezj a warmin´sk a, do której sie inkardynowa w 1963 roku, rozpocz a wykady z pedagogiki i katechetyki w Seminarium Duchownym „Hosianum” w Olsztynie. Nastepnie, w 1966 roku, wykada psychologie rozwojow a i pedagogike lecznicz a w Instytucie Teologii Pastoralnej na Wy-dziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie 27 lutego 1967 roku przedstawi rozprawe habilitacyjn a pt.: Dziaalnos´c´ wychowawcza i
po-gl ady pedagogiczne ks. Walentego Gadowskiego. Stopien´ naukowy doktora
habilitowanego zatwierdzono w 1969 roku4, stopien´ docenta w zakresie dy-daktyki religii uzyska w 1973 roku5, a w 1976 roku otrzyma tytu profesora nadzwyczajnego z pedagogiki.
Prowadzi szerok a dziaalnos´c´ naukow a i dydaktyczn a w KUL kolejno jako wykadowca zajec´ zleconych (od 1966 r.), jako adiunkt (od 1967 r.), jako doktor habilitowany (od 1969 r.), jako docent (od 1973 r.). Peni ponadto
3Krótko pracowa w 1942 r. w ososinie Górnej.
4Zatwierdzi Minister Os´wiaty i Szkolnictwa Wyzszego pismem z 13.06.1969
(DU-4-1993-103/69).
5Uchwae Senatu Akademickiego KUL z dnia 10.11.1969 r., powouj ac a na stanowisko
docenta, zatwierdzi Minister Nauki, Szkolnictwa Wyzszego i Techniki pismem z dnia 20.10. 1973 r. (SU-4-1971-71/73).
obowi azki kierownika Katedry Psychologii Duszpasterskiej6 (od 1968 r.), przeksztaconej w 1974 r. na Katedre Pedagogiki Rodziny7, w której pra-cowa wraz z ks. Józefem Wilkiem i ks. Antonim Tomkiewiczem. W latach 1975-1976 peni funkcje dziekana Wydziau Teologii KUL. Prace dydaktycz-n a zakon´czy w 1978 roku i zamieszka w rodzinnym Mystkowie, gdzie zmar 23 lipca 1991 roku i tam równiez zosta pochowany. Szkoa Podstawowa w Mystkowie w wyniku staran´ modziezy, Dyrekcji, Rady Pedagogicznej i Rady Rodziców 12 lutego 1994 roku otrzymaa jego imie.
Opublikowa 4 ksi azki, 4 skrypty dla studentów oraz 50 artykuów nau-kowych. Pod jego kierunkiem powstao 17 rozpraw doktorskich, 30 prac licencjackich i ponad 70 prac magisterskich. Pozostawi tez wiele maszynopi-sów, które nigdy nie zostay opublikowane, a znajduj a sie w prywatnych zbiorach jego przyjació (m.in. u ks. dra A. Tomkiewicza).
W pracach badawczych, prowadzonych przez ksiedza profesora Piotra Po-rebe, Stanisaw Tylus wyodrebnia dwa fundamentalne obszary: psychologicz-no-pedagogiczny oraz duszpasterstwo rodzin. W ramach tego pierwszego zaj-mowa sie w szerokim znaczeniu wychowaniem oraz psychologi a zycia ma-zen´skiego i rodzinnego. W zakresie drugiego obszaru prowadzi refleksje naukow a w dziedzinie duszpasterstwa mazen´stw i rodzin8. Z kolei Antoni Tomkiewicz wyróznia cztery nurty badawcze: 1) nurt historii wychowania – zagadnienia dotycz ace polskich pedagogów, ich pogl adów, koncepcji i za-angazowania w wychowanie; 2) nurt psychologiczno-katechetyczny – kwestie zwi azane z psychologicznymi uwarunkowaniami katechezy; 3) nurt pos´wieco-ny problematyce rodzinnej – na podstawie psychologii i pedagogiki powstaje psychopedagogika rodziny (struktura rodziny, wiezi mazen´skie i rodzinne,
6Katedra Psychologii Duszpasterskiej istniaa w KUL od 1947 roku.
7Por. K. W o j a c z e k. Zarys dziaalnos´ci Instytutu Teologii Pastoralnej w pierwszym
piecioleciu jego istnienia. RTK 32:1985 z. 6 s. 119; Katedra Pedagogiki Rodziny w KUL bya
pierwsz a katedr a o takim ukierunkowaniu w Polsce. Specjalizacja duszpasterstwa rodzin w KUL i funkcjonuj aca w jej ramach od 1974 r. Katedra Pedagogiki Rodziny w Instytucie Teologii Pastoralnej daa takze pocz atek powstaniu w roku 1996/97 Katedry Pedagogiki Rodzi-ny na Wydziale Nauk SpoeczRodzi-nych KUL. W 2001 r. w zwi azku z powstaniem katedry o tej samej nazwie na Wydziale Nauk Spoecznych KUL pierwotn a Katedre Pedagogiki Rodziny na Wydziale Teologii przemianowano na Katedre Duszpasterstwa Rodzin w Instytucie Pastoralno-Katechetycznym KUL. Ponadto w 1999 r. w ramach Wydziau Teologii KUL utworzony zosta Instytut Nauk o Rodzinie (INoR); B. M i e r z w i n´ s k i, P. L a n d w ó j t o w i c z.
Geneza i rozwój duszpasterstwa rodzin. W: Duszpasterstwo rodzin. Refleksja naukowa i dziaal-nos´c´ pastoralna. Red. R. Kamin´ski, G. Pyz´lak, J. Golen´. Lublin 2013 s. 58.
psychospoeczne uwarunkowania mazen´stwa i rodziny); 4) nurt zwi azany z duszpasterstwem rodziny9.
W swoich publikacjach akcentowa w sposób jednoznaczny, ze czowiek jest bytem integralnym i autonomicznym, a zarazem jedynie bytem poten-cjalnym i skon´czonym. Dostrzega i dowartos´ciowywa wszystkie aspekty ludzkiej osoby: ciao i ducha, zycie biologiczne i umysowe, cechy indywi-dualno-osobnicze i nakierowanie na zycie wspólnotowe oraz spoeczne, sfere intelektualno-poznawcz a i sfere d azeniowo-emocjonaln a, prawo do wolnos´ci i potrzebe odpowiedzialnos´ci, autonomie czowieka i jego zwi azek z Bo-giem10. Czowiek, w rozumieniu profesora Poreby, nie jest ani narzedziem (rzecz a), ani s´rodkiem, lecz podmiotem, celem, wartos´ci a sam a w sobie. Posiada wysokiej miary fenomeny: s´wiadomos´c´ i samos´wiadomos´c´, rozum-nos´c´, wolrozum-nos´c´, poczucie odpowiedzialnos´ci, pragnienie poznania prawdy i realizacji dobra. Jest s´wiadomy swego istnienia i poszukuj acy sensu zycia, zdolny do podejmowania wolnych wyborów i odpowiedzialnych decyzji11. Rodzine widzia jako fundament pomys´lnego i szczes´liwego zycia indywidual-nego oraz spoeczindywidual-nego. Dlatego z wielkim pietyzmem pisa o wspólnocie mazen´skiej w rodzinie chrzes´cijan´skiej12. Podkres´la potrzebe dobrego przy-gotowania do mazen´stwa, a nastepnie pedagogizacji rodziców13. Przestrze-ga przed biologizacj a mios´ci mazen´skiej, która jest jej deformacj a. Czo-wiek nie jest ani samym ciaem, ani samym duchem, ale integraln a psycho-fizyczn a caos´ci a – jest caos´ci a czynników somatyczno-biologicznych i psy-chiczno-duchowych. Poprawna i dojrzaa postawa czowieka wobec zycia oraz powoania to rozpoznanie i poznanie samego siebie, a nastepnie ocena i wy-bór dostrzeganych wartos´ci. Pozytywne wartos´ci ksztatuj a czowieka, anty-wartos´ci prowadz a do jego destrukcji, az po redukcje do wymiaru tylko biolo-gicznego. Czowiek, jako integralna caos´c´, potrzebuje odpowiedniego zycia wspólnotowego i zycia religijnego; konkretnie w mazen´stwie i rodzinie chrzes´cijan´skiej opartej na komunii z Chrystusem14. Z ycie religijne nie jest
9 A. T o m k i e w i c z. Ks. Piotr Poreba. W: Leksykon Teologii Pastoralnej. Red.
R. Kamin´ski. Lublin 2006 s. 657.
10P. P o r e b a. Wychowanie modziezy w wolnos´ci i tolerancji religijnej. RTK 16:1969
z. 3. s. 83-96.
11Por. t e n z e. Psychologiczne uwarunkowania zycia mazen´skiego. Lublin 1977 s. 7-23. 12Zob. t e n z e. Pielegnowanie uczuc´ mios´ci mazen´skiej. W: Mios´c´, mazen´stwo,
rodzi-na. Red. F. Adamski. Kraków 1982 s. 133-149.
13A. S´ l u s a r z. Psychopedagogika rodziny ksiedza Piotra Poreby. Kraków 2003. 14Por. P o r e b a. Psychologiczne uwarunkowania zycia mazen´skiego s. 75.
dodatkiem, lecz fundamentem ludzkiego zycia i powoania. Angazuje caego czowieka, dlatego znajduje odzwierciedlenie w caos´ci ludzkiego zycia.
Ze wzgledu na charakter niniejszego artykuu najbardziej interesuje nas podejs´cie Profesora do zagadnien´ katechetyki i katechezy. Dlatego w kolej-nym punkcie podejmiemy próbe scharakteryzowania problematyki kateche-tycznej w ujeciu lubelskiego pastoralisty.
2. TWÓRCZOS´C´ KATECHETYCZNA
W twórczos´ci katechetycznej ksiedza Piotra Poreby mozna wyodrebnic´ za Ryszardem Czekalskim kilka wiod acych zagadnien´. W pierwszej kolejnos´ci w obszarze jego zainteresowan´ i opracowan´ znajdowaa sie historia kateche-zy15. Jako jeden z pierwszych katechetyków wyjas´ni geneze katechetyki jako dyscypliny naukowej. Przedstawi podstawowe etapy rozwoju mys´li ka-techetycznej w XVIII i XIX wieku oraz w pierwszych dziesiecioleciach XX wieku. Przyblizy równiez dziaalnos´c´ ruchu katechetycznego w okresie mie-dzywojennym. Ponadto opisywa wydarzenia i poruszan a problematyke na zjazdach katechetycznych, wypowiada sie na temat ówczesnych czasopism katechetycznych i podreczników do nauki religii. Opracowa wkad ks. Wa-lentego Gadowskiego w rozwój katechetyki w Polsce, który udoskonali meto-de monachijsk a oraz jego dziaalnos´c´ wychowawcz a i pedagogiczn a16.
Drugim elementarnym zagadnieniem twórczos´ci katechetycznej profesora Poreby jest kwestia wychowania dzieci i modziezy, ze szczególnym uwzgled-nieniem tematyki dotycz acej duszpasterstwa rodzin oraz przygotowania mo-dziezy do odpowiedzialnego narzeczen´stwa i zycia mazen´skiego w rodzinie chrzes´cijan´skiej17.
15Zob. t e n z e. Dzieje katechetyki. W: Historia teologii w Polsce. T. 3. Cz. 2. Red.
M. Rechowicz. Lublin 1977 s. 123-187.
16Por. C z e k a l s k i. Poreba Piotr (1908-1991) s. 205-206; zob. P. P o r e b a.
Nau-kowe podstawy pedagogiki ks. W. Gadowskiego. „Studia Warmin´skie” 1:1964 s. 419-467;
t e n z e. Ksztacenie katechetów w pedagogice ks. W. Gadowskiego. „Katecheta” 8:1964 s. 72-74; t e n z e. Ks. W. Gadowski wychowawca dzieci i modziezy. „Studia Warmin´skie” 3:1966 s. 365-421; t e n z e. Dziaalnos´c´ ks. W. Gadowskiego na polu wychowania. „Studia Warmin´skie” 4:1967 s. 471-525; t e n z e. Dziaalnos´c´ wychowawcza i pogl ady pedagogiczne ks. Walentego Gadowskiego. Lublin 1967 (hab.).
17Por. C z e k a l s k i. Poreba Piotr (1908-1991) s. 206; zob. P. P o r e b a.
Psycholo-giczne uwarunkowania katechizowania dzieci i modziezy na poszczególnych etapach ich rozwo-ju. „Homo Dei” 41:1972 nr 2 s. 134-143; t e n z e. Uwarunkowania psychologiczne katechezy
Podejmuj ac próbe scharakteryzowania twórczos´ci Ksiedza Profesora, trzeba wskazac´ na fundamentaln a zasade, na której sie opiera. Mianowicie jest to pene szacunku i akceptacji podejs´cie do czowieka w duchu chrzes´cijan´skiej antropologii. Dla P. Poreby czowiek to byt osobowy, który aczy w sobie rózne wymiary: materialnos´c´, zycie biologiczno-popedowe, zycie psychiczno--umysowo-wewnetrzne. Docenia w czowieku materialne ciao, przez które jest immanentny wobec rzeczywistos´ci s´wiata doczesnego, natomiast dzieki umysowym wadzom intelektu, woli i pamieci transcenduje determinanty przyrody18.
Podkres´la osobowo-duchowy wymiar czowieka, z którego wynika jego podmiotowos´c´, niezbywalne prawa, godnos´c´ i czowieczen´stwo. Odpowiednie ujecie antropologiczne pozwolio na was´ciwe ukazanie podmiotów zycia spoecznego: mazen´stwa, rodziny, roli kobiety jako zony i matki, roli mez-czyzny jako meza i ojca.
Osobowo-transcendentny wymiar czowieka pozwala Profesorowi rozu-miec´ i akceptowac´ kazdego z osobna integralnie. Dlatego jego koncepcja wychowania charakteryzuje sie ujeciem integralnym. Reprezentowa stanowi-sko, ze czowieka trzeba wychowywac´ caos´ciowo i ze wszystkie wymiary jego osoby bior a udzia w tym procesie. W samowychowanie, ksztatowanie i formowanie siebie angazuje sie cay czowiek. Wszystkie elementy czowie-ka s a wzajemnie powi azane i komplementarne. St ad wszystkie sektory jego osobowos´ci winny byc´ uaktywnione i zaangazowane w procesie stawania sie czowiekiem dojrzaym, odpowiedzialnym, religijnym. Czowieka rozumia jako stale potrzebuj acego aktualizacji; z tego powodu konieczne jest wycho-wanie oraz potrzebne s a wzorce osobowe i przykady. Wszystko w tym celu, aby móg speniac´ sie przez dobro – przez to wszystko, co potwierdza i roz-wija czowieka19.
Podejs´cie do wychowania w duchu antropologii chrzes´cijan´skiej sprawio, ze opisy tego procesu w ujeciu ks. Poreby nie byy traktowane jako jednokierunko-we oddziaywania, wpywania, formowania, ksztatowania czy prowadzenia
dziecka w klasach od V do VIII. W: Chrystus wzywa i uczy. Red. L. Kuc. Warszawa 1971
s. 297-304; t e n z e. Rodzina jako problem wspóczesnego duszpasterstwa katechetycznego. „Czestochowskie Studia Teologiczne” 6:1978 s. 245-257; t e n z e. Katecheza w procesie
re-ligijnego wychowania dziecka w rodzinie. „Materiay Problemowe” 1979 nr 6 s. 86-90.
18P o r e b a. Wychowanie czowieka. „Zeszyty Naukowe KUL” 8:1965 s. 71-73. 19T e n z e. Wychowanie w rodzinie. W: Wychowanie w rodzinie chrzes´cijan´skiej Red.
wychowanka. Nie pojmowa wychowania jako monologu skierowanego do wy-chowanka, ale zaleca, aby wychowanie w rodzinie, w grupach rówies´niczych, w trakcie katechezy byo wspólnym odkrywaniem w sobie czowieczen´stwa. W duchu Soboru Watykan´skiego II zwraca uwage na komplementarne ujecia caego procesu skadaj acego sie na wychowanie. Szczególnie podkres´la wszech-stronny i harmonijny rozwój czowieka dokonuj acy sie na drodze s´wiadectwa i dialogu zarówno w s´rodowisku rodzinnym, jak i w szkolnym oraz parafialnym. Wychowanie zatem winno angazowac´ – zdaniem profesora Poreby – wymiar fizyczny, moralny, intelektualny, spoeczny i religijny. Wychowanie to nabywa-nie dojrzaos´ci i odpowiedzialnos´ci, z jak a modziez podejmuje uporz adkowan a i s´wiadom a wszelk a dziaalnos´c´20.
Nieco wiecej s´wiata na twórczos´c´ katechetyczn a oraz sposób ujecia kate-chezy moze dac´ zapoznanie sie z pracami z zakresu katekate-chezy napisanymi pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Piotra Poreby w ramach specjalizacji dusz-pasterstwa rodzin w latach 1968-198221.
Prace magisterskie:
1. Raba S.: Stosunek do Kos´cioa w wypowiedziach katechizowanej modziezy
szkó s´rednich (1968/69).
2. Wróbel J.: S´wiety Jan Bosko jako prekursor odnowy katechetycznej (1968/69).
3. Szczurek C.: Ks. Wojciech Blaszyn´ski prekursor katechezy w rodzinie
i apostolatu s´wieckich (1969/70).
4. Chaupka L.: Znaczenie kontaktów rodziny z punktem katechetycznym w
re-ligijnym wychowaniu dzieci (1969/70).
5. Chodkowska M.: Wspóczesna katecheza pasyjna (1972/73).
6. Kotlenga H.: Sakrament pokuty w opinii katechizowanej modziezy (1973/74).
7. Nowotarska H.: Wspóudzia rodziców w katechizowaniu dzieci w klasach
od I do IV na podstawie badan´ przeprowadzonych na terenie Radomia
(1973/74).
20T e n z e. Idea wychowawczy w „Deklaracji o chrzes´cijan´skim wychowaniu”.
„Ate-neum Kapan´skie” 6:1968 s. 406-414.
21A. T o m k i e w i c z. Prace naukowe prowadzone pod kierunkiem ksiedza profesora
dra hab. Piotra Poreby. RTK 28:1981 z. 6. s. 11-19; A. S´ l u s a r z. Wykaz tematów prac naukowych. W: t e n z e. Psychopedagogika rodziny ksiedza Piotra Poreby. Kraków 2003
8. Faron J.: Wspópraca katechety z rodzicami na polu religijnego
wycho-wania dziecka postulatem nowego programu katechetycznego (1974/75).
9. Nawrot H.: Ruch Jezusa w aspekcie psychologicznym szansa czy
przeszko-da dla wspóczesnej katechezy (1975/76).
10. Bocianowski K.: Pismo S´wiete w katechezie dzieci szkolnych w s´wietle
nowego programu polskiego (1976/77).
11. Kahl J.: Wychowanie modziezy do chrzes´cijan´skiego przezywania
nie-dzieli na podstawie nowego programu katechetycznego (1977/78).
12. Woowiec E.: Odpowiedzialnos´c´ rodziców za chrzes´cijan´skie wychowanie
dzieci w s´wietle dokumentów Soboru Watykan´skiego II (1977/78).
Prace licencjackie:
1. Ochmanowicz A.: Wczesna komunia i jej uwarunkowania ze strony
wspó-pracy rodziców. Studium na podstawie wywiadów z parafii Katowice
(1968/69).
2. Rekowski J.: Wychowanie religijno-moralne dzieci w latach 2-4 w
rodzi-nie (1969/70).
3. Wilk J.: Wspóczesne próby ujec´ katechezy modziezy szkó zawodowych
w Niemczech (1969/70).
4. Skórcz J.: Problemy katechizacji w Bydgoszczy w minionym
dwudziesto-piecioleciu (na podstawie dokumentów diecezjalnych) (1970/71).
5. Lis R.: Katecheza a przygotowanie dziewcz at do zycia w ujeciu Jadwigi Zamoyskiej (1971/72).
6. Nazar T.: Rola pogl adowos´ci w nauczaniu i wychowaniu chrzes´cijan´skim w okresie katechezy szkó podstawowych (1971/72).
7. Orzechowski S.: Rola katechezy w przygotowaniu modziezy szkó s´rednich
do mazen´stwa (studium pedagogiczno-pastoralne w wypowiedziach ucz-niów s´rodowiska wrocawskiego) (1971/72).
8. Domagalski Z.: Wychowanie w rodzinie chrzes´cijan´skiej w pogl adach s´w. J. Chryzostoma (1972/73).
9. Tomkiewicz A.: Wychowanie dziecka w rodzinie w pogl adach Akcji Kato-lickiej w Polsce (1972/73).
10. Jackowski S.: Katecheta modziezy jako wychowawca w posoborowej
od-nowie katechetycznej (1973/74).
11. Wiecek W.: Katecheza dorosych w Polsce w s´wietle uchwal Soboru
Wa-tykan´skiego II (1973/74).
12. Wilk J.: Rola rodziców w wychowaniu dziecka w wieku przedszkolnym
13. Drozd R.: Ksztatowanie sie postaw religijno-moralnych u modziezy
kate-chizowanej szkó s´rednich (1975/76).
14. Semik S.: Psychopedagogiczne uwarunkowania rodzinnej katechezy
w wieku przedszkolnym (1975/76).
Prace doktorskie:
1. Rusiecki M.: Pogl ady i dziaalnos´c´ katechetyczno-pedagogiczna ks. Z. Bie-lawskiego (1973/74).
2. Skórcz J.: Katechizacja parafialna i jej ukierunkowanie na katecheze
ro-dzinn a na przykadzie archidiecezji gniez´nien´skiej – na podstawie doku-mentacji archiwalnej i badan´ ankietowych (1973/74).
3. Nazar T.: Ksztatowanie postaw apostolskich przez katecheze w s´wietle
zasady s´wiadomos´ci i aktywnos´ci wychowanka (1975/76).
4. Wilk J.: Problem wspóczesnego katechumenatu rodzinnego (1975/76). Powyzej zostay wymienione tylko te prace pisane pod kierunkiem Pro-fesora, które wprost nawi azuj a do tematyki i zagadnien´ zwi azanych z kateche-z a. Problematyka dotyczy gównie wychowania czowieka w duchu chrzes´-cijan´skim. Prawd a jest, ze wiele prac czes´ciowo lub caos´ciowo nawi azuje do kwestii rodziny oraz jej funkcji i zadan´ wychowawczo-katechetycznych. Wszystkie prace zasadniczo dotycz a ksztatowania postaw religijno-moralnych dzieci i modziezy poprzez katecheze systematyczn a oraz w procesie wycho-wawczym w s´rodowisku rodzinnym – przez katecheze rodzinn a22.
Profesor, kieruj ac pracami badawczymi zarówno teoretycznymi, jak i em-pirycznymi, korzysta z bogatej wiedzy psychologicznej, pedagogicznej, socjo-logicznej i teosocjo-logicznej. Aplikowa osi agniecia tych dyscyplin naukowych nie tylko do prac studentów, ale takze wykorzystywa w swoich badaniach i opra-cowaniach. Zatem ujecie katechezy w jej teoretycznym i praktycznym znacze-niu poprzez profesora Piotra Porebe mozna okres´lic´ jako psychologiczno-pedagogiczne (psychopedagogika katechezy), oparte na podstawach antropolo-gii chrzes´cijan´skiej.
Ksi adz Poreba zdawa sobie sprawe – co wielokrotnie podkres´la w swoich publikacjach23 – ze wychowanie nie moze dokonywac´ sie bez odpowiednich
22Por. T o m k i e w i c z. Prace naukowe prowadzone pod kierunkiem ksiedza profesora
dra hab. Piotra Poreby s. 19.
23Por. P o r e b a. Psychologiczne uwarunkowania zycia mazen´skiego s. 11-12; t e n z e.
zaozen´ antropologicznych i bez oparcia sie na rzetelnej wiedzy o czowieku. Dopiero wówczas, gdy dobrze rozumie sie czowieka, kim jest sam-w-sobie oraz jaki jest ostateczny cel ludzkiego zycia, mozna poprzez wychowanie i katecheze prowadzic´ go do osi agniecia osobistego celu. W twórczos´ci wy-chowawczo-katechetycznej uwzglednia podmiotowos´c´ wychowanka, integral-ny charakter procesów wychowawczych i katechetyczintegral-nych, które obejmuj a wszystkie sfery i wymiary ludzkiej osoby i egzystencji. Fundament wycho-wania i preludium katechezy eklezjalnej widzia w rodzinie. To naturalna wspólnota zycia i najbardziej odpowiednie s´rodowisko wychowania. Rodzina stanowi dla Profesora pierwsze i najwazniejsze s´rodowisko katechetyczne, a rodzice s a pierwszymi katechetami i zwiastunami wiary24.
3. KATECHEZA RODZINNA
Rodzine ks. Piotr Poreba uwaza za wyj atkowe miejsce, w którym prze-biega ludzkie zycie i gdzie dokonuj a sie najwazniejsze procesy maj ace decy-duj acy wpyw na rozwój i dojrzewanie czowieka. Wyznacza rodzinie pierw-szen´stwo przed innymi s´rodowiskami wychowawczymi25. Rodzicielstwo i wychowanie uznawa za dwa dopeniaj ace sie aspekty przekazywania zycia. Najpierw dokonuje sie przekazanie zycia fizyczno-biologicznego, a nastepnie przekazywanie zycia duchowego, nadprzyrodzonego i moralnego. Kateche-tyczno-wychowawcz a role s´rodowiska rodzinnego Profesor rozumia jako: wychowanie rodzinne, przygotowanie do mazen´stwa oraz formacje religijn a.
a) Zasady wychowania rodzinnego
Organiczne powi azanie rodzicielstwa z wychowaniem sprawia, ze lubelski katechetyk uwaza rodziców za pierwszych i gównych wychowawców dzieci w rodzinie chrzes´cijan´skiej. Dzieci nie s a w stanie samodzielnie wzrastac´ i rozwijac´ sie, dlatego potrzebuj a rodziców nie tylko jako opiekunów, ale nade wszystko jako wychowawców26.
24T e n z e. Wychowanie religijne w rodzinie chrzes´cijan´skiej. „Z ycie i Mys´l” 1:1978
s. 20-28.
25T e n z e. Katecheza w procesie religijnego wychowania dziecka w rodzinie s. 20-29. 26T e n z e. Wychowanie religijne w rodzinie chrzes´cijan´skiej s. 20-28.
Wychowanie jest suzb a czowiekowi, dlatego od samego pocz atku tego procesu w rodzinie musi byc´ przestrzegana prawda o podmiotowos´ci dziecka. W tym duchu ksi adz Poreba w swoich publikacjach wychodzi od ukazania podmiotowego traktowania wychowania. Wskazuje, ze dziecko jest podmio-tem s´wiadomym, partnerem w procesie wychowania. Wychowanie przebiega prawidowo wówczas, gdy nie tylko osoba wychowywana jest s´wiadoma swo-jej podmiotowos´ci, ale przede wszystkim wychowawca27. Zadaniem rodzi-ców jest pomagac´ urzeczywistnic´ to, co potencjalnie tkwi w osobie dziecka, wydobywaj ac wszystko to, czym Stwórca je obdarowa. Nastepnie powinni pobudzac´ do s´wiadomych wyborów, do samowychowania, do podejmowania decyzji i odpowiedzialnos´ci. Obserwuj ac wybory i decyzje swojego dziecka, rodzice zobowi azani s a umiejetnie je korygowac´, pochwalic´, w razie potrzeby negowac´. Takie podejs´cie wychowawcze rodziców stwarza dziecku szanse do ksztatowania postaw dojrzaych i samodzielnych, które daj a mu poczucie wartos´ci i godnos´ci, a nawet wyj atkowos´ci28.
Z zasad a podmiotowos´ci Poreba aczy zasade indywidualnos´ci. W wycho-waniu trzeba liczyc´ sie z faktem zróznicowania pomiedzy dziec´mi w rodzinie. Kazde dziecko jest indywidualn a osob a (jest jedyna i niepowtarzalna), w zwi azku z tym wymaga indywidualnego i personalnego podejs´cia. „Nie mozna zatem w wychowaniu posugiwac´ sie jakims´ wypróbowanym sposo-bem. O tym powinni pamietac´ rodzice i nie stosowac´ tych samych metod wy-chowawczych do kazdego dziecka”29. Rodzice nie mog a tez wykorzystywac´ swojej pozycji lub autorytetu jako narzedzia wychowawczego, domagaj ac sie od dziecka takich reakcji i zachowan´, jakie dla niego „wymys´lili”. Wycho-wanie rozpoczyna sie od pierwszych chwil istnienia dziecka i jego akceptacji. Takie dos´wiadczenie pozwala dziecku ksztatowac´ poczucie wasnej wartos´ci i wiary w siebie.
Indywidualizacja wychowania wi aze sie z bezwarunkow a akceptacj a dziec-ka, z jego usposobieniem, mozliwos´ciami, wadami i zaletami. To bardzo waz-ny komunikat, odbierawaz-ny od rodziców, daj acy poczucie bezpieczen´stwa. Za-sada akceptacji w rodzinie uzdalnia dziecko do akceptacji innych osób w ro-dzinie i w najblizszym s´rodowisku, a w przyszos´ci wspómazonka mimo róznicy charakteru i temperamentu, wad czy innych rozbieznos´ci. To ogromny
27T e n z e. Wspózycie pokolen´ na bazie rodzinnej. Olsztyn 1981 s. 50-68. 28T e n z e. Psychologiczne uwarunkowania zycia rodzinnego s. 82-108. 29T e n z e. Pedagogizacja rodziców. „Studia Warmin´skie” 6:1969 s. 455.
atut w przygotowaniu do mazen´stwa i rodziny30. I odwrotnie – przezycie odrzucenia lub dos´wiadczenie niedojrzaego zachowania rodziców, w postaci niezadowolenia ze swojego dziecka, burzy prawidowy rozwój dziecka i utrudnia funkcjonowanie w relacjach z innymi osobami.
Koronn a zasad a w wychowaniu rodzinnym jest mios´c´. Mios´c´ jest dusz a wychowania, baz a zaufania oraz najwazniejsz a norm a nadaj ac a kierunek wy-chowaniu. Profesor podkres´la, ze atmosfera mios´ci w domu rodzinnym owocuje w przyszos´ci zdolnos´ci a do zawi azywania przyjaz´ni, znajomos´ci, relacji miedzyosobowych, do akceptacji innych ludzi oraz do okazywania sympatii i zyczliwos´ci31. Mios´c´ rodziców jest widzialnym znakiem Boga. Objawia sie ona najpierw we wzajemnej mios´ci mazonków, a nastepnie jest kierowana do dzieci i je obdarowuje. Niewas´ciwe relacje mazen´skie utrud-niaj a wychowanie i prowadz a do nieprawidowos´ci. Chc ac byc´ dojrzaym ro-dzicem, potrzeba wczes´niej umiec´ stworzyc´ dojrza a mios´c´ mazen´sk a. Dla-tego atmosfera zycia rodzinnego, dos´wiadczenie mios´ci macierzyn´skiej, ojcowskiej oraz bratersko-siostrzanej – zdaniem ks. Poreby – tworzy baze autobiograficznej pamieci i ma ogromne znaczenie w powielaniu tych cech w swoim wasnym mazen´stwie.
b) Przygotowanie do mazen´stwa
Mazen´stwo – wedug Piotra Poreby – jest darem Boga powouj acym ludzi do zaszczytnego zadania, do którego nalezy sie dobrze przygotowac´. Za naj-lepsz a katecheze przygotowuj ac a do mazen´stwa ksi adz Poreba uwaza obser-wacje i mozliwos´c´ „powielania” udanego i szczes´liwego mazen´stwa swoich rodziców32. Profesor wskazuje tym samym na podstawowe i pierwsze s´rodo-wisko katechezy, jakim jest rodzina. Ona poprzez tworzenie was´ciwej atmo-sfery zycia rodzinnego uczy dzieci przyszych ról mazen´skich.
Druga forma rodzinnej katechezy to osobiste oddziaywanie rodziców na dzieci. Rodzice bowiem wychowuj a nie tylko poprzez wypowiedziane tres´ci i przekazane informacje, ale silnie wpywaj a na caoksztat rozwoju dziecka po-przez swój przykad. Niezmiernie istotne jest to, jak sami rodzice postepuj a, jak wzajemnie sie traktuj a i w jaki sposób odnosz a sie do swoich dzieci33.
30T e n z e. Psychologiczne uwarunkowania zycia rodzinnego s. 90-91.
31T e n z e. Dziecko – s´rodowisko – wychowanie – wychowawca w procesie wychowania
religijno-moralnego. „Studia Warmin´skie” 2:1965 s. 457-504.
32T e n z e. Psychologiczne uwarunkowania zycia mazen´skiego s. 11. 33T e n z e. Pedagogizacja rodziców s. 437.
Trzeci a drog a przygotowania do zycia mazen´skiego i rodzinnego jest dialog wychowawczy w rodzinie. Dziecko uczestniczy w fundamentalnym dia-logu, jaki istnieje pomiedzy samymi rodzicami i pomiedzy dziec´mi a rodzi-cami. Dialog ten pomaga w dokonywaniu obiektywnych ocen samego siebie i innych, zbliza rodziców i dzieci, uczy wzajemnego poszanowania i akcep-tacji mimo istniej acych róznic pogl adów i opinii oraz osobowos´ci34.
W procesie wychowywania do przyszych ról rodzinno-mazen´skich szcze-gólne znaczenie – zdaniem ksiedza Piotra – maj a osoby starsze, które dzieki wasnemu dos´wiadczeniu zyciowemu ucz a m adrze i roztropnie patrzec´ na rózne ziemskie wydarzenia i odpowiednio ukadac´ hierarchie wartos´ci35.
Przygotowanie do mazen´stwa to równiez wychowanie do mios´ci rozumianej jako umiejetnos´c´ czynienia daru z siebie. Wazna jest zatem w rodzinie postawa obojga mazonków. Wychowuj a bowiem nie osobno, ale wspólnie, st ad nie tylko indywidualne was´ciwos´ci mazonków s a decyduj ace, ale przede wszystkim jakos´c´ ich relacji mazen´skich, które stanowi a o skutecznos´ci wychowania36.
Istotnym aspektem wychowania do mazen´stwa jest ksztatowanie dojrzaej postawy wobec wasnej pciowos´ci. Pciowos´c´ jest sposobem bycia osob a. Mezczyzna i kobieta to dwa rózne sposoby istnienia. Dlatego warunkiem wychowania do dojrzaej postawy wobec wasnej pci oraz wobec osób pci odmiennej jest umiejetne ukazanie róznic w sposobie funkcjonowania mez-czyzny i kobiety. Dojrzae przezywanie wasnej pciowos´ci stanowi fundament wychowania seksualnego. Nie mog a byc´ te sfery utozsamiane. Pciowos´c´ zna-czy o wiele wiecej niz seksualnos´c´. Seksualnos´c´ jest tylko jednym z wielu przejawów ludzkiej pciowos´ci37.
Dojrzae przezywanie pciowos´ci na paszczyz´nie seksualnej uwarunkowane jest wychowaniem do czystos´ci. Czystos´c´ pozwala odczytywac´ seksualnos´c´ we was´ciwy sposób, to jest z perspektywy osoby. Potrzebne jest, aby w tym wzgledzie dzieci nabieray w domu odpowiednich umiejetnos´ci, jakimi s a: dyscyplina i samokontrola, duch ofiary i wyrzeczenia, praca i rados´c´38. Wy-chowanie do mios´ci, czystos´ci i mazen´stwa aczy sie nierozerwalnie z wy-chowaniem religijnym.
34T e n z e. Wspózycie pokolen´ na bazie rodzinnej. Olsztyn 1981 s. 42.
35T e n z e. Wkad starszego pokolenia w wiez´ rodzinn a. „Materiay Problemowe”
10:1977 s. 5-15.
36T e n z e. Psychologiczne uwarunkowania zycia rodzinnego s. 56-80. 37T e n z e. Wspózycie pokolen´ na bazie rodzinnej s. 73-81.
c) Formacja religijna
Podobnie jak Kos´ció powszechny, tak i Kos´ció domowy – wedug ks. Pio-tra Poreby – spenia funkcje nauczania. Rodzice za pomoc a sowa i przykadu s a dla swoich dzieci pierwszymi zwiastunami wiary. Profesor podkres´la szczególnie role katechezy domowej prowadzonej przez rodziców w formie wspólnej modlitwy, wspólnego uczestnictwa w liturgii, zwaszcza w Euchary-stii, przezywanie misteriów roku liturgicznego oraz spontaniczne, bezpos´red-nie i praktyczne pouczebezpos´red-nie dzieci o prawdach religijno-moralnych.
W pierwszej kolejnos´ci ks. Piotr Poreba zwraca uwage, ze sama atmosfera zycia rodzinnego to doskonaa okazja do ksztatowania poprawnego obrazu Boga. Szczególn a role w tym wymiarze przypisywa ojcu rodziny, którego wpyw w tym wzgledzie jest decyduj acy i nieodwracalny. Atmosfera zycia rodzinnego to równiez naturalna przestrzen´ do prowadzenia rozmów i dysku-sji. Stanowi a one okazje do poznawania w przystepny sposób podstawowych prawd wiary i zasad moralnych w zyciu chrzes´cijan´skim39.
Fundamentaln a role w katechezie rodzinnej – zdaniem ks. Poreby – peni „liturgia rodzinna”, do której zalicza wieczorn a modlitwe po aczon a z czy-taniem Pisma S´wietego, krótk a medytacj a w ciszy sowa Bozego oraz sponta-nicznym wypowiedzeniem uwielbienia, dziekczynienia, przeproszenia i prós´b w intencji rodziny. Praktykowanej wspólnej modlitwie rodzinnej przypisywa nadprzyrodzony sposób oddziaywania mazonków na siebie wzajemnie oraz na swoje potomstwo. W atmosferze modlitewnego spotkania rodziny utrwalaj a sie elementy wspólnototwórcze, które zacies´niaj a wiezi sakramentalno-ma-zen´skie rodziców i bratersko-siostrzane rodzen´stwa. Modlitwa pozwala wspól-nie przezywac´ komuwspól-nie mazen´sk a i rodzinn a, od której zalezy przysze dobro rodzin, Kos´cioa i narodu40. W wychowaniu do modlitwy Poreba podkres´la nie tyle aspekt memoryzacji tekstów modlitwy, ile zyw a i pen a ufnos´ci roz-mowe z Bogiem, zjednoczenie serca z Jezusem Chrystusem oraz zrównanie swojej woli z Wol a Boga41.
Modlitwa rodzinna to pierwsza i zasadnicza „szkoa modlitwy” nie tylko indywidualnej, ale takze wspólnotowej. Wspólne odmawianie modlitw (np. rózaniec, litanie, droga krzyzowa) przygotowuje najmodszych uczestników
39Tamze s. 120-122.
40T e n z e. Rodzina naturalna a rodzina narodowa. „Materiay Problemowe” 12:1977
s. 20-28.
41T e n z e. Powoanie do zycia w rodzinie – Kos´ciele domowym. „Posaniec Warmin´ski”
do uczestnictwa w liturgii. Poprzez teksty, zaczerpniete z modlitw lub nabo-zen´stw liturgicznych, modlitwa rodzinna nawi azuje i w acza sie do liturgii Kos´cioa.
Katecheza rodzinna poprzez modlitwe wychowuje do czynnego i s´wiado-mego udziau w liturgii. Kazde rodzinne spotkanie na modlitwie i wokó so-wa Bozego przygotowuje do uczestnictso-wa w Eucharystii, przyjmoso-wania sakra-mentów, przezywania roku liturgicznego. W sposób naturalny „liturgia domo-wa” dopomina sie dopenienia poprzez liturgie Kos´cioa, natomiast liturgia Kos´cioa znajduje swoj a kontynuacje w „liturgii domowej”. Obie wzajemnie siebie potrzebuj a i wzajemnie sie dopeniaj a i zakadaj a42.
Wiele miejsca Ks. Piotr pos´wieca rozwazaniom na temat Eucharystii, która jest fundamentem zycia i jednos´ci mazen´sko-rodzinnej. Eucharystia wychowuje do ofiary, przebaczenia, ustepstwa, wyrozumiaos´ci; uczy poko-nywania trudnos´ci, spotkania ze zmartwieniami i cierpieniami. Natomiast Komunia s´wieta poprzez komunie z Chrystusem prowadzi do interpersonal-nych relacji i wiezi rodzininterpersonal-nych, komunii mazen´skiej, do pozytywnej atmosfe-ry w s asiedztwie i szerszej spoecznos´ci43.
Wreszcie wspólne uczestniczenie we Mszy s´wietej, nabozen´stwach, w uro-czystos´ciach parafialnych i w rekolekcjach jest najlepsz a katechez a liturgiczn a rodziny. Wszyscy ucz a sie odpowiednich postaw i zachowan´, sów i modlitw wypowiadanych w dialogu miedzy kapanem a wiernymi, rozumienia czynno-s´ci, znaków i gestów liturgicznych. Poprzez wychowanie liturgiczne rozpo-czyna sie w katechezie rodzinnej dalsze przygotowanie dzieci do przyjecia sakramentów pokuty i pojednania, Eucharystii oraz bierzmowania. W tym miejscu warto zaznaczyc´, ze ks. Poreba wiele miejsca w swoich publikacjach pos´wieci rodzinnemu przygotowaniu do Pierwszej Komunii S´wietej oraz wspólnemu i odpowiedniemu przezywaniu tej uroczystos´ci44.
Z powyzszych rozwazan´ wynika, ze ks. Piotr Poreba za fundament wycho-wania do zycia chrzes´cijan´skiego przyjmowa konkretne dziaania i wyda-rzenia religijno-wychowawcze skadaj ace sie na katecheze rodzinn a. Za szcze-gólnie wazne uwaza: 1) wychowanie do modlitwy oraz czytanie i rozwazanie sowa Bozego; 2) wychowanie liturgiczne poprzez wspólne uczestnictwo
42T e n z e. Rodzina chrzes´cijan´ska „maym Kos´cioem”. W: Wychowanie w rodzinie
chrzes´cijan´skiej. Red. F. Adamski. Kraków 1988 s. 93-108.
43T e n z e. Wspózycie pokolen´ na bazie rodzinnej s. 125-127.
44T e n z e. Wychowanie religijne w rodzinie. W: Mios´c´, mazen´stwo, rodzina. Red.
w liturgii, zwaszcza w Eucharystii, przyjmowanie sakramentów i s´wietowanie s´wi at, a takze uroczystos´ci w roku liturgicznym; 3) ksztatowanie sumienia i postaw religijno-moralnych; sowo i przykad rodziców widzia jako funda-ment i czynniki decyduj ace o przyszos´ci dzieci.
*
Z przeprowadzonych powyzej analiz i refleksji wynika, ze ks. prof. dr hab. Piotr Poreba w swojej twórczos´ci skoncentrowany by na mazen´stwie i rodzi-nie oraz wychowaniu czowieka. Jako jeden z elementów zozonego procesu wychowania ukazywa katecheze, odpowiedzialn a za wychowanie religijno--moralne. Dominuj acym jednak zagadnieniem w publikacjach jest kwestia wy-chowawcza, dlatego nie jest atwo jednoznacznie okres´lic´ ujecie katechezy u Profesora. Najbardziej widoczna jest katecheza rodzinna – i tak mozna by byo scharakteryzowac´ jego badania pod k atem katechetycznym. Jednak z punktu widzenia naukowego ujecie katechezy w jej teoretycznym i prak-tycznym znaczeniu mozna nazwac´ psychologiczno-pedagogiczn a (psychopeda-gogika katechezy) z mocn a podbudow a antropologiczno-humanistyczn a.
Katecheza w rozumieniu ks. Piotra Poreby to nie tylko systematyczny wykad prawd wiary, ale szereg ze sob a powi azanych dziaan´ wychowawczo--formacyjnych o charakterze pastoralnym. Do tych dziaan´ mozna zaliczyc´: przygotowanie do mazen´stwa (katecheza przedmazen´ska), pedagogizacje rodziców (katecheza z rodzin a), formacje religijno-moraln a dzieci w domu (katecheza w rodzinie), duszpasterstwo rodzin (katecheza rodziny).
Przedstawione w artykule rozwazania nie maj a charakteru wyczerpuj acego. Raczej odsaniaj a obszary domagaj ace sie dalszych badan´ i opracowan´. Cenn a byaby caos´ciowa analiza twórczos´ci Ksiedza Profesora Poreby pod k atem katechetycznym. Jest to zatem zadanie otwarte i oczekuj ace na realizacje.
BIBLIOGRAFIA
B e d n a r c z y k P.: Ks. Piotr Poreba. Pedagog i Profesor. „Currenda” 142:1992 s. 564-568.
K u m o r B.: Poreba Piotr (1908-1991). W: Sownik polskich teologów katolickich 1981-1993. T. 8. Red. J. Mandziuk. Warszawa: ATK 1995 s. 475-476.
N o w a k A.: Sownik biograficzny kapanów diecezji tarnowskiej 1786-1985. T. 4. Tarnów: Wyd. Biblos 2004.
P a r y s i e w i c z B.: Pedagogiczne podstawy duszpasterstwa rodzin. W: Dusz-pasterstwo rodzin. Refleksja naukowa i dziaalnos´c´ pastoralna. Red. R. Kamin´ski, G. Pyz´lak, J. Golen´. Lublin: Wyd. KUL 2013 s. 143-149.
P r z y g o d a W.: Powstanie i rozwój Instytutu Teologii Pastoralnej KUL. W: 50 lat Teologii Pastoralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawa II. Red. Cz. Krakowiak, W. Przygoda, A. Kicin´ski, M. Wyrostkiewicz. Lublin: Wyd. KUL 2009 s. 9-32.
P y z´ l a k G.: Osobowos´c´ duszpasterza rodzin wedug ks. prof. Piotra Poreby. RPK 5(60): 2013 s. 171-184.
T o m k i e w i c z A.: Katedra Pedagogiki Rodziny. RTK 32:1985 z. 6. s. 174-177.
T o m k i e w i c z A.: Psychologiczne podstawy duszpasterstwa rodzin. W: Dusz-pasterstwo rodzin. Refleksja naukowa i dziaalnos´c´ pastoralna. Red. R. Kamin´ski, G. Pyz´lak, J. Golen´. Lublin: Wyd. KUL 2013 s. 132-143.
T o m k i e w i c z A.: Rodzina – Kos´ció domowy miejscem ewangelizacji. W: Teo-logia pastoralna nauk a w suzbie nowej ewangelizacji. Red. Cz. Krakowiak, W. Przy-goda, A. Kicin´ski, M. Wyrostkiewicz. Lublin: Wyd. KUL 2010 s. 123-130. W i l k J.: 10 lat Katedry Pedagogiki Rodziny. RTK 28:1981 z. 6. s. 5-6.
KATECHEZA W UJE CIU
KSIE DZA PROFESORA PIOTRA PORE BY
S t r e s z c z e n i e
Ksi adz Piotr Poreba – pedagog i psycholog, pastoralista i katechetyk – w pracy naukowo--dydaktycznej koncentrowa sie wokó takich kwestii, jak: wychowanie, mazen´stwo, rodzina, katecheza, duszpasterstwo rodzin. Zagadnienia katechetyki bada pod k atem historycznym: analizowa pogl ady i koncepcje pedagogów i katechetyków. Obszar praktyki katechetycznej opisywa w ujeciu psychologicznym oraz pedagogicznym. Katecheza w ujeciu Piotra Poreby moze byc´ wiec zdefiniowana jako: psychopedagogika katechezy oparta na antropologii chrzes´-cijan´skiej.
Sowa kluczowe: Piotr Poreba, pedagogika, mazen´stwo, rodzina, wychowanie, katecheza, czowiek.
