Nauczanie śpiewu w szkole powszechnej : wskazówki metodyczne i szczegółowy rozkład materjału naukowego dla VII-mioklasowej szkoły powszechnej

EDWARD ZSELKE

Nauczanie śpiewu

w s z k o l e p o w s z e c h n e j

W s k a z ó w k i m e to d y c z n e i szczegóło­ w y ro z k ła d m a te rja łu n a u k o w e g o d la VII-raioklasowej szk o ły p o w sz e ch n e j O p r a c o w a n e z p o l e c e n i a w ła d z s z k o ln y c h W y d a n i e c z w a r t e /.m ie n io n e w m y i l n o w e g o p r o g r a m u ( p ro je k tu ) M i n is te r s tw a W y z n a ń R e lig ijn y c h i O ś w P u b l P R Z E D R U K W Z B R O N I O N Y W t z t l k i e p r a w * j u t o r s l i l e z a s t r z e ż o n e

W ydaw nictw o D rukarni Państw ow ej w Lodzi, Piotrkowska 85

W Y D A W N I C T W A D R U K A R N I P A Ń S T W O W E J W Ł O D Z I

.*

lnup

Z E S Z Y T

D Y S P O Z Y C Y J L E K C Y J N Y C H

w w y d a n iu p o p raw io n em , b ard ziej p rz y sto so w a n em do codzien n eg o u żytku, w ra z z w y c ze rp u ją cy m k o m e n ta rze m

O bjętość 50 k a r t ...ZŁ 0,50 d tto 100 k a r t ...Zł. 0,80 I L. ikl. 4 1 -S P D l a K l a s I I , I I I , I V . V i V I I s z K o l y p o w s z e c h n e j

ZESZYT DD IDTDfflHin M I I P M

( z a c h m u r z e n i a . K t e r u n K u w i a t r u , o p a d ó w a t m o s f e r y c z - n y c h . w y K r e s ó w t e m p e r a t u r y i c i ś n i e ń a t m o s f e r y c z n y c h ) Z Y G M U N T A D C N K O W S K I C G O Wydani* VI poprawione Z a t w i e r d z o n y r e s k r y p t e m M i n i s t e r s t w a W y z n a ń R e l i g i j n y c h i O ś w i e c e n i a P u b l i c z n e g o z d n . 6 g r u d n i a 1 9 3 2 r . N r . I . P r . 1 8 7 5 3 2 P o l e c o n y d o u ż y t k u s z k o l n e g o p r z e z w s z y s t k i e n i e m a l K u r a t o r j a i I n s p e k t o r a t y s z k o l n e n a o b s z a r z e R z e c z y p o s p o l i t e j P o l s k i e j . U W A G A : Z e s z y t te n w in ie n b y ć p o w s z e c h n ie u iy w a n y w s z k o ła c h ze w z g lę d u n a p r a k ty c z n e r o z w ią z a n ie p r o b le m u p r o w a d z e n ia s p o s tr z e ż e ń n a d p o tfodą o ra z u je d n o s ta jn ie n ie s p o s o b u p r o w a d z a n ia . O b j ' t s M 5 6 s t r o n i c - 2 7 t a b l i c m a c a ł y r e K ) C E N A e g z . 4 0 g r .

WYDANIE U. L . a k l. 2 0 6 -S P WYDANIE II.

P O D R Ę C Z N Y P O R A D N I K

d l a K i e r o w n i k ó w i N a u c z y c i e l i S z k ó l P o w s z e c h n y c h p o d n a c z e ln ą r e d a k c j ą W Ł A D Y S Ł A W A G A C K I E G O , b . I n s p e k t o r a S z k o l n e g o m . Ł o d z i P O R A D N IK Z A W I E R A : U s ta w * o u s tr o ju s z k o ln ic tw a z d n i a I I m a r c a 1932 9 U r f a w # * d n i a U m a r c a 1932 r . j l ; . . • s w S : : x - ^ c : i j ; — - w a w c iy c h . P o n a d to o r a z u s ta w o d a w itw o t k ó l p o w iz e c b n y c b . C e n a Z ł . 3 . — o p r y w a tn y c h sz k o !ac b z a w ie r a w s k a z ó w k i, d o ty c z s i k o l n t , k tó r e g o z n a jo m o ś O b l ę to ł ć 2 6 8 stro n ic . WR00143*58

ED W A RD ZIELKE

N a u c z a n i e ś p i e w u

w s z k o l e p o w s z e c h n e j

W s k a z ó w k i m e t o d y c z n e i s zc z eg ó ło ­ w y r o z k ł a d m a t e r j a ł u n a u k o w e g o dla V II-m io k la so w e j s z k o ł y p o w s z e c h n e j O p r a c o w a n e z p o l e c e n i a w ł a d z a z k o ln y c h S l ó l W ydanie czw arte. z m i e n i o n e w m y ł l n o w e g o p r o g r a m u ( p r o j e k t n ) M i n i s t e r s t w a W y r n a ń R e li g i j n y c h i O ś w . P u b L P rz ed ru k w zbroniony

W ydaw nictw o D rukarni Państw ow ej w Łodzi, P iotrkow ska 85

C e n t r a l n e B i b l i o t e k ę P s d a c o a ! c i n « j «. u * r^ 9 v ^ o lfł-io 5 w a U f r a c ł s a J i i W r. In w . 5 * 2 0 / 1 D o ln o ślą sk a B iblioteka P ed ag o g iczn a w e W ro cław iu

P R Z E D M O W A

D O W Y D A N I A C Z W A R T E G O .

N in ie js z e — c z w a rte /.k o lei — w y d a n ie „ N a u c z a n ia śp ie w u w s z k o le p o w s z e c h n e j" w p o ró w n a n iu z w y d a n ia m i p o p rz e d n ie m i u le g ło ta k z a s a d n ic z e j z m ia n ie , że n ie m o żn a j u ż m ów ić o „ p o p ra w ­ k a c h " i „ u z u p e łn ie n ia c h " . Z m ia n a la z o s ta ła sp o w o d o w an a n o w y m p ro g ra m e m z n a u k i ś p ie w u , k t ó r y w s to s u n k u d o p ro g ra m u z ro k u 1920, a n a w e t i z ro k u 1951 s to i w r a ż ą c e j s p rz e c z n o śc i, b ę d ą c w sw e j części w y r a z e m n o w e j s z k o ły p o w s z c c h n c j, j a k a się w y ło n iła z o g ó l­ n e j r e o r g a n iz a c ji s z k o ln ic tw a p o lsk ie g o . J e śli p r o g ra m y p o p rz e d n ie k ł a d ł y n a c is k p rz e d e w s z y s tk ie m n a ro z m a ite ć w ic z e n ia śp ie w n e , j a k n p . o d d e c h o w e , slu c h o w o -g ło so w e , r y tm ic z n e i t.p ., j a k o n a p o d sta w ę n a u c z a n ia ś p ie w u , w y s u w a ją c te ć w ic z e n ia cz ęsto j a k o cel le k c ji w so b ie i p o z o s ta w ia ją c p ieśń j a k o ta k ą n a s z a ry m k o ń c u , to w now y m p r o g r a m ie g łó w n ą tre ś c ią i c e le m le k c j i j e s t p ie ś ń , a ć w ic z e n ia i n u ty s ą ty lk o ś ro d k a m i p o m o c n ic z c m i d o o sią g n ię c ia te g o c e lu , k tó ry z n a j ­ d u je o s ta te c z n y s w ó j w y r a z w r o z ś p ie w a n iu d z ie c i. T a ra ż ą c a w p ro st ró ż n ic a w u j ę c i u z a d a n ia ś p ie w u sz k o ln e g o tłu m a c z y się o dm iennem w r ę c z u s to s u n k o w a n ie m d o ż y c ia p r a k ty c z n e g o s z k o ły p o w szech n ej n o w e g o ty p u , k t ó r a w n a u c c p o d k re ś la w p ie rw s z y m rz ę d z ie s tro n ę ż y c io w o -p ra k ty c z n ą , o d s u w a ją c n a s z a r y k o n ie c w s z e lk ą te o rję . W ty m te ż k ie r u n k u z o s ta ła z m ie n io n a n in ie js z a b ro sz u ra .

R z ecz o c z y w ista , że z p o w y ż s z e j p rz y c z y n y w y d a n ia p o p rz e d n ie n in ie js z e j k s ią ż k i s ta ły się n ic a k lm iln e .

E . Z ie lk e .

Z naczenie śpiew u.

Z d o ś w ia d c z e n ia w ie m y , że Ic k c jc ś p ie w u tr a k t u je m y z b y t po­ w ie rz c h o w n ie . p o m aco szem u , a ła tw a rz e c z ą j e s t u d o w o d n ić , że le k ­ c j e śp ie w u o d g r y w a ją w ro z w o ju j a k u m y s ło w y m ta k i d u c h o w y m d z ie c k a n ic m n ie js z a ro lę o d p rz e d m io tó w in n y c h . Jeżeli n a p rz y k ła d m ó w im y , żc ję z y k lu b m a te m a ty k a r o z w ij a ją u m y sł d z ie c k a , 10 le k c je ś p ie w u m a ją n a c e lu p rz e d e w s z y s tk ic m w p ły w n a d u c h o w y ro z w ó j d z ie c k a . M ożem y ś p ie w n a z w a ć s z la c h e tn ą m o w ą , u z e w n ę tr z n ia ją c ą n a sz e u c z u c ia . C z y ra d o ś ć o g a rn ia d u s z ę n a sz ą , c z y b ó l i sm u te k s z a r p ią , n a jle p ie j u z e w n ę tr z n ia to śp ie w . P rz e d m io t te n je sz c z e d la ­ te g o w w y s o k ie j m ie r z e w p ły w a d o ciatn io n a ro z w ó j n a s z e j d u sz y , że z a w ie r a w a rto ś c i e ty c z n e , r e lig ijn e i p a tr jo ty c z n e . R a c jo n a ln e n a u ­ c z a n ie ś p ie w u p o za r y tm ik ą i d ź w ię k ie m m a je sz c z e i tę z a le tę , żc u c z y o n o k o n c e n tr a c ji w o li i s z y b k ie j o r jc n ta c ji, czeg o dow od em p o ­ s łu ż y ć n a m m oże c h o ć b y c z y ta n ie n u t głosem . O s ią g n ię c ie p o w y ż ­ sz y c h k o rz y ś c i z a le ż y o d u m ie ję tn e g o p ro w a d z e n ia i pow ażn eg o tr a k ­ to w a n ia s p r a w y ze s tr o n y n a u c z y c ie la . J e d n a k ż e m u s im y p rzy zn ać, żc cz ęsto b a rd z o l e k c j e ś p ie w u le k c e w a ż y m y so b ie . N a u c z y c ie l n ie ­ je d n o k r o tn ie n ic w ie, co p o cząć m a ze so h ą i z d z ie ć m i n a lc k c ji śp iew u .

T co się d z ie j e : a b y w y p e łn ić czas, n a u c z y c ie l z m u s z a d zieci do ś p ie w a n ia je d n e j i t e j sa m e j p io s e n k i p rz e z c a łe m ie sią c e , a sk u te k ta k ie g o tra k to w a n ia s p r a w y je s t te n , że d zieci c z u ją w re s z c ie niechęć d o ś p ie w u i z a m ia s t p o b u d z a ć , n iw e c z y m y sarni w n ic h z a m iło w an ie d o ś p ie w u . U n ie k tó r y c h z n ó w is tn ie je p o g lą d , że im g ło ś n ie j, tern le ­ p ie j d z ie c i ś p ie w a ją — ś p ie w p rz e c h o d z i w te d y w k r z y k , u ja w n ia się c h ę ć — je ż e li la k się w y r a ż ę — g ło so w e j w a lk i: k a ż d y s ię s ia r a k r z y ­ czeć j a k n a jg ło ś n ie j. T r z e b a s ta n ą ć n a s ta n o w is k u w łn śc iw em , inia* n o w ic ic , że je ż e li s ię czeg o ś u c z y , to n a le ż y p rz y s tą p ić d o p r a c y z c a łą s u m ie n n o ś c ią i ś w ia d o m o śc ią te g o . co i ja k ro b ić n a le ż y . M n iem an ie, że p rz e d m io t te n n a le ż y d o m n ie j w a ż n y c h , że m oże n ie w y m a g a n a le ­ ż y te g o p rz y g o to w a n ia się n a u c z y c ie la d o k a ż d e j le k c ji —. nie w y t r z y ­ m u je k r y ty k i . N a u c z y c ie l, k t ó r y p o w a ż n ie t r a k t u j e s p ra w ę , m oże tw o rz y ć c u d a z n a sze m m łodem p o k o le n ie m , k tó re z a n ie d b a n e , n ie s te ty , p rz e z n as n a u c z y c ie li p o d ty m w z g lę d em , z d ra d z a n ie je d n o k ro tn ie o g ro m n e z d o ln o ści. Ś p ie w j e s t s z tu k ą , j e s t c z ęścią k u l t u r y : j e s t on odzwrie rc ia d le n ic m n ie ty lk o n a s tr o ju d u s z y c z ło w ie k a , le c z o d z w ie r- c ia d le n ie m je g o d a w n ie js z y c h p rz e ż y ć , je g o c h a r a k te r u , i j a k c h a ­ r a k t e r k a ż d e g o n a ro d u je s t in n y . ta k i je g o p ie śn i s ą ró żn e. W eźm y n a p rz y k ła d n a ró d w sc h o d n i — R o s ja n . Ich p ie śn i, p e łn e tę s k n o ty , b ó lu i ż a lu , ś w ia d c z ą o tem . że s e tk i la t z n a jd o w a li s ię p o d ja rz m e m n ie ty lk o o b cy ch c ie m ic ż y c ic li. a le i w ła s n y c h — c a ró w . W p ieśn i sw e p rz e le w a li s w o je p r a g n ie n ia w o ln o śc i, s k a rż y li się n a s tr a s z n y los

s w ó j. T p ie ś n i n a sz e z o k re s u n ie w o li i p o w s ta ń ró w n ie ż z a w ie r a ją w so b ie g o rą c e u m iło w a n ie i p r a g n ie n ie o d z y s k a n ia w o ln o śc i. L u d y , k tó re ż y ją w s tr e fa c h p o łu d n io w y c h pod b łę k itn e m n ieb e m , w ż a rz e s ło ń c a , o k r w i g o r ę ts z e j, m a ją p ie ś n i p e łn e n a m ię tn o ś c i. I t a k k a ż d y n a ró d m a o d p o w ie d n ie d o je g o p rz e ż y ć i u sp o so b ie n ia d u s z y w ła ściw e m u p ieśn i i m e lo d je . Ś p ie w w ię c . j a k o część k u l t u r y — m a w ie lk a m oc; w y r a b ia p o c z u c ie so lid a rn o ś c i i p o d p o r z ą d k o w u je n a sz e ..ja " w o li o g ó łu , a lb o w ie m ś p ie w n ie ja k o n iw e lu je w s z e lk ie n ie ró w n o ś c i sp o łe c z n e . Ś p ie w w z m a c n ia i p o d trz y m u je d u c h a n a ro d o w e g o ; w y ­ r a b i a m o w ę i c z y n i j ą d ź w ię c z n ie js z ą — p o s k ra m ia z łe sk ło n n o śc i, u s z la c h e tn ia d u s z ę i c z y n i c z ło w ie k a le p s z y m , b o k io k o c h a śp iew , z ły m c z ło w ie k ie m b y ć n ic m o że. m ó w i p rz y s ło w ie . I o to w id z im y , że ś p ie w j e s t c z y n n ik ie m u s z la c h e tn ie n ia d u s z d z ie c ię c y c h , je s t on ja s n e m s ło ń c e m , o p r o m ie ń ia ją c e m w ie lk ie h o r y z o n ty p ię k n a i d o b ra . P o k a z a n ie d z ie c io m teg o d o b ra i p ię k n a oto c e l n a u c z y c ie la ś p ie w u . M a o n w y tw o r z y ć u d z ia tw y p o ję c ie , że s z k o ła je s t cz em ś w ię c e j, niż o w y m ż m u d n y m i c ię ż k im w a r s z ta te m p r a c y , p r z y k tó r y m k a ż d e z n ic h w e d łu g n a rz u c o n y c h m u p r a w z g ó r y p e w n ą ilo ść la t sp ę d z ić m usi.

O gólne w skazów ki.

L e k c je śp ie w u w s z k o le p o w s z e c h n e j o p ie ra ja się n a c z te re c h z a s a d n ic z y c h c z y n n ik a c h , k tó re m i są : o d d ech , r y tm ik a , g ło s i słu c h . T e ć w ic z e n ia , to j e s t o d d c c h o w c , ry tm ic z n e i s łu c h o w o -e ło so w e s ta n o ­ wił! p o d s ta w ę u m u z y k a ln ie n ia , n ie m ogą j e d n a k — z w ła sz c z a w k l a ­ sa c h n iższ y c h — s ta n o w ić o d r ę b n e j c a ło śc i m e to d y c z n e j, le c z b ed a z a w s z e d o sto so w y w a n e i u z a le ż n ia n e o d p r z e p r a c o w y w a n e j p ie śn i. M e to d y c z n ą tre ś c ią b o w ie m ś p ie w u je s t p ieśń , w s to s u n k u d o k tó r e j ć w ic z e n ia o dd ech o w e, ry tm ic z n e i słu c h o w o -g ło so w c są ś ro d k a m i pr> m o cn iczcm i. P o n ie w a ż o d d ech o d g r y w a b a rd z o w a ż n ą ro lę w ś p ie w ie , i

Wi­

k o głos, o p a r iy n a o d d e c h u , p ły n ie ró w n o i sw o b o d n ie , p rz e to z a d a ­ n ie m n a u c z y c ie la j e s t p rz e s trz e g a ć , a b v te ć w ic z e n ia b y ły w y k o n y ­ w a n e w' o d p o w ie d n i sp o só b . P ro c e s o d d y c h a n ia z w y k le o d b y w a się z u p e łn ie n ie św ia d o m ie . T naczej n a le k c j i ś p ie w u — tu o n o się o p ie ra na św ia d o m o śc i i w o li. P o n ie w a ż w o ln ie j się ś p ie w a niż m ó w i. d la ­ te g o p r z y ś p ie w ie n a le ż y c z ę ś c ie j o d d y c h a ć n iż p r z y m ó w ie n iu . O d ­ d y c h a się z z a m k n ię te m i u stam i p rz e z nos i to w o ln o , s p o k o jn ie , bez s z m e ru ; w y d y c h a się p rz e z o tw a rte u s ta . P r z v w y d y c h a n iu trz e b a b y ć o sz c z ę d n y m w z u ż y w a n iu p o w ie trz a . W y s iłk i n a u c z y c ie la pod ty m w z g lę d e m w in n y z d a ż a ć je d y n ie d o (eeo. b y d z ie c i p r z y śnie- w a n iu u n ik a ły ra ż ą c y c h b łę d ó w , w k a ż d y m r a z ie n ie n a le ż y d o p u sz c z a ć d o o d d y c h a n ia w ś ro d k u w y r a z u . Ć w ic z e n ia o d d c ­ c h o w c w in n y łą c z y ć sic ze ś p ie w a n ie m p o d a n e g o p rz e z n a u ­ c z y c ie la d ź w ię k u lu b u stę p u d a n e j p ie śn i, s to s u ją c p rz y te m odoo- w ie d n ie s to p n ie d y n a m ic z n e (p p . p . mf. f). Ć w ic z e n ia o d d c c h o w c n a le ż y p r z e p r o w a d z a ć w m ia r ę m ożności p r z v o tw a rty c h o k n ach , w k a ż d y m z a ś r a z ie p o p r z e w ie tr z e n iu k la s y . D zieci o d d y c h a ją s to ją c z z a ło ż o n e m i w ty ł lu b o p a rte m i o b io d r a ręk o m a .

Ć w ic z e n ia ry tm ic z n e m a ją n a c e lu w y r o b ie n ie w d zieciach u c z u cia m ia ro w o śc i. Z g o d no ść i ró w n o ść ś p ie w u z a le ż n e s ą o d u m ie

j ę t n i c p r z e p r o w a d z o n y c h ćw iczeń ry tm ic z n y c h , p rz e w a ż n ie w ś p ie ­ w ie c h ó ra ln y m w ie lo g ło so w y m ć w ic z e n ia ry tm ic z n e o d g r y w a ją w i e lk ą ro lę . M a ją o n e je s z c z e i tę z a le tę , że j e m ożim łą c z y ć z ru cho - w e m i, i d z ie c i p r z e w a ż n ie n iż sz y c h k la s lu b ią te g o r o d z a ju ć w ic z e n ia . S to s u je m y ta k ż e ć w ic z e n ia ry tm ic z n o -ś p ie w n e .

Jc d n cm / n a jp r o s ts z y c h ć w ic z e ń ry tm ic z n y c h ś p ie w n y c h m oże b y ć w y k o n y w a n ie j a k i e j ś gramy m a jo r o w e j w ró ż n y c h r \ t m a c h z t a k ­

to w a n ie m .

Ć w ic z e n ia słu c h o w o -g ło so w e m a ją n a c e lu r o z w ija n ie i k s z ta ł­ c e n ie słu c h u i głosu p rz e z o d s z u k iw a n ie i o d g a d y w a n ie o d p o w ie d n ic h tonów , akordów* d a n e j p ie śn i. I ) o ty c h ć w ic z e ń d o c h o d z i m a te r ja ł p r a k ty c z n y , a ty m m a le r ja łc m s ą p ie ś n i.

P ieśń p o w in n a b y ć d o s to s o w a n a d o p o r y ro k u i o k re s ó w k o ś c ie l­ n y ch . a p rz e d e w s z y s tk ie m d o le k e y j z in n y c h p rz e d m io łó w . zw łaszcza d o n a u k i r e lig ji. ję z y k a p o lsk ie g o , h is to r ji. g c o g ra f ji i ć w ic z e ń c ie ­ lesn y c h , g d y ż po m ięd zy n a u k ą ś p ie w u a tein i p rz e d m io ta m i zacho dzi śc isła k o r e la c ja . D la le g o te ż n a u c z y c ie l ś p ie w u p o w in ien s ta le p o ro ­ zum iew ać. się w ty m c e lu z n a u c z y c ie la m i w y m ie n io n y c h p rz e d m io ­ tów . l a k n a p rz . p r z y p r z e r a b ia n iu p r z e z n a u c z y c ie la g e o g ra fii »o- sz c z e g ó ln y c h d z ie ln ic i r e g jo n ó w P o ls k i, n a u c z y c ie l śpiewni p o w in ien d o b r a ć i ć w ic z y ć o d p o w ie d n ie p ie ś n i r e g jo n a ln e . N a d io p r z j w y b o rz e p ie śn i k ie r o w a ć się w in ie n z a sa d ą , że p ieśń m u si w n o sić jasn o ść , ciep ło

i p ię k n o d o d u s z y d z ie c ię c e j.

P rz e z p ie rw s z e d w a la ta n a le ż y u c z y ć p ie śn i w y łą c z n ie słu c h o ­ w o. ..W k la s ie NT-ej je s t d o p u s z c z a ln e p o s łu g iw a n ie się śp ie w n ik ie m lu b z a p ise m p ie śn i n a ta b lic y . N u t y w ty m w y p a d k u s łu ż ą je d y n ie ja k o w z ro k o w a p o m o c p r z y ś p ie w ie ze s łu c h u , m a ją c a n a c e lu s k o ja ­ rz e n ie z n a k ó w n u to w y c h z ich b rz m ie n ie m m u z y c z n e m . co w y k lu c z a ich o b ja ś n ie n ie " . D o p ie ro o d k la s y TY-ej n a s tę p u je o b ja ś n ia n ie nut.

U c z y ć p ie śn i s łu c h o w o n a le ż y w n a s tę p u ją c y m p o rz ą d k u : 1) N a u c z y c ie l w y g ła s z a ja s n o , r y tm ic z n ie , n a je d n y m d ź w ię k u lekst p io se n k i. 2) D z ie ci p o w ta r z a ją te k s t z n a u c z y c ie le m , a potem sam e. N a u c z y c ie l p o p ra w ia b ł ę d y w y m o w y . N a u c z y c ie l ś p ie w a cała p io se n k ę , d zieci słu ch ają* •*•) N a u c z y c ie l ś p ie w a k ilk a k r o tn ie jedn a część p ie śn i, d zieci c ic h u tk o n u c ą , p o tem ś p ie w a ja ze sło w am i. N a u c z y c ie l p o p ra w ia b ł ę d y in to n a c ji, w y m o w y i o d d e c h u . N a s tę p u je ś p ie w a n ie p e łn y m głosem . W te n s p o só b p r z e r a b ia się d a ls z e z d a n ia . 5) D zieci ś p ie w a ją c a łą p ieśń .

T w o rzen ie i pro w ad zen ie ch ó ru wielogłosowego.

W k a ż d e j n o r m a ln e j, t. j. p e łn e j 7-io k la s o w e j s z k o le — w a ż n a r z e c z ą je s t u tw o rz e n ie c h ó ru , k tó r y b y ł b y w s ta n ie w y k o n y w a ć ła tw e p ie śn i n a tr z y . w z g lę d n ie c z te ry g lo sy . P ro w a d z e n ie śp ie w u c h ó r a l­ n eg o m a tę z a le tę , że n a jł a tw ie j r o z w ij a w d z ie c ia c h p o c z u cie p ię k n a h a r m o n ji. A b y u tw o r z y ć c h ó r n a t r z y gło sy, trz e b a p rz e d e w s z y s t­ k iem u g ru p o w a ć g ło sy . W v m a g a to d u ż e j u m ie ję tn o ś c i ze s tro n y n a u c z y c ie la śp ie w u i j e s t w s k a z a n a p e w n a o stro ż n o ść, a b y n ie c h y b ić c e lu . Z u p e łn ie b fę d n e m j e s t o g ó ln ie ro zp o w sze c h n io n e m n ie m a n ie , że w sz k o ła c h k o e d u k a c y jn y c h tw o r z y s ię c h ó r w te n sp o só b , że d z ie w c z ę ta ś p ie w a ją p ierw sz y g los, c h ło p c y zaś d ru g i i trz e c i. D o ­

ś w ia d c z e n ie u c z y , żc s ą d z ie w c z y n k i, k t ó r e le p ie j ś p ie w a ją d ru g im w z g lę d n ie tr z e c im c io se m , n iż p ie rw s z y m i o d w ro tn ie — są ch ło p cy , k tó r z y .się n a d a j ą d o p ie rw s z e g o ty lk o g łosu. W ś p ie w ie c h ó ra ln y m w ie lo g ło so w y m b io rą u d z ia ł ty lk o d zieci s ta rs z y c h k la s , k t ó r e ju ż m a ją p o ję c ie o a k o rd a c h i ś p ie w ie z n u l. K a ż d e d z ie c k o ty c h k la s — c z y to d z ie w c z y n k a c z y c h ło p ie c , p o w in n o b y ć b a d a n e p rz e z n a u c z y - c ie la ś p ie w u co d o ro z le g ło śc i je g o g łosu . D o p ie rw s z e g o g ło su z a li­ c z a się d zicci te, k t ó r e s ą w s ta n ie z ła tw o ś c ią i b ez n a tę ż e n ia gło su ś p ie w a ć g, w z ię te n a s f r u n ie e s k rz y p ie c . D o d ru g ie g o g ło su z a lic z a się d z ie c i, k tó r y c h s k a la g ło so w a się g a o d a n a s tr u n ie s d o c (s tr u ­ n a c) w łą c zn ie . D o trz e c ie g o g ło su b ie r z e m y d zieci k tó ry c h s k a la g ło so w a sięjra d o g (s tru n a g) i k tó re z ła tw o ś c ią ś p ie w a ją to g. W w y ­ b o rz e u c z n ió w d o trz e c ie g o g ło su tr z e b a b y ć b a rd z o o s tro ż n y m . Te żeli d z ie c k o w b re w n a tu r z e zm u szo n e je s t ś p ie w a ć n is k o , w te d y głos len id z ie n a m a rn e . C o d o u c z n ió w i u c z e n n ic , k tó ry c h irłos w a h a się. to je s t, u k t ó r y c h głos p rz e c h o d z i w m ęsk i w z g lę d n ie kobiecy', ta k zw . m u ta c ja g ło su — a d z ie je się to u chłopców* p r z e w a ż n ie w w ie k u o d 14-go d o 16-go r o k u — u d z ie w c z ą t z n a c z n ie w c z e ś n ie j — to d zicci te c z y n n e g o u d z ia łu w śp ie w ie p rz e z te n o k re s c z a s u n ic b io rą , n ato m iast ich o b e c n o ść n a le k c ji ś p ie w u je s t o b o w ią z k o w a . P rz e ło m o w y ten o k r e s t r w a k i lk a m ie się c y . C o d o lic z b y u c z n ió w w po szczeg ó ln y ch g ło sa c h , to n a jlic z n ie js z y m m u si b y ć p ie rw s z y ; d r u g i glos je s t m n iej, trz e c i n a jm n ie j lic z n y . Ć w ic z e n ia n a t r z y g ło s y o d b y w a ją się w sali je ż e li j e j p r z y sz k o le n ie m a — w j e d n e j z n a jw ię k s z y c h k las. Pożą- d a n e m j e s t , a b y d z ie c i p r z y ś p ie w ie s t a ł y i to w n ic k r ę p u ją c y sposób z o p u sz c z o n c in i lu b sp le c io n cm i w ły l rę k o m a , z nieco p o d n iesio n ą g ło w ą , a lb o w ie m p o c h y lo n a g ło w a k r ę p u j e k r ta ń . N a jo d p o w ie d n ie j­ s z y p r z y g o to w a w c z y s to p ie ń d o śp ie w u trz y g ło so w e g o s ta n o w ią ć w i­ c z e n ia a k o rd o w e i u c z e n ie k a n o n ó w , a m ia n o w ic ie w te n sposób, że w in n o się u c z y ć k a n o n ó w n a jp ie r w u n iso n o ; p o p rz y s w o je n iu te m a tu łą c z y się p o cfwie g r u p y , w re s z c ie łą c z y się w s z y s tk ie trz y .

P io sen k ę trz y g ło s o w ą o p r a c o w u je się w s p o só b n a s tę p u ją c y : N a u c z y c ie l p isz e n u ty d a n e j p io se n k i p ie rw s z e c z te r y , sześć lu b o siem ta k tó w b e z te k s tu n a ta b lic y , d zieci z a p is u ją j e d o zeszytu . N a s tę p u je ro z b ió r n a p is a n e j części, a m ia n o w ic ie r o z b ió r ry tm ic z n y , o d le g ło śc io w y w te n sp o só b , że d z ic c i o d n a jd u ją n a p r z y k ła d s e k u n ­ d y . t e r c je , k w i n t y w d a n y m o d stę p ie p ie ś n i; ro b i się ro z b ió r a k o r d o ­ w y : d zieci o d n a jd u ją to n ik ę , a od n ie j w y p r o w a d z a ją tr ó jd ź w ie ’ Je d n em słow em , s ta r a ć się n a le ż y , b y d z ie c i u c h w y c iły m o ty w p io ­ s e n k i d r o g ą św ia d o m o śc i, a n ie zaś p o w ie rz c h o w n ie ty lk o . P o solm i- z o w a n iu n a u c z y c ie l p isz e te k s t i d zieci ś p ie w a ją p io s e n k ę z tek ste m . T u n a u c z y c ie l p o w in ie n c z u w a ć n ad tem . a b y d zieci w y m a w ia ły c z y ­ s to , a b y o tw ie r a ły n a le ż y c ie u sta i ro z c h y la ły w a rg i i z ę b y . a co n a j ­ w a ż n ie js z e . ż e b v n ie k r z y c z a ły . T rz e b a im w y ja ś n ić , że p ię k n o p ieśn i p o le g a n ie n a k r z y k liw y m , a le n a c ic h y m , s p o k o jn ie p ły n ą c y m śnic- w ic . N ie z n a c z y to. że z aw sze i w sz ę d z ie n a le ż y ś p ie w a ć c ic h o : o w szem , ś p ie w a sic i g łośn o , a le w te d y , k ie d v c h a r a k te r p ie śn i lub u s tę p u te g o w y m a g a . D lu w y k o rz e n ie n ia ta k ro zp o w szech n io n eg o w sz k o ła c h g a rd ło w e g o k r z y k u n a le ż y c z ę s to sto so w ać ś p ie w a n ie z z a m k n ię te m i u sta m i. P o p r z e s i e w a n i u k a ż d e g o g ło su zo so h n a, łą ­ c z y sic g ło sy : p ie r w s z y z d ru g im , d r u g i z trz e cim , trz e c i z p ierw szy m , a w re s z c ie w s z y s tk ie tr z y . B ac z y ć n a o d d e c h w ś ró d p ie ś n i: n a lc ż \

p rz e s trz e g a ć , a b y d z ie c i n ic o d d y c h a ły w p o ło w ie w y r a z u , p o p rz y - iin k a c h , nni n ie ś p ie w a ły d o z u p e łn e g o w y c z e rp a n ia z a p a su p o w ie trz a w p łu c a c h . W y k o rz e n ia ć ro z p o w sz e c h n io n a p la g ę w n a s z y c h sz k o ła c h , z a w o d z e n ie z j e d n e j n u ty n a d r u g ą , z w ła sz c z a g d y chodzi o p ie śn i re ­ lig ijn e . A b y w y r a z ić z a w a rte w p ie ś n i u c z u cie , n a le ż y j ą o d p o ­ w ie d n io c ie n io w a ć , p r z e s tr z e g a ją c ś c iś le z n a k i d y n a m ic z n e — c re s c e n ­ d o , d c c re s c e n d o , p ia n o , p ia n o -p ia n is s im o , f o rte , m. f o rte , fo rte -fo rtis s i- m o. Z w ła sz cz a o d p o w ie d n io w y k o n a n e c re s c e n d a i d c c rc s c e n d a w z n a c z n e j m ie rz e u p ię k s z a ją p ieśń . D la w y r o b ie n ia lego ro d z a ju c ie n io w a n ia s to s u je s ię n a s tę p u ją c e ć w ic z e n ie : tw o r z y się a k o rd , a k o r d ten ś p ie w a ją w s z y s tk ie d z ie c i, p o c z y n a ją c od n a js ła b s z e g o p ian issim a, k t ó r e s ię s to p n io w o w z m a g a a ż d o p o tę ż n e g o fo rte -fo riis s i- m o, poc-zem s to p n io w o p rz e c h o d z im y w n a js ła b s z e , le d w ie d o s ły s z a ln e d l a u ch a p ian issim o .

P r z e r a b ia ją c w te n spo só b m a t e r j a ł te o r e ty c z n y i p r a k ty c z n y , p rz e k o n a m y się , że le k c je ś p ie w u n ie n a le ż ą d o n u d n y c h ; przeciw ­ n ie — w z b u d z im y w d z ie c ia c h w ie lk ie z a m iło w a n ie d o te g o p r z e d ­ m io tu . A p rz e c ie ż n ie w ie le p o trz e b a , a b y o sią g n ą ć cel: d o b re chęci, zam ilow -anie d o p r a c y , n o i p r z e c ię tn y g ło s i s łu c h n a u c zy c iela .

P o w tarzan ie pieśni.

A b y n a jw a ż n ie js z e p ie śn i p r z e p r a c o w a n e w sz k o le p rz e s z ły n a s ta łą w ła s n o ś ć d zieci i to w a r z y s z y ły im ta k ż e p o za o k re s e m p o b y tu w* s z k o le , n a le ż y k ła ś ć w ie lk i n a c is k n a p o w ta rz a n ie p ie śn i. W ty m c c lu w in n a b y ć w y k o r z y s ty w a n a każcła spo sobność, k a ż d a w o ln a c h w ila . N a u c z y c ie l j e d n a k ż e p o w in ie n d b a ć o to. a b y cz ęsto p o w ta­ rz a n e p ie ś n i n ic z n u d z iły s ię d z e cio m ; p rz e to p o w ta r z a n ie n a le ż y u ro z m a ic a ć : u tr w a la ć d a ls z e zw r o tk i, in sc e n iz o w a ć , tw o rz y ć c y k le p o ­ d o b n y c h p ie śn i, g ru p o w a ć p o d łu g a u to ró w , p o d łu g p ó r ro k u i i. p. N a d to m a m y d o s y ć sp o so b n o ści d o n a d a n ia p ieśn io m z n a c z e n ia ży ­

w o tn e g o : ś p ie w a m y w k o ś c ie le , p rz e d ro zp o c z ę cie m i p o z a k o ń cz e n iu n a u k i, p o d c z a s g ie r i z a b a w , p o d czas o b c h o d z e n ia d o ż y n e k i sob ótek i t. d . N a jle p s z y m s p ra w d z ia n e m w y n ik u p r a c y n a u c z y c ie la będzie Takt, je ś li d zieci p o za le k c ja m i ś p ie w u b ę d ą sa m e ś p ie w a ły , z w ła s n e j, n ie p rz y m u s z o n e j o ch o ty .

D o b ó r pieśni.

S p ra w ie d o b o ru o d p o w ie d n ic h p ie śn i n a le ż y p r z y p is a ć ja k n a j- w ię k s /c z n a c z e n ie , g d y ż od m n ie j lu b w ię c e j su m ie n n e g o w y w ią z a n ia s ię z te g o z a d a n ia z a le ż y w* p e w n e j m ie rz e sk u te c z n o ś ć p r a c y n a u c z y ­ ciela ś p ie w u . P io s e n k a n p . n ic o d p o w ia d a ją c a p o ziom o w i ro z w o ju d z ie c k a lu b p r z e k r a c z a ją c a jciro s k a lę g ło so w ą m oże w y w o ła ć ra c z e j n ie c h ę ć n iż z a m iło w a n ie d o śpiew u . N a u c z y c ie l ś p ie w u w in ie n w ięc t o z a d a n ie załatw ić z n a jw ię k s z ą s k ru p u la tn o ś c ią . N a le ż y so b ie u św ia ­ dom ić. że d o b ó r p ie śn i u z a le ż n io n y je s t ta k ż e o d r o z k ła d u m a te ria łu przedm iotów * w s to s u n k u d o ś p ie w u k o r e la c y jn y c h (n a u k a re liirii. ję z y k p o ls k i, liis to r ja . g eo srrafjn i ć w ic z e n ia c ie lesn e ), a p o d w zględem s to so w a n ia p ie śn i r e g jo n a ln y c h od m ie jsc o w o śc i, w k t ó r e j s z k o ła je s t

poło żo n a. R z ecz ja s n a , że i o d rę b n e w a r u n k i k a ż d e j p o sz cz e g ó ln e j sz k o ły n a le ż y w z ią ć p o d u w a g ę . N ie m a ło tru d n o ś c i s p r a w i n a u c z y c ie ­ lo w i ś p ie w u d o b ó r p ie śn i z w ła sz c z a d la k la s n iż s z y c h , a w sz cz e g ó l­ ności k la s y I, g d y ż t u d a je się m o c n o w e z n a k i b r a k p io se n e k , k tó re b y p o d w z g lę d e m s w e j tre ś c i i s k a li g ło so w e j d z ie c k a o d p o w ia d a ły w zu ­ p e łn o ś c i w y m a g a n io m n o w e g o p r o g ra m u z n a u k i ś p ie w u . N a le ż y j e d ­ n a k o c z e k iw a ć , że i te n b r a k z o s ta n ie u s u n ię ty w c z asie n a jb liż s z y m p r z e z w y d a n ie o d p o w ie d n ic h n o w y c h lu b u z u p e łn ie n ie s ta r y c h ś p ie w ­ n ik ó w sz k o ln y c h .

A u d y cje m uzyczne.

N o w y p ro g ra m p r z e w id u je la k ż e a u d y c je m u z y c z n e , k t ó r e w s w e j części m a j ą się p r z y c z y n ić d o u m iło w a n ia ro d z im e j k u l t u r y p r z e z p o z n a n ie n a s z y c h k o m p o zy to ró w i ich u tw o ró w . L s tę p o d n o śn y m a b r z m ie n ie n a s tę p u ją c e :

„W s p r z y j a j ą c y c h w a r u n k a c h m o żn a o rg a n iz o w a ć w k la s a c h V, VI i V II w ra m a c h l e k c y j ś p ie w u lu b pozu n iem i a u d y c je m u z y c z n e , W 'm ia rę m o żn o ści z w ią z a n e z p ro g ra m e m . N a r e p e r tu a r a u d y c y j w in n y s ię s k ła d a ć p r z y s tę p n e u tw o ry p rz e d e w s z y s ik ie m w y b itn y c h k o m p o z y to ró w p o lsk ic h , ze sz c z e g ó ln e m u w z g lę d n ie n ie m S z o p en a i M o n iu szk i. A u d y c jo m w in n y to w a rz y s z y ć k r ó tk ie , p r z y s tę p n e i z a jm u ­ j ą c e o b ja ś n ie n ia , d o ty c z ą c e k o m p o z y to ró w d z ie l i ic h treści. W r a z ie u r z ą d z a n ia a u d y c y j m ło d z ie ż w i n n a m ieć m o żn o ść s ł y ­ s z e n ia m u z y k i w n a jró ż n o ro d n ie js z e m w y k o n a n iu (np. śp ie w , g r a na fo rte p ia n ie , s k rz y p c a c h , g r a z e sp o ło w a k a m e ra ln a , m u z y k a o rk ie - s tr a ln a ) . D la w ięk szości sz k ó l n a jd o s tę p n ie js z ą fo rm ą a u d y c y j b ę d z ie m u z y k a z p ł y t g ra m o fo n o w y c h , p rz y tem n a le ż y d b a ć o dol>roć a p a ­ r a t u i płyt*’.

U W A G A .

W sk a z ó w k i p o w y ż sz e , rz e c z ja s n a , n ic w y c z e r p u ją w sz y stk ie !; z ja w is k m eto d y czn y ch ’, z w ią z a n y c h z n a u k ą ś p ie w u . K a ż d y s u m ie n n y n a u c z y c ie l b c z w ą tp ie n ia s a m b ę d z ie d b a ł o lo. a b y się n ie ty lk o u t r z y ­ m ać n a o d p o w ie d n im p o zio m ie n a u k o w y m i m e to d y c z n y m , a le i z a ­ z n a jo m ić się z n o w e m i p rą d a m i i z m ia n a m i, j a k i e z b ieg ie m c z a su m o g ą z a jś ć w d z ie d z in ie n a u c z a n ia śp ie w u . C z y ta n ie ja k ie g o k o lw ie k c z aso p ism a m u z y c z n e g o je s t p rz e to rze c z ą n ie z b ę d n ą . N a szcz e g ó ln e p o le c e n ie z a s łu g u je czaso p ism o „ M u zy k a w s z k o le " , m ie s ię c z n ik p e d a - g o g icz n o -m u z y c z n y . w y d a w a n y p rz e z „ Z w ią z e k N a u c z y c ie ls tw a P ol­ s k ie g o " (W a rsz a w a , W y b rz e ż e K o śc iu sz k o w sk ie 35).

S zczegółow y ro zk ład

m a te rja łu nauko w eg o

K L A S A I.

M i i s i u P ieśn i U w a g i m e to d y c z n e “C 0) w o N U O » w a t-o 1. M o d litw a p rz e d n a u ­ k ą , n p .: „ M o d litw a d z ie c k a " (U la w i ezk a - - Ś p ie w n ik s z k o ln y cz. I N r . 4). 2. „ Z a ją c " (P e łc z y ń sk i, T cz... N r. 10) lu b in n a . P ie rw s z ą k la s ę o b o w ią z u je je d n a g o ­ d z in a śp ie w u ty g o d n io w o ( p o ż ą d a m p o ­ d z ia ł n a ć w ie rc i g o d z in y s z k o ln e j). P ie rw s z e le k c je śp ie w u n a u c z y c ie l p o ś w ię c a z a p o z n a n iu się ..z zasobem p ie śn i, z n a n y c h d ziecio m z d o m u lu b p rz e d s z k o la " . O ile b v w t e j lic z b ie z n a ­ la z ły s ic p io se n k i odpow ie d n ie , m ożna d o n ic h n a w ią z a ć z a p o c z ą tk o w a n ie j e d ­ n o g łoso w eg o śp ie w u zbioro w ego .

O d s a m e g o p o c z ą tk u n a u k i n a u c z y ­ ciel z w ra c a u w a g ę n a c z y stą , w y r a ź n ą w y m o w ę i p rz e s trz e g a , a b y d zieci p r z y śp ie w ie n a le ż y c ie o tw ie r a ły u sta. P o c z ą tk o w o sto so w ać ty lk o p. „ R o z m ie sz c z a n ie o d d e c h u w c w ła ści­ w y c h m ie js c a c h p ieśn i w in n o się o g r a ­ n ic z y ć d o u n ik a n ia ra ż ą c y c h błędów , j a k n p . o d d y c h a n ia w ś r o d k u w y ra z u " . C/)

13

K L A S A 1.

M ie si* : Pieśni | Uwagi melodyczne

• H c u o • H N * N d 0 4

1 . „ J a b łu s z k o " (H ław icz- k a — ś p ie w n ik s z k o l­ n y , cz. I, N r. 79) lu b in n a . 2. „ Ś p ij d z ie c in k o " (Śpie­ w n ik M a sz y ń sk ie g o — N r. 4) l u b inna. N a u c z y c ie l p rz e s trz e g a , a b y dzieci o d d y c h a ły w c w ła śc iw y c h m ie js c a c h — n ig d y w ś r o d k u w y ra z u . 1. „ W ia tr a k " (P ie śń w „ O k o lic z n o śc io w e o d ró ż n ia n ie p o d ­ s z k o le — K a p r o w ie /o ­ czas w y k o n y w a n ia p ie ś n i m e lo d ji w zno ­ w a i K ru sz e w sk a , N r. s z ą c e j się i o p a d a ją c e j, o r a z z a tr z y m u ­ 12). j ą c e j się n a je d n y m d ź w ię k u " . P o w y ższ ą u w a g ę u w z g lę d n ia ć ja k -"T3 2. ..W ró b e lk i" (K a p ro w i- n a jc z ę ś c ie j. c z o w a i K r u s z e w s k a — *v O . P ie śń w s z k o le N r. 10) O lu b inn a. fA 3. „ W ie js k a k a p e la " (P e ł­ c z y ń sk i, cz. I , N r. 3). 1 J

14

K lasa 1.

M it s it c

j

_{P ieśn i} U w a g i m e to d y c z n e

* G

o

1 . ..K olęd a" (H ła w ic z k a

— Ś p ie w n ik s z k o ln y , cz. I, N r. ? ) lu b inna. P ie ś n i r e lig ijn e w y m a g a ją s p e c ja l­ n e j u w a g i n a u c z y c ie la , g d y ż d zieci sz cz e g ó ln ie w ty c h p ie ś n ia c h „zawodzą**, t . zn. z le w a ją d ź w ię k i. N a le ż y w ię c ju ż n a ty m s to p n iu w y 'k o rz e n ia ć t ę t a k roz­ p o w sz e c h n io n ą plagę. • H N -T3 3 2. „ W śró d n o c n e j c isz y " (H ła w ic z k a — ś p ie w ­ n i k s z k o ln y , cz. I, N r. U ) . P r z y p r z e ro b ie n iu te j p io se n k i n a u ­ c z y c ie l w in ie n u w z g lę d n ić s k a lę gło so ­ w ą d z ie c k a ; w ty m w y p a d k u ś p ie w a ć n a le ż y o d w a to n y n iż e j. u

1 °

3. P o w tó rz e n ie p r z e r o ­ b io n y c h p ieśn i. * C o N 1. P o w tó rz e n ie p r z e r o ­ b io n y c h w i-szem p ó ł­ roczu p iosenek. P o k a ż d e j d łu ż s z e j p r z e r w ie w n a u ­ ce (w ty m w y p a d k u f e r je z im o w e ), n a ­ leży p o w tó rz y ć p ie śn i, a b y — w m yśl p r o g r a m u — „ p rz e s z ły n a s ta łą w ła s ­ n o ść d z ie c k a " . P r z y p o w ta rz u n iu z w r a ­ ca s ię szcz e g ó ln ą u w a g ę n a d a lsz e z w r o tk i, a to c c lc m u ro z m a ic e n ia , j a k ró w n ie ż lep sz e g o u tr w a le n ia całości. O 2. „ Z im a " (H ła w ic z k a — Ś p ie w n ik s z k o ln y , cz. I, N r. 85) lu b in n a . 1 0

15

K L A S A 1.

Miisitt P ie śn i U w a g i m e to d y c z n e 1. „ P ta s z e k w z im ie “ (P e łc z y ń sk i, cz. I, N r. 1) lu b in n a . P o p r z y s w o je n iu t e j p io se n k i d zieci t a k t u j ą n a d w u m ia r , m a s z e ru ją w ta k i p ie ś n i, w y b i j a j ą ta k t, k la s z c z ą i t. p., celem w y r o b ie n ia p o c z u cia m ia ro w o śc i. >> 2. „ M a te c z k a " (H ław ic z - k a — Ś p ie w n ik s z k o l­ n y , cz. I , N r . 30) lu b in n a . 3 3. „W ieczorem** (P e łc z y ń ­ sk i, cz. 1, N r. 8). Z c c 1. „ F u r m a n " (Ś p ie w n ik M a sz y ń sk ieg o N r . 4) lu b in na.

2. „M iło ść Boga** (H la- w ic z k a — ś p ie w n ik s z k o ln y , cz. I, N r . 1). P io s e n k ę ię m ożna in sc e n iz o w a ć , co p o w in n o z n a le ź ć z a sto so w a n ie p rz c d c - w s z y s tk ie m p r z y p o w ta rz a n iu . N ie n a le ż y fo rs o w a ć g ło su , ś p ie w a ć t y lk o mf.

I

M a r

3. „ M ły n a rz " (H ław icz- k a — Ś p ie w n ik sz k o l­ n y , cz. I, N r . 40).

K L A S A 1.

Viniqt

---P ieśn i U w a g i m e to d y c z n e

1. ..R o ln ik " (H ław ic z k a 1 la p ieśń m oże b y ć in sc e n iz o w a n a . •C _{— Ś p ie w n ik sz k o ln y , D z ie c i m o g ą n a ś la d o w a ć c z y n n o śc i r o l­} a> cz. 1, .Nr. 3>) lu b inn o . n ik a. o P ie śń t ę n a le ż y ś p ie w a ć o ton n iż e j. o _{2. ..Wiosna** (H ław ic z k a} — Ś p ie w n ik sz k o ln y . > _{c z. I, N r. 95).} UJ 1. ..W io sn a " (H ła w ic z k a T e k s t le j p io se n k i w y m a g a , a b y — Ś p ie w n ik sz k o ln y , dzieci o p u ś c iły k la s ę i k o rz y s ta ły z n a u ­ c z. 1. N r . % ). k i n a św ieżem p o w ie trz u .

—■ 2. ..P rz ec h a d z k a" (H ła ­ P o w y ższ ą u w a g ę m ożna z a sto so w a ć (C _{w ic z k a — Ś p ie w n ik i d o te j p io se n k i.}

s sz k o ln y , cz. I. N r . 59).

1. P o w tó rz e n ie p ieśn i. C a ły le n o k r e s n a le ż y p o św ię c ić p o ­ w tó rz e n iu w y u c z o n y c h w c ią g u ro k u p ieśn i. ( 'c ie m s p ra w d z e n ia , w ja k im s to p n iu o p io se n k i z o sta ły u trw a lo n e , p r z e p r o w a ­ o d za się n a s tę p u ją c ą k o n tr o lę : N a u c z y ­ •H c ie l n u c i lu b g ra ja k ik o lw ie k fra g m e n t 2 p rz e ro b io n y c h p ieśn i, a d z ie c i o d g a d u ją kl w ła ś c iw ą p ieśń . w W y n ik o g ó ln y w m y śl p r o g ra m u je s t N n a s tę p u ją c y : ..P rz y s w o je n ie p rz e z d z ie ­ U ci c o n a jm n ie j 13 p ie śn i, ś p ie w a n y c h w y ­

raź n ie. ry tm ic z n ie i c z y slo “ .

K L A S A II.

UiesUc P ieśn i U w a g i m e to d y c z n e S i e r p i e ń — W r z e s i e ń 1. P o w tó rz e n ie p ieśn i _{z k l. I.} 2. „ D z ie ń d z ie c k a " (H la- w ic /.k a — Ś p iew n ik s z k o ln y , cz. 1. N r . 111). 3. „ O g r ó d e k " (H ław icz­ k a — Ś p ie w n ik s z k o l­ n y , cz. I, N r . 112) lu b in n e . „ K a ż d y n a u c z y c ie l, u c z ą c y śp ie w u , w in ie n d b a ć o u tr w a le n ie c e n n ie js z y c h p ie ś n i z lat p o p rz e d n ic h , o b o w ią z k ie m z a ś n a u c z y c ie la , o b e jm u ją c e g o d o p ie ro n a u k ę ś p ie w u w ja k im ś o d d z ia le , je s t z a p o z n a n ie s ic z re p e rtu a re m p ie śn i, z n a n y c h d ziecio m ". K la sę 11 o b o w ią z u ją 2 g o d z in y ty g o ­ d n io w o (p o ż ą d a n y p o d z ia ł n a pól g o ­ dzin y ). D z ic ci t a k t u j ą n a d w u m ia n n a u c z y ­ ciel p rz e s trz e g a , a b y ta k t y z s y n k o pan i i b y ł y w y k o n a n e ry tm ic z n ie . P a ź d z i e r n i k 1. ..B oże coś P o ls k ę " (llla w ic z k a — Ś p ie w ­ nik sz k o ln y , cz, 1, N r. 14). 2 . „ Z ie m ia ro d zin n a " (H ław icz k a — ś p ie w ­ n ik s z k o ln y , cz. 1, l \r . 17). P r z y o p ra c o w y w a n iu zw łaszcza tej p io se n k i n a le ż y d b a ć o g łę b o k i . s p o k o j­ n y w y d e c h w c w ła ś c iw y c h m ie jsc a c h . A b y d z ie c i p rz y z w y c z a ić d o te g o . n a le ­ ży p rz e d te m p r z e r o b ić k i lk a ćw iczeń o d d e c h o w y c h : d z ie c i n p . g łę b o k o w d y ­ c h a ją p o w ie trz e i ś p ie w a ją n a je d n y m w y d e c h u , s to s u ją c p — „B oże. coś P o l­ s k ę p rz e z ta k liczn e w ie k i" ... l a k sam o n a u c z y c ie l p o s tę p u je z n a slę p n e m i czę­ śc ia m i p io se n k i. W ż a d n e j in n e j pio­ s e n c e d z ic c i n i e „ z a w o d z ą " la k j a k tu. a w ię c i t u ł a j n a le ż y z w ró c ić n a leży lą u w a g ę n a to.

W d r u g ie j części sto so w ać n a razie t y lk o m f. W y u c z y ć n a le ż y trz y z w ro tk i.

K L A SA II.

Musu: Pieśni U w agi m e to d y c z n e

L i s t o p a d 1. „ M ly n e c z e k " (Illa w i- c/.ka — Ś p ie w n ik s /k ., cz. I, N r. 41). 2. .J e s i e ń " (H la w ie z k a Ś p ie w n ik s z k o ln y , cz. I. N r . 75). 3. „ P o je d z ie in y n a ló w " (IH aw ic z k a — S olfeż p o lsk i, cz. I. N r. 3) lu b in ne. T u n a u c z y c ie l m a sp o so b n o ść do u ro z m a ic e n ia le k c ji śp ie w u p r z e z ilu ­ s tr a c ję . lu b le ż m o że n a w ią z a ć d o o d ­ p o w ie d n ie j p o g a d a n k i. W t e j p io se n c e d z ie c i w d y c h a ją po k a ż d y c h d w ó c h ta k ta c h . J a k o sto p ień p rz y g o to w a w c z y d o te j p io se n k i m oże b y ć ś p ie w a n a g a m a m a ­ jo ro w a n a s y la b ę ..la". «c V • H N -o 3 u O 1. „ K o lę d a " (H la w ie z k a — Ś p ie w n ik sz k o ln y , cz. I . N r. 9).

2. „K o lęd a” (H law iezk a — Ś p ie w n ik sz k o ln y , cz. T. N r. 13). 3. P o w tó rz e n ie . Ś p ie w a n ie tr ó jd ź w ię k u n a p ie rw ­ szym s to p n iu (śp ie w a n ie p ierw sz e g o , trz e c ie g o i p ią te g o d ź w ię k u g a m y ). ś p ie w a n ie g a m y w z n o sz ą ce j się i o p a d a ją c e j i tr ó jd ź w ię k u n a p ie rw sz y m sto p n iu o d n o ś n e j to n a c ji.

19

K L A S A II.

Mliłiic _{P ieśn i U w agi m e to d y c z n e}

• C O N O C/5 1. P o w tó rz e n ie p ieśn i. 2. „ C h o in k a 4* (H la w ic z - k a Ś p ie w n ik sz k o l - n y . cz. 1. N r. 89). N a le ż y p o w ta rz a ć n ie ty lk o p ieśn i p r z e r o b io n e w l-s/.em p ó łro c z u t e j k la ­ s y , a le i n a jc e n n ie js z e z k la s y I-ej. W t e j p io se n c e je d e n u czeń w y s tę ­ p u j e j a k o g ło s s o lo w y ; uczeń te n śp ie w a p ie rw s z ą część, c h ó r d r u g ą , g d y ż cała p io s e n k a m a c h a r a k t e r d ialo g u . L u t y 1. „ P ie ś ń w ygnańców *', m a r s z (H ła w ic z k a — Ś p ie w n ik s z k o ln y , cz. I. N r. 23). 2. „ P o n a u c e" (llla w ic z - k a — Ś p ie w n ik s z k o l­ n y . cz. 1. N r. 3S). 3. „ K o śc ió łe k " (H ław ic z -

k a — Ś p ie w n ik s z k o l­ n y , cz. I, N r . 3). S to s u je s ię ta k to w a n ie n a d w u in ia r i m asz e ro w a n ie . I)zi«*< i i a k t u jq p r z y śp ie w ie n a tró j- m iar.

D z ie c i o k r e ś la ją słow em , g e ste m luli ry s u n k ie m w spo só b o g ó ln ik o w y lin ję m e lo d y jn ą .

K L A S A II.

Kitsui Pieśni Uwagi metodyczne

1. „Rzemieślnicy** (H ła- w ic z k a — Ś p ie w n ik s /k o ln y , cz. 1. N r. 37). P io s e n k a ta n a d a je s ię d o z a b aw y . D z ic ci n a śla d u ją , c z y n n o śc i w y m ie n io ­ n y c h w p ie ś n i rze m ie śln ik ó w . z e

c 2. ..R a n e k (H ła w ic z k a — .śpiew ­chłopczyk***4 n ik s z k o ln y , cz. 1. N r. 67).

Ś p ie w a n ie g a m y i tró jd ź w ię k u . P r z e r o b ić sto so w n e d o t e j p ie śn i ć w i­ c z e n ia o d dech o w e. u cd £ •G 1. ..S k o w ro n e k " (H ła w i­ c z k a — Ś p ie w n ik szk ., cz. 1. N r. 100). Ś p ie w a ć p io se n k ę o je d e n ton n iż e j, d o s to s o w u ją c j a d o s k a li g łosow ej d z ie c k a . Ć w ic z e n ia ry tm ic z n e w tr ó jm ia rz e . <y o o 1. ..W p o lu " (Ś piew nik K o n o p n ic k ie ] i N os­ k o w sk ie g o . zesz. I. Nr. 5). P io s e n k a ta z a w ie r a d w u - i tr ó jm ia r ; tę o k o lic z n o ść n a le ż y w y z y s k a ć celem w y r o b ie n ia u d z ic c i p e w n e g o p o c z u cia m ia ro w e g o . • « i bd

21

K lasa II.

Micsiac Pieśni U w a g i m e to d y c z n e 1. „ J a s k ó łk a " (Ś p ie w n ik K o n o p n ic k ie j i Nos­ k o w sk ie g o . zesz. I, iNr. 11). Ś p ie w a n ie g a m y i tr ó jd ź w ię k u w o d ­ n o ś n e j to n a c ji. D z ie c i t a k t u j ą p r z y ś p ie w a n iu n a tr ó jm ia r . 2. ..D z w o n n ik " ( liła w i- c zk a — Ś p ie w n ik szk ., cz. I , N r. 44). P io s e n k a ta n a d a je się d o z a b a w y . RJ

s

1. P o w tó rz e n ie p r z e r o ­ b io n y c h p ieśn i.

P a irz uw . m et. za c z e rw , w k l. I-e j.

U Q • H W y n ik i n a u c z a n ia : ..P rz y s w o je n ie e o n a jm n ie j l* ła tw y c h p ie ś n i je d n o g ło ­ so w y c h . z w łą c z e n ie m p ie śn i „B oże, coś P o lsk ę", ś p ie w a n y c h w y r a ź n ie , r y tm ic z ­ n ie i c z y sto , z z a sto so w a n ie m p r z y n a j ­ m n ie j d w u o d c ie n i: rnf i p". r

w (Z p ie śn i ..B oże coś Polskę'* w in n y

d z ie c i o p a n o w a ć tr z y z w ro tk i). CJ

N U

K lasa III.

K.!Si».c Pieśni U w agi m e to d y c z n e

•a <y W) O 1. P o w tó rz e n ie p ieśn i z k la s p o p rz e d n ic h . N a u c z y c ie l, k tó r y o b e jm u je k lasę , z a p o z n a je się z r e p e r tu a r e m p ieśn i, p rz e ro b io n y c h w k la s a c h p o p rz e d n ic h , ccicm u trw a le n iu n a jc e n n ie js z y c h . K la sę l i l - c i ą o b o w ią z u ją 2 g o d z in y śp ie w u ty g o d n io w o (p o ż ą d a n y p o d z ia ł na p ó ł g o dziny). N i-1 2. M o d litw a ..O jc z e z n ieb io s" ( H ła w ic z k a — Ś p ie w n ik s z k o ln y , cz. 1, N r . 5). Ć w ic z e n ia oddech o w e. N ie „ z aw o d zić"! Ć w ic z e n ia ry tm ic z n e n a 4 -m iar. ‘C G> • m a V* G) C/3 3. „ W ie js k a m u z y k a " (H ła w ic z k a — Ś p ie w ­ n ik sz k o ln y , cz. I , N r . 118). P ie śń ia n a d a je się d o z a b a w y . D z ie ­ ci t a k t u j ą n a tr ó j m iar. ..W k la sie TT I-e j je s i d o p u sz c z a ln e p o s łu g iw a n ie się śp ie w n ik ie m lu b z a p i­ s e m p ie śn i n a ta b lic y . N u ty w ty m w y ­ p a d k u s łu ż ą je d y n ie j a k o w z ro k o w a p o ­ m oc p r z y ś p ie w ie ze s łu c h u " .

• p4

1. ..Je sie ń " (H ła w ic z k a — Ś p ie w n ik s /k ., cz. I,

N r. 76).

ś p ie w a n ie g a m y i tr ó jd ź w ię k u w o d ­ n o ś n e j to n a c ji. D z ie c i lic z ą d ź w ię k i p r z y p a d a ją c e n a je d n ą m ia r ę ta k to w ą . c <y • N N -T3 •N 2. ..Je sz c z e P o ls k a nie z g in ę ła". 3. P o w tó rz e n ie . P o s łu g iw a ć się ty lk o te k s te m i n u ta ­ m i u sta lo n e m i p rz e z M. W . R . i O . 1*. S zczeg ó ln a u w a g ę z w ró c ić n a le ż y na w y m o w ę i o d d ech . rt D-.

23

K L A S A III.

Kieutt Picfśni U w a g i m e to d y c z n e L i s t o p a d 1. ..Ulani*' ( H la w ie z k a — 75 p o lsk ic h p ie śn i m a rs z o w y c h . N r . 63). 2. „Poranek** (Ś p ie w n ik K o n o p n ic k ie j i N os­ k o w sk ie g o , zesz. I, N r. 4) lu b in n a . 3. „ N asz k r a j " (H law ie z ­ k a — Ś p ie w n ik sz k o l­ n y , cz. 1, N r . 18). P r z e r o b ić p rz e d te m ć w ic z e n ia r y t ­ m ic z n e n a s y n k o p y . D z ie ci, ś p ie w a ją c , m a s z e ru ją . D zieci t a k t u j ą n a d w u m ia r. Ś p ie w a n ie g a m y i tr ó jd ź w ię k u w o d ­ n o ś n e j to n a c ji. 1. K o lęd a „ I.u la j-ż e Jc- Ś p ie w a n ie o d n o śn e j g a m y i o d tw a ­ z u n iu " (H law ie z k a — rz a n ie p o sz cz e g ó ln y c h tonów tr ó jd ź w ię ­ Ś p ie w n ik sz k o ln y , cz. k u te jż e g a m y . J e d n a g r u p a d z ie c i ś p ie ­ T, N r. 8). w a d źw ń ęk z a sa d n ic z y , d r u g a — trz e c i •c (te rc je ), a trz e c ia g r u p a — p i ą t y ( k w in ­ o tę). O d d e c h p o k a ż d y c h d w ó c h ta k ta c h . — N ie „ z aw o d zić"! N 2. K o lęd a ..G d y się C h r y ­ s tu s ro d z i" (H law ie z ­ D z ie ci t a k t u ją n a 4-rniar. "3 _{k a — Ś p ie w n ik s z k o l­} 3 n y , cz. 1, N r. 12). M O 3. P o w tó rz e n ie .

24

K L A SA III.

Mirtij: Pieśni U w a g i m e lo d y c z n e 1. P o w tó rz e n ie p ie śn i. P a trz uw . — s ty c z e ń , k i. I. *C 2. P ie śń z im o w a ..B lad a zima** (H ła w ic z k a — Ś p ie w n ik s z k o ln y , cz. I, N r . 86) lid ) inna. W d ech p o k a ż d y c h d w ó c h ta k ta c h . D z ie c i t a k t u j ą nu tró jm ia r. G> N O (/) 1. „ D z ie w c z ę i g o łą b e k " (H ła w ic z k a — Ś p ie w ­ n ik sz k o ln y , cz. I , N r. 130). P io se n k a , n a d a jq c n isię d o zab aw y . u t y 2. „ S a n n a ” ( ś p ie w n ik K o n o p n ic k ie j i Nos­ k o w s k ie g o . zesz. 1. N r. 6). 3. „W ojenka** (H łnw icz- k n — Ś p ie w n ik sz k o l­ n y , cz. I, N r . 28). Ś p ie w a n ie g a m y i o d tw a rz a n ie p o ­ sz c z e g ó ln y c h to n ó w t r ó jd ź w ię k u w o d ­ n o ś n e j to n a c ji. - J

25

K L A S A III.

Miesiąc _{P ieśni U w a g i m e to d y c z n e}

1. K ano n d w u g ło so w y . K a n o n y s łu ż ą d o p rz y g o to w a n ia p ie ­ ś n i w ie lo g ło so w y c h (w ty m w y p a d k u p ie śn i d w u g ło so w e j). N a jp ie r w c a ła k la s a ś p ie w a k a n o n j a k o p ieśń je d n o g ło s o w ą ; d o p ie ro p o u _{u tr w a le n iu m e lo d ji d z ie lim y k la s ę n a} o 2 g ru p y . N _{2. „ W ie lk a n o c " (Śpiew ­ P o k a ż d y c h d w ó c h la k ia c h o d d ech .} U n ik K o n o p n ic k ie j i S to s u je m y p ia n o , m f i f. rri N o sk o w sk ie g o , zesz. I, (v N r. 6 — sto p . 11). s 1. „ D e sz c z y k " (Ś p ie w n ik K o n o p n ic k ie j i N os­

kow skiego,'zesz. 1, stop. 'fi * 11, Nr. 14).

G> _{2. K ano n d w u g ło s o w y} Ś p ie w a n ie g a m y i tr ó jd ź w ię k u w o d ­ • fH „Z a p ia ł k o g u t k u k u r y ­ n o ś n e j to n a c ji. ( 1 k u " (P e łc z y ń sk i, cz. 1, W 6) s ir. 49). •fH 3. „ P ie ś ń o ra c z a " (H ła- w ic z k a — Ś p ie w n ik > _{szk., cz. I. N r. 36).}

26

K L A S A III.

Minijl _{P ieśn i}

_j

_{U w agi m e to d y c z n e}

1. „R a z d w a " (H ław ic z ­ D z ic c i m a s z e r u ją p o d łu g la k t u p ie ­ k a — 73 p o lsk ic h p ie ­ ś n i m a rs z o w y c h , .Nr. 5). śn i ; t a k t u j ą n a d w u in in r. 2. „ W isłu “ — k r a k o w ia k (H ła w ic z k a — Ś p ie w ­ n ik s z k o ln y , cz. 1. N r. Ć w ic z e n ia w ry tm ie s y n k o p o w a n y m . c i 19).

s

I. „ M ac iu ś" ( ś p ie w n ik „ O k re ś le n ie p r z y p o m o c y sło w a, g e­ K o n o p n ic k ie j i N os­ s tu lu b r y s u n k u lin ji m e lo d y jn e j pie­ k o w s k ie g o . zesz. 1 — śn i". u s lo p . II, N r. 7). <1» _{2. P o w tó rz e n ie p r z e r o ­ W y n ik o g ó ln y :} • «H 3= b io n y c h pieśni. _{„ P rz y s w o je n ie c o n u jin n ie j 13 n ie ­} z b y t tru d n y c h p ie ś n i je d n o g ło s o w y c h , z w łą c z e n ie m H y m n u P a ń stw o w e g o w* 0) ..Jeszcze P o lsk a n ie z g in ę ła " , ś p ie w a ­ n y c h z w y ra ź n ą w y m o w ą , p o p ra w n ą r y tm ik ą i c z y s tą in to n a c ją , z z a sto so w a ­ N o n iem p r z y n a jm n ie j trz e c h o d c ie n i d y n a - U licznych m f, p . i £". (Z p ie śn i „Jesz c z e P o lsk a n ie z g in ę ła" w in n y d zieci o p a n o w a ć tr z y z w ro tk i).

27

K L A S A IV.

Miesiąc _{Pieśni 1'w ngi m e to d y c z n e}

•s o z 0 N U Ź 1 •c o o co P o w tó rz e n ie p ie śn i /. p o p rz e d n ic h lot. 2. „ W lesie“ (śp ie w n ik K o n o n n ic k ic j i N os­ k o w sk ie g o , zesz. II, N r . 13). 3. P ie śń je d n o g ło s o w a tr u d n ie js z a : ..J u trz e n - k u “ (śp ie w n ik Mo­ s z y ń sk ie g o , cz. 1, N r. 26). te j „ p ie śn i, ła tw ie js z e , „li** m ałe g o ( 'c ie m u trw a le n ia n a jc e n n ie js z y c h p ie ś n i, p r z e r o b io n y c h w k la s a c h po­ p rz e d n ic h , n a u c z y c ie l p ie r w s z e le k c je p o św ię ca p o w tó rze n io m . K la s ę IV o b o w ią z u ją 2 g o d z in y ty ­ g o d niow o . P r z e r a b ia się w k la sie p r z e w a ż n ie d w u g ło so w e w o b s z e rn ie js z e j sk u li (od d o ,.f" d w u k re ś ln e g o ). a ta k ż e je d n o ­ gło so w e, d o s to s o w a n e d o z a in te re s o w a ń te g o w ie k u i z w ią z a n e z ż y ciem d z ie c k a w s z k o le i p o z a s z k o łą , a w ię c p ie ś n i: r e lig ijn e , n a ro d o w e , z w łą c z e n ie m p ie ­ ś n i „ P ie rw s z a B ry g a d a " , lu d o w e , /. w ię- kszern u w z g lę d n ie n ie m c h a r a k te r u rc- g jo n a ln e g o , m a rs z o w e o r a z in n e “. P ie śń t ę n a le ż y p r z e r o b ić n a d w a g ło sy . N a u c z y c ie l p rz e s trz e g a , a b y d z ie ­ c i o d p o w ie d n io ro zm iesz c za ł} g łęb sz e o d d e c h y i p ó ło d d c c h y i n a le ż y c ie u k ła ­ d a ły u s ta p r z y ś p ie w ie . N a u c z y c ie l zw r a c a u w a g ę n a ,.p rz e d - l a k t “. P r z y o p r a c o w y w a n iu p ie śn i d w u g ło ­ s o w e j w s z y s tk ie d z ie c i z a p o z n a w a j a się

z m e ło d ją . ta k sam o /. d r u g im głosem , p o tem d o p ie ro n a s tę p u je p o d z ia ł n a d w ie g r u p y p o d łu g z d o ln o śc i i s k a li g ło ­ s o w e j.

K L A S A IV.

M iesiąc Pieśni U w agi m e to d y c z n e

c V4 W •H N *N CTJ C-I. „ M arsz P ie r w s z e j B ry ­ g a d y " (H la w ie z k a — 7~> p o lsk ic h p ieśn i m a rs z o w y c h , N r. 24). 2 . P ie ś ń r e lig ijn a d w u ­ g ło so w a : „B oże z n ie ­ b io s " (H la w ie z k a - Ś p ie w n ik sz k o ln y , cz. 1, N r . 5).

W p ro w a d z e n ie pism a m iłe g o n a pię- c io lin ji w z a k r e s ie g a m y C - m a jo r z u w z g lę d n ie n ie m sp o so b u w y ra ż a n ia w a rto ś c i ry lm ic z n y c h (ć w ie rć n u ta , ó se m k a , p ó ln u la i o d p o w ie d n ie p a u z y ). D z ie ci k la s y TV-«*j p o w in n y , j a k g ło ­ si p ro g ra m , p o słu g iw a ć się śp ie w n ie z - k a m i; o ile w a r u n k i n a to n ie p o z w a la ­ j ą . n a u c z y c ie l z a p is u je p ieśń n a ta b lic y . „ N a u c z y c ie l o b ja ś n ia k r ó tk o i o g ó ln ik o ­ w o z a p is p ie śn i n a ta b lic y i ś p ie w a ją c , w s k a z u je k a ż d ą n u tę . P o d czas p o w ta ­ rz a n ia p ie ś n i z a g ło se m lub in s tru m e n ­ tem n a u c z y c ie la m oże w s k a z y w a ć n u ty je d n o ze z d o ln ie js z y c h d zieci. W ten sp o só b d zieci, p a tr z ą c n a o b ra z n u to w y p ie śn i p o d c z a s ś p ie w u , b ę d ą k o j a r z y ły z n a k i n u lo w e z ic h b rz m ie n ie m m u zycz- n e m “. D z ie c i m a s z e ru ją w t a k t p ie śn i i t a k ­ t u j ą n a 4 -m iar. D la ła tw ie js z e g o o p a n o w a n ia tej p io se n k i d zieci śp ie w a j:) g a m ę i tró j- d ź w ic k i I. IV i V sto p n ia . U n ik a ć z le w a n ia d ź w ię k ó w („zaw o ­ d z e n ia " !).

29

K lasa IV.

Miiiiit P ieśni U w agi m e to d y c z n e

L i s t o p a d 1. ./T a n ie c " (Ś p iew n ik K o n o p n ic k ie j i N os­ k o w sk ieg o . zesz. T. N r. 4). 2. P ie śń jed n o g ło so w a ..W ia tr ” (Ś piew n. K o­ n o p n ic k ie j i N oskow ­ s k ie g o . zesz. 1. N r. ?). Ś p ie w a n ie g a m y w s k a li ro z sz e rz o ­ n e j, w g r a n ic a c h gło su d z ic c i. O d tw a ­ rz a n ie p o sz c z e g ó ln y c h to n ó w t r ó j d ź w ię ­ k u n a s to p n iu 1. łą c z e n ie ze sto p n ie m ó sm y m . N a u c z y c ie l d b a. ja k zaw sze, ta k i tu , o c z y sta w y m o w ę . ,.N a w y m o ­ w ę sa m o g ło sek n a le ż y b a c z y ć sz c z e g ó l­ n ie p o d c z a s ś p ie w a n ia d ź w ię k ó w d łu ż ­ s z y c h , sp ó łg ło s e k zaś w p ie ś n ia c h o te m ­ p ie ź y w szem i c h a r a k te r z e r y tm ic z ­ n y m " . j a k w d a n e j piosen ce. Z n a k i d y n a m ic z n e ..c re sc e n d o " i .,de- c re sc e n d o ". U w a g ę p o w y ż sz ą n a le ż y u w z g lę d n ić p r z y p r z e r a b ia n iu k a ż d e j in n e j p io se n k i je d n o g ło s o w e j. G r u d z i e ń 1. K olęda „W żło b ie le ­ ż y " — n a 2 g ło sy (Ś p iew n ik M o szy ń ­ skiego* cz. TI. N r . 1). 2. ..Z m a rź la k " (Ś p iew n ik K o n o p n ic k ie j i N o s­ k o w sk ie g o . zesz. I, N r. 9). 3. ..N ie c h o d ź " (Illa w ic z - k a — 75 p o lsk ic h p ie ś­ n i m a rsz o w y c h . N r. 51). C e le m w p ro w a d z e n ia w to n a c ję tej p io se n k i d zieci ś p ie w a ją w fo rm ie k r ó t­ k ie j m e lo d ji tr ó j d ź w ię k i 1. I \ i \ sto p ­ n ia. P o w y u c z e n iu t e j p io se n k i n a je d e n g ło s d z ie c i sa m e im p r o w iz u ją (w y sz u ­ k u j ą w tó r) d o te j m e lo d ji. n a u c z y c ie l p o p r a w ia b łę d y h a rm o n ic z n e . U w a g ę p o w y ż sz ą n a le ż y u w z g lę d n ić p r z y p r z e r a b ia n iu k a ż d e j in n e j p io se n k i je d n o g ło s o w e j.

30

K la s a IV.

Miesiąc P ieśni U w agi m e to d y c z n e

•G CJ N o >» C/3 1. P o w tó rz e n ie p ieśn i p r z e r o b io n y c h w 1-eni p ó łro czu. 2. P io s e n k a d w u g ło so w a a r t y s ty c z n a „ P io s n k a żołnierska** — M o n iu ­ s z k i ( H la w ie z k a — 7r> p o lsk ic h p ie śn i m a r­ sz o w y c h , N r. 2?) lub in n a (m n ie j t r u d n i e j ­ sz a). P a t r z uw . m . sty c z e ń z p o p rz e d n ic h k las. L u t y 1. K a n o n trz y g lo so w y „ W ie c z o re m " (ś p ie w ­ n ik M a sz y ń sk ie g o , cz. 1, N r. 34). 2. P ie ś ń d w u g ło so w a : „ R z e k a " (Ś piew n. Ko­ n o p n ic k ie j i N o sk o w ­ sk ie g o . cz. 11, N r. 1). 3 . Je d n o g ło so w a p ie śń : „Ś n ież y c a " (Ś p iew n ik K o n o p n ic k ie j i Nos­ k o w sk ie g o . zesz. 11, N r. 3) lu b in n a . W s z y s tk ie d z ie c i ś p ie w a ją k a n o n j a ­ k o je d n o g ło s o w ą p io s e n k ę , po w y u c z e ­ n iu d o p ie r o n a s tę p u je p o d z ia ł na 3 g ru p y . Z w ró cić u w a g ę n a k o n ie c z n o ś ć zm ian tem p a .

31

K L A S A IV.

NitsUc _{P ieśn i llw a g i m e to d y c z n e} 1. ..K u ja w ia k " — n a 2 _{Z w ró c ić u w a g ę na c h a ra k te r y s ty c z n e} g ło s y (M u sz y ń sk i, cz. c e c h y ry tm ó w , w y s tę p u ją c y c h w p o l­ 1, N r. 45). s k ic h p ie ś n ia c h lu d o w y c h o c h u ra k te r z e tan eczn y m . o 2. ..P io s n k a o B e lin ic " — im 2 g lo sy — m clo d ju o lu d o w a z o k o lic Jasia N — p ie ś ń r e g jo n a ln a u (Illu w ic z k u — 7> p o l­ s k ic h p ie śn i m arszo ­ flj _{w y c h . N r . 21).} »r-< 1. ..N a W a w e l“ — n a 2 O d tw a r z a n ie p o sz cz e g ó ln y c h tonów g lo sy (Ś p iew n ik Mu­ i rój d ź w ię k u .

sz y ń sk ie g o . cz. I . N r. Z w ró cić u w a g ę n a c z y s tą w y m o w ę

44). lu b in na. sam o g ło sek .

«y ,... 2. ..K a d ró w k a " — n a 2 • n g lo sy (H ła w ic z k a — O _{75 p o lsk . p ie śn i m a r ­} O sz o w y c h N r. 22). • H >. ..P o w ila n ie w io s e n k i" £ (Ś p ie w n ik K o n o p n ic ­ 1 J k ie j i N oskow skiego. zesz. 1L N r . 4).

32

K L A S A IV.

M ie s i ł t P ieśn i U w agi m e to d y c z n e 1 . „ W ita j d n iu trz e c ie g o P r z e r o b ić ć w ic z e n ia o d d e c h o w e i M a ja " — n a 2 gło sy z w ró c ić u w a g ę n a c z y s tą w y m o w ę . (P e łc z y ń s k i, cz. 1 1 , N r . 48). 2. „ J a b ło n k a " — n a j e ­ T a k t sz eśc io -ó se m k o w y . Ś p ie w a n ie d e n g ło s (Ś picw n. K o­ g a m y i o d tw a rz a n ie tr ó j d ź w ię k ó w w o d ­ — n o p n ic k ie j i N o sk o w ­ n o ś n e j to n a c ji.

s k ie g o . zesz. 1, sto p . II,

ca N r . 10). 3. „ C z a r n a k u r a " — n a Ś p ie w a n ie g a m y m in o ro w e j i t r ó j -2 g lo s y (H ła w ic z k a — d ź w ię k u m in o ro w e g o w o d n o śn e j to ­ 75 p o lsk . p ie śn i m a r­ n a c ji. sz o w y c h . N r . 43). P ie śń r e g jo n a ln a (K u ja w y ). 1 . P o w tó rz e n ie p ie śn i z _{P r z y p o w ta rz a n iu n a le ż y sto so w ać} k la s y IV i n a jc e n n ie j ­ ró ż n e u ro z m a ic e n ia : in s c e n iz a c je , g łę b ­ sz y c h z k la s p o p r z e d ­ sze u tr w a la n ie d a ls z y c h z w r o te k , o d g a­

o nich („B oże coś P o l­ d y w a n ie p io se n k i n a p o d s ta w ie n u co n e­

s k ę " , „ Je sz c z e P o ls k a " g o p rz e z n a u c z y c ie la m o ty w u i t. p. o _{i „ P ie rw s z a B ry g a} -W y n ik o g ó ln y : • M _{d a “). „ P r z y s w o je n ie c o n a jm n ie j 15 p ie ­} śn i. p r z e w a ż n ie ła tw ie js z y c h d w u g ło so ­ > w y c h , z w łą c ze n iem p ie ś n i „ P ie rw sz a

U B ry g a d a " (w u k ła d z ie jed n o g ło so w y m ),

rj ś p ie w a n y c h z w y r a ź n ą w y m o w ą , p o ­ p r a w n ą r y tm ik ą , c z y stą in to n a c ją , za­ N _{sto so w an ie m u ro zm a ic o n e g o c ie n io w a ­} r \ n ia i k o n ie c z n y c h z m ian tem p a ". (Z p ie śn i „ M arsz P ie rw s z e j B ry g a d y " d z ie c i w in n y o p a n o w a ć tr z y z w ro tk i).

33