158
cenia uczniów o niepolskich korzeniach w Polsce wpisuje się w priorytety edukacyjne Unii Europejskiej i jej cele strategiczne.
Na zakończenie dr Ryszard Ślęczka zaprezentował zagadnienie nt. „Polskie reformy oświatowych w nurcie europejskich przemian politycznych, społecznych i kulturowych”, w którym wskazał na trzy zasadnicze etapy przemian oświatowych: okres międzywojen-ny, w którym reforma przeprowadzona przez Janusza Jędrzejewicza zamknęła etap unifi-kacji szkolnictwa; lata 1945–1991, w których na szkolnictwie polskim piętno odcisnął przyjęty przez Europę jałtański porządek polityczny oraz okres po transformacji ustrojo-wej, w którym nastąpiła decentralizacja systemu oświaty.
Podsumowując, można stwierdzić, że ogólnopolskie spotkanie historyków edukacji było wartościowym poznawczo i naukowo przedsięwzięciem, które miało na celu wymia-nę poglądów, stanowisk i doświadczeń badawczych związanych z dziejami polskich re-fom oświatowych w odniesieniu do europejskich przemian politycznych, społecznych i kulturowych.
Joanna Król Elżbieta Magiera
Konferencja międzynarodowa: Koncepcja Planu Daltońskiego
w edukacji elementarnej – wiedza i praktyka, 19 listopada 2014 roku
„Daltoński Plan Laboratoryjny” autorstwa amerykańskiej nauczycielki Helen Par-khurst, wprowadzony we wrześniu 1919 r. w bezklasowej szkole dla chłopców „kalek” w Berkshire, a następnie w lutym 1920 r. w szkole średniej w Dalton, zmierzał do całko-witej reorganizacji życia szkolnego. Autorka, na pierwszych stronach książki Wychowanie
według planu daltońskiego napisała: Myślą mą było zastąpienie uciążliwej maszynerji, będącej obecnie w użyciu, przez prostą przebudowę procedury szkolnej, dzięki której uczniowie cieszyliby się większą swobodą oraz zyskaliby otoczenie lepiej przystosowane do różnych działów nauki, gdzie każdy instruktor byłby specjalistą swego przedmiotu […] pragnęłam wyrównać indywidualne trudności uczniów i dać taką samą możność czynienia postępów zarówno powolnemu, jak i bystremu dziecku2. Celem planu daltońskiego było
i jest stworzenie takich warunków pracy, by szkoła funkcjonowała jako zorganizowana społeczność. Istotnym elementem edukacji są warunki, w jakich uczniowie żyją i pracują. Są one głównymi czynnikami ich otoczenia, które sprzyja i daje możliwość zarówno du-chowego, jak i umysłowego rozwijania się3.
2 H. Parkhurst, Wykształcenie według planu daltońskiego, Lwów-Warszawa 1928, s. 11. 3 Ibidem, s. 25-26.
159 W Polsce próby wprowadzenia planu daltońskiego do szkół średnich (w Chełmie Lub., Warszawie, Krzemieńcu, Rydzynie) rozpoczęły się już w 1928 r.4
Bogusław Śliwerski, propagator i gorący zwolennik alternatywnej edukacji, mówiąc o nowatorstwie pedagogicznym w dziejach polskiej edukacji na przestrzeni lat, przywołu-je następujące koncepcprzywołu-je: pojawiła się koncepcja Marii Montessori, wspierająca
sponta-niczność i twórczość dzieci i wynikająca z przekonania, że podejmowane przez dziecko swobodne i samodzielne działania, w odpowiednio przygotowanym otoczeniu, wpływają na jakość i tempo rozwoju. Wprowadzono także i znakomicie realizowano model Planu Daltońskiego, który polega na indywidualnej pracy każdego dziecka, na współtworzeniu ścieżek kształcenia, kreatywnym działaniu, a nie sięganiu po gotowe rozwiązania. Silnie rozwijały się szkoły Planu Jenajskiego czy model kierowanej autoedukacji bazującej na samokontroli i samoocenie pracy w małych zespołach i wymiany międzyszkolnej według Celestyna Freineta5. Bacząc na przywołane koncepcje, wart uwagi jest fakt, że Helen
Parkhurst brała aktywny udział we wdrażaniu i propagowaniu „metody Montessori”, któ-ra stała się po części inspiktó-racją do prowadzonych przez nią eksperymentów nad metodą laboratoryjną. Przytoczone słowa Bogusława Śliwerskiego są potwierdzeniem tezy, że pomysły na alternatywną edukację stają się w Polsce coraz popularniejsze, o czym świad-czy również liczba placówek edukacyjnych nawiązujących do konkretnych koncepcji, a także zainteresowanie nimi ze strony nauczycieli oraz rodziców. Obecnie swą pracę opierają na koncepcji planu daltońskiego m.in. placówki w Anglii, Holandii, Danii, Niem-czech, Czechach, Australii, Japonii, Korei, Tajwanie, Senegalu.
Konferencja miała miejsce 19 listopada 2014 r. w Poznaniu. Organizatorami konferen-cji był Polski Komitet Światowej Organizakonferen-cji Wychowania Przedszkolnego OMEP Od-dział Poznański przy współpracy z Wyższą Szkołą Pedagogiki i Administracji im. Miesz-ka I w Poznaniu.
Celem konferencji „Koncepcja Planu Daltońskiego w edukacji elementarnej – wiedza i praktyka” było popularyzowanie koncepcji edukacji daltońskiej, upowszechnienie do-brych praktyk w zakresie edukacji elementarnej oraz możliwość poznania bogatej oferty pomocy dydaktycznych wspierających rozwój dziecka w procesie edukacji daltońskiej.
Konferencja podzielona została na część wykładową oraz warsztatową. Otwarcia kon-ferencji oraz powitania gości i uczestników dokonały rektor WSPiA w Poznaniu – prof. WSPiA dr Janina Minkiewicz-Najtkowska oraz Anna Wróbel – członkini Polskiego Sto-warzyszenia Dalton.
„Samodzielność, współpraca, odpowiedzialność dziecka w wieku przedszkolnym – aspekt psychologiczny”, taki tytuł nosił pierwszy z wygłoszonych referatów, którego au-torką była prof. UAM dr hab. Kinga Kuszak. Referat dotyczył szerszego spojrzenia na podstawowe pojęcia, które są wizytówką planu daltońskiego, a mianowicie: wolność (od-powiedzialność), samodzielność i współpraca. Wolność w przypadku planu daltońskiego polega na obraniu przez ucznia właściwego tempa zdobywania wiedzy, ponieważ praca 4 S. Dobrowolski, Plan daltoński, w: W. Okoń, Szkoły eksperymentalne w świecie 1900–1975, Warszawa
1975, s. 119.
160
w tempie narzuconym jest – zdaniem Parkhurst – niewolą. Jeżeli nie pozwoli się przyswa-jać uczniowi wiedzy z szybkością, jaka jemu jest właściwa, to nie nauczy się go nigdy niczego gruntownie. Jeśli chodzi o pojęcie współpracy, to Helen Parkhurst nawiązuje do poglądów Johna Deweya, kładąc nacisk na demokratyczne wychowanie, którego celem jest wychowanie ucznia jako inteligentnego uczestnika zorganizowanej społeczności. Ważna jest w tym aspekcie także odpowiedzialność, którą każdy uczestnik życia społecz-nego ponosi za siebie, a także za ogół jego członków. Owa odpowiedzialność dziecka dotyczy m.in. wyboru pracy na zajęciach. Poczucie odpowiedzialności za rezultaty rozwi-nie w uczniu rozwi-nie tylko intelekt, ale także pobudzi samodzielność oraz wpłyrozwi-nie na kształto-wanie charakteru. Samodzielność w planie daltońskim wpływa na motywację i aktywność dzieci, które samodzielnie rozwiązują problemy, wykonują zadania i poszukują właści-wych rozwiązań.
W dalszej części konferencji Katarzyna Dryjas (dyrektor Przedszkola Publicznego nr 16 w Ostrowcu Świętokrzyskim, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Dalton) w wygło-szonym referacie „Koncepcja edukacji daltońskiej drogą do rozwoju samodzielności i au-tonomii dziecka” przybliżyła sylwetkę twórczyni planu daltońskiego – Helen Parkhurst. Ponadto, przedstawiła dzieje rozwoju planu daltońskiego na świecie, a także w Polsce. Katarzyna Dryjas, z ogromną pasją prezentowała swoje doświadczenia związane z wdra-żaniem planu na gruncie polskiej edukacji, przedstawiła funkcjonowanie tego typu placó-wek w innych krajach, a także zaakcentowała fakt powstania w Polsce, w czerwcu 2011 r. Polskiego Stowarzyszenia Dalton6.
Kolejnym prelegentem był Roel Roehner – President Dalton International, konsultant do spraw międzynarodowych Dalton, który na konferencję przybył z Holandii. Wygłosił on dwa referaty: „Edukacja daltońska inspiracją dla nauczycieli i uczniów” oraz „Kompe-tencje nauczyciela daltońskiego”, które spotkały się z ogromnym zainteresowaniem ze strony przybyłych uczestników konferencji. W swych rozważaniach Roel Roehner kład nacisk na kompetencje ucznia oraz kompetencje nauczyciela, o którym z pewną dozą ironii mówił: Nauczyciel to osoba, która pomaga w rozwiązywaniu problemów, które
zo-stały stworzone przez nauczyciela. W planie daltońskim nauczyciel nie jest głównym
bo-haterem edukacji. Jego rolą jest towarzyszenie wychowankowi w procesie uczenia się krok po kroku. Jest pomocnikiem, członkiem szkolnego grona społecznego, a także star-szym bratem i przyjacielem. Ponadto, Roehner scharakteryzował ogromny zakres pomy-słów metodycznych, który plan daltoński oferuje, kładąc nacisk m.in. na wizualizację dni tygodnia, programu dnia, obowiązków, zadań szkolnych oraz współpracy.
W aspekcie praktycznym „Daltoński Plan Laboratoryjny” jest pewnym sposobem przekształcenia szkoły, w której ściśle współpracują ze sobą dwie bliźniacze czynności, a mianowicie nauczanie i uczenie się7. W części warsztatowej, zorganizowanej w
podgru-pach, zostały przedstawione prezentacje rozwiązań metodycznych stosowanych przez na-uczycielki pracujące według koncepcji planu daltońskiego w Przedszkolu nr 148 „Mali Europejczycy” w Poznaniu (grupa 1 – Katarzyna Busler dzieci 3-letnie; Grupa 2 – Kinga
6 Zob. Adres internetowy: http://www.dalton.org.pl/ (4.12.2014) 7 H. Parkhurst, Wykształcenie według planu daltońskiego..., s. 30.
161 Wiśniewska dzieci 4–5 letnie; grupa 3 – Dorota Godlewska dzieci 6-letnie). Każdy z uczestników mógł poznać sposób aranżacji sali, organizację czasu pracy (m.in. rytm dnia, tygodniowa tablica zadań, zegar organizujący czas) oraz rodzaj stosowanych pomo-cy dydaktycznych8. Dla uczestników przygotowano również zajęcia praktyczne, by
przy-szli propagatorzy planu daltońskiego mogli wczuć się w rolę swych wychowanków. Dzię-ki tym metodom praca nauczyciela z uczniem ma stać się bardziej interesująca. U każdego z uczniów praca przedstawia się w odmienny sposób i to właśnie oswobadza nauczyciela od monotonnego jednostajnego sposobu nauczania. Kluczem do edukacyjnego sukcesu staje się indywidualne podejście nauczyciela do ucznia.
Międzynarodowa konferencja „Koncepcja Planu Daltońskiego w edukacji elementar-nej – wiedza i praktyka” mająca charakter poznawczy i praktyczny, spotkała się z ogrom-nym zainteresowaniem ze strony pedagogów, dyrektorów i nauczycieli, doradców meto-dycznych, nauczycieli akademickich uczelni pedagogicznych oraz studentów edukacji elementarnej, o czym świadczyła liczba uczestników. W 2011 r. Dalton International nadało certyfikat trzem polskim placówkom: Przedszkolu nr 31 im. Zdzisława Witwickie-go w Warszawie, Przedszkolu Publicznemu nr 16 w Ostrowcu Świętokrzyskim oraz Szko-le Podstawowej ABIS – Szkoła dla dziecka w Łodzi. Placówek starających się o certyfikat jest znacznie więcej.
Konrad Nowak-Kluczyński
II Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa:
Światopoglądowo-społeczne koncepcje wychowania i edukacji
akademickiego Lublina, Lublin, 7–8 listopada 2014
Pod honorowym patronatem rektorów większości lubelskich uczelni wyższych (Kato-lickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Medycznego, Uniwersytetu Marii Cu-rie-Skłodowskiej, Uniwersytetu Przyrodniczego, Wyższego Seminarium Duchownego, Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji) odbyła się na Katolickim Uniwersytecie Lubel-skim konferencja naukowa, o zasięgu ogólnopolLubel-skim, której temat określony został nastę-pująco: „Światopoglądowo-społeczne koncepcje wychowania i edukacji akademickiego Lublina”. Organizatorami konferencji były dwa podmioty: Katedra Biografistyki Pedago-gicznej, Instytutu Pedagogiki KUL oraz Towarzystwo Kulturalne „Czytelnia Dramatu”.
8 Zob. A. Juljańska, M. Kwella, K. Szymańska, Pomocnik Nauczyciela. Sprawdzone pomysły na
zmotywo-wanie i zorganizozmotywo-wanie Twojej klasy, Łódź 2011.