przedwojennych jeszcze pracowników instytutu (Rühle,
Tyski, Po¿aryski i in.). Ich udzia³em by³o odkrycie i
udoku-mentowanie gigantycznych zasobów surowców
kopal-nych, bardzo dobre rozpoznanie budowy geologicznej
kraju, tysi¹ce arkuszy map w ró¿nych skalach i wysoko
cenionych publikacji naukowych. Polscy geolodzy dali siê
poznaæ z najlepszej strony w wielu krajach.
Po transformacji politycznej i gospodarczej sytuacja
polskiej geologii bardzo siê zmieni³a. Ograniczenie prac
poszukiwawczych prowadzonych przez PIG spowodowa³o
koniecznoœæ weryfikacji tematyki badawczej i zak³ócenia
finansowania. Pojawi³y siê g³osy nieprzychylne
instytuto-wi, sugerowanie politycznej niepoprawnoœci i osi¹gniêæ
s³u¿by geologicznej przed transformacj¹.
Rozpowszechniono opinie o potrzebie ograniczenia
kompetencji instytutu i zmianê statusu prawnego s³u¿by
geologicznej. W 2018 r. wniesiono do Sejmu projekt
usta-wy ca³kowicie zmieniaj¹cy rolê i usytuowanie geologii
w pañstwie. W projekcie zaproponowano utworzenie
Pol-skiej Agencji Geologicznej, g³ównie kosztem
Pañstwowe-go Instytutu GeologicznePañstwowe-go.
Nieprzychylne polskiej geologii i Pañstwowemu
Insty-tutowi Geologicznemu poczynania pocz¹tkowo
obserwo-wa³em ze zdziwieniem, potem z coraz wiêkszym
nie-pokojem. Oceniam je jako niem¹dre, szkodliwe, a nawet
niebezpieczne dla pañstwa i jego mieszkañców.
Rola geologii jest teraz nawet wa¿niejsza ni¿ na
pocz¹tku lat 50. ub.w. Tylko geolodzy s¹ w stanie uchroniæ
przed zniszczeniem najcenniejszy skarb jakim obdarzy³a
nas natura, zbiorniki wód podziemnych, a tak¿e lepiej
gospodarowaæ zasobami wód powierzchniowych. Tylko
geolodzy bêd¹ w stanie œledziæ i oceniaæ zagro¿enia
œrodo-wiskowe. Bez wiedzy i badañ geologów nie bêdzie mowy
o lokalizacji elektrowni, nie tylko atomowej, ani mniej
wa¿nych inwestycji. Geolodzy powinni prowadziæ badania
wyprzedzaj¹ce, a tak¿e badania podstawowe. Musz¹ pe³niæ
ci¹g³¹ s³u¿bê i nikt nie jest w stanie przewidzieæ jakie
zada-nia przed nimi mog¹ siê pojawiæ w przysz³oœci.
Poprawianie dobrego zwykle nie koñczy siê dobrze,
o czym powinni pamiêtaæ reformatorzy geologii.
Zas³ugi Pañstwowego Instytutu Geologicznego dla
pañstwa i spo³eczeñstwa s¹ oczywiste. Pamiêæ o jego
do-robku jest bezcenna, dlatego autentyczne relacje nielicznej
ju¿ garstki seniorów, b¹dŸ ich bliskich, którzy byli w stanie
opowiedzieæ o ludziach i zdarzeniach z przesz³oœci istytutu,
s¹ tak wa¿ne.
Stanis³aw Or³owski
Emerytowany profesor geologii UW
618
G¥BKA M., BURCHARDT L. 2006 – Ramienice zbiorników wodnych Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Wielkopolska). Fragm. Flor. Geobot. Polonica, 13 (2): 387–398.
GEZELLA I. 2006 – Warunki hydrogeologiczne w zlewni rynny jezior-nej Powidz–Ostrowo wraz z analiz¹ czynników wp³ywaj¹cych na stany wód podziemnych i powierzchniowych. Pr. mag., niepubl., Inst. Geol. UAM, Poznañ.
http://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/transmisje_arch.xsp?unid=44AEDA6100-AEDA4CC12584F900268581
ILNICKI P. 1996 – Wp³yw drena¿u odkrywek wêgla brunatnego na walory rekreacyjne Pojezierza GnieŸnieñskiego. Aura, 11: 10–12. ILNICKI P. 2008 – Ratowanie jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowe-go. Biul. Park. Krajobraz. Wielkopol., 14 (16): 47–65.
ILNICKI P., OR£OWSKI W. 2006a – Ocena oddzia³ywania odwodnie-nia odkrywek w rejonie Kleczewa prowadzonych przez kopalniê wêgla brunatnego „Konin” w Kleczewie, na poziomy wody w jeziorach po-³o¿onych na wododziale rzeki Noteci i Warty. Ekspertyza. Polskie Towa-rzystwo Rybackie. Zarz¹d Krajowy Poznañ.
ILNICKI P., OR£OWSKI W. 2006b – Klêska ekologiczna w Powidzkim Parku Krajobrazowym. Aura, 10: 11–14.
ILNICKI P., OR£OWSKI W. 2007 – Problemy gospodarowania wod¹ w otoczeniu Kopalni Wêgla Brunatnego Konin. Gosp. Wod., 9: 383–386. ILNICKI P., OR£OWSKI W. 2011 – Rezygnacja z retencjonowania wody na wododziale Noteci i Warty sprzeczna z zasad¹ zrównowa¿o-nego rozwoju. Gosp. Wod., 8: 322–328.
JAMORSKA I. 2013 – Dynamika stanów wód podziemnych w zlewni kana³u Ostrowo–Gop³o w latach 1961–1981. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 456: 211–218.
KANIECKI A. 1991 – Zmiany stosunków wodnych w rejonie Konina zwi¹zane z dzia³alnoœci¹ kopalnictwa odkrywkowego. [W:] Stankowski W. (red.), Przemiany œrodowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Wyd. Nauk. UAM, Poznañ: 137–151.
KAMIÑSKI W. 2009 – Modernizacja Kana³u Œlesiñskiego ze œrodków Wielkopolskiego Regionalnego Funduszu Operacyjnego na lata 2007– 2013. Gosp. Wod., 6: 225–229.
KÊDZIORA A. 2008 – Bilans wodny krajobrazu koniñskich kopalni odkrywkowych w zmieniaj¹cych siê warunkach klimatycznych. Rocz. Glebozn., 59 (2): 104–118.
KÊDZIORA A. 2011 – Warunki klimatyczne i bilans wodny Pojezierza Kujawskiego. Rocz. Glebozn., 62 (2): 189–203.
KONDRACKI J. 2002 – Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
KRYGOWSKI B. 1961 – Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej. Cz. 1. Geomorfologia. Wydz. Mat. -Przyr. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, Poznañ. MARSZELEWSKI W., PTAK M., SKOWRON R. 2011 – Antropoge-niczne i naturalne uwarunkowania zaniku jezior na Pojezierzu Wielko-polsko-Kujawskim. Rocz. Glebozn., 62 (2): 283–294.
NOWAK B. 2018 – Rola jezior w drena¿u i zasilaniu wód podziemnych na Pojezierzu GnieŸnieñskim w warunkach naturalnych i antropopresji hydrodynamicznej. Rozpr. doktor., Inst. Geol. UAM, Poznañ: 1–178. NOWAK B. 2020 – Znikaj¹ce jeziora. Gazeta Obserwatora IMGW, 22–25.
NOWAK B., PRZYBY£EK J. 2020 – Recharge and drainage of lakes in the Powidzki Landscape Park in conditions of increased antrophogenic an environmental pressure (central-western Poland). Geol. Quart., 64 (1): 205–219; doi: 10.7306/gq.1524
PAS£AWSKI Z. 1968 – Zmiany stosunków wodnych w zlewni szczyto-wego stanowiska kana³u ¿eglugi Warta–Gop³o. Prz. Geofiz., 13 (4): 345–363.
PROXIMA S.A. – PRACA ZBIOROWA, 2006 – Dokumentacja geolo-giczna z³o¿a wêgla brunatnego Oœcis³owo w kategorii B, C1 i C2. Wroc³aw. Niepubl.
PRZYBY£EK J. 2011 – Warunki hydrogeologiczne i problemy odwad-niania odkrywek wêgla brunatnego we wschodniej Wielkopolsce. Rocz. Glebozn., 62 (2): 341–356.
PRZYBY£EK J. 2018 – Aktualne problemy odwadniania z³ó¿ wêgla brunatnego w Wielkopolsce. Górn. Odkrywk., 2: 5–14.
PRZYBY£EK J., NOWAK B. 2011 – Wp³yw ni¿ówek hydrogeologicz-nych i odwodnieñ górniczych na systemy wodonoœne Pojezierza GnieŸ-nieñskiego. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 445; s. Hydrogeologia, 12/2: 513–527.
ROTNICKA J. 1991 – Zmiany w zakresie bilansu wód powierzchnio-wych i podziemnych w obszarach eksploatacji wêgla brunatnego regionu Konina (odkrywki P¹tnów, JóŸwin, Kazimierz). [W:] Stankowski W. (red.), Przemiany œrodowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Wyd. Nauk. UAM., Poznañ: 153–163.
SAJNA B., GIERSZEWSKI P. 2016 – Charakterystyka i znaczenie gospodarcze Kana³u Œlesiñskiego. Geography and Tourism, 4 (1): 69–78. SAWICKI J. 2000 – Zmiany naturalnej infiltracji opadów do warstw wodonoœnych pod wp³ywem g³êbokiego, górniczego drena¿u. Oficyna Wyd. PWr., Wroc³aw.
STANKOWSKI W., WIDERA M., WILKOSZ P., DANEL W., PIELACH M. 2013 – Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski w skali 1 : 50 000, ark. Kleczew (476). Pañstw. Inst. Geol., War-szawa.
SZCZEPIÑSKI J. 2013 – Modelowanie numeryczne przep³ywu wód podziemnych dla oceny wp³ywu kopalñ odkrywkowych na œrodowisko w badaniach hydrogeologicznych. Wydz. Geoin¿., Górn. i Geol. PWr., Wroc³aw: 200.
WACHOWIAK G. 2003 – Aktualny bilans wodny zlewni Strugi Bisku-piej jako efekt zmian wywo³anych eksploatacja odkrywkow¹ w Kopalni Wêgla Brunatnego „Konin”. Badania Fizjograficzne nad Polsk¹ Zachod-ni¹. Ser. A – Geografia Fizyczna, 54: 131–150.
WACHOWIAK G. 2004 – Wp³yw kopalni wêgla brunatnego „Konin” na stosunki wodne w zlewni Strugi Biskupiej. Gazeta Obserwatora IMGW, 2: 11–14.
654
natomiast w przypadku modu³u œciœliwoœci (M)
tenden-cja ta nie zaznacza siê, poniewa¿ wyniki pomiarów
wyko-nanych jednym z analizowanych penetrometrów œwiadcz¹
wrêcz o pogorszeniu siê precyzji pomiaru wraz ze
wzro-stem g³êbokoœci wykonywania pomiaru. Nale¿y
przypom-nieæ, ¿e pozosta³e wyniki badañ wskazuj¹ na zdecydowany
wzrost rzeczywistej precyzji pomiaru wraz ze wzrostem
g³êbokoœci (tab. 2).
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Na podstawie wyników badañ mo¿na stwierdziæ, ¿e w
gruntach przejœciowych problem precyzji pomiarów
wykonywanych in situ jest szczególnie silnie
eksponowa-ny. Zró¿nicowane poziomy precyzji i trendu parametrów
geotechnicznych wyznaczanych na podstawie pomiarów
wykonanych za pomoc¹ ró¿nych penetrometrów i na
ró¿-nych g³êbokoœciach mog¹ prowadziæ do istotró¿-nych ró¿nic w
ocenie w³aœciwoœci mechanicznych pod³o¿a.
Stwierdze-nie, na ile zaobserwowane ró¿nice s¹ statystycznie istotne,
wymaga jednak prowadzenia dalszych badañ z
wykorzy-staniem wiêkszej liczby sondowañ CPTU. Z tego wzglêdu
opisane badania nale¿y traktowaæ jako pilota¿owe,
wyma-gaj¹ce w póŸniejszym czasie uzupe³nienia liczby testów
CPTU do 9 badañ ka¿dym z urz¹dzeñ, co umo¿liwi
bar-dziej z³o¿on¹ i wiarygodn¹ analizê statystyczn¹ ró¿nic.
Pomimo ograniczonej liczby pomiarów wykorzystanych
w opisanych badaniach ich wyniki wskazuj¹ na zasadnoœæ
wykonywania kalibracyjnych badañ porównawczych
pene-trometrów z wynikami badañ laboratoryjnych. Jednoczeœnie
analiza geotechniczna pod³o¿a prowadzona z
wykorzys-taniem badañ sondowania statycznego powinna zawieraæ
ocenê precyzji tej metody, prowadzon¹ np. w wybranych
warstwach jednorodnych. Taka w³asna kalibracja metody
jest szczególnie istotna w przypadku realizacji du¿ych
projektów, w których wykorzystuje siê wiele
penetrome-trów, nieraz ró¿nych producentów.
LITERATURA
DEJONG J.T., JAEGER R.A., BOULANGER R.W., RANDOLPH M., WAHL D. A. J. 2013 – Variable penetration rate cone testing for
charac-terization of intermediate soils. [W:] Coutinho R.Q., Mayne P.W. (eds.), Geotechnical and Geophysical Site Characterization 4 (Proceedings ISC-4: the fourth international conference on site characterization). CRC Press: 25–42.
ISO 2012 – Geotechnical investigation and testing Field testing – Part 1: Electrical cone and piezocone penetration test (ISO 22476–1). ISSMGE 1999 – Test Procedures for Cone Penetration (CPT) and Cone Penetration with Pore Pressure (CPTU). International Society for Soil Mechanics and Geotechnical Engineering Technical Committee TC-16. LACASSE S., NADIM F. 1994 – Reliability issues and future challenges in geotechnical engineering for offshore structures, Cambridge Mass. LUMB P. 1974 – Applications of Statistics in Soil Mechanics. [W:] Lee J. K. (red.), Soil Mechanics–New Horizons. Newness-Batterworth, London. LUNNE T., LONG M., FORSBERG C.F. 2003 – Characterisation and engineering properties of Onsoy clay. [W:] Characterisation and engineering properies of natural soils. A A Balkema, British Library Conference Proceedings: 395–428.
LUNNE T., ROBERTSON P.K., POWELL J.J.M. 1997 – Cone penetra-tion testing in geotechnical practice. Taylor & Francis, London. M£YNAREK Z. 2010 – Quality of in situ and laboratory tests contribu-tion to risk management. 14thDanube-European Conference on Geotech-nical Engineering, Bratislava.
M£YNAREK Z., WIERZBICKI J., LUNNE T. 2016 – On the influence of overconsolidation effect on the compressibility assessment of subsoil by means of CPTU and DMT. Annals of Warsaw University of Life Sciences – SGGW Land Reclamation, 48 (3): 189–200.
M£YNAREK Z., WO£YÑSKI W., KROLL M. 2002 – Statistical evalu-ation of differences between the CPTU parameters obtained from tests with various penetrometers. Norwegian Geotechnical Institute. RADASZEWSKI R., STEFANIAK K. 2017 – Problem wyznaczania wytrzyma³oœci na œcinanie gruntów przejœciowych. Prz. Geol., 65 (10/2): 864–872.
RADASZEWSKI R., WIERZBICKI J. 2019 – Characterization and engine-ering properties of AMU Morasko soft clay. AIMS Geosc., 5 (2): 235–264. ROBERTSON P.K. 2009 – Interpretation of cone penetration tests – a uni-fied approach. Canadian Geotech. J., 46: 1337–1355.
ROBERTSON P.K. 2010 – Estimating in situ soil permeability from CPT & CPTu. 2nd
International Symposium on Cone Penetration Testing, Hun-tington Beach, CA, USA.
SEBER G.A.F. 1989 – Mulitcariate observations. John Wiley&Sons, New York.
STANKOWSKI W. 2008 – Morasko Meteorite. A curiosity of the Poznañ region. Wyd. Nauk. UAM Poznañ, Poland.
UZIELLI M. 2008 – Statistical analysis of geotechnical data. [W:] Huang A.B., Mayne P.W. (red.), Geotechnical and Geophyical Site Characteri-zation. Leiden, Taylor & Francis: 173–193.
WIERZBICKI J., RADASZEWSKI R., WALIÑSKI M. 2018 – The variability of CPTU results on the AMU-Morasko soft clay test site. [W:] Hicks M.A., Pisano F., Peuchen J. (red.). Cone Penetration Testing 2018. London, Taylor and Francis Group.: 703–708.
WINTER B.J., BROWN D.R., MICHELS J.K.M. 1999 – Statistical prin-cipals in experimental design. Mc Grow-Hill, New York.
