"Index lexicorum Poloniae. Bibliografia słowników polskich", Piotr Grzegorczyk, Warszawa 1967 : [recenzja]

Brocki, Zygmunt

"Index lexicorum Poloniae.

Bibliografia słowników polskich",

Piotr Grzegorczyk, Warszawa 1967 :

[recenzja]

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 162-164

W X V III w ie k u poza p o w ią z a n ia m i z s a s k im d w o re m k ró le w s k im w W a r ­ sz a w ie is tn ie ją p o w ią z a n ia z d w o re m b r a n d e n b u r s k im w B e r lin ie . P r z y k ła ­ d em m o że t u b y ć p o r t r e t E lisa b e th - C h r ie s tin e v o n B ra u n s c h w e ig p o s ia d a ją c y d u żo a n a lo g ii z w a rs z ta te m A n to in e P e s n e , n a d w o rn e g o m a la rz a d w o ru b ra n d e n b u rs k ie g o , w y k o n u ją c e g o te ż z a m ó w ie n ia d la d w o ru w W arsz a w ie , ty p o w y z re sz tą d la k o n w e n c jo n a ln e g o p o r t r e t u d w o rs k ie g o p ie rw s z e j p o ło w y X V I II w ie k u .

Z e śro d o w isk ie m g d a ń sk im teg o o k re s u w ią ż e a u to r k a tr z y p o r tr e t y s y g n o ­ w a n e p rz e z C. F. W essela , m . in . p o r t r e t A m a lii L u iz y D o h n y , c h a r a k t e r y s t y ­ c zn y d la d w o rs k ie g o p o r tr e t u d r u g ie j p o ło w y X V II I w ie k u . W y su w a p rz y ty m p e w n ą m o ż liw o ść u to ż s a m ie n ia C. F . W e sse la z J a k u b e m W essele m d z ia ła ją c y m w G d a ń sk u , a b ę d ąc y m je d n o c z e ś n ie n a d w o rn y m m a la rz e m D ohnów .

Z p ro w in c jo n a ln y c h m a la rz y , k tó r y c h tw ó rc z o ść p o z o sta je w w ię k sz o ści a n o n im o w a , a w k tó r e j m o ż n a d o s trz e c p e w n e a n a lo g ie z m a la r s tw e m p r o ­ w in c jo n a ln y m in n y c h re g io n ó w P o ls k i, p r e z e n t u je a u to r k a c ie k a w ą p o stać m a la rz a F . N ie d e rm a n a z D o b re g o M ia s ta — je d n e g o z m a la rz y b is k u p a Ig n a c e g o K ra sic k ie g o , d z ia ła ją c e g o czaso w o ró w n ie ż n a t e r e n ie K ró le w c a .

B ard zo s u m ie n n ie o p ra c o w a ła a u to r k a część o p iso w ą k a ta lo g u , n ie o g r a n i­ czy ła s ię b o w ie m d o k r ó tk i e j n o tk i d o ty c z ą c e j o b ie k tu , le c z ro z s z e rz y ła ją o z w ię 2łą b io g ra fię a u to r a , o ile je s t o n z id e n ty fik o w a n y , a ta k ż e p o d a ła b io g ra fię p o r tr e t o w a n e j p o s ta c i i p rz e p ro w a d z iła je d n o c z e ś n ie a n a lo g ie z i n ­ n y m i z n a n y m i p o r tr e t a m i d w o rs k im i. S ła b ą s tro n ę k a ta lo g u s ta n o w ią i l u s t r a ­ cje, w y k o n a n e n a z ły m k re d o w y m p a p ie rz e , n ie o d d a ją o n e w p e łn i a r t y s ­ ty c z n y c h w a rto ś c i p o rtr e t ó w . D ru g a u w a g a , ja k a n a s u w a s ię w z w ią z k u z k a ­ ta lo g ie m , d o ty c z y u ło ż e n ia ilu s tr a c ji. P o d a n e są o n e w u k ła d z ie c h ro n o ­ lo g ic z n y m , a n ie w e d łu g n u m e r a c ji c zęści o p iso w ej. U tr u d n ia to szy b k ie o d n a le z ie n ie o d p o w ie d n ie j ilu s tr a c ji do o p isu . S ą to j e d n a k u s te r k i d ru g o ­ rz ę d n e n ie u m n ie js z a ją c e g łó w n e j w a r to ś c i k a ta lo g u — ja k o p ie rw s z e j p ró b y r o z s z e rz e n ia w ie d z y o s z tu c e p o r tr e to w e j te g o te r e n u . P o ru s z e n ie je j w ie lo ­ ra k ic h i zło żo n y ch p ro b le m ó w sp o w o d u je z a p e w n e w p rz y sz ło śc i b liż sz e b a d a n ia n a u k o w c ó w i s ta n ie s ię o k a z ją do w y su n ię c ia d a lsz y c h in te re s u ją c y c h w n io sk ó w .

E lż b ie ta C e liń sk a

P io t r G r z e g o r c z y k , I n d e x le x ic o r u m P o lo n ia e . B ib lio g ra fia s ło w n ik ó w

p o ls k ic h , W a rsz a w a 1967, P a ń s tw o w e W y d a w n ic tw o N a u k o w e , ss. 286.

C elem w y m ie n io n e j b ib lio g r a f ii je s t, j a k p isz e a u t o r w U w a g a ch w s t ę p ­ n y c h ; „ u k a z a n ie b o g a te g o p lo n u n a sz e g o s ło w n ik a r s tw a , p o c z ą w sz y od z a b y t­ k o w y c h w o k a b u la r z y śre d n io w ie c z n y c h , sk o ń cz y w sz y n a 1964 ro k u ju b ile u s z o ­ w y m , c z te re c h s e tle c ia u k a z a n ia się w K ró le w c u p ie rw s z e g o w ie lk ie g o , n a u k o ­ w o o p ra c o w a n e g o s ło w n ik a J a n a M ąc 2y ń s k ie g o : L e x ic o n L a tin o -P o lo n ic u m (1564)” . T e rm in „ sło w n ik ” a u to r b ib lio g r a f ii t r a k t u j e „ se n su la to , ja k o z b ió r u p o rz ą d k o w a n y m a te r ia łu le k s y k o g ra fic z n e g o ” , d la te g o w b ib lio g r a f ii — liczy o n a 2617 p o z y cji — je s t b a rd z o du żo p u b lik a c ji n ie b ę d ą c y c h s ło w n ik a m i. O b e jm u je o n a ró w n ie ż e n c y k lo p e d ie (z w y ją tk ie m o g ó ln y c h o u k ła d z ie r z e ­ czow ym ). O p ró c z p u b lik a c ji p o ls k ic h r e j e s t r u j e r ó w n ie ż o b c ą z a w ie ra ją c e h a s ła p o lsk ie .

M a te ria ły d o ty c z ą c e M a z u r i W a rm ii z n a j d u ją się w h a ś le S ło w n ik i g w a ­

r o w e fw d z ia le II S ło w n ik i j ę z y k a p o ls k ie g o ) i O n o rrm sty k a (w d z ia le IV S ło w n ik i d z ie d z in i z a g a d n ień ). B ib lio g ra fia G r z e g o r c z y k a je s t p r o g r a ­

m o w o w z a s a d z ie k o m p le tn a , je d y n ie w k ilk u z a k r e s a c h d o k o n a n o s e le k c ji m a te ria łu , p o d a ją c je d y n ie w y b o ry . W w y b o rz e p o d a n o m. in . le k s y k o g r a f ic z - n e m a te r ia ły g w a ro w e i o n o m a sty cz n e .

P o d n a g łó w k ie m W a r m ia i M a z u r y w h a ś le S ło w n ik i g w a r o w e m a m y 11 p o z y cji (od n r u 530 do 540). Z a re je s tr o w a n o t u t a j 9 zesz y tó w z s e r ii ,,S t u ­ d ia W a rm iń s k o -M a z u rs k ie ” p o d re d . W. D o r o s z e w s k i e g o , w y d a n e j w l a ­ ta c h 1958— 1963 p rz e z K o m ite t J ę z y k o z n a w s tw a P A N , o b e jm u ją c e s ło w n ic ­ tw o 1 z z a k re s u b u d o w n ic tw a i o b ró b k i d re w n a , k o m u n ik a c ji, h o d o w li, u p ra w y i o b ró b k i ln u , s to p n i p o k re w ie ń s tw a , ży cia sp o łec z n e g o i z aw o d ó w , a s tr o ­ n o m ii o ra z m ia r c za su i m e te o r o lo g ii2, w ie rz e ń i o b rz ę d ó w , u p ra w y ro li, ry b o ł ó w s t w a 3. O p ró c z ty c h 9 m o n o g ra fii z a r e je s tr o w a n o je sz c z e p ra c ę I. J u - d y c k i e j d o ty c z ą c ą s ło w n ic tw a u p r a w y zb o ża i s ia n a , m ło c k i o ra z c zy szcze­ n ia z ia rn a , w y d a n ą w „ S tu d ia c h z D z iejó w G o sp o d a rk i W ie js k ie j” w 1963 r., o ra z s p ra w o z d a n ie W. P o m i a n o w s k i e j i M. S z y m c z a k a Z p ra c n a d S ło w n ik ie m g w a r W a r m ii i M a z u r (P o ra d n ik Ję z y k o w y , 1962). N a d to p o d n a g łó w k ie m P o m o r ze , P r u s y w ty m ż e h a ś le z a n o to w a n o J . S e m b r z y c k i e g o O g w a r z e M a z u ró w P r u s k ic h , z 1889 r. (poz. 505), p r a c ę z a w ie ra ją c ą m . in . trz y s ło w n ic z k i, i K . N i t s c h a D ia le k ty p o ls k ie P r u s W s c h o d n ic h , z 1907 r., p r z e d ru k o w a n e w 1954 r. (poz. 506), p ra c ę z a w ie ­

r a ją c ą ró w n ie ż sło w n ik . W a d n o ta c ji n a le ż a ło z azn aczy ć, że d ru g a część teg o s ło w n ik a N its c h a je s t s ło w n ik ie m n a z w m ie jsco w y c h .

W poz. 507 b ib lio g r a f ia G r z e g o r c z y k a n o tu je K . N its c h a , S ło w n ik

d ia le k tó w : c h e łm iń s k ie g o , g r u d z ią d z k ie g o , lu b a w s k ie g o i m a lb o r sk ie g o , z a ­

m ie szc z o n y w jeg o p ra c y D ia le k ty p o ls k ie P r u s Z a c h o d n ic h , 1907 г., p rz e d r. 1954 r. T y tu ł te g o s ło w n ik a a u to r b ib lio g r a f ii s k ró c ił o w y ra z y : z d o d a tk ie m

k i l k u w y r a ż e ń o s tr ó d z k ic h i m a z u r s k ic h . P o d n a g łó w k ie m N a z w y g e o g ra fic z n e w h a ś le O n o m a s ty k a m a m y n a s t ę p u ­ ją c e p o z y c je d o ty c z ąc e M a zu r i W a rm ii* : 2034. W . K ę t r z y ń s k i , N a z w y m ie js c o w e p o ls k ie P r u s Z a c h o d n ic h , W s c h o d n ic h i P o m o rza ..., 1879 r., w r a z z re c e n z ją A . B r U c k n e r a w „ A r­ c h iv f ü r s la v is c h e P h ilo lo g ie ” . N ie o d n o to w a n o n a to m ia s t re c e n z ji E. С a l l i e ­ r a w „ A te n e u m K a p ła ń s k im " , 1880, ss. 547— 553 i P . V o e l k e l a w „ A lt- p rę u s s is c h e M o n a ts s c h r ift" , 1880, ss. 578— 581. 2074. S ło w n ik g e o g r a fic z n y P a ń s tw a P o lsk ie g o i z ie m h is to r y c z n ie z P o l­ s k ą z w ią z a n y c h , p o d re d S. A r n o l d a , t. 1: P o m o r ze P o lsk ie , P o m o r ze Z a . c h o d n ie i P r u s y W s c h o d n ie , 1936 r. (c z te ry z esz y ty o b e jm u ją c e h a s ła A — G ; w y d a w n ic tw o n ie u k o ń c zo n e ), w r a z z r e c e n z ją W. O r m i c k i ę g o w „ W ia ­ d o m o ściac h G e o g ra fic z n y c h " , 2081. L. K o h u t e k, S ło w n ik n a z w m ie js c o w y c h P o m o r za M a z u rs k ie g o z w a n e g o P r u s a m i W s c h o d n im i, 1946 r., z re c e n z ją S. R o s p o n d a w „ J ę z y k u F o ls k im ” .

1 O g ó łem w s e r ii te j u k a z a ło się 10 zeszy tó w . T y lk o je d e n (n r 7) n ie d o ­ ty c z y s ło w n ic tw a .

2 N r 6: W. K u p i s z e w s к i, 2. W ę g i e ł e k - J a n u s z e w s к a, S ło w -

n ic tw o W a r m ii i M a zu r, A s tr o n o m ia lu d o w a . M ia r y c za s u i m e te o ro lo g ia .

W y d a n a w 1966 r. B ib lio g r a fia g e o g ra fii p o ls k ie j 1955— 1960 n o tu ją c tę p ra c ę (poz. 875) z n ie k s z ta łc a n a z w is k o w s p ó ł a u to r a n a K w a p is z e w s k i (ta k te ż w s k o ­ ro w id z u a u to rs k im , s. 503 b). 3 N r 10: A. M o c a r s k a - K o w a l s k a , S ło w n ic tw o W a r m ii i M a zu r. R y b o łó w s tw o . W z w ią z k u z tą p r a c ą p o z o s ta je p rz y c z y n e k : Z. B r o c k i , W a r m .-m a z u r . к w a b , k a sz . k w a p ( a ) ’L o ta lo ta ’, J ę z y k P o ls k i, 1968, z. 2. 4 D ru g i n a g łó w e k w ty m h a ś le to N a z w y o so b o w e . N ie m a ta m ż a d n y c h m a te r ia łó w w y łą c z n ie d o ty c z ą c y c h M a z u r i W a rm ii. C zęścio w o d o ty c z y ty c h z iem k s ią ż k a J . K r z e p e l i R o d y z ie m p r u s k ic h , K ra k ó w 1927, n ie je s t ona je d n a k o d n o to w a n a w b ib lio g ra fii G rz e g o rc z y k a .

2083. W. C h o j n a c k i , S ło w n ik p o ls k ic h n a z w m ie jsc o w o śc i w b. P r u ­

sach W sch o d n ich ..., 1946 r., z re c e n z ją S. R o s p o n d a w ,,J ę z y k u P o ls k im ” .

N ie z a r e je s tro w a n o n a to m ia s t jeszcze trz e c h re c e n z ji: J . A [n t o n i e w i с z], „D ziś i J u t r o ” , 1946, n r 16, s. 11; J. G i e r z k o w s k i , „ B e llo n a ” , 1946,s s . 415— 416; J . S i e r a d z k i , „ O d ro d z e n ie ” , 1946, n r 25.

2087. G. L e y d i n g - M i e l e c k i , S ło w n ik n a z w m ie js c o w y c h o k r ę g u m a ­

z u rs k ie g o , cz. 1, z 1947 r., cz. 2 z 1959 r., w r a z z r e c e n z ją (części 1) w „ Z ie m i” .

R e c e n z ji te g o s ło w n ik a je s t j e d n a k w ię c e j: (części 1.) S. R o s p o n d a w „Ż y ­ c iu O ls z ty ń s k im ”, 3947, n r 147 i „ O d rz e ”, 1947, n r 36; S. U r b a ń c z y k a w „ J a n t a r z e ” , 1947, ss. 368—370 o ra z (części 2.) w „ W a rm ii i M a z u ra c h ” , 1959, n r 11, s. 27.

W p ra w d z ie w h a ś le O n o m a s ty k a m a m y do c z y n ie n ia ty lk o z w y b o re m , je d n a k m o ż e w a r to by ło i w ty m w y b o rz e u m ie ścić S ło w n ic z e k n a z w g e o g ra ­

fic z n y c h d o łą c zo n y do g e o g ra fic z n o -g o sp o d a rc z o -s p o łe c z n e g o s tu d iu m S. S r o ­

k o w s k i e g o P r u s y W s c h o d n ie (ss. 314— 318), w y d a n e g o ju ż w 1945 r.

(w W y d a w n ic tw a c h I n s ty tu tu B ałty ck ie g o ), ze w z g lę d u n a to, że się u k a z a ł z a r a z po w o jn ie . W y m ie n io n y w y ż ej s ło w n ik L. K o h u tk a choć n a k a r c ie t y t u ­ ło w e j m a d a tę 1945 r. rz e cz y w iście w y sz e d ł w 1946 r. S ło w n ic z e k S ro k o w s k ie ­ go (p o lsk o -n ie m ie c k i) liczy 345 h a se ł. Z o k re s u m ię d z y w o je n n e g o zaś w a rto b y ło u w z g lę d n ić S k o r o w id z n ie m ie c k o - p o ls k i i p o ls k o - n ie m ie c k i m ia s t, m ia s ­ t e c z e k i w ię k s z y c h w s i P r u s K sią ż ę c y c h i K r ó le w s k ic h , W. K s. P o z n a ń s k ie g o i Ś lą ska ..., W a rsz a w a 1919, s. 123, w r a z z re c e n z ją w „ Z ie m i” , 1914— 1919, ss. 605— 606. Z w ró ć m y b o w ie m u w a g ę, że w śró d 122 p o z y cji p o d n a g łó w k ie m N a z w y g e o g ra fic z n e je s t co n a jm n ie j 9 p o z y cji d o ty c z ąc y c h w y łą c z n ie b. G a ­ lic ji i K ra k o w sk ie g o , 8 Ś lą s k a , 7 W ielk o p o lsk i.

M oże te ż w a rto by ło u m ie ścić w ty m w y b o rz e p ra c ę P . Z w o l i ń s k i e g o

N a z w y to n i r y b a c k ic h je zio ra S n ia r d w y , „ Ję z y k P o ls k i” , 1954, ss. 286— 304

(w y k a z i o m ó w ie n ie 131 n a z w t o n i ) 5, c h o ćb y d la te g o , b y z a sy g n a liz o w a ć is tn ie n ie teg o r o d z a ju o p ra c o w a ń , tj. z z a k r e s u n a z e w n ic tw a to n i j e z io r n y c h 0. W poz. 2035 o d n o to w a n y je s t s ły n n y S ło w n ik g e o g r a fic z n y K r ó le s tw a

P o lsk ie g o i in n y c h k r a jó w s ło w ia ń s k ic h (1880— 1914 r.), w r a z z 8 p u b lik a c ja m i

b ib lio g ra fic z n ie ze S ło w n ik ie m ty m z w ią z a n y m i. N ie o d n o to w a n o t u t a j w sz y ­ s tk ic h ta k ic h p u b lik a c ji z w ią z a n y c h , np . p ra c y J. G r o s s o w e j , D zie je S ło w ­

n ik a g e o g ra fic zn e g o K r ó le s tw a P o lsk ie g o ..., „C z a so p ism o G e o g ra fic z n e ”, 1961,

ss. 259— 278. N ie o d n o to w a n o też p u b lik a c ji J. S e m b rz y c k ie g o (w y m ie n io n e g o w y żej a u to r a p ra c y O g w a ra c h M a zu ró w ...), W s p r a w ie a r ty k u łu „ M a zo w sze

P r u s k ie ” a lb o „ M a zu ry ” w z e s z y c ie 63 „ S ło w n ik a g e o g ra fic zn e g o K r ó le s tw a P o lsk ie g o .. ”, „ D z ie n n ik P o z n a ń s k i”, 1885, n r 158, p o le m ik i w te j s p ra w ie

R. F r[ y d г y c h o w i с z a], ta m ż e, n r 190, o d p o w ie d zi S e m b rz y c k ie g o , ta m ż e, n r 193 (J. S e m b rz y c k i o g ło sił te ż : Ü ber U rsp ru n g u n d B e d e u tu n g d e r W o rte :

M a su r u n d M a su re n , „ A ltp re u s s is c h e M o n a ts s c h r ift” , 1887, ss. 256— 262). Z y g m u n t B r o c k t

5 B a ła m u tn y z e s ta w n a z w to n i je z io ra Ś n ia rd w y ogło szo n o w n rz e 1165 „ P r z e k r o ju ” (a u to r te g o z e s ta w u n a d m ie n ił p rz y ty m , że je s t „ ch y b a je d y n y m w P o lsc e, a m oże i w św iecie, z b ie ra c z e m n a z w to n i je z io rn y c h ” !). W z w ią z k u z ty m zob. m ó j lis t do r e d a k c j i „ P r z e k r o ju ” (Z b io r y n a z w to n i) w n rz e 1171 te g o ty g o d n ik a .

6 B ib lio g ra fia G rz e g o rc z y k a r e j e s t r u j e n a to m ia s t (poz. 2079) p ra c ę , w k tó ­ r e j m. in . o p ra c o w a n o n a z w y to n i je z io ra le ż ąc e g o p o z a M a z u ra m i — je z io ra W ig ry (313 n azw ). J e s t to m o n o g ra fia szw e d z k ieg o s la w is ty K . O. F a l k a

W o d y w ig ie r s k ie i h u c ia ń s k ie . S tu d iu m to p o n o m a s ty c z n e , U p p sa la 1941. In n a

s p ra w a , że p o z y cji te j G rz e g o rc z y k n ie z a o p a tr z y ł w a d n o ta c ję in f o r m u ją c ą o tr e ś c i k s ią ż k i (a d n o ta c je ta k ie w b ib lio g r a f ii G rz e g o rc z y k a s ą s to su n k o w o n ieliczn e).