Rozwój bibliotek powszechnych w powiecie olsztyńskim w latach 1946-1959

(1)

Wróblewski, Jan

Rozwój bibliotek powszechnych w

powiecie olsztyńskim w latach

1946-1959

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 395-412

(2)

JA N W R Ó B L E W SK I

ROZWÓJ BIBLIOTEK POWSZECHNYCH W POWIECIE

OLSZTYŃSKIM W LATACH 1946-1959

U W A G I W S T Ę P N E .

M im o stosu n kow o n ied łu giego o k resu istn ien ia p olskich bibliotek p ow szech nych n a teren ie w o jew ód ztw a o lszty ń sk ie go op racow an ie ich dziejów n astręcza do ść duże tru dn ości. W m ate riałach potrzebn ych do tak ie g o op racow an ia p o w sta ły duże luki. (D otyczy to szczególn ie la t początkow ych ). O ile jeszcze rze czy w isty sta n k sięgo zb ioru na p rzestrzen i la t m ożna odtw orzyć z k siąg in w en tarzow ych , a k ad rę , ch ociaż ju ż z w ięk szym tru dem , ze szczątków ak t u rzęd ow ych i u stnych k o n fro n tacji, o tyle go rzej p rz e d staw ia się sp ra w a z lic zb ą czytelników . T u ta j w yłączn ie je ste śm y zd an i na sp raw o zd an ia sta ty sty czn e (o ile tak ie istn ie ją ), ale bez m ożn ości sp raw d zen ia ich ścisło ści. A w iad o m e je st na p o d staw ie opin ii b ib lio tek arzy , że tak ie n ieścisłości w sp raw o zd an iach staty sty czn y ch się zd arzały . D otyczy to szczególn ie lat 1952 — 1955. D ane z zak resu liczby czyteln ików i w ypożyczeń z p ierw szych, ja k i ostatn ich la t d ziałaln o śc i bib liotek pow szechnych z a słu g u ją na w ięk sze z au fan ie .

O dczuw a się także b ra k m ateriałó w u zu p ełn iający ch , których m ogłyby d o starczy ć kroniki, gd y b y były p row adzone w poszczególnych placó w kach biblioteczn ych .

S p r a w a p rz e d staw ia się tym go rzej, że z k ażd y m rokiem m ateriały do ty czące p oczątków b ib lio te k a rstw a co raz b a rd zie j to p n ieją. C iągłe zm iany k ad ro w e i brak ry go rystyczn ych poleceń (i ich eg zek u cji) zabezp ieczen ia d o k u m e n ta c ji w poszczególnych p lacó w k ach , p ro w ad zą do niezbyt optym istycznych w n iosków . Ju ż od k ilk u la t istn ie je p otrzeb a zabezp ieczen ia istn iejący ch jeszcze m ateriałów . N a jle p sz y m ch yba sposobem byłab y ich p u b lik a c ja . J a k d o tąd za w y jątk iem frag m e n tó w d ru k ow an eg o p am iętn ik a F ra n c isz k a I w a n o w s k i e g o ’ ) takich p u b lik a c ji b rak .

Z ad an ie m n in ie jsze j p ra c y b y ła p ró b a zeb ran ia i op raco w an ia m ateriałó w z p o w iatu olsztyń skiego. P rzy o p racow an iu k o rzy stałem z ak t urzędow ych i d o k u m e n tacji P o w iato w ej i M ie jsk ie j B ib lio tek i P u b liczn e j w B arczew ie, b ib lio tek gro m adzk ich tegoż p o w iatu oraz częściow o z m ateriałó w sta ty sty c z nych będ ących w p o sia d a n iu W ydziału K u ltu ry PW RN w O lsztynie. D aty p o w stan ia poszczególnych b ib lio te k p ow iato w ych zdobyłem dzięki w izy tato row i b ib lio te k szkoln ych, p. M agd alen ie B o jto, k tó ra p rzed rokiem u d ostępn iła m i do p racy m a g iste rsk ie j zap isk i d ra M ajew sk ie go , p ierw szego w izy tato ra b ib lio tek pow szech nych w w o j. olsztyń skim . W celu u zu p ełn ien ia lu k i kon fro n ta c ji zdobytych m ateriałó w p rzep row ad ziłem rozm ow y i k o n su lta c je z p r a c u jący m i je szcze lu b ju ż nie p ra c u ją c y m i w b ib lio te k arstw ie organ izato ram i ’ ) F . I w a n o w s к i, B ib lio te k arz z B arczew a, P rz e g ląd Zachodni, nr 4/1958, s. 306 — 315. (F ragm en ty p ra c y n ag ro d zo n ej w „K o n k u rsie na p am iętn ik o s a d n ik a Z iem O dzyskan ych ” , II n ag ro d a). To sam o dru k o w an e w in n ej form ie, (W arm ia i M azury, 1960, n r 5, M oje p iętn astolecie).

(3)

bibliotek pow szech nych w pow . o lsz ty ń sk im *). W ielką u słu gę o d d ał m i w sp o m n ian y w yżej p am iętn ik F. Iw an o w skiego .

Z arów no w pow iecie o lsztyń sk im , ja k i innych o r g a n iz a c ja b ibliotek p o w szechnych n a stę p u je n ieco p óźn iej an iżeli szk o ln ictw a. B ib lio te k i pow szech ne w czasie o rg a n iz ac ji i p ierw szych la t istn ien ia p o d le g ają reso rto w o M in iste r stw u O św iaty. S tą d w teren ie ścisłe p o w iązan ie z in sp e k to rata m i szkolnym i. W o rg an izac ji b ib lio te k w pow iecie o lszty ń sk im du żą ro lę o d eg rał in sp ektor ośw iaty p o zaszk oln ej, A nton i N eum an n, p on iew aż re so rto w o te sp raw y mu p o d leg ały . W ro ku 1952, k ied y b ib lioteki pow szech n e p rz e ję ło M in isterstw o K u ltu ry i S ztu k i, w p ow iatach zo stały w łączon e pod ad m in istra c y jn y n ad zór od działów k u ltu ry P R N . F u n k c je kierow n ik ów od d ziałów k u ltu ry w p ow iecie o lsztyń sk im pełn ili: S a b in a P łoch arczyk, H. P o lak ó w n a, Ja n in a W oźniak, T ad eu sz B aro n , Jó z e f G a w in (obecnie).

O prócz k ierow n ik a istn ia ł w od działach k u ltu ry e ta t (przen iesion y z W y d ziału O św iaty) tzw . k ierow n ik a re fe ra tu b ib lio tek. P rak ty czn ie od działyw an ie referen tó w b ib lio tek na sp ra w y biblioteczn e by ło b. m ałe, g d y ż b. n isk ie gru p y u p osażen ia (przew ażnie IX lu b X ) nie p o zw alały na zatru d n ien ie od pow iedn iej k ad ry . W yjątkow o w pow iecie olszty ń sk im re fe re n t b ib lio te k m iał V II gru p ę, dlateg o od działyw an ie olszty ń sk iego O dd ziału K u ltu r y na sp ra w y biblioteczne było w iększe an iżeli w innych p o w iatach , tym b a rd z ie j że od ro ku 1954 fu n k cje re fere n ta b ib lio tek p ełn ił były k ierow n ik b ib lio te k i p o w iato w ej, W ład ysław N aru szew icz. W ro ku 1955 etaty re fere n tó w b ib lio tek zo stały przem ian o w an e na etaty in stru k toró w k u ltu raln o -o św iato w y ch . W p ow iecie o lsztyń sk im r e fe ren tam i b ibliotek b y li: 1) W łodzim ierz B a jb a k o w , 2) Jó z e f G aw in , 3) W ład y sław N aruszew icz.

R O Z W Ó J S IE C I

M im o sw ego sąsie d ztw a ze sto licą w o jew ód ztw a p o w iat olszty ń sk i nie był p ierw szy w organ izow an iu (na p o d staw ie d e k retu z d n ia 17 k w ietn ia 1946 r.) bibliotek pow szechnych. O fic jaln e otw arcie p ie rw sze j p laców ki, tj. b iblioteki p o w iato w ej, n astąp iło do piero w czerw cu 1947 r. P od tym w zględem z d y sta n so w ały go n astę p u ją c e p o w iaty : 1) lid z b a rsk i — 14 X 1946; 2) ostródzki — 16 X 1946; 3) m rąg o w sk i — 18 X 1946; 4) gó ro w sk i — 10 X I 1946; 5) p asłę ck i — 14 X I 1946; 6) p isk i — 27 X I 1946; 7) re sze lsk i — 27 X I 1946; 8) m orąski' — 1C X I I 1946; 9) b ran ie w sk i — 26 I 1947; 10) szczycie ń sk i — 1 II 1947; 11) b a rto szycki — 12 II I 1947; 12) iław sk i — 4 V 1947 2a).

Je d n a k p race o rg an izac y jn e nad p o w iato w ą b ib lio te k ą zaczęły się jeszcze w roku 1946. C o p raw d a b ib lio tek a p o w iato w a nie b y ła p ie rw szą p lacó w k ą biblioteczn ą w B arczew ie, gd yż istn ia ła już tam b ib lio te k a szkoln a i p ry w atn a w ypożyczaln ia k siążek , ale sy tu a c ja n a odcinku ro zw o ju czyteln ictw a nie w y g lą d ała zbyt różowo. Oto co na ten te m at p isze w sw oim p am iętn ik u F r a n ciszek Iw an o w sk i, o rgan izato r i p ie rw szy k ierow n ik b iblioteki p o w iato w ej: „B ib lio te k a szkoln a była je sie n ią 1946 r. b ard zo u bożuchna, a czy tający ch było

*) P rag n ę w y razić sw ą w dzięczność w szy stk im , k tó rzy dopom ogli m i w zdo b y ciu m ateriałó w i ch ętnie słu żyli in fo rm acjam i. W szczególn ości ch ciałbym serd eczn ie podziękow ać kierow n ik ow i b ib lio te k i m ie jsk ie j w B arczew ie m gr F. Iw an o w sk iem u , kier. b ib liotek i g ro m ad z k ie j w L am k o w ie E. Stolcow i, b. kierow niczce b iblioteki g ro m ad zk iej w S ta w ig u d z ie B . S a d ło w sk ie j oraz kier. b ib lioteki p o w iato w ej m g r C. R ow ickiem u , k tó ry u d ostęp n ił m i m ateriały będ ące w p o siad an iu b ib lioteki p o w iato w ej i p om óg ł w obliczeniu ilo ści i stru k tu ry księgozbioru.

* a) T rzeb a p am ię tać, że p o w iaty : działd o w sk i i n ow om iejsk i nie n ależały w tym cz asie jeszcze do w oj. olsztyń skiego.

(4)

co raz w ięcej. W m iastec zk u istn ia ła w p raw d zie od k ilk u m iesię cy m ała, p r y w atn a, bard zo źle p ro sp e ru ją c a , p ła tn a w yp ożyczaln ia, o n iesły ch an ie m izer n ym k sięgo zbiorze, k tó ra w żad n y m w y p ad k u nie m o gła zasp okoić b u d zą cego się głod u czyteln iczego” .

„W p aźd ziern ik u — czy tam y d a le j — k ierow n ik szkoły otrzym ał z In sp ek to ra tu Szk o ln ego pism o, k tó re p o lecało m u w ytypow an ie z g ro n a n au czy ciel sk ie g o k ogoś chętnego i zam iło w an e go do k sią ż e k dla p rzep row ad zen ia o rg a n iz a c ji b iblioteki p o w iato w ej p o w iatu o lszty ń sk iego z sied zib ą w B arc z e w ie ” 5). N a tego o rg an izato ra u d ało się ów czesnem u in spektorow i A n ton iem u N eu- m an n o w i oraz w izy tatorow i b ib lio te k d r M ajew sk ie m u n am ów ić w sp o m n ia nego w y że j F ra n c isz k a Iw an o w sk iego , z k tó re go osobą w iążą się p oczątki b ib lio te k a rstw a pow szech n ego w p ow iecie olsztyń skim . Iw an o w ski, p ra c u ją c y jed n ocześn ie jak o n au czy ciel, en ergiczn ie z a b ra ł się do o rg a n iz ac ji biblioteki p o w iato w ej. W d r u g ie j połow ie listo p a d a otrzy m ał z K u rato riu m p ierw szy kom p let k siąże k lic ząc y około 200 tom ów .

„W ciągu jednego ty g o d n ia — p isze Iw an o w sk i — otrzym an y k sięgo zb iór o p racow ałem i pod k o n ie c listo p a d a p ie rw sze k sią ż k i n o w o p o w stające j b ib lio teki p oszły w ręce czy teln ik ó w . N ie było jeszcze m ow y o lo k alu i m eblach bibliotecznych. D w u stotom ow y k sięgo zb ió r m ieścił się w m oim m ieszkan iu i tam od byw ało się w y p o ży czan ie. W zw iązku z tym były różne niedogodności. K sią ż k i zajm o w ały m ie jsc e n a m oich w łasn ych półk ach . M u siałem z nich u su n ąć sw o je w łasn e k sią ż k i. N iek tóre z nich w łączyłem do szczupłego k sięgo zb io ru p o w sta ją c e j b ib lio tek i. D o m ego m ieszk an ia zaczęli z ag ląd ać n ie raz b ard zo późno ró żn i m ało znan i lu b n iezn an i lud zie z p ro śb ą o w ypoży czenie k sią ż k i lub je j w y m ia n ę ” *).

P o czątk o w y okres o rg an iz ac y jn y b ib lioteki p ow iato w ej był n iezw ykle tru dn y. P rzyd zielan e k s ią ż k i p rzez K u rato riu m O k ręgu Szkoln ego kierow nik m u sia ł p rzew o zić i p rzen o sić oraz u k ła d a ć sam , ja k rów nież p o k ry w ać z w ła s n ej k ie sze n i częste w y jaz d y w sp raw ac h bibliotecznych .

W ta k ie j sy tu a c ji u p ły n ą ł ro k 1946. W ro k u n astęp n y m Iw an o w sk i zo staje w y ty p o w an y n a d w u m iesięczn y k u rs d la kierow n ików bibliotek pow iatow ych o rgan izow an y p rzez M in iste rstw o O św iaty (N aczeln ą D y rek cję B ibliotek) w S p a lę . W czasie jego p o b y tu n a k u rsie bezin teresow n ie za stę p u je go w w yp o życzan iu k sią ż e k czyteln ik om je g o żona. P o pow rocie z k u rsu Iw anow sk i (m a ją c 15 god z. ty god n iow o zniżki n a sp raw y biblioteczne) czyni d alsze zabiegi o lo k al, je go rem on t, o sprzęty, d ru k i biblioteczn e i k siążk i. N a lok al u p atrzy ł b u d y n ek p le b a n ii e w an g e lic k iej p rzy ul. G ru n w ald zk ie j 13. B u dyn ek i jego ob e jście zostało u p rzątn ięte p rzy pom ocy dzieci szkoln ych. Z ostał też dokonany rem ont sp o so b em gospo d arczym . 30 m a ja 1947 r. k sięgo zb iór z p ry w atn ego m ieszk an ia p rzen iesion o do od rem on tow an ego lo k alu . W czerw cu odbyło się o fic ja ln e i u ro czy ste o tw arcie b ib lio te k i p o w iato w ej oraz m ieszczącego się pod tym sam y m dach em i prow ad zon ego bezin teresow n ie przez Iw an o w skiego Sp o łeczn ego D om u K u ltu ry . Je sz c z e p rzed o ficjaln y m otw arciem biblioteki p o w iato w ej n a stę p u je o r g a n iz a c ja sieci b ib lioteczn ej w terenie. N ajp ie rw p o w sta ją p u n k ty biblioteczn e w sied zib ach gm in. J a k p rze d staw iały się p o czątk i b ib lio te k a rstw a na w si, d o w iad u jem y się z re la c ji E ry k a S to lca, k ie ro w n ik a szk o ły w L am k o w ie :

„K iero w n ic tw o szkoły w L am k o w ie o b jąłem d n ia 1 I X 1947 r., szkołę z a sta łem (m am n a m y śli budynek) w d o b rym stan ie . P o p rzed n ik m ój, k tóry otw o rzył tu szkołę p o skoń czon ej w o jn ie 23 II I 1946 r., P io tr D ylew sk i — p rze niósł się do R o sz a jn koło B a rc z e w a . S z k o ła b y ła w yp osażon e tylk o w stare

5) I w a n o w s k i , op, cit., s. 306. 4) I w a n o w s k i , op^ cit., s. 306.

(5)

ław ki, tab lice i sto ły oraz 50 k siąże k p olskich . K sią ż k i te tre śc ią sw ą nie zain tereso w ały tak dzieci, ja k i starszy ch . T ru d n o ści w zdo byw an iu now ych k siążek były jeszcze dosyć duże. W ro ku 1948 dow ied ziałem się, że m ożna w ypożyczyć kom p let k siąże k sk ła d a ją c y się z 50 w olum inów z P o w iato w ej B ib lio tek i w B arczew ie. B ib lio te k ę P o w iato w ą p ro w ad ził w ted y kol. Iw an o w sk i — od n iego w łaśn ie w ypożyczyłem dobrze op racow an y k o m p let k siążek łącznie z k atalo g ie m . K sią ż k i w ypożyczało się w ted y za p ew n ą o p łatą, o ile przypom in am sobie za 5 zł m iesięczn ie. W iadom ość o założen iu p u n k tu b ib lio tecznego zo stała ro zp ro p ag o w an a p rzez dzieci szkolne, które sam e w ypożyczały dla sieb ie i dla rodziców . D obrze przypom in am sobie, ja k w p óźn iejszych m iesiącach p ro w ad zen ia p u n ktu biblioteczn ego p rzych odzili ju ż sam i rodzice oraz sta rsz a m łodzież. N ależy tu w ym ienić ob. S a w ic k ą , żonę b yłego w ó jta, ob. W iktora C yn ka, w ó jta m iejsco w eg o pochodzenia, i n au czy cielstw o są s ie d nich szkół.

N iezależn ie od tego w ypożyczyłem kom p let k sią ż e k z In sp e k to ra tu K u ltu raln o -O św iato w ego Spółd z. W yd. „C zy teln ik ” . K sią ż k i te rów nież w yp oży czałem p rzew ażn ie w śród starszych .

Ж

BIBLIOTECZNA

POW. ■ OLSZTYŃSKIEGO

W R 0 K U W Ö I r - . N W ' -ч - 4 , \ •"’'w ' P / Cradk' UMkOWOJ^ " r d i b o r k / " r n r c k u b , Pou> Ll

o

M ów ki o . Г

,r

■*>/ t t o i,a O C ą b r ó w k a * ’™ ПО* 'с ' ' •)

" i 4 -

_*

_o,

° r t„ i _ouLujcifçij ? _éiotnovrou •

_{_.}

U A M ÎO W O - <

_.

_;

y % J ' " Ь и ш с Л /

’ . o o * ' - W e.,. д OYWITV V Kr a m * r & —

\ StabTru JL lOHkChVO - . . : \ о °- - tçoct/«y ® KterjUttuft / \ U e tS L o a ü a t k ‘ û u tk o m i 4 . . Z a lt>k ‘ 9 У B a-lu tjfy 1 - О Ы п л И п а ' a ‘ kH O L t l T Ÿ N " ° M /< ,jlo w a % t* ib a r k l a ï u t o ) \ ^ •■••• k l t b a r k 4 . , о / I У „ 0 0/4 - V о /

- o Wary/у H aqiad u ^ " , , A O P r a jło w o

N ▲ ° Уо/елА, о УЬ kLE&Akk W ÛVVWj, >

V Gil TRWAŁO Q Ü tu S iéu /o _ , o ^

•4) V A0/»taj/Ä(o»vo пилил Z”

^

_{O n}1 _{_} _O _{*.&ого^о\ю}

°

V

уг^. . <га/7с о , Могыпкоио/ £ V 4 ^ k/ym ij S ą y t a w k , ° B r u c h z a h l ^ ) ^ S T A W IG U D A o n. w ,e s j ' f ( i v i b v o P r e y k o p l J , O o Plujki с ' J ■ v ^ A \

V ' Sl.U aletka.0 »UUVNY/ " s чГ s - \ N .k altlL a\ \ 0Xt)bie 0 V* • -- . ^ OBJASmtNlA ® BiWiokka Powiatowa — „ — Miejska '

A

biblioteki q m in n e O P u n k ty b l b l i o t e c i n e I

(6)

N ależy nadm ien ić, że ob. W iktor F ren szek , m iejsco w ego pochodzenia (obecnie ju ż nie żyje), p o sia d a ł dosyć du żą bibliotekę w łasn ą k sią ż e k p o l sk ic h z ro ku 1864 i now szych — on w łaśn ie w ypożyczał ode m nie bard zo dużo k sią ż e k przez sw ego w n u k a E k a rta , k tóry u częszczał do szkoły w L am k o w ie ” 3).

R ok 1947 zam yk a się liczbą 11 p u n któw bibliotecznych . W ro ku n astęp n y m je st ich 12. N ajw ię k sze p race o rg an izac y jn e p rz y p a d a ją pod kon iec 1948 roku, k ie d y to z o sta je o rgan izow an a sieć b ib lio tek gm in nych .i d alszy ch pun któw biblioteczn ych . Oto co n a ten tem at m ów i sp raw o zd an ie, p isan e przez ów czes nego k iero w n ik a b iblioteki p o w iato w ej, F ra n c isz k a Iw an o w skiego :

„O statn i k w a rta ł 1948 ro k u p o zo stan ie n a zaw sze okresem n ajb a rd z ie j w y tężo n ej p ra c y w h isto rii B ib lio te k i P o w iato w ej w B arczew ie. P racy, trw a ją c e j p rzez 3 i pół m ie siąc a po 12 do 14 god zin dziennie. R zu con a m y śl z o rg an i zow an ia w p ow iecie p ełn ej sieci b ib lio tek gm innych i p un któw bibliotecznych z o sta ła w y k on an a. P rz y ję to i op racow an o w tym czasie z g ó r ą . 7.000 k siążek d la b ib lio te k gm in nych i p un któw bibliotecznych . N a stę p u je o rg an iz ac ja p u n k tó w bibliotecznych , p rz e szk alan ie b ib lio te k arzy gm in nych i kierow ników p u n któw . T erm in zo stał dotrzym any. 16 sty czn ia 1949 ro ku z o staje otw arta B ib lio te k a M ie jsk a w B arczew ie i 9 bibliotek gm in n ych ” .

O tw arcie tych b ibliotek poprzedziły odpow iedn ie p race przygotow aw cze. D n. 22 X I odbyło się w O lsztyn ie posied zen ie P o w iato w ego K o m itetu B ib lio teczn ego z u d ziałem k an d y d ató w n a kierow n ik ów b ibliotek gm innych, p o św ię cone p rzygotow an io m do otw arcia b ibliotek gm in nych i p un któw bibliotecznych. P o b ran ie k siążek d la bib liotek gm in nych przez w ytypow anych kierow n ików od b yło się 2 g ru d n ia 1948 r. na zo rg an izo w an ej w tym celu odpraw ie. K ierow n ik b ib lio te k i p o w iato w ej d ał zalecenie, a b y n a o d p raw ę p rzyw ieźć z so b ą w szy st k ie p o sia d a n e szn u ry i p o k ilk a ark u szy p ap ie ru p ak u n k o w ego oraz zapew n ić śro d e k lokom o cji (fu rm an kę), gd y ż w a g a k sią ż e k w yn iesie około 200 kg, dla zab ezp ieczen ia k siąże k od deszczu lu b śn iegu — p łach ty lub w orki do p rz y k ry c ia .

O tw arcie bibliotek gm innych, podobn ie ja k w całym k r a ju , odbyło się w pow iecie olsztyń skim bard zo u roczyście. Złożyły się na to m. in. cen traln e u ro czy sto ści w ojew ódzkie, które odbyły się na teren ie p o w iatu olsztyń skiego w e w si L am k o w o , gd zie dokonano sym boliczn ego o tw arcia 75 gm innych b ib lio tek i 600 p un któw bibliotecznych n a teren ie w oj. olsztyń skiego. ,W u roczystości te j w zięli u d ział n ajw y żsi p rzed staw iciele lokaln ych w ład z ad m in istracy jn y ch (z w o jew o d ą M oczarem na czele), sam orząd o w ych i p arty jn y ch . Sym boliczn ego a k tu o tw arcia d okon ał p rz e cin ając w stęgę przew o dn iczący O lszty ń sk ie j W oje w ó d zk iej R ad y N aro d o w ej, inż. J a n K o ss. D ele g at M in iste rstw a O św iaty, m g r P iase ck i, w ręczył k om p lety k sią ż e k kierow n ikom p u n któw bibliotecznych . W części a rty sty c z n e j w y stą p ił zespó ł U n iw ersy tetu L u d o w eg o z M o rąga oraz

d zieci i m łodzież z L am k ó w k a i K ro n o w a (pow. olsztyń sk i) °).

W zap o czątk o w an ej w tym dniu k ron ice b ib lioteki gm in n ej w L am k o w ie (n iestety, p raw ie że nie kon tyn uow an ej) zn alazły się a u to g ra fy w ysokich gości, m . in. gen. b ryg. M oczara, d e le g ata M in iste rstw a O św iaty, P iaseck iego, szefa W ojew ódzkiego U rzęd u B ezp ieczeń stw a P u blicznego, in sp e k to ra M in isterstw a K u ltu r y i S ztu k i, p re ze sa K o m itetu W ojew ódzkiego S tro n n ictw a D em o k ra tycznego, w izy tato ra okręgow ego bib liotek, d r a M ajew sk ie go , p rzew odn iczącego ZM P , przew o dn iczącego G R N i innych. P rzew o d n iczący ÔW RN, inż. Jan. K o ss w p isa ł: „W im ien iu P rezy d iu m O lszty ń sk ie j W ojew ód zkiej R ad y N aro dow ej w dniu o tw arcia P u b liczn e j B ib lio te k i G m in n ej w L am k o w ie, życzę w szy stk im

6) S p raw o zd an ie w p o siad an iu au tora. e) Ż ycie O lsztyń skie, 17 I 1949.

(7)

obyw atelom gm iny ja k n ajw ięk sze g o u d ziału w czy teln ictw ie i o siąg n ięcia dużych k orzyści k u ltu ra ln y c h ” .

• к • * * . P«“ ’ “ •w / , ' W lK ow oA ; ftUKWAU) .WUWWUO ® m a i w /

▲ WKZŁSINA

н .о ш т у н .

..

i \ s

" M .

^ \

4 :

А ▲ Bartąg g h a w y a _/■ ■ 'i

B ib lio te k i gro m ad zk ie zorgan izo w an e w r. 1956.

W arto zaznaczyć, że w o gó ln o k rajo w ej a k c ji otw ieran ia b ib lio tek gm innych w dniu 16 sty czn ia 1949 r. w w oj. olszty ń sk im zorgan izo w an o 75 bibliotek, z tego w pow iecie o lszty ń sk im 9 (p ełn a sieć), a w ięc 1 l,8°/o. L o k a liz a c ja tych bibliotek oraz ich k ierow n ictw o p rz e d staw iało się n astę p u jąc o :

L . p,. M iejscow ość K ie ro w n ik biblioteki 1. B u try n y S a b in a P łoch arczyk ów n a (n au czycielka) 2. D yw ity H en ryk Ja str z ę b s k i (prac. Z arz. G m innego) 3. G ietrzw ałd E ry k a P r a s

4. Jon ko w o J a n S z y n a k a (nauczyciel) gm . W rzesina

5. K le b ark H alin a M alin o w sk a (n auczycielka) 6. L am k ow o E ry k Sto le (nauczyciel)

7. P u rd a W ielka K la r a P aw ło w sk a (p rac. Z arząd u G m innego) gm . M arcin kow e

8. R am sow o A d am P rzeo rsk i (n auczyciel) 9. S ta w ig u d a B a r b a r a S a d ło w sk a (n au czycielka)

Je szc z e w ro ku 1949 liczba p u n któw bibliotecznych w zro sła do 75, ta k że sieć biblioteczn a w tym ro k u sk ła d a ła się: z B ib lio te k i P o w iato w ej, B ib lio te k i

(8)

G m in a B u try n y D yw ity G ietrzw ałd — 11 W rzesina K le b a rk — 10 10

M ie jsk ie j, 9 b ibliotek gm innych i 75 p u n któw bibliotecznych (28 obsłu giw an ych p rzez b ib liotek ę pow iatow ą i 47 — przez b ib lio te k i gm inne).

L o k a liz a c ja pun któw biblioteczn ych w ro ku 1950 p rz e d sta w ia się n astę p u ją c o :

5 p u n któw (B u try n y , N ow a W ieś, N ow a K ale tk a, S t a r a K ale tk a, Przykop)

12 ,, (D yw ity, B arczew ko, B u k w ałd , D ąb ró w ka, G rad k i, L ik u zy , Rożnow o, Sp ręco - wo, T u ław k i, U gw ałd, W łóki Nowe, Z albki)

(G ietrzw ałd, D a jtk i, K ran c , N aglad y , N aterk i, P ęglity , S z ą b ru k , T o m asz- kow o, U niszew o, U bstych , W oryty) , (Jon k ow o, G otki, G utkow o, S t. K aw k o

-wo, N. K aw kow o, Łom y, M ontki, S z a łstry , W ołowno, W rzesina)

(K le b a rk W., B a rtą g , B ru ch w ałd , J a - roty, K le b a rk M., L ę g a jn y , S k a jw o ty , ~ Szczęsn e, T ry n k u s, W ójtow o)

,, L am k o w o — 5 „ (L am k ow o, Derc, K ronow o, M aruny, W ierckuby)

„ M arcinkow o — 6 „ (P u rda W., G iław y, Je d zb a rk , K luczn ik , S ta r e M arcinkow o, P rajło w o )

„ R am sow o — 7 „ (R am sow o, B artu ty , K ram erow o , K ie rsz-liny, K iersztan ow o, Leszno, W ipsowo) „ S ta w ig u d a — 8 ,, (S taw ig u d a, Dorotow o, G ryźliny, G

ą-gław k i, P lu sk i, R u ś, W ym ój, Ząbie) U w a g a : W p ierw szy ch latac h istn ien ia b ib lio tek gm in nych były w y odrębn ion e p rzy nich p u n k ty biblioteczne. S tą d lo k a liz a c ja pun któw w y p ad a

w m iejsco w ościach , w których m ieszczą się b ib lioteki gm inne.

O prócz stałych p u n któw bibliotecznych zo stały zorgan izow an e pun kty sp e c jaln e . Z ad an iem ich było u d o stęp n ian ie k siąże k pracow nikom dan ych zakładó w , na teren ie k tórych zn ajd o w ały się. S ta n p un któw sp ec jaln y ch na dzień 12 sie rp n ia 1952 w yn osił 9 z n a stę p u ją c ą lo k a liz a c ją : P o w iato w a B ib lio teka, W ydział F in an so w y P rez. PR N , T a r ta k P ań stw o w y w B arczew ie, Dom W ypoczynkow y FW P w Z ale siu , P o w iato w a K om en d a MO w B arczew ie oraz św ietlice gm in ne w K le b a rk u , B u try n ach , L am k o w ie i G ietrzw ałd zie.

S ta n ta k i trw a do ro ku 1955. W ro k u tym w zw iązku z now ym podziałem a d m in istracy jn y m b ib lioteki gm in ne z o sta ją p rzem ian o w an e na grom adzk ie. P o w iat olszty ń sk i został p odzielon y n a 32 gro m ad y . W obec p oczątko w ej o d gór n ej ten d en cji, że w k a ż d e j gro m ad zie m a być b ib lio te k a, w roku 1956 o rg an i zu je się jeszcze 7 b ibliotek grom adzkich (ryczałtow ych).

L . p. M iejscow ość 1. B arczew k o B a rtą g B u k w ałd G iław y S z ą b ru k W ipsow o W rzesin a K iero w n ik b iblioteki

H en ry k a M alin o w sk a (w ych. przed szkola) M ałg o rzata W aliszk o w sk a (prac. G R N ) Jo a n n a K a c z y ń sk a (wych. p rzed szkola) A n n a O stro m iń sk a

J a n K o rd a lsk i (n auczyciel) M ag d alen a B au ch (prac. G R N ) A n n a K aczm arc zy k

L iczb a b ib lio te k gro m ad zk ich w n astęp n y ch latac h nie u le g a zm ianie. Z m ie nia się tylko lo k a liz a c ja b iblioteki g ro m ad z k ie j w B u k w ałd zie , któ ra z pow odu

2 . 3. 4. 5. 6

.

7. K o m u n i k a t y 26

₄₀₁

(9)

lik w id ac ji g ro m ad zk iej ra d y z o staje w g ru d n iu 1959 r. p rzen ie sio n a do S ę ta la . T y lk o liczba p u n któw biblioteczn ych n a p rzestrzen i la t u le g a p ew n em u w a h an iu. P rzyczyn a tkw i w tym , że p ra c a w p u n k ta c h je st w y k o n y w an a sp o łecznie (poza drobnym i n agrod am i) i d late g o w yn ik i je j są n ierów n om ierne. Szereg pun któw je st nieżyw otnych. N iek tóre p ra c u ją , ale nie p rz y sy ła ją s p r a w ozdań. T ak np. w y k azan ie w ro k u 1958 ty lk o 16 p un któw w y n ik a z tego, że tylko z tych p un któw n ad esłan o sp raw o zd an ia, a w rzeczy w isto ści p un któw bibliotecznych było w tym ok resie znaczn ie w ięcej.

S ie ć bibliotek pow szech nych w p ow iecie olszty ń sk im n ale ż ała i n ależy do n ajb a rd z ie j rozbu dow an ych w w o jew ództw ie. C o p ra w d a o b szar p o w iatu w y nosi 1.359,91 km 2 i pod tym w zględem u stę p u je tylko p ow iato m szczycień- skiem u, p isk iem u i ostródzkiem u , a le pod w zględem liczby lu d n o ści z n a j d u je się p o w iat olszty ń sk i aż na 11 m iejscu . (Z alu d n ien ie: 31 m ieszkań ców na 1 k m 2, śred n ia w o jew ód zk a 4 1 )7). P o w iat olsztyń ski, obok p o w iatu szc zy c ie ń skiego, m a n ajw ięk szą liczbę b ibliotek gro m ad zk ich w w o jew ód ztw ie (16), a pod w zględem liczby p un któw bibliotecznych p rz e w y ż sz ają g o p o w iaty : ostródzki (71), szczycień ski (70) i działd o w sk i (69). Je d n a k jeszcze w roku 1951 p o w iat olszty ń sk i lic zb ą p un któw p rzew y ższał w szy stk ie p o w iaty w w o je w ództw ie.

J a k p rz e d staw iał się rozw ój sieci biblioteczn ej na p rzestrze n i la t 1946 — 1959, ilu stru je p on iższa tab e la:

R ok Pow . B ib i. M P B G P B P -ty bibl. U w agi

1946 *) — — ____ 1947 1 — — 11 1948 1 — — 12 1949 1 1 9 75 1950 1 1 9 75 1951 1 1 9 75 + 1 p u n kt sp e c jał. 1952 1 1 9 65 + 9 „ „ 1953 1 9 71 -Г 9 „ „ 1954 1 1 9 73 + 9 „ „ -1955 1 1 9 73 + 9 „ 1956 1 16 72 + 9 „ „ 1957 1 16 58 1958 1 16 16 1959 1 16 65

N ależy w y jaśn ić, że w zw iązku z zarząd zen iem łączen ia b ib lio te k p o w iato wych ze z n a jd u ją c y m i się w tych sam ych m iastach b ib lio te k am i m iejsk im i zo stała rów nież połączo n a b ib lio te k a p o w iato w a i m ie jsk a w B arczew ie. P o łą czenie to je d n ak było tylko form aln e, gd y ż ze w zględu n a n iem ożność p o łąc ze n ia lok alo w ego (jak to m iało m ie jsce w innych p ow iatach ) oraz ze w zględu na au to ry te t k ie ro w n ik a b ib lio tek i m ie jsk ie j, Iw an o w skiego , b ib lio te k a ta n ad al zach o w ała sw ą sam od zieln ość d o k o n u jąc zak u p u k sięgo zb io ru i jego o p racow an ia. W roku 1960 m a n a stą p ić połączen ie lok alo w e w D om u N ow o w iejsk iego , gdzie będą przen iesion e obie biblioteki.

W zw iązku z rozbu do w an ą sie c ią biblioteczn ą istn iały tru d n o ści w je j o b słu dze. Iw an o w sk i w pierw szych latac h w ozi k siążk i row erem . K sią ż k i z pun któw p rzesy ła się m. in. do b ib lioteki p o w iato w ej pocztą. K ie ro w n iczk a b iblioteki gm in n ej w R am sow ie, K ry sty n a L a n g e , przew ozi na san eczk ach kom p lety

7) Rocznik S taty sty c z n y W ojew ództw a O lsztyń skiego 1959 r.

(10)

k sią ż e k do p un któw bibliotecznych . D uże tru d n o ści n asu w a ob słu ga pun któw bibliotecznych . C o p ra w d a gm inne, a p óźniej gro m ad zk ie rad y narodow e są obow iązan e d aw ać do przew o zu k sią ż e k w p u n ktach bibliotecznych podw ody szarw ark o w e , ale p rak ty czn ie sp ra w a ta w y g ląd a in aczej. N a szczególne w y różn ien ie zasłu g u je se k re ta rz G R N w K leb ark u , P ry m P aszkiew icz, który w raz z k ierow n iczk ą b ib lioteki g ro m ad zk ie j jeździł fu rm an k ą do pun któw b ib lio tecznych w celu w ym ian y k om p letów 8).

L O K A L E

J u ż na p oczątku sw ego istn ien ia n ap o ty k a bib liotek a pow iatow a na tru d ności lokalow e. W reszcie p o k ilk u m iesięczn y m istn ien iu w p ry w atn y m m iesz k an iu k ie row n ik a z o staje p rzen ie sio n a do odrem on tow anego na ten cel p om iesz czen ia p rzy ulicy G ru n w a ld z k ie j 13. L o k a l sk ła d a się z 3 izb o ogólnej p ow ierzch n i 76 m 2. Je d e n p ok ój z a jm u je biu ro i m agazyn , d ru gi — oddział m ie jsk i i trzeci — czyteln ia. T am też zn alazła lo k a liz a c ję utw orzon a w 1949 ro ku b ib lio te k a m iejsk a, k tó ra zajm o w ała 3 izby o pow ierzchni 80 m J. P o w ia tow a B ib lio te k a z o sta je 15 II 1951 r. p rzen iesio n a do gm achu, zajm o w an ego przez F rezy d iu m P o w iato w ej R a d y N aro d o w ej p rzy ul. K rasz e w sk ie g o 17, et m ie jsk a w 1953 r. do lo k alu p rzy u licy M ickiew icza 33. B ib lio te k a pow iato w a o trzy m ała 2 p o k o je (jeden n a m agazy n , d ru gi n a p racow nię). L o k a l b iblioteki m ie jsk ie j z ajm o w ał p ow ierzch n ię 120 m 2. P o w yp row ad zen iu się P rezydiu m P o w iato w ej R ad y N aro d o w ej w ro ku 1957 do O lsztyn a i p rzek azan iu gm ach u n a dom starcó w , b ib lio te k a p o w iato w a zo staje um ieszczona w su teren ie o 3 iz bach szk oły p o d staw o w ej p rzy ulicy W ojsk a P o lsk iego. L o k a l je st w ilgotny, ciem ny i duszn y. Ze w zglę d u na kon ieczność k ap italn e g o rem on tu Domu N ow ow iejsk iego, p rzezn aczon ego n a pom ieszczen ie dla m uzeum oraz p o w ia tow ej i m ie jsk ie j b ib lio teki, m ie jsk a b ib lio te k a w ro ku 1958 m u si u stąp ić sw ój lo k al K on su m ow i, który z a jm o w ał p a r te r D om u N ow ow iejskiego, a sam a z o sta je p rzen iesion a do św ie tlicy P rezy d iu m M ie jsk ie j R a d y N aro dow ej o pow ierzchn i 46 m 2. P ó źn iej o trzy m u je jeszcze jed en p o k ó j o pow ierzchni 28 m 2. P u n k ty biblioteczne, o rgan izo w an e w teren ie, u z y sk u ją lo k aliz ację p rze w ażnie w szkołach (w k a n c e la rii szk o ln ej, często obok b ib lioteki szkoln ej). Nie zaw sze je d n ak m a ją od pow iedn ie p om ieszczen ie. Np. k siążk i, które pow róciły z p u n ktu bibliotecznego w U gw ałd zie (gm in a D yw ity), z b ra k u odpow iedniego p om ieszczen ia są sp le śn iałe i zb u tw iałe. Z ch w ilą otw arcia bibliotek gm innych są rów nież tru dn ości lok alo w e, ch ociaż nie w szędzie. Np. b ib lio te k a gm in na w D yw itach je sien ią 1951 r. m ieści się w p ry w atn y m m ieszkan iu kierow niczki H ild ow ej. W B u try n ach lo k a l b ib liotek i gm in n ej je st bard zo m ały. G m inna B ib lio te k a w Jon ko w ie (1951) m ie ściła się w b u d y n k u G R N w sa li posiedzeń, gdzie raz n a tydzień o d b yw ały się zeb ran ia sołtysów , a poza tym w in,ne dni — zeb ran ia różnych k o m isji. N ato m iast w edłu g sp raw o zd an ia kierow niczki b iblioteki w Staw igu d zie , ob. S a d ło w sk ie j, z d n ia 6 III 1949 r. w aru n k i p racy ta m te jsz a biblioteka m iała dobre (w łasn y lo k al, św iatło elektryczn e i opał), chociaż z czasem i tam w a ru n k i p ra c y u legn ą zm ianie. D obry lo k al m a w roku 1955 gm in na b ib lio te k a w P u rd zie W ielk iej. J a k było z lo k alem w L a m kow ie, re lac jo n u je E ry k S to le : „ L o k a l biblioteczn y zn ajd o w ał się w gm ach u D om u L u dow ego, w sa li d o sy ć du żej, o p ojed yn czych oknach, n ieodpow iedni jed n ak n a ok res zim ow y. P iec, k tó ry zn ajd o w ał się w sali, nie ogrzew ał p o m ieszczen ia, tem p e ratu ra w cz asie m rozu w yn osiła, pom im o całodzien n ego p ale n ia, n ajw y że j 5 stop n i. T ru d n o było p raco w ać w ta k ie j sali, w ięc na czas m rozów zab ierałem około 300 k sią ż e k do szkoły, sk ą d je w yp ożyczałem ” .

B) J . W r ó b l e w s k i , O by w ięc ej tak ich , R a d a N aro d ow a, nr 45/1958.

(11)

O becnie b ib lio teka gro m ad zk a w L am k o w ie z a jm u je dobry dw u p o k o jo w y lo k al (budyn ek G R N ). W jed n y m p ok oju je s t u rząd zon a czyteln ia.

Żle p rz e d sta w iała się sp ra w a z lok alem w G ietrzw ałd zie w ro ku 1955. Je d e n z ów czesnych ak ty w istó w k. o. ze szczebla w o jew ódzk iego p isze na ten tem at: „N ik t nie zatro szczył się w ok resie u b ie g łe j zim y, ab y lo k a l b ib lio te k i był op alan y. T a k i sta n rzeczy ciągn ie się od szereg u la t. P iec żelaźn iak je s t ta k uszkodzony, że nie m a n aw e t m ow y o tym , ab y nim ogrzew ać. W ładze lo k aln e dc te j pory nie zain tere so w ały si£ tą s p r a w ą ” 9). (O becnie sp ra w a ta p o le p szy ła się). R ów nież b ib lio te k a gm in n a w K le b a rk u z b rak u op ału zim ą 1951/52 nie b y ła zupełn ie ogrzew an a. D użą b o lączk ą je st dosyć częste p rzen oszen ie bibliotek do innych pom ieszczeń i to nie zaw sze zgodnie z u ch w ałą P rezy d iu m W ojew ódzkiej R a d y N aro d ow ej, k tó ra z a b ra n ia ła p rzen oszen ia b ib lio te k do gorszych lokali.

Z lo k alam i w iąże się śc iśle ich w yp osażen ie. W iększe k ło poty z w y p o sa ż e niem są racz e j w p o czątkach istn ien ia b ib lio tek. W łaśn ie w tym czasie m a kłopoty p o w iato w a b ib lioteka. N p. F r. Iw an o w sk i w m a ju 1947 r. otrzy m ał z m iejsco w ej d e leg atu ry U rzęd u L ik w id a c y jn e g o trochę zniszczonych m eb li (biurko, p arę stołów i krzeseł), za k tó re m u sia ł z ap łacić w ła sn ą go tó w k ą. O trzy m ał też dla o rg a n iz u ją c e j się b ib lio tek i dw a m etalow e re g a ły p o b y łe j b ib lio tece n iem ieckiej. J a k w y g lą d ała sy tu a c ja w p ierw szych ty go d n iach istn ien ia b ib lio tek i gm in n ej w G ietrzw ałd zie, ilu str u je p ism o kierow n iczk i tej b ib lioteki, E ry k i P r a ss, z d n ia 5 II 1949 r. do b ib lio te k i p o w iato w ej, w ed łu g k tórego w G m in n ej B ib lio tece n ie było ani jed n ego k rzesła, an i tab o retu , a b ib lio te k ark a, ch cąc u siąść, w yp ożyczała sobie k rzesło. (Ja k o in w en tarz z n a jd o w ały się tam w ow ym czasie : godło, p o rtrety , 1 stół trzym etrow y, 2 sz a fy i 1 ław a). W te j sa m e j bibliotece w ro k u 1950 z pow odu b ra k u re g ałó w k sią ż k i leżały na podłodze. S ą to je d n ak tru d n ości zw iązan e z p io n ierskim ok resem o rg a n iz ac ji bibliotek. W latac h późn iejszych b ib lio te k i p o w iatu o lszty ń sk ie go n a w ięk sze trudn ości, zw iązan e z w yp osażen iem , ra c z e j nie n a tr a fia ją . W roku 1959 zo stała w yposażon a w m eble czy teln ia w g ro m ad zk ie j b ib liotece w L am k o w ie . D la p un któw bibliotecznych z o sta ją zrobione szafk o w e regały , a n aw et szyldy.

K A D R A

S ie ć biblioteczn a p o w iatu o lsztyń sk iego, podobnie ja k i w innych p o w ia tach, je st o b słu giw an a p rzez etatow ych i ryczałtow ych p raco w n ik ó w o raz sp o łecznych kierow n ików p u n któw bibliotecznych , którzy ja k o w yn agrod zen ie otrzy m u ją 9 0 — 120-złotow e p rem ie co k w artał. W pierw szych latac h (1947 — 1948) kierow nicy p un któw nie otrzym yw ali za sw o ją p ra c ę żad n ego e k w iw a len tu. W p ow iecie olszty ń sk im n otow an a je st od sam ego p o czątk u b ard zo du ża płyn ność k ad r. Od czasu zo rgan izo w an ia b iblioteki p o w iato w ej i m ie jsk ie j oraz b ibliotek grom adzkich odeszło z p ra c y 71 b ib liotekarzy . P od w zględem płyn n ości k a d ry p o w iat o lszty ń sk i u stę p u je ty lk o 3 pow iato m : m rąg o w sk iem u (94), b isk u p ieck iem u (85) i d ziałd ow sk iem u (75). P łyn n ość k a d r w b ib lio te k ach gro m ad zk ich

(gm innych) istn ie je ju ż od p oczątk u ich p o w stan ia. I ta k np. w bib liotece g m in n ej w D yw itach w ciągu ro ku 1949 zaszły 4 zm iany, ta k sam o w G ietrzw ałd zie. T a p łyn n ość k a d r oraz fa k t, że k ierow n icy b ib lio te k gm in n ych są p rzew ażn ie n au czy cielam i i p rzeciążen i p ra c ą zaw odow ą, zbyt m ało czasu m ogą p ośw ięcić p racy w bibliotece, sk ła n ia k ierow n ictw o b ib lio te k i p o w iato w ej do s ta r a n ia się o etaty. (P oczątkow o ry czałty w yn osiły 5 ty sięc y złotych w g sta r e j w alu ty ).

") M ate riały z b ad ań czyteln ictw a W ojew ódzkiej R a d y C zy teln ictw a i K siąż k i. A u torem op raco w an ia o G ietrzw ałd zie je st J a n В o e n i g k.

(12)

W porozum ien iu z W ydziałem O św iaty n a posied zen iu K o m isji O św iaty i K u l- tur3r P R N w dn iu 17 sie rp n ia 1950 r. z o sta je złożony w niosek, ab y u sta lić w n a j w iększych gm in ach p o w iatu (D yw ity, G ietrzw ałd , Jon kow o, K le b a rk , R a m sowo) etaty kierow n ik ów b ib lio te k gm in nych w g I X gru p y u p osażen ia. W niosek ten został p rz y ję ty i uchw alony.. N isk ie g ru p y u p o saże n ia nie d aw ały jedn ak m ożn ości zatru d n ien ia od p ow ied n iej k ad ry . Oto co na ten tem at p isze w sw oim sp raw o zd an iu z dnia 8 listo p a d a 1953 r. ów czesny k ierow n ik b ib lio tek i p o w ia tow ej, Wł. N aru szew icz: „W ch w ili obecn ej na teren ie p ow iatu olsztyń skiego od byw a się w a lk a z tru d n o śc iam i w od n iesien iu do n ależytej o b sad y p e rso n aln ej. D otychczasow e k a d ry są stan ow czo n iedostateczn e, nie na poziom ie i źle opłacan e. O dbyw a się se le k c ja pracow n ików in m in us. P raco w n icy ry c z a ł tow i z w yn agrod zen iem 240 — 300 zł m iesięczn ie, a n aw et etato w i z u p o sa żeniem w g g ru p y I X (452 zł bru tto ) p o p rzep raco w an iu pew n ego o k resu czasu , p rzeszk olen iu przech odzą do innych in sty tu c ji czy w yd ziałów P R N na lep ie j p łatn e sta n o w isk a ” . W ch w ili p isan ia p ow yższego sp raw o zd an ia na 9 bibliotek gm innych 5 kierow n ików złożyło p o d an ia o zw olnienie.

S ą rów nież tru d n o ści z fre k w e n cją na od praw ach i ko n feren cjach . Np. w dn iu 22 sierp n ia 1950 r. p rzy b yło do pow . b ib lio te k i tylko 2 kierow ników bibliotek gm innych, w dn iu 15 X — sześciu , a w d n iu 10 g ru d n ia — 3. N ielep iej je st z k ierow n ik am i p u n któ w bibliotecznych . P ły n n o ść k ad r o b e jm u je rów nież b ib liotekę p ow iatow ą.

P ierw szy m b ib lio te k arze m w pow iecie był w ym ien ian y ju ż k ilk ak ro tn ie o rgan izato r b ib lioteki p o w iato w ej, F ran c isz e k Iw an o w sk i, re p a tria n t z W i- leńszczyzny, z zaw od u n au czyciel. W o rg a n iz ac ji sieci b ib lio tek pow szech nych położył on duże zasłu gi. B r a ł czyn ny u d ział w p racach społeczn ych : p rzep ro w ad zał na zlecenie W ojew ód zkiej R a d y N aro d o w ej kon trolę d ziałaln o ści p o w iatow ych k om itetów bibliotecznych i pow iatow ych bibliotek, był prezesem K o m itetu O dbudow y W arszaw y, p rezesem K o ła P C K w Pow. Z arząd zie ZNP, w K o m isji O św iatow ej, w K o le T o w arzy stw a T rzeźw ości, był o rgan izato rem życia k u ltu raln e g o w D om u K u ltu ry , o rgan izato rem k u rsu repolon izacyjn ego. W ro ku 1950 za sp rze ciw ian ie się u rząd zan iu z ab aw y alko h olow ej w Dom u K u ltu ry , gd zie m ieściły się 2 b ib lioteki, zo stał zw olniony p rzez sta ro stę m im o in terw en cji O lsztyń skiego K o ła Z w iązku B ib lio te k arzy i A rch iw istów . P ow rócił do zaw odu n au czy cielskiego, ale nie zerw ał tak że z b ib lio te k arstw em , p ra c u ją c do d zisiejszeg o dnia na ry c z a łc ie ja k o k iero w n ik b ib lio te k i m ie jsk ie j w B a r czewie.

Z pierw szych organ izato ró w b ib lio tek gm in nych do d z isiejszeg o dn ia do trw ał „n a p o ste ru n k u ” tylko E ry k S to le w L am k o w ie, pochodzący z p ow iatu d ział dow skiego, abso lw en t S e m in a riu m N au czy cielsk iego w D ziałdow ie. J e s t k ie row nikiem b iblioteki n a ry czałcie od ch w ili je j założen ia. W arto zaznaczyć, że przez k ilk a m iesięcy w ro k u 1949 był b ib lio te k arze m w G ietrzw ałd zie w nuk „W arm iń sk iego T a tk i” , A n d rze j S am u lo w sk i, znan y dziś p la sty k olsztyń ski. (F raco w ał tam przed p ó jśc ie m n a stu d ia). W Ja ro ta c h p ro w ad ziła p u n kt b ib lio teczny (będąc tam n au czy cielk ą) w ro ku 1949 Z ofia K ic iń sk a (Szym ołon), obecny z astęp ca k iero w n ik a W ydziału K u ltu ry PW R N w O lsztynie. N ie m ożna pom inąć jeszcze je d n e j b ib lio te k ark i, R o zalii B e rg m an . P rac o w ała ona jak o w oźna b ib lio te k i p o w iato w ej od 1947 roku, w y k o n u jąc w p óźn iejszym okresie p race k w alifik o w an ego b ib lio te k arza p rzy o p racow an iu k sięgo zb ioru . W roku 1955 zo stała aw an so w an a z eta tu p raco w n ik a fizyczn ego na p raco w n ik a d z ia łaln ości p o d staw o w e j. Je d n a k ju ż w ro k u n astęp n y m w ram ac h a k c ji łączen ia rodzin w y jech ała do N iem iec.

(13)

F u n k cje kierow n ik a b ib lio te k i p o w iato w ej kolejn o p ełn ili: 1) F ran c iszek Iw an o w ski

2) S ta n isła w a K a ra lu c h 3) W ład y sław N aru szew icz 4) Jó z e f L e w an d o w sk i 5) M arian N ikad on 6) W ilhelm Sikoń 7) C ezary R ow icki 1946 — 1950 1950 1950 — 1953 1954 1955 — 1957 1958 1958

R ów n olegle z rozw ojem sieci w z ra sta liczba etatów i ry czałtó w b ib lio te cz nych. We w rześn iu 1947 ro k u b ib lio teka p o w iato w a u zy sk ała p ełn y etat. W roku 1950 p o sia d a ła już 3 etaty (VII, V III i I X g ru p a) b ib lio te k a rsk ie i jeden e ta t w oźnego (X II gru p a), n ato m ia st w tym sam y m czasie w szy stk ie biblioteki gm in ne były na ryczałtach . E taty u zy sk u ją n iektóre z nich w 1951 roku. S ta n etatów w 1959 r. p rz e d sta w ia się n astę p u ją c o : 4 etaty w bibliotece p o w iato w ej i 6 w b ib lio tek ach gro m adzkich . W b ib lio te ce m ie j sk ie j są 2 ryczałty, na ryczałtach są też p o zo stałe (10) b ib lio te k i gro m ad zk ie. W p orów n an iu z innym i p o w iatam i, gdzie liczba zatrud n ion ych w p o w iato w ej i m ie jsk ie j bibliotece w yn osi 5 — 8 osób, p o w iat o lszty ń sk i je s t „p o k rzy w d zo n y ” (m a tylko jeden e tat in stru k to ra), ale stan procentow y e tató w w b ib liotekach grom adzkich (37,5°/o) p rzek racza śred n ią w o jew ódzk ą, k tó ra w yn osi 28%.

W początkow ym ok resie istn ien ia b ib lio tek gm in nych w ięk szo ść z nich p row ad zili n auczyciele. W latac h ostatn ich stan ten uległ zm ianie, np. w roku 1959 na 16 b ibliotek gro m adzkich ty lk o w trzech k ierow n ik am i byli n au czyciele (L am kow o, S ząb ru k , B u k w ałd ). W porów n an iu z inn ym i p o w iatam i w o je w ództw a w n iezbyt d o b rej sy tu a c ji je st p o w iat olszty ń sk i pod w zględem k w a li fik a c ji k ad ry . W p oczątkow ym ok resie szkolen ie kierow n ik ów b ib lio tek g m in nych od byw ało się na k ilku dn iow ych k u rsach w ojew ódzkich (O stróda, O lsztyn, Szczytno). W ok resie p ó źn iejszy m tak ie k u rsy odbyły się dw u k ro tn ie w M iko ła jk ac h . Do chw ili istn ien ia k u rsó w dla b ib lio te k arzy gro m ad zk ich w Ja ro c in ie k o rzy stali z nich n iektórzy p racow n icy b ibliotek z p o w iatu o lsztyń sk iego. Np. k ierow n iczka b ib lioteki g ro m ad zk ie j w R am sow ie, K ry sty n a Tołłoczko, była na k u rsach w M ław ie, Szczytn ie, Ja ro c in ie i M ik o łajk ac h . W 1959 roku M in isterstw o doszło do w n iosku , że nie pow inno się o rgan izow ać k u rsó w dla b ib lio te k arzy nie m ając y ch w y k ształcen ia śred n iego. Z w y jątk ie m n au czycieli 'V pow iecie o lsztyń sk im n ikt z b ib lio tekarzy nie p o siad a w y k ształcen ia śr e d niego. S y tu a c ja ta nie od biega od o gó ln ej sy tu a c ji w w o jew ództw ie, a le go rzej je st z k a d rą b iblioteki pow iato w ej. W roku 1959 n ikt z etato w ej k a d ry nie m iał k w a lifik a c ji b ib lio te k arsk ich . Je d n a osoba m iała w y k ształcen ie w yższe, a pozostali p racow n icy nie m ieli n aw et w y k ształcen ia śred n iego. (C hociaż w okresie istn ien ia b iblioteki p o w iato w ej zd arzały się w y p ad k i, że p raco w ały w n iej osoby nie p o sia d a ją c e n aw et u kończonej szkoły p o d staw o w ej). Z całeg o p ow iatu tylko p ra c u ją c y na ry czałcie m g r Iw an o w sk i m a k w a lifik a c je b ib lio tek arsk ie, które zdobył jeszcze w p oczątkow ym stad iu m o rg a n iz ac ji bibliotek pow szechnych w p ow iecie olsztyń skim .

M ów iąc o k ad rze, nie m ożna p om in ąć o d ry w an ia pracow n ik ów b ib lio te k i p ow iato w ej do innych p rac, nie zw iązan ych z d ziałaln o ścią biblioteczn ą. T a k np. w ro ku 1951 ów czesny kierow n ik W ład y sław N aru szew icz był na p rzeciąg 3 m iesięcy delego w an y do p racy w W ydziale Z drow ia. W III k w a rta le 1951 r. zatru d n ian ie p racow n ików b ib lioteki p o w iato w ej w innych w y d ziałach i r e fe ratach P P R N w yn iosło razem 22 dni. S p raw o zd an ie za rok 1953 m ów i: „P oza plan ow ą p ra c ą k. o. ja k o p ra c ą zaw odow ą w teren ie i na m ie jsc u p raco w n icy biblioteki p o w iato w ej b ra li czynny u d ział p rzy a k c ji śc ią g a n ia podatków , sp o

(14)

rząd zan iu sp isu rolnego, w sp raw ie a n k ie ty z a c ji i dow odów osobistych , w s p r a w ie k la s y fik a c ji grun tów , do p racy w biu rze dow odów osobistych, w sp raw ie z iarn a siew n ego i ko n su m p cy jn ego , w sp raw ie sp o rząd zan ia sp raw o zd ań w W y d ziale R oln ictw a, w a k c ji san itarn o -p o rząd k o w e j, w zw alczan iu sam osiew ów , w sp ra w ie obow iązkow ych do staw , w y m iaru p odatk ów , w sp raw ie śc ią g a n ia d oku m entów m etry kaln y ch , w a k c ji żniw n o-om łotow ej, w k op an iu ziem n iaków na p o lach P G R , w sp raw ie zad łu żan ia w si i innych nie w ym ienionych w yżej ak c ja c h i czyn n ościach ” . D o te j d łu g ie j litan ii m ożna dodać fa k t w y d eleg o w an ia na okres 2 tygod n i in stru k to rk i czyteln ictw a (1955 rok) do p racy w k o m isji b ad an ia k o n i,l)). A czkolw iek od ry w an ie do p rac niebiblioteczn ych było p rak ty k o w an e i w innych p o w iatac h w ojew ództw a, n a jb a rd z ie j ja sk r a w o i n agm in n ie w y stęp o w ało w p ow iecie o lsztyń sk im . Z n alazło to rów nież p o tw ierd zen ie w u ch w ale PW R N w O lsztynie nr LX X I/1003 z dnia 15 X I I 1953 r. U ch w ała ta m. in. m ów i: „N ie o d ry w ać na dłu ższy ok res czasu p racow n ik ów bibliotek do innych p rac, ja k to m a m ie jsc e w B arczew ie czy W ęgorzew ie, a zobow iązać ich do p ra c y p ro p ag an d o w e j w ram ach tych a k c ji” .

W latach ostatn ich stan ten uległ ra d y k a ln e j popraw ie. K S IĘ G O Z B IÓ R

W zrost ilościow y k sięgo zb io ru w b ibliotekach pow szech nych pow iatu olszty ń sk iego p rz e d staw ia się n a s tę p u ją c o 11):

U w agi S ta n na 31 X I I L ic z b a tomów L iczb a tom ów

R ok na 1 m ieszk. na 1 m ieszk. w pow. olszt. w w ojew ództw ie

1946 365 0,01 0,02 1947 1.815 0,05 0,06 1948 3.455 0,09 0,12 1949 10.396 0,27 0,27 1950 20.726 0,53 0,50 1951 31.584 0,79 0,70 1952 38.178 0,95 0,89 1953 43.957 1,08 1,00 1954 48.717 1,18 1,14 1955 52.604 1,19 1,15 1956 55.317 1,26 1,15 1957 57.649 1,34 1,29 1958 61.029 1,43 1,29 1959 64.095 1,50 1,34

J a k z p ow yższej ta b e li w yn ik a, liczba tom ów na 1 m ieszkań ca przew yższa śred n ią w ojew ódzką, k tó ra z k o lei przew yższa śred n ią k rajo w ą.

W dniu otw arcia k ażd a b ib lio te k a gm in na o trzy m ała około 500 tomów. D okład nie: 1) B u try n y — 450; 2) D yw ity (b rak dan ych ); 3) G ietrzw ałd — 470; 4) Jon kow o, gm . W rzesin a — 414; 5) K le b a rk — 470; 6) L am k o w o — 624; 7j P u rd a, gm . M arcin kow o — 470 8) R am so w o — 450; 9) S ta w ig u d a — 578. P u n k ty biblioteczne o trzy m ały k sięgo zb ió r sta ły z K o m itetu U pow szech nienia K sią ż k i oraz k o m p le ty w ym ienne, ok. 50 tom ów k ażd y . I tak np. 10) J . W r ó b l e w s k i , W p o szu k iw an iu korzeni zła, W arm ia i M azu ry nr 11/1956 r.

" ) S ta n księgo zbioru w p oszczególn ych latac h zo stał obliczony na p od staw ie k sią g inw en tarzow ych i u b ytk ó w ; w y k azu je on pew ne odchylenie od sp ra w o zdań statystyczn ych G U S.

(15)

15 g ru d n ia 1949 r. w 75 p u n k tach z n ajd o w ało się 4.825 tom ów , czyli śred n io 64 tom y w p un kcie.

Z liczb ą k sięgo zb io ru w iąże się śc iśle je go ja k o ść i stru k tu ra . Z 365 tom ów , p osiad an ych w 1946 r. przez b ib liotekę p ow iato w ą, w ięk szo ść stan ow i lite ra tu ra p o p u larn o -n au k o w a (58,4®/и) i to p o z o sta w ia ją c a w iele do życzenia (k siążk i p rz e starz ałe i nie n a d a ją c e się do poziom u czyteln ików ). D o p iero ro k n astęp n y p rzech yli szalę n a k o rzy ść lite ra tu ry p ię k n ej (lit. p o p u larn o -n au k o w a 39,8°/*). W roku 1948 lite ra tu ra p op u larn o -n au k o w a stan ow i w k sięgo zb iorze b ib lio te k i c o w iato w ej 40,8°/o. C zęść z tego k sięgo zb io ru je st przezn aczon a do ob słu gi p un któw bibliotecznych . T oteż w n iektórych p u n ktach lite ra tu ra p o p u larn o n au kow a stan o w i d o m in u jącą w iększo ść. T ru d n a je st sy tu a c ja pod w zględem lite ra tu ry dla dzieci i m łodzieży. P ro cen t je j w k sięgo zb iorze b ib lio te k i p o w ia tow ej w roku 1946 w yn osi zaledw ie 2,50/o, w ro ku 1947 — 9,0% , w 1948 i 1949 —

11,3%, w 1950 — 9,5n/o. S tą d też sy gn ały z teren u o lep sze zao p atrzen ie w k się g o zbiór z zak resu lite ra tu ry p ię k n e j dla dorosłych i m łodzieży. „Z a m ało p ow ieści Sien kiew icza, P ru sa, Ż erom skiego, Orzeszkowej^ M ick iew icza (?), za dużo p ism p o p u larn o -n au k o w y c h ” — p isze do p o w iato w ej b ib lio te k i k ierow n ik p u n k tu bibliotecznego z G ryźlin , A lo jzy T u łodziecki. W sp raw o zd an iach staty sty czn y ch z gm in n ej b ib lioteki w L am k o w ie p o w ta rz a ją się te sam e u w ag i: „ B r a k k siąże k dla dzieci w w iek u 7 — 10 la t” . P odobn ie p raw ie w e w szy stk ich sp ra w o z d a niach z roku 1951 z p u n ktu W oryty (gm . G ietrzw ałd ) fig u r u ją u w agi na tem at b rak u k siążek dla dzieci i m łodzieży. R ów n ież czy teln icy z S z ą b ru k a p ro szą

с p ow ieści. „

C Z Y T E L N IC T W O

W p oczątkow ym sta d iu m o rgan izacy jn y m p o w iato w ej b ib lio te k i (jeszcze p rzed o ficjaln y m je j otw arciem ) liczba czyteln ik ów nie p rz e k ra c z a ła 50. B r a k z tego ok resu dokładn ych sp raw o zd ań . W edług sp raw o zd an ia z 30 czerw ca 1947 r. O ddział M iejsk i, k tó ry zo stał w yodrębn ion y dla o b słu gi m ia sta (b ib lio tek a m ie jsk a jeszcze nie istn iała), odw iedziło w czerw cu 51 czyteln ików , którzy w ypożyczyli 83 k sią ż k i (w tym 73 z lite ra tu ry p ię k n e j d la dorosłych, 1 k siąż k ę m łodzieżow ą i 9 p o p u larn o -n au k ow ych ). W ciągu ro ku 1948 od dział m ie jsk i (liczący 2.874 tom y) odw iedziło 4.823 czyteln ików , którzy w ypożyczyli 5.745 k siążek (w tym 2.035 d la m łodzieży, 3.511 z lite ra tu ry p ię k n e j d la dorosłych i 199 p o p u larn o -n au k ow ych ). W n astęp n y ch latach liczba czyteln ików i w y p o życzeń jeszcze b a rd zie j w zrasta. J a k to p rz e d sta w ia się w poszczególnych latac h w cały m pow iecie, o b razu je n a stę p u ją c a ta b e la :

Rok С z y t e 1 n i с у W ypoży czenia

Wypoż.

na 1 czyt. %

ogółem miasto w ieś czytelników

1946 7 7 7 1947 282 183 99 7 _0,8 1948 452 256 196 8 215 1.2 1949 2 045 339 1 706 7 _5,4 1950 2 613 385 2 228 48 232 18,1 6,7 1951 3 047 273 2 774 76 802 25,2 7,4 1952 4 136 313 3 823 42 100 10,2 10,3 1953 4 169 344 3 825 66 865 16,0 10,2 1954 4 386 602 3 781 58 699 13,4 10,6 1955 5 425 570 4 855 91 662 16,9 12,6 1956 4 088 688 3 400 58 301 14,3 9.4 1957 3 703 641 3 062 53 127 14,3 8.8 1958 3 233 712 2 521 43 745 13,5 7,6 1959 3 154 713 2 441 44 101 14 0 7,3 408

(16)

C zołow ym problem em w d ziałaln o śc i b ibliotek p o w iatu olsztyń skiego, który m iał n ajw ię k szy procent lu d n o ści ro dzim ej ze w szystk ich p ow iatów w o jew ódz tw a o lsztyń sk iego, je st w ła śn ie u d ział tej lud n ości w czyteln ictw ie. N iestety, na ten tem at b rak m a te ria łó w z tego w zględu, że nie prow adzono w tym k ie ru n k u sy stem aty czn ej sp raw o zd aw c zo ści. P o sia d a m y tylko z tego zak resu frag m e n tary c zn e m ateriały . I ta k w g sp raw o zd an ia z dn ia 15 m arc a 1948 r. w p u n kcie biblioteczn ym w D yw itach , k tó ry ob ejm o w ał sw ym zasięgiem okręg liczący 783 m ieszkań ców (w tym 755 lu d n o ści m iejsco w ej), na ogóln ą liczbę 7 czyteln ik ów , 1 czyteln ik (d o ro sła k obieta) był m iejsco w eg o pochodzenia. (P u n k t ten p ro w ad ziła B r o n isła w a K o laso w a, n au czycielka). Iw an o w sk i w sw oim p am ię tn ik u w sp o m in a, że w p oczątkow ym ok resie m iał w śród czytel n ików 2 starsz y ch W arm iakó w sła b o m ów iących po p olsk u . W ak tach b iblioteki g ro m ad zk iej w L am k ow ie zach o w ał się sp is pierw szych czyteln ików p u n ktu b iblioteczn ego w edług n um erów ab on am en tu . Ze w zględu, że je s t to ju ż u nikat, w arto go przytoczyć w c a ło śc i: 1) K ry sty n a B is — u czen nica 6 kl. z L am k o w a; 2) H ugo N ero w sk i — uczeń kl. 5 z L am k o w a; 3) M aria C ynk — uczennica z L am k o w a; 4) Ja n in a K u c h a rz a k — u rzęd n iczka z L am k o w a; 5) Ig n acy R o g a l sk i — uczeń; 6) S a w ic k a — gosp o d y n i; 7) N a d ja B u n d a — u czen nica 7 kl.; 8) W iktor C yn k — w ójt; 9) R o z alia N ast — (w w ieku p ozaszkoln ym ); 10) T e re sa S u ro w iec; 11) H en ryk a M arcin iak — n au czy cielk a z D erca; 12) S te fa n Ja r o s z — n au czyciel z D erca; 13) R o m an M rozik — n au czy ciel z L am k ó w k a; 14) A polon ia S z p e je w sk a — n au czy cielk a z R a d o st; 15) S zczep an W ołosiew icz — roln ik z D erca. Z w yżej w ym ienion ych trzech tylko (2, 3, 8) byli m iejsco w ego pocho dzen ia. W m arc u 1950 r. w p u n kcie biblioteczn ym w G ryźlin ach (gm. S ta w i gu da) na 52 czyteln ików 36 było m iejsco w eg o pochodzenia. W tym sam ym cz asie w p u n k c ie biblioteczn ym Z ąb ie (gm in a S ta w ig u d a ) było 19 czytelników , w tym 14 autochton ów : m łodzieży 13, dorosłych 1, k obiet 12, m ężczyzn 2.

B a rd z ie j obfitsze m a te ria ły m am y na ten tem at z p ie rw sze j połow y 1949 r. Oto w 48 p u n ktach bib lioteczn ych (z ogóln ej liczby 75) w ok resie 16 I — 30 VI 1949 r. na ogóln ą liczbę 1.788 czyteln ik ów — 913 było m iejsco w eg o pochodzenia, co d a je 51,1% (w tym dorosłych 236 (13,20/o) oraz m łodzieży i dzieci 677 (37,9°/o). S ta n ro zb icia na m łodzież i dorosłych w śród lu d n o ści n ap ływ ow ej p rz e d sta w ia się n astę p u ją c o ; d orosłych 481 osób (26,9° o), dzieci i m łodzieży 394 osoby (22%). J a k z pow yższego w y n ik a dzieci i m łodzież m iejsco w ego pochodzenia p rz e w y ż sz ają nie ty lk o dorosłych, ale rów nież i tę sa m ą gru p ę z lud n ości n ap ływ ow ej, oczyw iście nie bio rąc pod u w agę ogóln ej stru k tu ry ludności p ow iatu . P orów n aw cze zestaw ien ia d a ją sp raw o zd an ia jedn ostkow e z tego okresu .

K w e stia czyteln ictw a w p ow iecie olsztyń skim ze w zględu na stru k tu rę lu d n o ściow ą p rz e d sta w iała się in aczej aniżeli w p ow iatach o in n ej stru k tu rze lu d n o ściow ej. J a k w y n ik a z u łam kow ych m ate riałó w oraz u stnych k on fron ta c ji z b ib lio te k arzam i, p ie rw si czyteln icy w p u n k tach bibliotecznych re k ru tow ali się z lud n ości n ap ływ ow ej, m im o że stan o w iła ona jeszcze niew ielki od setek (np. Lam k ow o, D yw ity). D opiero p óźn iej n astąp i w iększy u d ział lu d ności m ie jsc o w e j w czyteln ictw ie. N ajp ie rw u d a je się w erbow ać dzieci i m ło dzież u częszczającą do szkół, a do piero za ich p ośred n ictw em sta rsz e pokolenie. W śród czyteln ik ów m iejsco w eg o pochodzenia m ożem y w yodrębnić dw ie gru p y : I g ru p a — to czyteln icy, którzy znali dobrze ję zy k p o lsk i przed w o jn ą (abonenci i czyteln icy p olsk ich czasopism ). Np. F ran c iszek K o w alew sk i ze Staw igu d y , szw ag ie r p o ety L en go w sk iego , k tó ry m u przed w o jn ą d o starczał p olskich gazet, m ógł bez p rzeszk ód czy tać p o lsk ie k siążk i z b ib lioteki g m in n e j1J). II g ru p a —

12) N a p o d sta w ie rozm ow y p rzep row ad zon ej z F r. K o w alew sk im ze S ta w i gu d y i je go żoną.

(17)

CZY TELN ICTW O W ŚR Ó D LUDNOŚCI RODZIMEJ I N A PŁY W O W EJ

Liczba młcszkańróu' (I. 1. 1949r.) U!

C ziiteliiirjj

dniu' 30. VI. 1949 ]. 1 . - 3 0 . VI. 1949upożpczenia I,.p. Punki biblioteczni) S _э ci

Ogó łem naulum. miejsc. Ogó łem uapłnu’. mu jsr. •o_ОС O «с V E _{1 M. D-}Dz. Dz._M. D. Dz. i M D. Dz. 1 M D. 1 Przykop 853 853 63 4 5 30 24 332 180 49 43 60 2 Nouja W ieś 399 113 286 32 3 10 14 5 313* 55 73 48 4 3 Dyujity 424 158 336 75 20 20 35 — _{1360* 440} 450 470 — 4 Włóki Nouje 229 30 199 28 5 8 15 — 5 Buchtrałd 767 108 659 30 15 — ₁₅ — ₃₀ _{7 *} 8* 15 — 6 Tuławki 470 233 237 30 13 17 — — ₁₆₇ 55 112 — — 7 Różnoujo 425 54 371 33 6 5 18 4 65 10 18 32 5 8 Spręcoujo 363 132 231 20 9 8 2 1 140 95 27 9 9 9 Likuzy 786 393 393 30 13 8 9 — ₁₅₈ 61 40 57 — 10 Zalbki 282 202 80 33 17 12 3 1 233 135 77 17 4 11 Ugtuałd '220 21 199 21 8 1 5 7 21 8 1 5 7 12 N aglady—W ieś (Szk. Rolnicza) 231 14 217 49 2 4 43 IZO 5 23 92 13 Ubstych 347 4 343 7 3 — 4 — 63 42 — 21* — 14 Woryty 10 1 5 2 2 113 12 73 13 15 15 Kranc 116 31 85 12 1 5 3 3 60 4 30 9 17 16 Pęglit.y 128 27 101 11 3 6 — ₂ ₄₂ ₁₁ ₇ 17* 7 17 Tomaszkotuo 401 51 350 26 3 1 15 7 66 11 13 28 14 18 Gietrziuałd 620 110 510 137* 16 12 64 8 19 Jonkoujo 700 200 500 66 14 22 18 12 259 96 52 69 42 20 Szalstry 310 140 170 12 8 4 - - ₂₀₀ 145 55 — — 21 W ołowno 288 128 100 21 10 7 3 1 136 70 50 13 3 22 Szombark (W rzesina) 362 15 347 26 — — 26 — 680 — 30* 650 — 23 Montki i358 49 309 30 12 7 8 3 97 45 23 24 5 24 Kawkowo Stare 220 120 100 1* — ₁ — — _6* — _1* — — 25 Kawkowo Nome 257 99 158 24 19 5 — — ₁₄₄ ₁₂₂ ₂₂ — — 26 Klebark W. ]392 106 286 103 28 32 39 4 733 285 229 199 20 27 Trynkus 309 25 284 9 ■— ₁ ₃ ₅ ₄₆ — 14 14 18 28 Szczęsne 371 129 242 24 13 9 1 1 329 154 151 18 6 29 Bartąg 600 50 550 37 6 6 19 6 113 17 21 59 16 30 Jaro iy 655 198 457 36 12 10 6 8 57* 40 51 43 56 31 Bruchujałd 210 11 199 22* 2 2 20 2 99* 4 4 95 8 32 Klebark M. 408 165 243 17 3 11 3 — _94* ₁₃ 75 6 — 33 Lamkoujo 632 268 364 72 12 43 9 8 852* 13? 582* 76 75 34 Derc 418 297 121 25 10 14 ■— 1 90* 33 33 ■— 6 35 Кгопошо 501 166 335 63* 8 8 18 27 6035* 1255* 1275* 1117 * 2388* 36 Purda W. 820 60 760 20 4 16 — — _456* _{115* 309*} 62* 70* 37 Giłaujy 325 9 316 69* 3 2 29 34 84* 6 2 44 41 38 Klucznik 106 36 70 26 9 2 10 5 42 13 8 15 6 39 Jedzbark 500 60 440 20 1 1 14 4 34* 1 2 16 4 40 Prajłoujo 173 96 77 50* 5 4 11 — ₄₈ 24 7 17 — 41 Ramsowo 64 9 29 8 18 364 55 82 82 145 42 W ipsoujo 600 50 550 32 — ₁₈ ₆ ₈ _77* — ₄₂ 26 9 43 Leszno 155 — _{155 12} — — 5 7 93* — — 5 7 44 Staw iguda 675 162 513 166 21 33 96 16 2432 657 442 1226 107 45 Ząbie 86 2 84 1* — 1* — — 46 Gryźliny 425 70 355 37 — 5 29 3 98 — 21 59 ₁₈ 47 Wymój 218 21 297 18 1 4 11 2 52 4 13 24 1* 48 Dorotowo 308 19 289 29 1 - 28 — ₁₉₈ 5 21 172 — 49 Pluski 520 19 501 21 1 8 4 8 113 8 52 19 34 50 Ruś 556 i 15 541 16 — 4 12 — 23 2 9 12 — U lu a g a : guiiazdkami zaznaczono cyfry, które nie zgadzają się lub budzą

uiąt-plituość. Poujyższa tabela została opracou ana na podstaujie spraujc- zdań jednostkow ych z poszczególnych punktóu;.