Elektrofizjologiczne parametry hipokampalnego rytmu theta:
podstawy neuronalne programowania amplitudy i częstotliwości
sygnału EEG
Ren ata Bocian, H enryk Gołębiewski, Barbara Eckersdorf, Jan Konopacki
Katedra Neurobiologii Uniwersytetu Łódzkiego
Streszczenie
Podstawowe param etry elektrofizjologiczne, które charakteryzują każdy wzorzec EEG to am plituda i częstotliwość. Liczne badania elektrofizjologiczne wykazały, że obszar przyśrodkowej przegrody (M S) oraz tylnego podwzgórza (PH) odgryw ają istotną rolę w procesie powstawania hipokam palnego rytmu theta. Co w ięcej, badania prowadzone na szczurach sugerują, że amplituda aktywności polowej theta kodowana jest na terenie MS, a częstotliwość w PH. Obecna praca pośw ięcona została zw eryfikowaniu pow yższych wyników na modelu swobodnie poruszającego się kota. W celu ustalenia roli MS i PH w procesie program ow ania amplitudy i częstotliwości hipokam palnego rytmu theta u kota wykonane zostały doprzegrodowe i dopodwzgórzowe iniekcje prokainy, atropiny i muscim olu. Przedmiotem szczegółowej analizy były zm iany param etrów rytmu theta pojawiającego się w hipokam palnym zapisie EEG w m iarę ustępow ania działania efektów wymienionych wyżej związków.
Wstęp
Rytm theta, określany również jako rytm iczna aktywność wolnofalowa (RSA), je st w ysokoam plitudow ą aktyw nością (do 1,5 mV) o sinusoidalnym przebiegu i częstotliwości od 3 do 12 Hz. W zorzec EEG tego typu budzi szczególne zainteresow anie eksperym entatorów, poniew aż stanowi przykład m odelowej oscylacji i synchronizacji w sieciach neuronalnych ośrodkowego układu nerw owego [ 1, 2, 3 ,4 ].
Klasyczne ju ż dzisiaj badania Vanderwolfa [18, 19], prowadzone na gryzoniach, pozwoliły' na sform ułow anie powszechnie obow iązującej hipotezy mówiącej o niejednorodnym charakterze RSA u gryzoni. Hipoteza ta zakłada, że u szczurów, królików i św inek morskich w ystępują dw a typy rytm u theta (typ 1 i typ 2), różniące się pasm em dominującej częstotliw ości oraz wzorcami
aktyw ności ruchow ej. Rytm theta typu 1 (6-12 Hz) rejestrow any jest w czasie ruchów dowolnych, natom iast rytm typu 2 (3-9 Hz) w yłącznie w czasie braku aktywności ruchowej zwierząt. Dodatkowo, badania farmakologiczne wykazały, że oba typy theta posiadają odmienne podłoże neurochem iczne - pierwszy praw dopodobnie serotoninergiczne, drugi natom iast cholinergiczne [1 ,4 , 20].
Hipoteza zakładająca istnienie dwóch odrębnych typów rytmu theta nie znalazła potw ierdzenia w badaniach na kotach. O kazało się bowiem , że u tego gatunku zw ierząt rytm iczna aktywność wolnofalowa, przypominająca pod względem neurochem icznym theta typu 2 u gryzoni [9, 15], m ożne być rejestrowana zarów no podczas aktywności ruchowej ja k i w stanie kom pletnego bezruchu [7, 15].
Pierwotnie sądzono, że generowanie rytmu theta m ożliwe je st wyłącznie dzięki lokalnej aktywności kom órek nerwowych form acji hipokam palnej (HPC). Jednak uzyskane w drugiej połowie ubiegłego stulecia wyniki badań elektrofizjologicznych obaliły tę sugestię i wyraźnie w skazały na poza- hipokam palny charakter aktywności polowej typu theta [8, 14]. Rezultaty cytow anych prac dostarczyły dowodów na to, że neurony okolicy przyśrodkowej
przegrody (M S) odgryw ają istotną rolę w procesie powstawania
hipokam aplnego rytm u theta. Z kolei wyniki badań anatom icznych, które prowadzone były intensywnie w ostatnich dwóch dekadach ubiegłego wieku sugerują, że w procesie powstawania i m odulowania aktywności oscylacyjnej
typu theta, oprócz przyśrodkowej przegrody, b iorą udział struktury
zlokalizow ane na poziom ie międzymózgowia, śródm ózgow ia oraz
tyłom ózgowia [12, 21, 22]. Wyniki tych badań dały podstaw ę koncepcji, według której im pulsacja z pnia mózgu dociera najpierw do jąd ra nadsuteczkowatego (SuM ), leżącego na poziomie tylnego podwzgórza (PH), a następnie do przyśrodkowej przegrody, która uważana je st za strukturę rozdzielającą impulsację do ściśle określonych obszarów kory limbicznej tj. formacji hipokam aplnej, kory śródwęchow ej oraz zakrętu obręczy [21, 23] (Ryc. 1).
Zastosow anie techniki odwracalnej lezji, polegającej na iniekcjach lokalnego anestetyku - prokainy, przyczyniło się do wyjaśnienia roli przyśrodkowej przegrody i tylnego podwzgórza w procesie powstaw ania rytmu theta u szczurów. Smythe i wsp. [16] wykazali, że odw racalna blokada MS, po zastosowaniu prokainy, znosi zarówno spontaniczny jak i elektrycznie wywołany hipokam palny rytm theta. Analiza podstawowych param etrów rytmu pojawiającego się w zapisie EEG wraz z ustępowaniem efektu anestetycznego wykazała, że częstotliwość rytmu theta nie uległa zm ianie i odpow iadała częstotliw ości rytmu theta rejestrow anego w w arunkach kontrolnych. Am plituda natom iast była niższa w stosunku do średnich w artości rejestrowanych w w arunkach kontrolnych i stopniowo, wraz z upływem czasu, osiągała wartości
rejestrowane w kontroli. Na podstaw ie uzyskanych wyników Smythe i wsp. [16] zasugerowali, że obszar przyśrodkowej przegrody u szczurów uczestniczy w m odulowaniu am plitudy hipokam palnego rytmu theta, a nie częstotliwości.
Nyc. 1. Sc hem at ilu stru jąc y org aniz ację system u neu ron alneg o za an gaż ow a neg o w ge nerow a nie h ipok am pa lneg o rytm u theta.
Zanik hipokampalnego rytmu theta u anastetyzowanych szczurów obserw owany był rów nież po iniekcjach prokainy do SuM [11]. Jednak iniekcje tego związku do różnych miejsc, leżących m iędzy przednim jądrem siatkowatym mostu (RPO) a jądrem nadsuteczkowatym , prowadziły do obniżenia częstotliwości, a nie amplitudy rytmu. W św ietle powyższych badań szczególnie interesujące w ydają się być wyniki uzyskane przez M cNaughtona i wsp. [13] oraz Thinschm idta i wsp. [17]. Wykazali oni, że iniekcje prokainy do SuM u czuwających zw ierząt obniżały częstotliw ość w znacznie mniejszym stopniu, niż u zw ierząt poddanych narkozie uretanowej [13, 17]. Co więcej, Thinschm idt i wsp. [17] wykazali, że częstotliwość rytmu theta u czuwających szczurów pozostała niezm ieniona nawet po rozległych lezjach SuM, co wskazywałoby, że jąd ro to nie jest jedynym m iejscem kontrolowania częstotliwości rytmu theta u czuwających zwierząt. Najnow sze badania W oodnorth i wsp. [24, 25] w ydają się potwierdzać tę hipotezę i w skazują, że system kontrolujący częstotliwość rytmu theta u czuwających zwierząt, w przeciw ieństwie do anastetyzowanych, je st o wiele bardziej złożony.
Obecna praca poświęcona została roli przyśrodkowej przegrody oraz tylnego podw zgórza w procesie program owania am plitudy i częstotliwości
hipokam palnego rytmu theta u swobodnie poruszających się kotów.
Doprzegrodow e i dopodwzgórzowe iniekcje prokainy (lokalnego anestetyku), atropiny (antagonisty receptorów muskarynow ych) oraz muscim olu (agonisty receptorów G A BA a) zastosow ane zostały w celu w yw ołania odwracalnego
efektu blokującego rytm. Zm iany param etrów rytmu theta (amplitudy i częstotliw ości) pojaw iającego się w miarę ustępow ania działania tych zw iązków były przedm iotem szczegółowiej analizy.
Materiały i metody
Dośw iadczenia przeprowadzone zostały na 15 kotach, obojga płci, o masie ciała od 2,40 kg do 3,60 kg. Wszystkie zw ierzęta przed przystąpieniem do doświadczeń poddane zostały zabiegowi neurochirurgicznem u, w celu implantacji kaniul wodzących i elektrod rejestracyjnych do odpow iednich obszarów mózgu. Standardowo wszystkim kotom im plantow ano, obustronnie,
do obszaru przyśrodkowej przegrody kaniule wodzące, zgodnie ze
współrzędnym i ustalonymi na podstaw ie atlasu stereotaktycznego mózgu kota [10]: Fr = + 15.0, L = ± 0.5, H = + 4.0 oraz do tylnego podwzgórza Fr = + 10.0, L = + 1.0, H = - 3.5. Ponadto, do formacji hipokam palnej im plantow ano dw ie dwubiegunow e elektrody rejestracyjne (lew o- i prawo-stronnie) w edług następujących współrzędnych: Fr = + 4.0, L = ± 5.5, H = + 7.0 (Ryc. 2). Szczegóły dotyczące operacji oraz warunków przeprowadzania doświadczeń opisano wcześniej [5, 6].
Po upływie około 2 tygodni od dnia zabiegu neurochirurgicznego przystąpiono do doświadczeń. Każde doświadczenie rozpoczynała kontrolna rejestracja spontanicznej aktywności EEG formacji hipokam palnej, która była przeprow adzana bezpośrednio przed iniekcją związku farm akologicznego. Po zapisaniu sekwencji kontrolnej zwierzęta poddawane były doprzegrodow ej lub dopodwzgórzow ej iniekcji prokainy, atropiny lub m uscimolu. Pierwszy
poiniekcyjny zapis aktyw ności EEG przeprowadzany był natychmiast
po ponownym podłączeniu zwierzęcia do aparatury rejestracyjnej.
W doświadczeniach z prokainą podaw aną do MS lub PFI rejestracja kolejnych czterech sekwencji czasowych prowadzona była z zachowaniem 15 min. przerw (Ryc. 3, 4). Z kolei, w dośw iadczeniach, w których podaw ano atropinę do badanych struktur kolejne rejestracje prowadzone były: 15 min., 30 min., 3 godz., 6 godz., 12 godz. i 24 godz. po iniekcji (Ryc. 3, 4). W ostatniej serii doświadczeń, w których do MS i PH podawano m uscim ol, ostatnia rejestracja prowadzona była po upływie 12 godzin od chwili iniekcji (Ryc. 3, 4).
Po zakończeniu dośw iadczeń hipokampalna aktywność EEG analizowana była, przy użyciu programu kom puterowego Spike 2, (Cam bridge Electronic Désigné). Fragm enty 120 sekundow ego zapisu aktywności spontanicznej dzielone były autom atycznie przez program na 2 sekundowe odcinki. Następnie każdy z odcinków poddawany był analizie opartej na algorytm ie szybkiej transorm anty Fouriera (FFT). Analiza FFT um ożliw ia dokładne określenie wartości mocy dom inującej częstotliwości oraz częstotliwości w 2 sekundowym
odcinku zapisu hipokam palnej aktywności EEG. A m plituda rejestrowanego rytmu, odczytywana była bezpośrednio z analogow ego zapisu odtw arzanego sygnału na podstaw ie kalibracji z osi współrzędnych.
R y c. 2. L o kaliza cja kaniul w odząc ych im plantow anych do przy środ kow e j przegro dy (M S) i ty lnego p od w zg órz a (P H ) oraz ele ktrod rejestracyjnych im pla ntow an ych do form acji hipo kam paln ej (H PC ). S che m a t o pracow any na podsta w ie atlasu s tereotakty czneg o m ózgu kota
[ Ю ] .
Otrzym ane w poszczególnych doświadczeniach cząstkowe waitości am plitudy oraz częstotliw ości rytmu theta (w poszczególnych sekwencjach czasowych), przed iniekcją i po podaniu leku, poddaw ane były analizie statystycznej. O pracow anie statystyczne w całości wykonane zostało przy użyciu program u kom puterowego Statistica 6.0 PL. W pierwszej kolejności obliczano wartość średnią (xsr) oraz błąd standardowy średniej (SE) dla wyżej wym ienionych parametrów. Następnie, w celu zbadania różnic pomiędzy param etrami rytm u theta rejestrowanego w sekwencji kontrolnej i sekwencjach czasowych po iniekcji prokainy, atropiny i m uscim olu, przeprow adzano jednoczynnikow ą analizę wariancji ANOVA. Porównania m iędzygrupowego
dokonyw ano przy pomocy testu U M anna-W hitneya.
ele ktrod y rojoalracyjna
4 4 [ К i l t 1 1
kaniule wodzące
Wyniki
W pływ doprzegrodow ych i dopodw zgórzow ych iniekcji prokainy na hipokam palny rytm theta
Iniekcje 20% roztw oru chlorowodorku prokainy (w objętości 3 ц1) do MS i PH prowadziły do zaniku rytmu theta z zapisu hipokampalnej aktywności EEG (Ryc. 3, 4, 5). Jedynym wzorcem EEG rejestrowanym
w pierw szej poiniekcyjnej sekwencji czasowej była aktyw ność zde-
synchronizowana. Efekt blokujący prokainy obserwow any był również 15 min. po iniekcji. Dopiero po upływie 30 min. od chwili doprzegrodow ego lub dopodw zgórzow ego podania wyżej wym ienionego anestetyku zaobserw ow ano ponownie pojaw ienie się epizodów rytmu theta w zapisie aktywności EEG rejestrow anym z HPC. Jednak średnie wartości am plitudy rejestrow anego rytmu były niższe w porów naniu z wartościam i rejestrowanym i w sekwencji kontrolnej (Ryc. 3, 4, 5). Godny uwagi je st fakt, że obniżeniu am plitudy towarzyszył brak zmian częstotliwości rytmu theta. W miarę upływu czasu (45 min. od chwili iniekcji) obserw ow any był stopniowy wzrost średnich wartości am plitudy. Ostatecznie, po upływie 1 godz. od iniekcji prokainy do MS lub PH, średnie wartości am plitudy RSA powróciły do poziomu rejestrow anego w sekwencji kontrolnej (Ryc. 3, 4, 5).
W pływ doprzegrodow ych i dopodwzgórzowych iniekcji atropiny na hipokam palny rytm theta
Po doprzegrodow ych i dopodw zgórzowych iniekcjach atropiny w dawce 66fig/3(J.I w pierwszej poiniekcyjnej sekwencji czasowej, nastąpił wyraźny i istotny statystycznie spadek średniej wartości am plitudy rytmu theta w porów naniu z w artościam i obserwowanym i w sekwencji kontrolnej (Ryc. 3, 4, 5). Po upływ ie 15 min. od chwili iniekcji z zapisu hipokam palnej aktywności EEG zniknął zupełnie rytm iczny wzorzec theta. W tym czasie występowała wyłącznie aktyw ność zdesynchronizowana. Rów nież w kolejnych dwóch zapisach aktywności EEG (tj. 3 godz. oraz 6 godz. po iniekcji) nie zarejestrow ano rytmu theta. Dopiero po upływie 12 godz. od dokonanych m ikroiniekcji zaobserw owano ponownie pojedyncze epizody rytmu. Jednak średnie wartości am plitudy badanego wzorca EEG były m niejsze od wartości obserw ow anych w sekw encji kontrolnej. Ostatecznie am plituda hipokam palnego rytmu theta osiągnęła wartości porównyw alne z w artościam i rejestrow anym i w sekwencji kontrolnej po 24 godz. od chwili podania atropiny (Ryc. 3, 4, 5).
R yc. 3. D ynam ika zm ian am p litu dy hip okam pa lnego rytm u theta w kolejnych sekw enc jach czasow y ch po o bu stron ny c h iniekc jach proka iny (A), atrop iny (B ) oraz m usc im o lu (C ) do obs za iu prz yśrodkow ej przeg rod y ( A ) oraz tylnego po dw zgórz a (• ). A naliza statystyczna: K ruskal-W a llis A NO V A o raz M an n-W hitne y U-test: ** - p<0.01; *** - pcO.OOl.
N a uwagę zasługuje fakt, że zmianom w am plitudzie rytmu theta, rejestrowanego z form acji hipokampalnej, tow arzyszył brak zm ian w jeg o częstotliw ości (Ryc. 3, 4, 5).
R y c. 4. D yna m ik a zm ian c zęsto tliw o ści hipo kam paln ego rytm u th eta w kolejny ch sekw encjach czasow y ch po ob ustron ny ch iniekc jach prok ainy (A), atropiny (B) ora z m u scim olu (C) do obsz aru przyśrodkow ej p rze gro dy ( A ) ora z tylnego pod w z górza ( • ) . A naliza statystyc zna: K ru skal-W allis A N O V A o raz M an n-W hitne y U -test.
W p ływ doprzegrodow ych i dopodwzgórzow ych iniekcji m uscim olu na hipokam palny rytm theta
O bustronne iniekcje m uscimolu podawanego do MS lub PH w dawce
theta z zapisu hipokam palnej aktywności EEG. Jednak w pierwszej poiniekcyjnej sekwencji czasowej (5 min. po iniekcji) po dopodwzgórzow ym podaniu tego związku obserw ow ano jeszcze pojedyncze epizody rytmu theta o am plitudzie niższej od am plitudy rytmu rejestrowanego w sekwencji kontrolnej. W kolejnych dwóch sekwencjach czasow ych (15 min. oraz 30 min. po iniekcji) w zapisie hipokampalnej aktywności EEG rejestrowanej po doprzegrodowych i dopodwzgórzowych iniekcjach m uscim olu obecna była w yłącznie aktyw ność zdesynchronizowana. Dopiero 3 godz. po podaniu muscimolu do MS w hipokampalnym zapisie EEG pojaw ił się znów rytm theta. Natom iast pierw sze epizody rytmu theta po iniekcji m usciomlu do PH pojawiły się dopiero po upływ ie 6 godz. od chwili iniekcji. Podobnie jak po doprzegrodowych iniekcjach tego związku, pojaw iający się rytm theta miał niższą am plitudę w stosunku do rytmu rejestrowanego w sekwencji kontrolnej. Rytm theta o param etrach zbliżonych do rytmu rejestrowanego w kontroli pojawił się po upływie 12 godz. od chwili podania m uscim olu do MS i PH (Ryc. 3, 4, 5).
Doprzegrodow e i dopodwzórzowe iniekcje m uscim olu nie miały wpływu na częstotliw ość hipokam palnego rytmu theta. Średnie w artości częstotliwości rejestrowanego w zorca EEG utrzymywały się w trakcie całego dośw iadczenia na poziomie kontrolnym (Ryc. 3, 4, 5).
Dyskusja
Prezentowane badania, prowadzone były, podobnie jak badania
Thinschm idta i wsp. [17] na modelu swobodnie poruszających się zwierząt. Jednak w przeciw ieństwie do badań Tinschm idta i wsp. [17], które wykonane zostały na szczurach, w obecnej pracy obserwacje prow adzone były na kotach.
Doprzegrodow e i dopodwzgórzowe iniekcje prokainy, atropiny oraz m uscim olu prowadziły do stopniowego zaniku rytmu theta z zapisu hipokam palnej aktywności EEG. Niezwykle interesujący je st fakt, że bez względu na rodzaj zastosow anej techniki blokowania rytmu theta (technikę odwracalnej lezji, czy też technikę polegającą na zablokow aniu układu cholinergicznego lub pobudzeniu układu GA BAergicznego) wzór powrotu aktywności polowej theta, w miarę ustępowania działania podanych domózgowo związków, był bardzo podobny. A naliza parametrów omaw ianego wzorca EEG pojawiającego się zarów no po doprzegrowych jak i dopodw zgórzowych iniekcjach wykazała, że rejestrowany rytm miał niższą am plitudę w porównaniu
z rytmem rejestrow anym w warunkach kontrolnych. Jednak wraz
W pły w In ie k c ji PR O K AIN Y (lo ka ln eg o an ostety ku)
Wpływ Iniekcji ATROPINY
^antaęonlatg^ecejplor^^ Wpływ Iniekcji MUSCIMOLU
2 4 6 8 Ю 12 14 te 18 20 Częstotliw ość [Hz] Częstotliw ość [Hz] -£•3000 f 2500 I I 45 min . I
i.
0 2 4 6 6 10 12 14 16 18 20 Częstotliw ość [Hz] ■Ç®“ iKoafratol I Ж looo M“ J L
0 Ww lfJh.T -f—^ r -0 2 4 6 6 1-0 12 14 16 16 2-0 Częstotliwość [Hz] 0 2 4 6 S 10 12 14 16 1 Częstotliwość [Hz] ">3M0| т аl i m
600 Щ З ctf J l l l .L r fh ,,-гц. , , 0 2 4 6 6 10 12 14 16 16 20 Częstotliwość [Hz] ^3000 У 2 wo I2000 1 fl m in . I Ю 1 0 2 4 6 6 10 12 14 16 18 20 Częstotliw ość [Hz] »Г13000 ... 0 2 4 6 6 10 12 14 16 16 20 Częstotliw ość [Hz]R yc. 5. W pływ ob ustron ny ch dop odw z górzo w y ch iniekcji pro kain y (lew y pa nel), atropiny (środ kow y pa nel) i m usc im o lu (praw y panel) na re jestro w an y z form acji hipo kam paln ej s pon tan icz ny rytm theta. R yc ina p rzed staw ia dw usek und ow e e piz o dy an alo go w eg o zapisu hipo kam paln ej a ktyw no śc i E E G re jestrow anej w sekw encji k ontrolne j ora z w w ybranych po inie kcy jnyc h se kw e ncja ch c zasow ych. H istogram y F FT do ty cz ą przeds taw ion ych fragm entów zapisu analogo w ego . K alibracja : ls /1 0 0 (xV.
stopniowo wzrastała. Uzyskane wyniki w skazują zatem, że obydwie badane przez nas struktury biorą udział w m odulowaniu am plitudy hipokam palnego rytmu theta u sw obodnie poruszających się kotów.
W arto podkreślić, że zm ianom amplitudy om aw ianego wzorca EEG towarzyszył brak zmian w jeg o częstotliwości. Zaobserw ow aliśm y bowiem, że pierw sze epizody rytm u pojaw iającego się w m iarę ustępow ania efektu blokującego podanych związków miały częstotliwość zbliżoną do częstotliwości rytmu rejestrow anego w warunkach kontrolnych. Rejestrow anie rytmu theta o obniżonej am plitudzie i niezm ienionej częstotliwości w stosunku do rytmu rejestrow anego w kontroli świadczy o tym, że zarówno obszar MS jak i PH są
strukturami niezw iązanym i, przynajmniej bezpośrednio, z kodow aniem
częstotliw ości aktyw ności polowej theta u kota.
Skoro tylne podwzgórze i przyśrodkowa przegroda b iorą udział w program ow aniu am plitudy hipokampalnego rytmu theta, to pojaw ia się pytanie gdzie program owana je st częstotliwość om aw ianego wzorca EEG u swobodnie poruszających się kotów? Uzyskane przez nas wyniki nie upraw niają nas do odpow iedzi na to pytanie. Możemy jedy nie przypuszczać, że kodowanie częstotliwości aktywności polowej theta zachodzi na poziom ie pnia mózgu, gdzie wstępujący system synchronizujący rytm theta bierze swój początek. Powyższa hipoteza wymaga jednak potw ierdzenia w toku dalszych badań.
Piśmiennictwo
1. B land B.H. (1 986 ) T h e ph ys iolog y and pha rm aco log y o f hip poc am p al form ation th eta rhythm . Prog. N euro bio l. 26: 1-54.
2. B land B.H. (2 000 ) T h e m edial septum : m odel o f as cen ding brain stem hippocam pal syn chron izing path w ays. W: N um an R. (w yd) The b eha vio ra l n eu ro sc ien c e o f s ep ta l region. Sp ring -V e rlag , N e w York, str. 115-145.
3. B land B .H., C olom L.V. (1 993 ) E xtrin sic and intrinsic pro perties un derlyin g os cillation and sync hron y in lim b ic corte x. P rog. N e urobiol. 41: 157-208.
4. B land B .H., O d die S.D . (1 998 ) A natom ical, electroph ysio log ica l and ph arm aco log ica l studies o f as cen din g bra in ste m hip poca m p al sync hronizing pathw ays . N eurosci. B iob eha v. Rev. 22: 259-273 .
5. B ocian R., K on opack i J. (2 001 ) T he effect o f po ste rio r hy pothala m ic in jectio n o f procaine on h ippo cam p al th eta rh ythm in freely m o ving cats. A d a N eurob iol. Exp. 61: 125-134.
6. B ocian R., K on opa cki J. (2004) T he effect o f po sterio r h ypo tha lam ic in jectio n o f c holin ergic agents on hippo cam pa l form atio n theta in freely m oving cat. B ra in Res. B ull. 63: 283 -294 . 7. C olem an J R., L inds ley D.B. (1975) H ippocam pal electrical c orrela tes o f free b e ha viou r and
b eh av io u r in duce d by stim u latio n o f tw o h yp othalam ic-hippo cam pal system s in the cat. Exp. N eurol. 49: 506 -528.
8. G aztelu Y .M ., B uno W. (1982) S epto -hippocam pal rela tio ns hips d u rin g E E G theta rhythm . E lectroe nce pha log r. Clin. N e urop hysiol. 54: 375-384.
9. G ołę biew s ki H., E c ke rs d o rf В., K onopacki J. (1 993 ) M u s carinic (M l) m edia tion o f hippocam pal s po nta ne ou s th eta rhythm in freely m o ving cars. N e u ro R ap or t 4: 1323- 1326. 10. Ja spe r H., A jm on e-M arsa n C .A. (1 954) A sterotaxic atlas o f the d ien ce ph alon o f the cat.
N atio na l R e sea rc h C o un cil o f Canada, Ottaw a.
11. Kirk I.J., M c N au ghto n N. (1 991) Su pram am m illary cell firin g and h ippo cam pal rhythm ical slow activity. N eu ro R epo r t 2: 723 -725.
12. K ocis B., V ertes R.P. (1 99 4) C ha rac terizatio n o f neu ron s in the sup ram am m illary nucle us and m am m illary bod y th at discharg e rh ythm ic ally with the hippocam pal th eta rh ythm in the rat. J. N eurosc i. 14: 7 04 0-7 052 .
13. M cN au ghton N., L ogan B., P anickar K .S., Kirk I.J., Pan W -X ., B rown N.T., H eenan A. (1995) C o ntrib utio n o f sy nap ses in the m edial supram am m illary nu cle us to the frequ enc y o f h ippo cam pal th eta rhy thm in the freely m o ving rats. H ip po ca m pu s 5: 534-545 .
14. Petsche H., S tum p f C., G ogo lak G. (1 962) T h e significa nce o f ra b b it’s septum as a relay statio n betw ee n the m idb rain and the hippocam p us. I. T he contro l o f hipp oc am p us arousal activity by the sep tum cells. E lectroenc ephalog r. Clin. N eur oph ysio l. 14: 202 -211 .
15. S ain sbu ry R .S. (198 5) T ype 2 th eta in the gu inea pig and the cat. W: B u zsä ki G., V a n de r w olf C. H., (w y d) E lectr ica l a ctiv ity o f th e archicortex. A ka de m ia i K iado, B udapes t, str. 11-22. 16. Sm ythe J.W ., C h ristie B .R., C olom L .V ., Law son V .H., B land B.H. (1 991 ) H ippo cam pa l theta
field activity and th eta -o n/th eta-o ff cell disc harge s are co n tro lled by an ascendin g h yp oth alam o-s eptal p a th w a y ../. N eurosci. 11: 224 1-224 8.
17. T hin sc hm id t J.S ., K inney G .G., Kocsis B. (1995) T he su pra m a m m illary nucleus: is it necessa ry fo r the m ediation o f hip pocam p al theta rhy thm ? N e ur os cien ce 67: 301 -312 .
18. V a nd e rw o lf C .H . (19 69) H ippocam pal electrical activity and vo lun tary m ovem e nt in the rat. E lectroe nce pha log r. Clin. N europhy siol. 26: 407-4 18.
19. V a nd e rw o lf C .H . (1 975 ) N eocortical and hippocam pal activatio n in rela tion to behavior: effects o f atropin e, ese rine , ph enoth iazines , and am phetam ine. J. Comp. P hysiol. P sychol. 88: 306-323.
20. V a nd e rw o lf C .H ., B ake r G.B . (1 986 ) E viden ce th at se ro tonin m ediates no n -ch o lin erg ic neocortica l low voltag e fast activity, non-ch olinergic hip pocam p al rhythm ic al slow activity and c o ntribu te s to in te llige n t behavior. B rain Res. 374: 34 2-35 6.
21. V ertes R .P. (1 981 ) An a nalys is o f ascending brains tem system s invo lve d in hippoca m pal sy nc hroniz atio n an d d esy nc hron iza tion . J. N europhy siol. 46: 1140-1159.
22. V ertes R .P. (1 982 ) B rain stem gen eratio n o f the hippo cam p al EE G. P rog. N eur obio l. 19: 159-186.
23. V ertes R.P. (1 988 ) B rain stem afférents to the basal forebrain in the rat. N eu ro sc ien ce 24: 907 -93 5
24. W ood north M .A ., Kyd R .J., Logan B.J., L ong M .A., M cN a ug h ton N. (20 03) M ultiple h ypo thalam ic sites co ntro l the freque ncy o f hippoca m pal th eta rhythm . H ipp oc a m p u s 13: 361-3 74.
25. W ood n orth M .A ., M cN aug hto n N. (2 005) D ifferent system s in the p os te rio r hypo thalam ic nuc leus o f rats co ntro l theta freq uency and trigg er m ovem ent, Behav. B rain Res. 161 (1):
107-114.
A d res do k o re sp o n de n cji: R e n a ta B o cian K atedra N e urobio logii U niw ersytetu Ł ódzkieg o
ul. R ew olucji 1905 r 66 90-222 Ł ód ź tel. (48 42) 66 55 681 e-m ail: re nab @ biol.u ni.lod z.p l
