Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 65 (9), 638-641, 2009

Medycyna Wet. 2009, 65 (9) 638

Praca oryginalna Original paper

Zasadnoœæ stosowania w ¿ywieniu rosn¹cych œwiñ ró¿nych dodatków paszowych, w tym tlenku cynku, potwierdzono w badaniach naukowych, chocia¿ uzys-kiwane rezultaty nie zawsze by³y jednoznaczne (10, 13-15, 20). Wykazano, ¿e dodatki reguluj¹ sk³ad mikro-flory jelit (11) oraz syntezê i aktywnoœæ niektórych en-zymów (9), korzystnie wp³ywaj¹ te¿ na system immu-nologiczny (5). Stosuj¹c w ¿ywieniu tuczników doda-tek ZnO wykazano, ¿e poziom cynku w surowicy krwi i w miêsie wieprzowym pozostaje w normie (19). Cynk jest niezbêdny biologicznie, reguluje funkcjonowanie licznych enzymów i hormonów, uczestniczy w metabo-lizmie bia³ek, lipidów i wêglowodanów. Oddzia³uje na mitozê i proliferacjê komórek, moduluje procesy apop-tozy, zmieniaj¹c proporcje bia³ek BCL/BAX (cyt. 21). Wyniki badañ dotycz¹ce wp³ywu tlenku cynku na na-b³onek jelita cienkiego nie s¹ jednoznaczne. Stosuj¹c dodatek ZnO do paszy dla œwiñ nie stwierdzono jego niekorzystnego wp³ywu na cechy morfometryczne ko-smków jelitowych i krypt (20), ale w innych badaniach obserwowano zró¿nicowan¹ aktywnoœæ proliferacyjn¹ enterocytów (17). Ze wzglêdu na brak jednoznacznych

wyników i ocen, co do przydatnoœci tlenku cynku jako dodatku do paszy dla rosn¹cych zwierz¹t (5, 9, 14, 16), uzasadnione wydaje siê kontynuowanie badañ z tego zakresu, wykorzystuj¹c do oceny nab³onka jelit ró¿ne techniki, w tym histochemiczne i immunochistochemicz-ne (1, 4, 12, 18).

Celem badañ by³o okreœlenie wp³ywu antybiotyku i tlenku cynku na obraz histologiczny oraz aktywnoœæ apoptotyczn¹ i proliferacyjn¹ enterocytów b³ony œluzo-wej jelita cienkiego u tuczników.

Materia³ i metody

Badania przeprowadzono na 32 tucznikach mieszañcach, w których do grupy kontrolnej (K) i doœwiadczalnej (D) przy-dzielono po 16 szt. klinicznie zdrowych zwierz¹t. Utrzymy-wano je indywidualnie, a przed tuczem odrobaczono. W tu-czu dwufazowym (I – od 21 ± 0,5 kg do 55 ± 1 kg, II – od 55 ± 1 kg do 100 ± 1 kg) œwiniom indywidualnie dawkowano paszê (2). Tuczniki K otrzymywa³y w mieszance pe³nopor-cjowej 5% premiks z dodatkiem antybiotyku flawomycyny (100 mg na 1 kg), a zwierzêta D premiks bez antybiotyku. Tucznikom doœwiadczalnym w I fazie tuczu podawano 0,1% dodatek tlenku cynku. Wykonano badania sk³adu chemicz-nego surowców i mieszanek paszowych (3), okreœlono ich

Wp³yw tlenku cynku na stan histologiczny

b³ony œluzowej jelit tuczników*

)

ANNA REKIEL, WOJCIECH BIELECKI*, JUSTYNA WIÊCEK

Katedra Szczegó³owej Hodowli Zwierz¹t Wydzia³u Nauk o Zwierzêtach SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa *Katedra Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 159C, 02-787 Warszawa

Rekiel A., Bielecki W., Wiêcek J.

Effect of zinc oxide on the histology of mucosa in fatteners’ intestines Summary

The aim of the study was to determine the effect of adding an antibiotic or zinc oxide together with the feed on the histological picture as well as on the apoptotic and proliferation activity of enterocytes in the mucus of the small intestine of fatteners. The investigations were carried out on 32 crossbred fatteners. The animals were fed in a two-stage system, with the addition of feed antibiotic (control group – C) or with the 0.1-percent addition of zinc oxide (the first stage of fattening; experimental group – E). Samples of small intestine segments (duodenum, jejunum and ileum) were collected post mortem and secured from 16 randomly chosen animals (8 animals from group E and 8 from C) fr histological, histochemical and immuno-histochemical analysis. Staining was conducted using the review method (H-E) and paS-Alcjan. For evaluation of apoptosis and proliferation, the antibodies bax, bcl-x bcl-2 and Ki-67 and PCNA were used. The histological, histochemical and immuno-histochemical evaluation of the mucus of the small intestine of the animals, receiving feed antibiotic or ZnO, showed a comparable influence of the used additives on the morphological traits as well as differentiated the apoptosis and proliferation abilities of the crypt epithelium (cells Ki-67 positive – duodenum and jejunum: P £ 0.05 K vs D; PCNA positive – duodenum: P £ 0.01 K vs D). No negative influence of the zinc oxide additive on the mucus of the small intestine in fatteners was found, which indicates the potential possibility of employing it in the first stage of the fattening period.

Keywords: fatteners, zinc oxide, small intestine, epithelial cells

Medycyna Wet. 2009, 65 (9) 639 wartoœæ pokarmow¹. Wartoœæ energetyczna 1 kg

mie-szanki podawanej tucznikom w I i II fazie tuczu wynios³a 12,3 i 12,2 MJ EM/kg (2), a zawartoœæ bia³-ka: K – 159 i 141 g/kg, D – 158 i 141 g/kg.

Po zakoñczeniu tuczu ubito 16 tuczników (po 8 sztuk z grupy). Bezpoœrednio po uboju pobrano wycinki z trzech odcinków jelita cienkiego: dwunast-nicy (D), jelita czczego (CZ) i jelita biodrowego (B) (5 × 20 mm ka¿dy). Przep³ukano je 0,9% roztworem soli fizjologicznej i utrwalono w 10% zbuforo-wanym roztworze formaliny, a nastêpnie zatopiono w parafinie (Paraplast-Sigma). Bloczki parafinowe krojono na mikrotomie na seryjne skrawki gruboœci 4 µm. Utrwalone skrawki barwiono standardowo hematoksylin¹ i eozyn¹ (H-E). Wystêpowanie ró¿-norodnych komórek wyra¿ono znakiem plus (+), przyjmuj¹c: + umiarkowane, ++ liczne, +++ bardzo liczne. Na podobnej zasadzie wprowadzono ozna-czenie wystêpowania nacieków, a mianowicie:

* umiarkowane, ** obfite, *** bardzo obfite. Wykonano bar-wienie histochemiczne (paS-Alcjan) w celu wykrycia muko-polisacharydów kwaœnych i obojêtnych. Immunohistoche-micznie oznaczano wystêpowanie antygenów bax, bcl-x, bcl-2, PCNA i Ki-67. Do badañ diagnostycznych in situ apoptozy u¿yto przeciwcia³: Polyclonal Rabbit Anti-Human Bax (bax); Polyclonal Rabbit Anti-Human Bcl-X (bcl-x); Monoclonal Mouse Anti-Human BCL2, Oncoprotein, Clone 124 (bcl-2). Proliferacjê komórek nab³onka badano metod¹ dwuetapow¹ – systemem EnVision +, stosuj¹c przeciwcia³a monoklonalne Monoclonal Mouse Ant-Human Ki-67, Clon Ki-S5 (Ki-67) oraz Monoclonal Mouse Anti-Proliferating Cell Nuclear An-tygen (PCNA), Clone PC10 (PCNA).

Oceny preparatów dokonano z wykorzystaniem mikrosko-pu œwietlnego BX 50 Olimmikrosko-pus, przy powiêkszeniu 400×.

W preparatach barwionych metodami immunohistoche-micznymi okreœlano reakcje dodatnie i ujemne, o charakterze rozproszonym (bax, bcl-x, bcl-2) lub policzalnym (PCNA, Ki-67). Komórki PCNA dodatnie i Ki-67 dodatnie liczono w trzech powtórzeniach, ka¿dorazowo do stu komórek. Wy-niki obliczeñ zapisywano jako œredni¹ powtórzeñ. Podobnie postêpowano, obliczaj¹c procent komórek kubkowych pro-dukuj¹cych kwaœne lub obojêtne mukopolisacharydy.

Wyniki opracowano statystycznie, stosuj¹c jednoczynni-kow¹ analizê wariancji z wykorzystaniem metody najmniej-szych kwadratów.

Wyniki i omówienie

Standardowe barwienie hematoksylina-eozyna (H-E) umo¿liwi³o wykonanie oceny morfologicznej poszcze-gólnych odcinków jelit tuczników z grupy K i D. W zrê-bie b³ony œluzowej dwunastnicy tuczników K wystê-powa³y rozmaite komórki, w iloœciach wyró¿niaj¹cych obecne by³y komórki plazmatyczne (tab. 1). Stwierdzo-no obfity naciek komórek jedStwierdzo-noj¹drzastych z doœæ du¿¹ liczb¹ plazmocytów. W zrêbie b³ony œluzowej jelita czczego stwierdzono rozrost ³¹cznotkankowy, w otocze-niu krypt oraz w zrêbie kosmków jelitowych wystêpo-wa³y liczne w³ókna ³¹cznotkankowe. Wyst¹pi³y te¿ na-cieki komórek jednoj¹drzastych, ogniskowo z udzia³em komórek tucznych. Ocena histologiczna preparatów sporz¹dzonych ze skrawków jelita biodrowego nie wy-kazywa³a odchyleñ od normy. Stwierdzono nacieki,

z równomiernym udzia³em komórek plazmatycznych. Bardzo licznie wystêpowa³y eozynofile, obecnoœæ histiocytów by³a znacz¹ca, stwierdzono te¿ obecnoœæ pojedynczych komórek tucznych (tab. 1).

Ocena materia³u pobranego od tuczników z grupy doœwiadczalnej (D) wykaza³a nacieki komórek jedno-j¹drzastych w dwunastnicy (tab. 1). Obserwowano rów-nie¿ obfite lub niewielkie nacieki komórkowe, ognisko-wo z przewag¹ komórek plazmatycznych i tucznych. W obrazie zrêbu jelita czczego i biodrowego w nacie-kach komórkowych stwierdzano bardzo du¿y udzia³ ko-mórek jednoj¹drzastych ponadto wystêpowa³y licznie komórki tuczne.

Nie stwierdzono ró¿nic potwierdzonych statystycz-nie miêdzy grupami w udziale komórek kubkowych, wydzielaj¹cych mukopolisacharydy kwaœne i obojêtne w kryptach jelitowych; proporcje miêdzy komórkami by³y porównywalne dla grup (K i D) i odcinków jelit (D, Cz, B). Odsetek komórek kubkowych wydzielaj¹-cych mukopolisacharydy kwaœne w porównaniu do wydzielaj¹cych mukopolisacharydy obojêtne by³ wysoki (tab. 2). Ich udzia³ w dwunastnicy i jelicie czczym ników z obu grup (D i K) oraz w jelicie biodrowym tucz-ników D by³ nieco wiêkszy ni¿ u tucztucz-ników K. W gru-pie K i D odsetek komórek kubkowych wydzielaj¹cych mukopolisacharydy obojêtne by³ niewielki w poszcze-gólnych odcinkach jelita; najwiêkszy stwierdzono w grupie K w jelicie biodrowym (tab. 2). Badania Brow-na i wsp. (6), w których wykorzystano histochemiczne metody oceny, wykaza³y, ¿e pod wp³ywem czynników ¿ywieniowych wystêpuj¹ zmiany w jelitach. Obserwo-wano wzrost liczby komórek kubkowych w kryptach i kosmkach jelitowych oraz zwiêkszenie wydzielania mucyn. Ponadto stwierdzono brak zmian w proporcji wydzielanych mukopolisacharydów kwaœnych i obojêt-nych (6). Hedemann i wsp. (9) równie¿ stwierdzili, ¿e pod wp³ywem ZnO podawanego z pasz¹ nastêpuje wzrost iloœci mucyn wydzielanych w jelicie. W bada-niach na prosiêtach Mavromichalis i wsp. (15) wykaza-li, ¿e ZnO mo¿e byæ stosowany jako promotor wzrostu, a suplementacja diety nie powoduje zmian morfologii b³ony œluzowej jelit, jednak z uwagi na jego wysok¹

) E -H ( e i n e i w r a B i k r ó m o k / o g e i k n e i c a ti l e j k e n i c d O a c i n t s a n u w d czcze biodrowe a p u r g K D K D K D e t s a z r d ¹ j o n d e J ++** +++** ++** ++* y t y c o m z a l P +++*** ++** ++** y t y c o it s i H ++ e n z c u T + + +++ + +++ e li f o n y z o E +++

Tab. 1. Ocena histologiczna nacieków komórkowych w b³onie œluzowej jelit (barwienie hematoksylina-eozyna (H-E))

Objaœnienia: K – grupa kontrolna (flawomycyna); D – grupa doœwiadczalna (ZnO); obecnoœæ komórek: + umiarkowana, ++ liczne, +++ bardzo liczne (ma³a, œrednia, du¿a); nacieki komórek: * umiarkowane, ** obfite, *** bar-dzo obfite

Medycyna Wet. 2009, 65 (9) 640

biodostêpnoœæ mo¿e byæ on stosowany przejœciowo. Wysoki poziom cynku w diecie powoduje wzrost ak-tywnoœci rozmaitych enzymów w trzustce i wzrost obszarów wydzielania mucyn w jelicie grubym (9). Ponadto, podaj¹c ZnO prosiêtom, mo¿na uzyskaæ efekt redukcji biegunek. Uzyskane wyniki nie da³y jednak de-finitywnej odpowiedzi co do cynku jako promotora wzrostu. Uwa¿a siê, ¿e istnieje na przysz³oœæ mo¿liwoœæ wykorzystania immunomodulacyjnej roli ZnO (5), cho-cia¿ w przeprowadzonych badaniach suplementacja tlen-kiem cynku diety stosowanej w odchowie prosi¹t odsa-dzonych nie wp³ynê³a na ich wzrost i rozwój. W ekspe-rymencie wykonanym przez Li i wsp. (14) uzyskano istotny wzrost tempa wzrostu i wykorzystania paszy przez prosiêta po zastosowaniu wymienionego dodat-ku. U prosi¹t zaobserwowano te¿ korzystny wzrost jelit bezpoœrednio po odsadzeniu; zachodzi³ on równoczeœ-nie ze wzrostem ekspresji IGF-I w b³orównoczeœ-nie œluzowej jeli-ta cienkiego.

Wykonane wstêpne badania in situ wykaza³y przydatnoœæ przeciw-cia³ bax, bcl-x i bcl-2 do oceny apop-tozy. Stosuj¹c do znakowania bia-³ek przeciwcia³a bax, bcl-x i bcl-2 uzyskano zarówno pozytywne reak-cje, jak te¿ ich brak (tab. 3). Czêsto obserwowano reakcje pozytywne, dyspersyjne. Apoptoza enterocytów w kryptach jelitowych oceniana na podstawie odsetka reakcji pozytyw-nych dla bax i bcl-2 by³a zró¿ni-cowana i doœæ s³abo wyra¿ona. Od-setek pozytywnych reakcji dla bax

i bcl-2 waha³ siê w poszczególnych odcinkach jelita: w grupie K wyniós³ 25-75%, 0-25%, a w grupie D 25-100%, 0-25%. W przypadku bax by³ on wiêkszy w grupie D vs K w jelicie czczym i biodrowym ni¿ w dwunastnicy.

Bax nale¿y do rodziny bia³ek homologicznych z Bcl-2. Bia³ka Bax i Bcl-2 bior¹ udzia³ w regulacji procesu apoptozy (18, 23, 24) i s¹ promotorami œmierci komór-ki. W j¹drze wystêpuje antagonista Bax – Bcl-2. Zwi¹-zany jest on z chromosomami, a poziom jego ekspresji zale¿y od cyklu komórkowego i jest najwiêkszy pod-czas mitozy (24).

Odsetek reakcji pozytywnych przy znakowaniu Ki-S5 i PC10 nie wykazywa³ w poszczególnych odcinkach jelit regularnych zale¿noœci. W grupie D vs K zaznaczy³a siê przewaga komórek Ki-67 dodatnich w dwunastnicy i w jelicie czczym. Komórki PCNA dodatnie przewa¿a-³y w grupie K vs D w trzech ocenianych odcinkach jelit (tab. 4). Reakcje pozytywne dla Ki-67 i PCNA by³y y d y r a h c a s il o p o k u M o g e i k n e i c a ti l e j k e n i c d O a c i n t s a n u w d czcze biodrowe a p u r g E S grupa SE grupa SE K D K D K D e n œ a w K 98,83 98,00 7 1 9 , 0 98,17 99,83 0,678 93,00 98,83 3,342 e n t ê j o b O 11,17 12,00 11,83 10,17 17,00 11,17

Tab. 2. Udzia³ komórek kubkowych w kryptach jelitowych produkuj¹cych mukopolisacharydy kwaœne lub obojêtne (barwie-nie paS-Alcjan)

Objaœnienia: jak w tab. 1.

Tab. 3. Ocena apoptozy enterocytów w kryptach jelitowych (procent reakcji)

o ³ a i c w i c e z r P o g e i k n e i c a ti l e j k e n i c d O a c i n t s a n u w d czcze biodrowe a p u r g K D K D K D a j c k a e R + – + – + – + – + – + – x a B 25 75 25 75 25 75 75 25 75 25 100 0 x -l c B 0 100 0 100 0 100 25 75 0 100 0 100 2 -l c B 0 100 25 75 25 75 0 100 0 100 0 100

Objaœnienia: + reakcja pozytywna; – reakcja negatywna

o ³ a i c w i c e z r P o g e i k n e i c a ti l e j k e n i c d O a c i n t s a n u w d czcze biodrowe a p u r g E S grupa SE grupa SE K D K D K D i k r ó m o k / 5 S -i K e i n t a d o d 7 6 -i K 47,58a 61,00b 2,107 50,67a 60,80b 2,018 48,11 48,11 3,266 i k r ó m o k / 0 1 C P e i n t a d o d A N C P 71,75A 45,83B 3,011 69,00a 47,27a 3,955 50,92 42,85 3,465

Objaœnienia: A, B – ró¿nica istotna przy p £ 0,01; a, b – ró¿nica istotna przy p £ 0,05 Tab. 4. Ocena w³aœciwoœci proliferacyjnych enterocytów w kryptach jelitowych (od-setek reakcji pozytywnych)

Medycyna Wet. 2009, 65 (9) 641

wyraŸnie zaznaczone i policzalne (tab. 4). Miêdzy grupami K i D stwierdzono istotne (p £ 0,05) ró¿nice dla komórek Ki-67 dodatnich w dwunastnicy i jelicie czczym oraz istotne (p £ 0,01) dla komórek PCNA do-datnich w dwunastnicy.

W grupie D odsetek reakcji pozytywnych po zastoso-waniu przeciwcia³ Ki-67 by³ najwiêkszy w dwunastni-cy, nieznacznie mniejszy w jelicie czczym i s³abiej wy-ra¿ony w jelicie biodrowym. W grupie K najwiêkszy odsetek komórek Ki-67 dodatnich obserwowano w je-licie czczym, a tylko nieznacznie mniejszy w jeje-licie biodrowym i dwunastnicy. W grupie D vs K reakcja na przeciwcia³o Ki-67 by³a silniej wyra¿ona w kolejnych odcinkach jelita (D-CZ-B), a na przeciwcia³o PCNA – s³abiej (tab. 4).

Przeciwcia³o monoklonalne Ki-67 znakuje proliferu-j¹ce komórki z ekspresj¹ antygenu Ki-67. Przeciwcia³o to pozwala wykazaæ obecnoœæ antygenu Ki-67 m.in. w komórkach zdrowych. Ekspresja antygenu wystêpu-je podczas wszystkich aktywnych faz cyklu komórko-wego, do których zalicza siê fazy: G₁, S, G₂ i M, nie wystêpuje natomiast w fazie spoczynkowej, tj. G₀ i w komórkach nieaktywnych. Kiedy komórka wchodzi w stan nieproliferacyjny, antygen jest rozk³adany (25).

Przy znakowaniu preparatów przeciwcia³em PCNA, w grupie D vs K obserwowano mniej reakcji pozytyw-nych wskazuj¹cych na proliferacjê. W badapozytyw-nych gru-pach stwierdzono te¿ mniejsz¹ aktywnoœæ proliferacyj-n¹ na poziomie krypt w jelicie biodrowym w porówna-niu z dwunastnic¹ i jelitem czczym.

Przeciwcia³o monoklonalne PCNA umo¿liwia ozna-czanie komórek proliferuj¹cych tkanek zdrowych (8), co wykorzystuje siê w badaniach diagnostycznych im-munocytochemicznych in vitro. Ekspresjê tego bia³ka obserwuje siê w koñcówce fazy G₁ i w pocz¹tkowej fazie S. PCNA spe³nia wa¿n¹ rolê dla ¿ycia i œmierci komórek, jest elementem mechanizmu replikacji DNA i naprawy jego uszkodzeñ. Brak lub niski poziom czynnoœciowego PCNA mo¿e prowadziæ do apoptozy komórki (12, 17). Stosuj¹c suplementacjê paszy L-glutamin¹ (7) lub kwasami organicznymi (22) i dokonuj¹c oceny histo-metrycznej i immunohistochemicznej wykazano pozy-tywny efekt lub brak negatywnego oddzia³ywania wy-mienionych dodatków na morfologiczno-funkcjonalne cechy jelit.

Podsumowanie

Ocena histologiczna, histochemiczna i immunohisto-chemiczna b³ony œluzowej jelita cienkiego zwierz¹t otrzymuj¹cych antybiotyk paszowy lub ZnO wykaza³a porównywalny wp³yw stosowanych dodatków na cechy morfologiczne oraz zró¿nicowany na apoptozê i zdol-noœci proliferacyjne nab³onka krypt (komórki Ki-67 dodatnie – dwunastnica i jelito czcze: p £ 0,05 K vs D; PCNA dodatnie – dwunastnica: p £ 0,01 K vs D). Nie stwierdzono negatywnego oddzia³ywania dodatku tlen-ku cyntlen-ku na b³onê œluzow¹ jelita cienkiego tuczników, co wskazuje na potencjaln¹ mo¿liwoœæ jego stosowania w I fazie tuczu. Podjêcie decyzji w tej kwestii wymaga jednak kontynuacji badañ na szersz¹ skalê.

Piœmiennictwo

1.Adams J. M., Cory S.: The bcl-2 protein family: Arbiters of cell survival. Science 1998, 281, 1322-1326.

2.Anon.: Normy ¯ywienia Œwiñ. IFi¯Z PAN. Omnitech-Press, Warszawa 1993. 3.Anon.: Official Methods for Analysis of the Associated of Official Analytical

Chemists. AOAC, Washington, DC 1990.

4.Boise L. H., Gonzalez-Garcia M., Postema C. E., Ding L., Lindsten T., Turka L. A., Mao X., Nunez G., Thompson C. B.: bcl-x, a bcl-2-related gene that functions as a dominant regulator of apoptotic cell death. Cell 1993, 74, 597-608. 5.Broom L. J., Miller H. M., Kerr K. G., Knapp J. S.: Effect of zinc oxide

and Enterococcus faecium SF68 dietary supplementation on the performance, intestinal microbiota and immune status of weaned piglets. Res. Vet. Sci. 2006, 80, 45-54.

6.Brown P. J., Miller B. G., Stokes C. R., Blazquez N. B., Bourne F. J.: Histo-chemistry of mucins of pig intestinal secretory epithelial cells before and after weaning. J. Comp. Pathol. 1988, 98, 313-323.

7.Domeneghini C., Di Giancamillo A., Savoini G., Paratte R., Bontempo V., Dell’Orto V.: Structural patterns of swine ileal mucosa following L-glutamine and nucleotide administration during the weaning period. An histochemical and histometrical study. Histol. Histopathol. 2004, 19, 49-58.

8.Hall P. A., Levison D. A., Woods A. L., Yu C. C.-W., Kellock D. B., Watkins J. A., Barnes D. M., Gillett C. E., Camplejohn R., Dover R., Waseem N. H., Lane D. P.: Proliferating cell nuclear antigen (PCNA) immunolocalization in paraffin sections: An index of cell proliferation with evidence of deregulated expression in some, neoplasms. J. Pathol. 1990, 162, 285-294.

9.Hedemann M. S., Jensen B. B., Poulsen H. D.: Influence of dietary zinc and copper on digestive enzyme activity and intestinal morphology in weaned pigs. J. Anim. Sci. 2006, 84, 3310-3320.

10.Jansen-Waern M., Melin L., Lindberg R., Joannisson A., Petersson L., Wall-gren P.: Dietary zinc oxide in weaned pigs-effects on performance, tissue concentrations, morphology, neutrophil functions and faecal microflora. Res. Vet. Sci. 1998, 64, 225-231.

11.Katouli M., Melin L., Jensen-Waern M., Wallgren P., Moliby R.: The effect of zinc oxide supplementation on the stability of the intestinal flora with special reference to composition of coliforms in weaned pigs. J. Appl. Microbiol. 1999, 87, 564-573.

12.Kelman Z.: PCNA: structure, functions and interactions [review]. Oncogene 1997, 14, 629-640.

13.Li B., van Kessel A. G., Caine W. R., Huang S. X., Kirkwood R. N.: Small intestinal morphology and bacterial populations in ileal digesta and faces of newly weaned pigs receiving a high dietary level of zinc oxide. Can J. Anim. Sci. 2001, 81, 511-516.

14.Li X., Yin J., Li D., Chen X., Zang J., Zhou X.: Dietary supplementation with zinc oxide increases Igf-I and Igf-I receptor gene expression in the small intestine of weanling piglets. J. Nutr. 2006, 136, 1786-1791.

15.Mavromichalis I., Peter C. M., Parr T. M., Ganessunker D., Baker D. H.: Growth--promoting efficacy in young pigs of two sources of zinc oxide having either a high or a low bioavailability of zinc. J. Anim. Sci. 2000, 78, 2896-2902. 16.Owusu-Asiedu A., Nyachoti C. M., Marquardt R. R.: Response of early-weaned

pigs to an enterotoxigenic Escherichia coli (K88) challenge when fed diets con-taining spray-dried porcine plasma or pea protein isolate plus egg yolk antibody, zinc oxide, fumaric acid, or antibiotic. J. Anim. Sci. 2003, 81, 1790-1798. 17.Paunesku T., Mittal S., Proctiæ M., Oryhon J., Korolev S. V., Joachimiak A.,

Woloschak G. E.: Proliferating cell nuclear antigen (PCNA): ringmaster of the genome. Int. J. Radiat. Biol. 2001, 77, 1007-1021.

18.Reed J. C.: Mini-review: Bcl-2 and the regulation on programmed cell death. J. Cell Biol. 1994, 124, 1-6.

19.Rekiel A.: Wp³yw podania rosn¹cym œwiniom cynku w mieszankach na jego zawartoœæ w surowicy krwi i miêsie wieprzowym. ¯yw. Cz³ow. Metab. 32, supl. 1, 513-519.

20.Rekiel A., Cichowicz M., Koz³owski W., Batorska M.: The influence of antibio-tic, probiotic or zinc oxide addition on morphometric indices of pig intestines. Ann. Anim. Sci. 2003, Supl. 2, 123-126.

21.Rekiel A., Wiêcek J.: Biochemiczne wskaŸniki surowicy krwi tuczników ¿ywio-nych mieszank¹ z dodatkiem tlenku cynku. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Zoot. 2005, 1, 115-121.

22.Sakata T., Adachi M., Hashida M., Sato N., Kojima T.: Effect of n-butyric acid on epithelial cell proliferation of pig colonic mucosa in short-term culture. D. Tierärztl. Wschr. 1995, 102, 163-164.

23.Sato T., Hanada M., Bodrug S., Irie S., Iwama N., Boise L. H., Thompson C. B., Golemis E., Fong L., Wang H. G., Reed J. C.: Interactions among members of the Bcl-2 protein family analyzed with a yeast two-hybrid system. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1994, 91, 9238-9242.

24.Schandl C. A., Li S., Re C. G., Fan W., Willingham M. C.: Mitotic chromosomal Bcl-2: I. Stable expression throughout the cell cycle and association with isola-ted chromosomes. J. Histochem. Cytochem. 1999, 47, 139-149.

25.Scholzen T., Gerdes J.: The Ki-67 protein: from the know and the unknown [review]. J. Cell Physiol. 2000, 182, 311-322.

Adres autora: dr hab. Anna Rekiel, prof. SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa; e-mail: anna_rekiel@sggw.pl