Praca oryginalna Original paper
W przemys³owej produkcji drobiu kokcydioza, wy-wo³ywana przez pierwotniaki paso¿ytnicze z rodzaju Eimeria, stanowi powa¿ny problem zdrowotny i po-woduje znaczne straty ekonomiczne w przemyle dro-biarskim, szczególnie u kurcz¹t brojlerów. Najtañsz¹ i najskuteczniejsz¹ metod¹ profilaktyki jest podawa-nie z pasz¹ kokcydiostatyków oraz przestrzegapodawa-nie zalecanych wymogów w zakresie higieny. Uwa¿a siê
jednak, ¿e kokcydioza wystêpuje we wszystkich sta-dach, nawet przy zachowaniu wysokich norm sanitar-nych (15).
Kokcydioza jest problemem ekonomicznym prze-mys³u drobiarskiego na ca³ym wiecie. Jej forma pod-kliniczna jest zwykle niedoceniana w kontekcie strat. Potencja³ rozrodczy kokcydii jest ogromny, wystêpuj¹ w ka¿dym obiekcie drobiarskim i tworz¹ w kurniku swoist¹ populacjê, o której liczebnoci, sk³adzie i wp³y-wie na ekonomiê produkcji decyduje wp³y-wiele czynników
Wp³yw wybranych dodatków paszowych stosowanych
w profilaktyce kokcydiozy na profil histologiczny
oraz w³aciwoci fizykochemiczne miêni
piersiowych kurcz¹t szybko i wolno rosn¹cych*
)
MONIKA £UKASIEWICZ, MONIKA MICHALCZUK, JAN NIEMIEC, DOROTA PIETRZAK*, JAN MROCZEK*
Zak³ad Hodowli Drobiu, Wydzia³ Nauk o Zwierzêtach, Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa
*Zak³ad Technologii Miêsa, Wydzia³ Nauk o ¯ywnoci, Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul. Nowoursynowska 159 c, 02-787 Warszawa
£ukasiewicz M., Michalczuk M., Niemiec J., Pietrzak D., Mroczek J.
Impact of selected feed supplements used in the prophylaxis of coccidiosis on the histological profile and physicochemical parameters of pectoral muscles in fast-growing and slow-growing chicken broilers
Summary
The aim of the study was to determine the effect of selected in-feed coccidiostats (ionophore coccidiostat monensin and plant coccidiostat) on the histological profile and physicochemical properties of breast muscles in fast and slow-growing chickens. The experiment was carried out with 480 fast-growing Hubbard Flex chickens kept until 42 days of age, and 480 slow-growing Hubbard JA 957 chickens raised until 63 days, which were divided into 3 feeding groups. The control group (K) received standard feed mixtures without additives. The mixtures for experimental groups also contained a complementary feed in the form of plant coccidiostat (A) or ionophore coccidiostat monensin (M). The highest body weight at 42 and 63 days was found in the group of birds receiving the plant coccidiostat (2548 and 3582 g, respectively). There was a tendency for higher feed consumption in group A birds characterized by the highest body weight at the end of rearing. Statistical analysis showed significant differences in the mortality of fast and slow-growing chickens. Mortality ranged from 1.82 to 5.72% in fast-growing chickens, and from 2.60 to 4.33% in slow-growing chickens. The use of different coccidiostat additives in the diet of chickens that were raised until 42 and 63 days of age had no significant effect on dressing percentage. The results of histochemical examination showed that slow--growing chickens were characterized by a greater diameter of breast muscle fibers compared to fastslow--growing chickens. The greater proportion of large-diameter fibers had a significant effect on increasing water holding capacity. The best water holding capacity was observed in the control group and in birds receiving the plant coccidiostat in their diets. Owing to the fact that active substances of plant origin do not require a waiting period, unlike the ionophore coccidiostats, they may be applied during the entire rearing period. In particular, these additives play a significant role in the maintenance of health status and welfare of chickens at a time when consumers expect food products free of pharmacological preparations.
Keywords: coccidiostats, histology, physicochemical properties of meat, fast- and slow-growing chickens
*) Badania finansowane w ramach grantu nr N N311 405239 MNiSW
(m.in. wilgotnoæ, rodzaj kokcydiostatyku, sposób dezynfekcji, przewaga gatunku kokcydii). Opornoæ na kokcydiostatyki wydaje siê narastaæ, a od 15 lat na rynku nie pojawi³ siê ¿aden nowy preparat kokcydio-statyczny.
Do najczêciej stosowanych kokcydiostatyków w hodowli drobiu rzenego (kurcz¹t i indyków) nale¿¹ antybiotyki jonoforowe, polieterowe (m.in. monen-zyna), wytwarzane na drodze fermentacji przez kilka szczepów bakterii Streptomyces spp. i Actinomadura spp. Zak³ócaj¹ one transport jonów jednowartocio-wych lub dwuwartociojednowartocio-wych przez b³onê komórkow¹ paso¿yta, uniemo¿liwiaj¹c jego rozwój (15). Warunki dopuszczenia kokcydiostatyków oraz sposób ich sto-sowania reguluj¹ unijne oraz krajowe akty prawne (35). W rozporz¹dzeniu 1831/2003/EC zawarta zosta³a de-cyzja o wprowadzeniu od 1 stycznia 2013 r. zakazu stosowania w krajach Unii Europejskiej kokcydiosta-tyków paszowych (34). Ze wzglêdu na brak innych, skutecznych i dostêpnych sposobów zapobiegania oraz zwalczania kokcydiozy, najs³uszniejsze by³oby dopusz-czenie stosowania tych zwi¹zków jako leków wetery-naryjnych lub pasz leczniczych (39).
Od wielu lat poszukiwane s¹ alternatywne sposoby zapobiegania kokcydiozie. Odpowiednio dobrane do-datki paszowe mog¹ stanowiæ istotny czynnik hamu-j¹cy namna¿anie siê patogenów jelitowych u drobiu, w tym równie¿ zwiêkszaæ odpornoæ ptaków na kok-cydiozê. Wyniki badañ wskazuj¹, ¿e efektywnym sposobem ograniczania negatywnych skutków kokcy-diozy mo¿e byæ stosowanie: probiotyków, enzymów, betainy, zió³ i ich ekstraktów oraz olejków eterycznych (1, 11, 19, 24). Interesuj¹cym obszarem badawczym jest równie¿ mo¿liwoæ zwiêkszenia skutecznoci szczepieñ ochronnych przeciw kokcydiozie poprzez u¿ycie wymienionych dodatków paszowych (15, 25, 31). Ró¿añski i Drymel (36) podaj¹, ¿e w zastêpstwie kokcydiostatyków paszowych mo¿e byæ stosowany preparat, który zawiera p³ynne wyci¹gi z surowców rolinnych, olejki eteryczne, hamuj¹ce rozwój bakte-rii i pierwotniaków, w tym równie¿ Eimeria oraz roz-twory soli mineralnych i stabilizatory. Mieszanka ta charakteryzuje siê du¿¹ przyswajalnoci¹, wyranym dzia³aniem i optymalnymi parametrami fizykoche-micznymi. Jest zestawem sk³adników naturalnych (fitoncydów i fitoaleksyn) aktywuj¹cym i wspomaga-j¹cym procesy odpornoci przeciwko infekcjom bak-teryjnym oraz inwazjom pierwotniakowym u zwierz¹t. Dzia³a g³ównie pierwotniakobójczo (Antiprotozoa), przede wszystkim wobec Eimeria (Coccidiomorpha), wiciowców (Mastigophora), orzêsków (Ciliata) i ameb (Amoebozoa). Ponadto wspomaga procesy zwalczania bakterii beztlenowych (np. rodzaju Bacteroides, Clostridium) i Mycoplasma.
Celem badañ by³o okrelenie wp³ywu wybranych kokcydiostatyków paszowych, jonoforowego oraz ro-linnego, na profil histologiczny i w³aciwoci fizyko-chemiczne miêni piersiowych kurcz¹t szybko i wolno rosn¹cych.
Materia³ i metody
Badanie przeprowadzono na 480 kurczêtach szybko ros-n¹cych Hubbard Flex, które utrzymywano do 42. dnia ¿ycia i 480 kurczêtach wolno rosn¹cych Hubbard JA 957, od-chowywanych do 63. dnia ¿ycia, w zamkniêtym budynku na ció³ce. W okresie odchowu zastosowano trzyfazowy pro-gram ¿ywienia (tab. 1). Jednodniowe pisklêta po zwa¿e-niu i oznakowazwa¿e-niu znaczkami k³ódeczkowymi przydzielo-no losowo do 3 grup ¿ywieniowych po 160 szt. w 4 powtó-rzeniach po 40 szt.: K, A, M. Czynnikiem ró¿nicuj¹cym by³a zawartoæ w paszy mieszanki paszowej uzupe³nia-j¹cej w formie sypkiej jako kokcydiostatyku rolinnego (A) lub jonoforowego (monenzyna M). Grupa kontrolna (K) nie zawiera³a kokcydiostatyku w diecie i kurczêta nie by³y szczepione przeciwko kokcydiozie. W 42. i 63. dniu od-chowu wybrano z ka¿dej grupy po 12 kogutów i 12 kur o masie cia³a zbli¿onej do redniej w grupie. Kurczêta ubito w ubojni drobiu i pobrano (od 12 + i 12 > z grupy) wycinki miênia piersiowego powierzchniowego (m. pectoralis su-perficialis), po utrwaleniu parafin¹ przygotowano prepa-raty histologiczne, wybarwiaj¹c skrawki o gruboci 6 µm metod¹ HE. Preparaty przegl¹dano, opisywano i fotogra-fowano przy u¿yciu mikroskopu optycznego firmy Nicon. W ka¿dej grupie dowiadczalnej z ka¿dego badanego miê-nia liczono 300 w³ókien. Po sch³odzeniu tuszek przez 12
Tab. 1. Sk³ad i wartoæ od¿ywcza mieszanki paszowej, %
Objanienia: BO bia³ko ogólne, monenzyna 25 g/t; adicox
®AP 50 g/t (sk³ad: olej palmowy utwardzony, owoc papryki
suchy, nasiona gorczycy bia³ej; dodatki sensoryczne: zio³a 98%, tymol: 0,5%) k i n d a ³ k S Statrer Grower Finiszer ) O B % 1 1 ( a c i n e z s P 50,25 53,07 59,40 ) O B % 6 4 ( a w o j o s a t u r .r t s k e o P 31,74 29,15 23,24 ) O B % 5 , 8 ( a z d y r u k u K 10,00 10,00 10,00 r e lj o r B U P M 4,00 4,00 4,00 y w o i n p a w u w d n a r o f s o F 1,48 0,97 0,65 y w o j o s j e l O 1,44 1,86 1,95 l C a N 0,33 0,33 0,33 a n i n o it e M 0,33 0,24 0,20 a n w e t s a p a d e r K 0,14 0,18 0,00 a z a ti F 0,10 0,10 0,10 a z a n a l y s K 0,10 0,10 0,10 l C H a n y zi L 0,09 0,00 0,03 a z c w y ¿ d o æ o tr a W ) g k /l a c k ( E M 2845 2900 2965 e n l ó g o o k ³ a i B 20,98 20,00 18,00 e w o r u s o n k ó ³ W 2,88 2,88 2,91 y w o r u s z c z s u ³ T 3,51 3,94 4,06 a n y zi L 1,17 1,04 0,90 a n y t s y c + a n i n o it e M 0,98 0,88 0,78 a C 1,00 0,90 0,75 y n l a j a w s y z r p P 0,48 0,40 0,35
godzin w temperaturze 4°C przeprowadzono analizê rzen¹ oraz pobrano próbki miêni piersiowych do analiz chemicz-nych. Po 24 h od uboju w miêniach piersiowych oznacza-no: pH24 za pomoc¹ pH-metru Elmetron CP-411 z elektro-d¹ zespolon¹ (33), zdolnoæ utrzymywania wody w³asnej (WHC) zmodyfikowan¹ metod¹ bibu³ow¹ (28), iloæ wy-cieku po obróbce termicznej (28). W trakcie dowiadcze-nia kontrolowano: masê cia³a kurcz¹t w wieku 1, 12, 24, 42 (dla kurcz¹t szybko i wolno rosn¹cych) oraz 63 dni odchowu (wolno rosn¹cych). Wyliczono zu¿ycie paszy na przyrost masy cia³a kurcz¹t w poszczególnych grupach oraz miertelnoæ ptaków.
Uzyskane wyniki opracowano statystycznie za pomoc¹ analizy wariancji, liczonej metod¹ najmniejszych kwadra-tów w programie statystycznym SPSS 19,0 PL for Win-dows (SPSS Inc., Chicago, IL, USA), na poziomie p £ 0,05 i p £ 0,01.
Wyniki i omówienie
W czasie odchowu brojlerów zastosowano trójfa-zowy program ¿ywienia mieszankami treciwymi ad libitum (starter, grower, finiszer), w których zawartoæ sk³adników pokarmowych by³a zgodna z Normami ¯ywienia Drobiu. Wartoæ od¿ywcz¹ i energetyczn¹ mieszanek paszowych przedstawiono w tabeli 1. Wy-niki produkcyjne (tab. 2) potwierdzi³y skutecznoæ sto-sowania rolinnego kokcydiostatyku. Najwiêksz¹ masê cia³a w 42. i 63. dniu odnotowano w grupie ptaków otrzymuj¹cych w mieszance rolinny kokcydiostatyk (2548 g i 3582 g). Zawarte w rolinnym preparacie gorycze, terpeny i fenolokwasy pobudzaj¹
wydziela-nie soków trawiennych bogatych w enzymy endogen-ne, które mog³y przyczyniæ siê do wzrostu masy cia³a w grupie A. Zu¿ycie paszy w grupach dowiadczal-nych kurcz¹t by³o podobne jak w grupie kontrolnej. Zaobserwowano jednak tendencjê wiêkszego zu¿ycia paszy w grupie A u ptaków charakteryzuj¹cych siê najwy¿sz¹ mas¹ cia³a na koniec odchowu. Analiza statystyczna wykaza³a istotne ró¿nice w miertelnoci kurcz¹t szybko i wolno rosn¹cych. miertelnoæ u kur-cz¹t szybko rosn¹cych wynosi³a od 1,82% do 5,72%, a u kurcz¹t wolno rosn¹cych od 2,60% do 4,33%. Najmniejsze upadki stwierdzono w grupie kurcz¹t otrzymuj¹cych rolinny kokcydiostatyk, najwy¿sze w grupie kontrolnej (tab. 2). Uzyskane wyniki wskazuj¹ na mo¿liwoæ zastosowania w mieszankach paszowych rolinnych ekstraktów rolinnych jako kokcydiostaty-ków, bez pogorszenia wyników produkcyjnych kur-cz¹t. W przypadku kurcz¹t z grupy A (preparat rolin-ny) zaobserwowano ponadto poprawê efektywnoci odchowu poprzez ograniczenie liczby padniêæ, co su-geruje wymierne korzyci ekonomiczne pozyskanego produktu. Zast¹pienie kokcydiostatyków jonoforowych i chemicznych rolinnym dodatkiem mo¿e przyczyniæ siê do otrzymania miêsa o lepszej przydatnoci tech-nologicznej. Zastosowanie ró¿nych dodatków kokcy-diostatycznych w mieszance kurcz¹t utrzymywanych do 42., jak równie¿ do 63. dnia ¿ycia nie wp³ynê³o w istotny sposób na wydajnoæ rzen¹. W odniesieniu do analizowanych parametrów nie stwierdzono istotnych ró¿nic w udziale miêni piersiowych, nóg i t³uszczu w tuszce. Najwy¿sz¹ wartoæ miêni piersiowych od-notowano u ptaków szybko ro-sn¹cych Hubbard Flex otrzymu-j¹cych w diecie rolinny kokcy-diostatyk (tab. 3). Badania Kinal i wsp. (23) nie wykaza³y równie¿ wp³ywu ¿ywienia z dodatkiem zio³owym na wydajnoæ rzen¹. Wyniki analizy mikrostruktu-ry miênia piersiowego kurcz¹t przedstawiono w tab. 4. Miênie piersiowe ptaków dowiadczal-nych charakteryzowa³a zró¿ni-cowana rednica w³ókien miê-niowych w zale¿noci od ge-notypu. Wiêkszoæ w³ókien na przekrojach poprzecznych mia-³a wyran¹ strukturê pó³kow¹. Najwiêksz¹ rednic¹ charaktery-zowa³y siê miênie piersiowe ptaków wolno rosn¹cych Hub-bard JA 957, co zosta³o potwier-dzone statystycznie (p £ 0,01) (tab. 4). Najwiêksz¹ rednicê w³ókien odnotowano w grupie M (81,09 µm), najmniejsz¹ w grupie A (71,95 µm). Korzyst-niejsze dla konsumenta jest
a p u r G x e l F d r a b b u H HubbardJA957 a ³ a i c a s a M g mie%trelnoæ Zuk¿gy/ckigempa.cs.zy Masagcia³a mie%trelnoæ Zuk¿gy/ckigempa.cs.zy K 2477A 5,72a 1,55 3543 4,33a 2,01 M 2541B 3,38b 1,50 3526 3,16b 2,00 A 2548B 1,82b 1,60 3582 2,60b 2,22 M E S 145,6 1,10x 0,70 145,6 1,10x 0,70 a p u r G x e l F d r a b b u H HubbardJA957 æ o n j a d y W e z r an MP MN T³uszcz Wyr adzeajnnoæ MP MN T³uszcz K 72,92 28,19 20,79 1,96 72,24 23,25 21,43 1,97a M 73,49 27,78 21,46 1,72 72,16 22,77 20,73 2,72b A 73,49 28,43 20,56 1,74 73,15 23,67 20,70 2,42b M E S 0,51 0,79 0,55 0,16 0,60 0,40 0,50 0,40
Tab. 2. Wyniki produkcyjne dla kurcz¹t szybko (6 tyg., n = 480) i wolno rosn¹cych (9 tyg., n = 480)
Objanienia: a, b ró¿nice statystycznie istotne przy p £ 0,05; A, B przy p £ 0,01 (w ko-lumnie)
Tab. 3. Wydajnoæ rzena, udzia³ miêni piersiowych, nóg i t³uszczu w tuszkach kur-cz¹t szybko i wolno rosn¹cych (%; n = 72)
Objanienia: MP miênie piersiowe, MN miênie nóg, a, b ró¿nice statystycznie istotne przy p £ 0,05 (w kolumnie)
miêso drobnow³ókniste, poniewa¿ poprawia jego so-czystoæ. rednica w³ókien by³a stosunkowo wyrów-nana, 75-90% w³ókien w poszczególnych wi¹zkach mia³a rednicê 70-80 µm, a u 10-30% rednica wyno-si³a 25-40 µm. Zdaniem Dransfielda i Sonickiego (14), miênie kurcz¹t szybko rosn¹cych charakteryzuj¹ siê wiêksz¹ rednic¹ w³ókien miêniowych w porówna-niu z miêniami kurcz¹t o wolnym tempie wzrostu, co nie zosta³o potwierdzone w badaniach w³asnych. Zdaniem innych autorów, zwiêkszona rednica oraz d³ugoæ w³ókien miêniowych mo¿e byæ skutkiem in-tensywnej selekcji (6, 18) i wyst¹pienia zmian w wiel-koci i kszta³cie w³ókien miêniowych (3).
Miênie szkieletowe s¹ niejednorodn¹ tkank¹, któ-r¹ charakteryzuje liczny rodzaj w³ókien miêniowych wp³ywaj¹cych na zró¿nicowan¹ strukturê poszczegól-nych miêni (4). Istnieje wiele czynników, które przy-czyniaj¹ siê do zmiany charakteru w³ókien miênio-wych m.in.: p³eæ (29), wiek (8), rasa (37) oraz aktyw-noæ fizyczna (21). Z badañ przeprowadzonych przez
innych autorów (5, 9, 10) wynika, ¿e na charakter w³ó-kien miêniowych mo¿e równie¿ wp³ywaæ dostêp do wybiegu.
Liczba oraz typ w³ókien miêniowych kszta³towane s¹ ju¿ na etapie ¿ycia p³odowego (22, 32). Danko-wiakowska i wsp. (13) wykazali, ¿e podwy¿szona temperatura lêgu do 38,5°C lub 39,0°C wp³ywa na zwiêkszenie liczebnoci w³ókien o grubszej rednicy w miêniu piersiowym kurcz¹t brojlerów. Z badañ przeprowadzonych przez Sobolewsk¹ i wsp. (38) wynika, ¿e w okresie 35-dniowego odchowu kurcz¹t brojlerów najbardziej intensywny wzrost rednicy w³ó-kien miêniowych zaobserwowano miêdzy 8. a 21. dniem. Dopiero w wieku oko³o 8 tyg. ¿ycia w³ókna miêni piersiowych u kurcz¹t s¹ w pe³ni wykszta³cone. Wp³yw charakteru w³ókien miêniowych na jakoæ miêsa badany jest od wielu lat. Charakter w³ókien miêniowych uwarunkowany jest genetycznie i jest charakterystyczny dla ró¿nych mieszañców i ras. Hi-stologiczne i biochemiczne w³aciwoci miêni, w tym typ, liczba, proporcje oraz rednica w³ókien miênio-wych oraz ich charakter metaboliczny wp³ywaj¹ na pH miêsa, wodoch³onnoæ, a te cechy na jakoæ miêsa (2). Z punktu widzenia konsumenta proporcje oraz rednice poszczególnych typów w³ókien mog¹ prowa-dziæ do zmiany oceny sensorycznej. Wiêksza liczba w³ókien o rednicy ma³ej i redniej wp³ywa na popra-wê jakoci miêsa (12). Dodatkowo wzrost gruboci w³ókien miêniowych bia³ych wp³ywa korzystnie na kruchoæ, ale negatywnie na soczystoæ. W przypad-ku w³ókien czerwonych zale¿noæ jest odwrotna (7, 27). U kur prawie ca³y miêsieñ piersiowy sk³ada siê z w³ókien bia³ych. Wraz z wiekiem i wzrostem masy cia³a zmniejsza siê liczba czerwonych w³ókien miê-niowych (20).
Wyniki badañ histochemicznych wskazuj¹, ¿e miê-nie piersiowe kurcz¹t wolno rosn¹cych Hubbard JA 957 charakteryzowa³y siê wiêksz¹ rednic¹ w³ókien miêniowych w porównaniu z kurczêtami szybko rosn¹cymi Hubbard Flex. Wiêkszy udzia³ w³ókien miêniowych o du¿ej rednicy wp³yn¹³ istotnie na zwiêkszenie wodoch³onnoci (p £ 0,01). Najlepsz¹ wodoch³onnoæ odnotowano w grupie kontrolnej oraz w grupie ptaków otrzymuj¹cych w diecie rolinny kokcydiostatyk (tab. 5). Grubsze w³ókna miêni pier-siowych kurcz¹t wolno rosn¹cych nie wp³ynê³y na zwiêkszenie wycieku termicznego u ptaków.
W tab. 5 podano w³asciwoci fizykochemiczne miê-ni piersiowych kurcz¹t szybko i wolno rosn¹cych. Uzyskane wartoci pH24 u kurcz¹t szybko i wolno ros-n¹cych by³y zbli¿one i podobne do tych otrzymanych przez Fi³onik i Niemca (16) wynosi³y ok. 5,7. Przy obni¿eniu pH, zmniejsza siê zdolnoæ wi¹zania wody, w miarê wzrostu pH ronie wodoch³onnoæ bia³ek miêni. Lepsz¹ zdolnoci¹ wi¹zania wody odznacza³y siê miênie kurcz¹t wolno rosn¹cych ¿ywionych mie-szank¹ z dodatkiem rolinnego kokcydiostatyku, co zosta³o potwierdzone statystycznie. Jednoczenie w tej
Objanienia: a, b ró¿nice statystycznie istotne przy p £ 0,05; A, B przy p £ 0,01 (w wierszach)
Tab. 4. rednica w³ókien miêni piersiowych kurcz¹t ( + ), (µm; n = 72)
Objanienia: A, B ró¿nice statystycznie istotne przy p £ 0,01 (w wierszach)
Tab. 5. W³aciwoci fizykochemiczne miêni piersiowych kurcz¹t szybko i wolno rosn¹cych ( + ), (n = 72)
a p u r G Miêniepiersiowe SEM x e l F d r a b b u H HubbardJA957 K 65,18A 76,93B 2,55 M 68,19A 81,09B 2,36 A 68,53B 71,95B 3,59 a h c e C GrupaK SEM x e l F d r a b b u H HubbardJA957 H p 24 15,71a 15,79b 0,02 % , y n z c i m r e t k e i c y W 14,13a 13,55b 0,18 % , C H W 13,75A 16,40B 0,34 % , æ o n n o ³ h c o d o W 16,40a 22,58b 1,84 M a p u r G H p 24 5,76 5,79 0,04 % , y n z c i m r e t k e i c y W 14,48a 13,18b 0,26 % , C H W 12,45A 16,83B 0,84 % , æ o n n o ³ h c o d o W 18,33A 19,43A 1,40 A a p u r G H p 24 15,76a 15,85b 0,02 % , y n z c i m r e t k e i c y W 14,35A 13,05B 0,22 % , C H W 13,30A 7,10B 0,70 % , æ o n n o ³ h c o d o W 16,20A 20,90B 0,58
samej grupie stwierdzono istotnie najni¿sz¹ iloæ wy-cieku termicznego w miêniach piersiowych.
Dodatek kokcydiostatyków do paszy oraz genotyp ptaków wp³yn¹³ istotnie (p £ 0,01) na zmniejszenie zdolnoci utrzymywania wody w³asnej (WHC) w miê-sie kurcz¹t wolno rosn¹cych Hubbard JA 957, okre-lanej jako wyciek wymuszony soku miêsnego. WHC jest jednym z wa¿niejszych kryteriów, informuj¹cych o jakoci technologicznej miêsa (17).
Wnioski
1. Zastosowanie rolinnego kokcydiostatyku wp³y-wa istotnie na obni¿enie miertelnoci kurcz¹t, przy porównywalnych pozosta³ych efektach produkcyjnych. 2. Zastosowany preparat rolinny stanowi alterna-tywê dla antybiotykowych stymulatorów wzrostu.
3. W zwi¹zku z tym, ¿e rolinne substancje czynne nie wymagaj¹ okresu karencji, w przeciwieñstwie do kokcydiostatyków jonoforowych, mo¿liwe jest ich praktyczne stosowanie w ca³ym okresie odchowu, przyczyniaj¹c siê jednoczenie do poprawy bezpie-czeñstwa zdrowotnego miêsa i przetworów drobio-wych. W szczególnoci dodatki te bêd¹ odgrywaæ istot-n¹ rolê w utrzymaniu zdrowia i dobrostanu kurcz¹t przy równoczesnym spe³nieniu oczekiwañ konsumenta od-nonie do produktów wolnych od preparatów farma-kologicznych.
Pimiennictwo
1.Abbas R. Z., Iqbal Z., Khan M. N., Zafar M. A., Zia M. A.: Anticoccidial activity of Curcuma longa L. in broilers. Braz. Arch. Biol. Technol. 2010, 52, 63-67.
2.Bereta A., Eckert R.: Profil histologiczny miêni ma cis³y zwi¹zek z jako-ci¹ miêsa wieprzowego. Wiad. Zootech. 2010, 4, 65-70.
3.Bogucka J., Kapelañski W.: Histopathological changes in longissimus lum-borum muscle of Polish Landrace and crossbred Stamboek and Torhyb pigs. Anim. Sci. Pap. Rep. 2004, 22, Suppl. 3, 67-72.
4.Bottinelli R., Reggiani C.: Human skeletal muscle fibres: molecular and functional diversity. Prog. Biophys. Mol. Biol. 2000, 73, 195-262. 5.Branciari R., Mugnai C., Mammoli R., Miraglia D., Ranucci D, Dal Bosco A.,
Castellini A.: Effect of genotype and rearing system on chicken behavior and muscle fiber characteristics. J. Anim. Sci. 2009, 87, 4109-4117.
6.Brocka L., Hulsedgge B., Merkus G.: Histochemical characteristic in rela-tion to meat quality properties in the longissimus lumborum of fast and lean growing lines of Large White pigs. Meat Sci. 1998, 50, 441-420.
7.Cameron N. D., Oksbjerg N., Henckel P., Nute G., Brown S., Wood J. D.: Relationships between muscule fibre traits with meat eating in pigs, Brit. Soc. Anim. Sci. BSAS. Annual Meeting. Marzec 1998, Scarborough s. 123. 8.Candek-Potokar M., Zlender B., Lefaucheur L., Bonneau M.: Effects of age and/or weight at slaughter on longissimus dorsi muscle: biochemical traits and sensory quality in pigs. Meat Sci. 1998, 48, 287-300.
9.Castellini C., Mugnai C., Dal Bosco A.: Effect of conventional versus orga-nic method of production on the broiler carcass and meat quality. Meat Sci. 2002a, 60, 219-225.
10.Castellini C., Mugnai C., Dal Bosco A.: Meat quality of three chicken geno-types reared according to the organic system. Ital. J. Food Sci. 2002b, 14, 403-414.
11.Chandrakesan P., Muralidharan K., Kumar V. D., Ponnudurai G., Harikri-shnan T. J., Rani K. S. V. N.: Efficacy of a herbal complex against caecal coccidiosis in broiler chickens. Vet. Arch. 2009, 79, 199-203.
12.Choi Y. M., Kim B. C.: Muscle fiber characteristics, myofibrillar protein isoforms, and meat quality. Liv. Sci. 2009, 122, 105-118.
13.Dankowiakowska A., Sobolewska A., Bogucka J., Walasik K., Elminowska--Wenda G., Koz³owska I., Bednarczyk M.: Zró¿nicowanie gruboci w³ókien miêniowych kurcz¹t 1-dniowych stymulowanych temperatur¹ podczas inkubacji. XXIV Miêdzynarod. Symp. Drobiarskie PO WPSA. Ko³obrzeg 12-14.09.2012, s. 22-24.
14.Dransfield E., Sonicki A. A.: Relationship between muscle growth and poultry meat quality. Poultry Sci. 1999, 78, 743-746.
15.Elmusharaf M. A., Beynen A. C.: Coccidiosis in poultry with emphasis on alternative anticoccidial treatment. Ann. World Ass. Anim. Pathol. (AWAAP) 2007, 5, 13-32.
16.Fi³onik A., Niemiec J.: Wp³yw zastosowanych stymulatorów wzrostu na wyniki produkcyjne, poziom lipidów i w³aciwoci fizykochemiczne miêsa. Rocz. Nauk. Zoot. 2002, Suppl. 16, 305-310.
17.Fletcher D. L.: Poultry meat quality. Worlds Poultry Sci. J. 2002, 58, 131--145.
18.Guernec A., Berri C., Chevalier B., Wacrenier-Céré N., Le Bihan-Duval E., Duclos M. J.: Muscle development, insulin-like growth factor-I and myosta-tin mRNA levels in chickens selected for increased breast muscle yield. Growth Hormone IGF Res. 2003, 13, 8-18.
19.Haq I., Pasha T., Khalique A.: Comparative efficacy of herbal and allopathy drugs against coccidiosis in poultry. Ital. J. Anim. Sci. 2011, 10, 14-16. 20.Jarmu¿ W.: Ocena histologiczna w³ókien miêniowych miênia najd³u¿szego
grzbietu buhajków rasy NBC. Rocz. Nauk Rol. B. 1999, 107, 201-207. 21.Jurie C., Picard B., Geay Y.: Changes in the metabolic and contractile
characteristics of muscle in male cattle between 10 and 16 months of age. Histochem. J. 1999, 31, 117-122.
22.Karlsson A. H., Klont R. E., Fernandez X.: Skeletal muscle fibres as factor for pork quality. Livest. Prod. Sci. 1999, 60, 255-269.
23.Kinal S., Schleicher A., Fritz Z.: Wp³yw stosowania w mieszankach treci-wych zió³ o dzia³aniu tonizuj¹cym i uspakajaj¹cym na wskaniki fizjolo-giczne i jakoæ miêsa kurcz¹t rzenych. Zesz. Nauk. AR Wroc³aw, Zoot. 1998, 350, 69-77.
24.Lee S. H., Lillehoj H. S., Jang S. I., Kim D. K., Ionescu C., Bravo D.: Effect of dietary Curcuma, Capsicum, and Lentinus on enhancing local immunity against Eimeria acervulina infection. J. Poultry Sci. 2010,47, 87-85. 25.Lipiñski K., Tywoñczuk J., Siwicki A.: Wp³yw mannanoligosacharydów na
status zdrowotny i jakoæ miêsa kurcz¹t brojlerów. ¯ywnoæ. Nauka. Tech-nologia. Jakoæ 2009, 65, 26-33.
26.Lunden A., Thebo P., Gunnarsson S., Hooshmand-Rad P., Tauson R., Uggla A.: Eimeria infections in litter-based, high stocking density systems for loose--housed laying hens in Sweden. Br. Poult. Sci. 2000, 41, 440-447. 27.Migda³ W., Wojtysiak D., Paciak P.: Profil histochemiczny miêni
tuczni-ków w zale¿noci od rodzaju miênia, p³ci, rasy, masy cia³a i ¿ywienia. ¯yw-noæ 2005, 3, 44 Supl., 157-168.
28.Mitek M., S³owiñski M. (red.): Wybrane zagadnienia z technologii ¿ywnoci. Technologia miêsa i jaj. Wyd. SGGW. Warszawa 2006, 269-286.
29.Ozawa S., Mitsuhashi T., Mitsumoto M., Matsumoto S., Itoh N., Itagaki K., Kohno Y., Dohgo T.: The characteristics of muscle fiber types of longissimus thoracis muscle and their influences on the quantity and quality of meat from Japanese Black steers. Meat Sci. 2000, 54, 65-70.
30.Parker J., Oviedo-Rondón E. O., Clack B. A., Clemente-Hernández S., Osborne J., Remus J. C., Ketunen H., Mäkivuokko H., Pierson E. M.: Enzy-mes as feed meal diets with different protein levels. Poult. Sci. 2007, 86, 643-653.
31.Patterson J. A., Burkholder K. M.: Application of prebiotics and probiotics in poultry production. Poultry Sci. 2003, 82, 627-631.
32.Petersen J. S., Henckel P., Oksbjerg N., Sørensen M. T.: Adaptations in muscle fibreharacteristics induced by physical activity in pigs. J. Anim. Sci. 1998, 66, 733-740.
33.PN-ISO 2917: 2001. Miêso i przetwory miêsne. Pomiar pH.
34.Regulation (EC) No 1831/2003 of the European Parliament and of the Council of 22 September 2003 on additives for use in animal nutrition. Off. J. Europ. Union, L 268, 29-43.
35.Rozporz¹dzenie (WE) Nr 1831/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 wrzenia 2003 r. w sprawie dodatków stosowanych w ¿ywieniu zwierz¹t. Dz. U. L 268 z 18.10.2003, 29-43.
36.Ró¿añski H., Drymel W.: AdiCox jako ród³o fitoaleksyn i fitoncydów. Pol. Drob. 2010, 12, 17-20.
37.Ryu Y. C., Choi Y. M., Lee S. H., Shin H. G., Choe J. H., Kim J. M., Hong K. C., Kim B. C.: Comparing the histochemical characteristics and meat quality traits of different pig breeds. Meat Sci. 2008, 80, 363-369. 38.Sobolewska A., Elminowska-Wenda G., Walasik K., Bogucka J., S³awiñska A.,
Szczerba A., ¯muda-Trzebiatowska M.: Increase in thickness of the pectoral muscle fibers in meat-type chicken beetween 1st and 35th day of fattening.
XXIII International Poultry Symposium PB WPSA. Poznañ 13-15.09.2011, s. 40-41.
39. Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie sto-sowania kokcydiostatyków i histomonostatyków jako dodatków paszowych. COM 233, Bruksela 2008, 1-16.
Adres autora: dr in¿. Monika £ukasiewicz, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa; e-mail: monika_lukasiewicz@sggw.pl
