R. Naglik,T. Wichman
Kraków - Pychowice, st. 2, AZP
103-56/2
Informator Archeologiczny : badania 26, 52-53
52 Miodsty ok rts prztdrzy mski~okres wpływów rzymskich
K r a k ó w - K u r d w a n ó w , s t. 9 i 10 M uzeum Archeologiczne w K rakow ie
w o j. k r a k o w s k i e K onserw ator Zabytków
Archeologicz-A Z P 10 3 -5 6 /5 1 i 52 nych woj. krakow skiego
B adania prowadzili m gr m gr R. Naglik, T, W ichman i M. Zając. Finansow ane przez Społeczny Kom itet Odnowy Zabytków Krakowa. Pierw szy sezon badań. Ślady osadnictw a z epoki kam ienia i kultury przeworskiej z późnego okresu wpływów rzym skich.
Badania ratow nicze podjęto w związku z budową Drogi Ekspresowej Południowej. Obydwa stanow iska zostały odkryte w ram ach badań AZP w 1983 г., a ich zasięg został zweryfikowany w 1988 r. Obejmują obszar po kilkadziesiąt arów i leżą w obrębie doliny niewielkiego cieku będącego prawobrzeżnym dopływem Wilgi. T eren ten pokryw ają gleby b ru n a tn e wytworzone z piasków słabo gliniastych na podłożu piasków luźnych. Stanow i sko 9 położone je s t n a niskiej, lekko jedynie sfałdowanej terasie, a st. 10 usytuow ane je st
1 0 0 - 2 0 0 m na północny wschód od niego, wysoko n a stoku doliny.
W trakcie tegorocznych badań wykonano 8 wykopów sondażowych po 20 m każdy —■ 3 na st. 9 i 5 na st. 10. Odkryto jedynie 2 niewielkie koliste jam y w najdalej na północ w ysuniętym wykopie w obrębie st. 9. Ich gł. sięgała 90-100 cm, a śr. większej z nich nie p rzekraczała 150 cm. Jam a 1 pozbawiona była m ateriału zabytkowego, a w jam ie 2 znale ziono jedynie wiór krzemienny. Na obu stanow iskach znaleziono tylko kilka wyrobów krzem iennych datowanych na epokę kam ienia. Nieliczny m ateriał ceram iczny występował wyłącznie w w arstw ie ornej. Były to mocno zniszczone fragm. ceram iki k u ltu ry przew or skiej, prawdopodobnie z późnego okresu wpływów rzymskich, którym n a st. 9 towarzyszy ło kilka kawałków żużla żelaznego.
K r a b ó w - P y c h o w ic e , s t. 2 M uzeum A rcheologiczne w K rakow ie
A Z P 1 0 3 -5 6 /2 K onserw ator Zabytków Archeologicz
nych woj. krakow skiego
B adania prowadzili m gr m gr R. Naglik i T, W ichman. Finansow ane przez Społeczny Kom itet Odnowy Zabytków Krakowa. O sada k ultury puchowskiej z okresu późnolateńskiego i wczesnego okresu wpływów rzymskich.
B adania ratownicze podjęto z powodu zagrożenia stanow iska rozwojem budownictwa indywidualnego i in fra stru k tu ry usługowo-rekreacyjnej.
Stanowisko o powierzchni ok. 6 ha usytuowane je st u podnóży wysokiego, pokrytego lasem wzgórza zrębowego, górującego nad otaczającą go od zachodu, południa i południo wego wschodu szeroką i bagnistą doliną — pozostałością dawnych rozlewisk wiślanych. Od stro n y wschodniej obszar ten zam yka podmokła dolina niewielkiego cieku.
Pierw sza inform acja o stanow isku pochodzi z 1924 r. — natrafiono wówczas n a zacho w ane w całości duże naczynie zasobowe. W 1962 r. K. Godłowski przeprow adził badania sondażowe. Wykop o powierzchni 1,5 ara usytuow any został w rejonie największej koncen tracji m ateriałów zabytkowych na powierzchni. Efektem tych prac było odkrycie kilku jam i skupisk ceram iki oraz grubej (20-40 cm) w arstwy kulturow ej. Wydobyto dużą ilość m ateriału ceramicznego i kości. Były to głównie fragm. grubościennych, dużych garnków i m is, w yraźnie nawiązujących pod względem ornam entyki i technologii w ykonania do wyrobów k u ltu ry puchowskiej. Wg K. Godlowskiego ceram ikę tę, a przynąjm niej jej więk szość, należy datować na fazę B2 wczesnego okresu wpływów rzym skich.
W 1978 г. E. Zaitz z M uzeum Archeologicznego w Krakowie przeprow adził n a stanow i sku szczegółową inw entaryzację powierzchniową. Pozwoliło to (w oparciu o m apy ewiden cji gruntów w skali 1:5000) na stosunkowo w ierne przedstaw ienie rozkładu m ateriału, z uw zględnieniem jego podziału n a ceram ikę prahistoryczną i wczesnośredniowieczną.
Informator Archeologiczny S3 W trakcie badań 1992 r. wykonano 12 wykopów o łącznej pow ierzchni ok. 250 m2. Sondaże, najczęściej o wym iarach 2 x 10 m, usytuow ano w rejonie największej k o n cen tra cji m ateriału ceramicznego n a powierzchni oraz na południowych i wschodnich krańcach stanow iska. W dwóch przypadkach połączono wykopy odsłaniąjąc większe płaszczyzny.
Większość z odkrytych obiektów grupow ała się w zachodniej, wyższej partii stanow i ska. Odsłonięto tam dużą pótziem iankę o konstrukcji słupowej. Przebadano dotąd tylko jej północną częśćo wym iarach w partii przydennej 420 x 260 cm. W jej obrębie wyróżniono 2 poziomy użytkowe (na gł. 110-120 cm i 130-140 cm), zawierające m .in. kilka niemal kom pletnych naczyń oraz kilkaset dużych fragm. ceramiki. Znaleziono ponadto zapinkę brązową „serii pruskiej", datow aną na fazę B2 wczesnego okresu wpływów rzym skich. W obrębie starszego poziomu odsłonięto płytkie, koliste zagłębienie z dwoma silnie uszko dzonymi naczyniami, przykryte w arstw ą dużych wapieni. Wyższe p a rtie w ypelniska obiek tu pow stały w wyniku stopniowego zasypywania po zakończeniu jego użytkow ania. W od ległości ok. 100 m na północ od tej półziem ianki odsłonięto n a gł. 70-80 cm skupiska ceram iki i wapieni, zinterpretow ane jako pozostałości poziomu użytkowego kolejnej pół ziemianki.
Oprócz tych dwóch dużych obiektów odkryto 6 jam . Trzy z nich miały kolisty zarys i kiłkudziesięciocentym etrow ą średnicę. G órną w arstw ę ich w ypełnisk tworzyły w apienne głazy i kam ienie, pojedynczo występujące także w niższych w arstw ach zasypisk. Trzy pozostałe jam y miały śr. dochodzącą do 120 cm i sięgały gf. ok. 100 cm, W jednej z nich znaleziono rozbity, ale kom pletny garnek, spoczywający pod w arstw ą w apiennych głazów. Tworzyły one, podobnie ja k w przypadku sąsiedniej jamy, rodzaj nieregularnego „b ru k u ” pokrywającego jamę,
W obrębie wyższej partii stanow iska uchwycono grubą (do 40 cm), zasobną w ceram ikę w arstw ę kulturow ą, stopniowo ścieńiającą się w kierunku wschodnim i południowym. W jej obrębie wyróżniono kilkanaście skupisk ceram iki i w apiennych głazów. Głazy te tworzyły koliste skupienia, k tóre mogą stanow ić niekiedy pozostałość konstrukcji w zm ac niającej słupy.
Wydobyty m ateriał ceram iczny charakteryzuje się przew agą naczyń grubo ściennych, tzw. kuchennych. R eprezentow ane są one przez szereg odmian dużych garnków z wywinię tym i lub nachylonymi brzegam i, o powierzchniach chropowatych, barw y sz a ro - i żółtobru- natnej. Z reguły występuje duża domieszka średnio- i gruboziarnistego żw irku lub tłucz n ia kam iennego i ceram icznego. Znaczna część naczyń zdobiona je s t orn am en tem plastycznym. Są to motywy charakterystyczne dla k u ltu ry puchowskiej: rzędy trójkątnych odcisków, dołki palcowe w różnych układach, pionowe ryte linie o zakręconych końcach, ornam entow ane listwy plastyczne, guzki oraz nacięcia i dołki n a kraw ędziach wylewów. Większość z nich w ystępuje w górnych partiach naczyń. Wśród nielicznych uch przew ażąją masywne formy pozbawione otworów i umocowane horyzontalnie, zwykle w dolnych p a r tiach naczyń (głównie zasobowych).
Niewielką grupę stanow ią średnio- i grubościenne misy i wazy, o dość dobrze wygła dzonych powierzchniach, barwy od żółtoszarej po ciem nobrunatną. Sporadycznie jedynie występowały fragm . cienkościennych czarek, mis i waz, o dobrze wygładzonych, czarnych powierzchniach. Większość typów naczyń posiada dokładne analogie wśród ceram iki kul tu ry przeworskiej. N atom iast proporcje udziałów poszczególnych typów, ornam entyka i technologia ich w ykonania wydają się odpowiadać charakterystyce ceram iki puchowskiej.
Wśród m ateriału ceramicznego zdecydowanie przew ażąją form y typowe dla wczesnego okresu wpływów rzymskich, a zwłaszcza fazy B2. Nieliczne n ato m iast są fragm . naczyń z późnej fazy okresu lateńskiego. Sporadycznie w ystępują ułam ki naczyń k u ltu ry przew or skiej z późnego okresu wpływów rzymskich, a także wczesnego i późnego średniowiecza.
