SŁOWO WSTĘPNE
P rez en to w an y tom sk ład a się z ośm iu a rty k u łó w n ap isan y c h przez m łodych badaczy, reprezentujących łódzkie i w rocław skie środow isko h isto -ryczne. P ięcioro au to ró w jest słuchaczam i S tudium D o k to ra n ck ieg o N au k H u m anistycznych U niw ersytetu Ł ódzkiego. P u b lik u ją oni rezu ltaty swoich o statn ich studiów źródłow ych prow adzonych w ra m a c h kilku jed n o stek organizacyjnych In sty tu tu H istorii U niw ersytetu Ł ódzkiego. D w oje a u to ró w reprezentuje Z ak ła d H istorii Pow szechnej N ow ożytnej, dw oje - K a te d rę H istorii Pow szechnej N ajnow szej, a je d n a a u to rk a w yw odzi się z K a te d ry H istorii Polski Najnowszej. Dw oje kolejnych autorów reprezentuje Uniwersytet W rocław ski, a o sta tn i z ich gro n a przygotow uje ro zp raw ę d o k to rsk ą na W ydziale P raw a i A dm inistracji U niw ersytetu Ł ódzkiego. D la kilku z nich są to pierw sze pozycje d ru k o w a n e, będące pokłosiem ich p ra c m agisterskich; kolejne arty k u ły stan o w ią d la odm iany zapow iedź, n iejed n o k ro tn ie pow ażnie ju ż zaaw ansow anych, ro z p raw d o ktorskich. Jeden tekst został napisany przez a u to ra , k tó ry uzyskał ju ż stopień naukow y d o k to ra . P odejm o w an a przez au to ró w p ro b le m a ty k a badaw cza jest ta k ró ż n o ro d n a , a przestrzeń chrono lo g iczn a, k tó rą b a d a n ia te obejm ują, ta k rozległa, że nie w ypadało zaty tu ło w ać tego zb io ru arty k u łó w inaczej ja k Studia i szkice z historii X V I I - X X wieku.
Poszczególne teksty pow stały bądź to n a podstaw ie zasobów archiw alnych, bądź to dzięki w ykorzystaniu różnorodnych źródeł drukow anych, pam iętników, relacji prasow ych i op raco w ań . C hoć bard zo ró ż n o ro d n e p o d względem tem atycznym , d a ją się je d n a k zakw alifikow ać d o kilku gru p chronologiczno- problem ow ych. D w a pierw sze artykuły zostały pośw ięcone epoce now ożytnej. P io tr M aciejew ski, w ykorzystując w swojej rozpraw ce b o g a tą literaturę p rz e d m io tu o ra z w y d an e d ru k iem relacje d y p lo m a tó w polsk ich , p o d jął u d a n ą p ró b ę przedstaw ienia cerem oniału dyplom atycznego obow iązującego n a dw orze angielskim w X V II stuleciu. M agdalena M a rc z u k zajęła się z kolei początkam i kariery prawniczej i politycznej Jo h n a A dam sa (1735-1826), drugiego p re zy d en ta S tanów Z jednoczonych A P. C ezurą k o ń co w ą rozw ażań a u to rk i je s t ro k 1776 - ro k ogłoszenia przez K o n g re s K o n ty n e n ta ln y D eklaracji N iepodległości, oznaczającej definityw ne zerw anie więzów po li-tycznych łączących ko lo n ie am erykańskie z K o ro n ą B rytyjską. C ezura ta
w ydaje się być ze wszech m iar uzasad n io n a. W ydarzenie to oznaczało bow iem p o czątek zupełnie now ego rozdziału w życiu 4 1 -letniego Jo h n a A dam sa. B ędąc jed n y m z najw ybitniejszych w spółtw órców m łodego p ań stw a am erykańskiego, w stąpił on wówczas na dro g ę w iodącą go n a sam szczyt w ładzy i znaczenia, dro g ę uw ieńczoną objęciem w 1797 r. urzędu p rezydenta S tanów Z jednoczonych.
D zieje w ieku X IX znalazły odzw ierciedlenie w arty k u ła ch Ja c k a G o c lo n a i Ingi Leśniewskiej. Pierwszy z autorów , opierając się n a literaturze przedm iotu, w yborach d o k u m en tó w , prasie i źródłach archiw alnych, om ów ił proces tw o rz en ia p rz ez P o la k ó w s tru k tu r p ań stw o w y ch n a ziem iach d rugiego i trzeciego z a b o ru p ru sk ieg o w czasie w ojny fran c u sk o -p ru sk ie j z lat 1806—1807. Jeg o zdaniem , stw orzone w ów czas niem al od p o d staw polskie stru k tu ry adm in istracy jn e stały się trw ałym fund am en tem „P olski n a królu pruskim zdobytej czyli późniejszego K sięstw a W arszaw skiego, utw orzonego przez N a p o le o n a B o n ap arte g o w Tylży w lipcu 1807 r. In g a Leśniew ska, w ykorzystując opracow ania naukow e, prasę oraz literaturę piękną, przedstaw iła n a to m ia st dzieje m itu M ich ała D rzym ały, k o jarzo n eg o głów nie z w alką chłopów polsk ich z germ anizacją w zaborze pruskim . A u to rk a zw raca uw agę n a fa k t, że m it D rzym ały nigdy nie stał się m item o g ó ln o n aro d o w y m , p o n ad z ab o ro w y m , w ygasając w sposób n a tu ra ln y przed pierw szą w ojną św iatow ą. A rty k u ł ten, usytuow any n a pograniczu historii i historii literatury, m ieści się bez w ą tp ien ia w p roblem atyce szeroko pojętej historii kultury.
C ztery k o lejn e tek sty zostały pośw ięcone h isto rii w ieku X X . A n n a G o sław sk a -H ry ch o rcz u k p rzygotow ała a rty k u ł pt. Jan C ynarski-K rzesław ski w walce o p olską szko łę w Królestwie P olskim (1 9 1 6 -1 9 1 8 ). Jest to fragm ent biografii d ziałacza średniego szczebla PPS, nauczyciela historii, aktyw nego członka PO W , C K N , N K N , przedstawiciela polskiej lewicy niepodległościowej. W a rt pod k reślen ia w ydaje się fak t, że jest to jed y n a ro z p ra w k a z zakresu h istorii Polski X X stulecia. K olejni au to rzy zajęli się bow iem problem am i z zakresu h isto rii pow szechnej. M ag d a le n a W asiewicz, o p ierając się na bogatej lite ratu rz e przed m io tu , źródłach d ru k o w a n y ch o ra z p am iętnikach, przedstaw iła p o c z y n an ia a m b a sa d o ra S tanów Z jednoczonych w M oskw ie W a lte ra Bedell S m ith a w okresie pierw szego kryzysu berlińskiego z lat 1948-1949. D w a o statn ie teksty zam ieszczone w niniejszym to m ie dotyczą historii A fryki. J a k u b Sołtysiak zajął się działaniam i w ojsk O U N C w obec secesji K a ta n g i w okresie od sierpnia 1960 r. d o stycznia 1963 r. W jego prz ek o n an iu , zduszenie rebelii najbogatszej prow incji K o n g a było ogrom nym sukcesem O N Z , a przede w szystkim adm inistracji p rezy d en ta S tan ó w Z jednoczonych J. F . K e n n e d y ’ego. K a y o d e K alejaiye, słuchacz S tudium D o k -to ra n c k ie g o W y d ziału P ra w a i A d m in istracji U n iw e rsy tetu Ł ód zk ieg o , przedstaw ił z kolei syntetyczny zarys historii ru ch u zw iązkow ego w N igerii w latach 1966-1999.
J a k o re d ak to rzy to m u pozw alam y sobie w yrazić p rzek o n an ie, że zain-teresow ani h isto rią czterech o statn ich stuleci zn a jd ą tu d la siebie oryginalne i ciekaw e m ateriały . W a rto też polecić lekturę p rezentow anych tu tekstów rów nież i z tego p o w o d u , iż o g ro m n a w iększość ustaleń i k o n statac ji ich a u to ró w nie zn alazła jeszcze odzw ierciedlenia ani w o p ra co w an iach m o n o -graficznych, ani też tym bardziej w pracach o c h a rak terze syntetycznym czy podręcznikow ym .
Zbigniew A nusik, Albin Głowacki Ł ódź, m aj 2004 r.
