• Nie Znaleziono Wyników

Lewica rewolucyjna a niepodległość Polski (1918— 1923)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Lewica rewolucyjna a niepodległość Polski (1918— 1923)"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

*

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I Ś FOLIA HISTORIC A 1, 1980

Barbara W a c h o w s k a

LEW ICA R E W O L U C Y JN A A NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI (1918— 1923)

Z a sy g n a liz o w a n y w ty tu le te m a t je s t n ie s ły c h a n ie ro z le g ły i w ielo ­ w ą tk o w y . W y m a g a on g ru n to w n e g o stu d iu m . W k ró tk im re fe ra c ie m oż­ n a je d y n ie z a sy g n a liz o w a ć p o d sta w o w e sp ra w y . By ich je d n a k ż e n ie sp ły cić, o g ra n ic z y m y się do p ie rw s z e g o p ię c io le c ia P o lsk i n ie p o d le g łe j. J e s t to o g ra n ic z e n ie ty m b a rd z ie j za sad n e, iż w ła śc iw ie w ty m o k re s ie n a s tą p iło za sa d n ic z e p rz e w a rto ś c io w a n ie p o s ta w y i p o g lą d ó w le w ic y re w o lu c y jn e j w k w e stii n a ro d o w e j w o g ó le , a n iep o d le g ło śc i P olski w szc zeg ó ln o ści. Z a m y k a te n p ro c e s II Z jaz d KPRP, s ta n o w ią c y je d n o c z e śn ie is to tn y p u n k t o d n ie s ie n ia do w s z y stk ic h d o św ia d ­ czeń z la t p ó ź n iejsz y ch , a o b ec n o ść je g o , z a ró w n o w p ra k ty c e ży c ia id e o w o -p o lity c z n e g o ru c h u ro b o tn icz eg o , ja k i w je g o d o k o n a n ia c h o r- g a n iz a c y jn o -ta k ty c z n y c h , w y c z u w a ln a b y ła d o cz asó w w s p ó łc z e sn y c h .

W la ta c h 1918— 1923 lew ica re w o lu c y jn a p rz e c h o d z iła is to tn e p rz e ­ o b ra ż e n ia o rg a n iz a c y jn e . Do dnia 16 X II 1918 r. sta n o w iły ją d w ie p a r ­ tie: SDKPiL o ra z PPS-Lew ica. Po ich z je d n o c z e n iu n u r t re w o lu c y jn y re p re z e n to w a ła KPRP. O d tą d tw o rz y ć o n a b ę d z ie z a sa d n ic z ą s tru k tu rę o rg a n iz a c y jn ą c a łe j le w ic y re w o lu c y jn e j, a le n ie je d y n ą . N a p o c z ą tk u 1919 r. w y o d rę b n iła się i u sa m o d z ie ln iła n o w a p a r tia „ O p o z y c ja PPS- -Frakcji"> od k w ie tn ia teg o ż ro k u n a z y w a n a P P S -O p o zy cją. Is tn ia ła s a ­ m o d zieln ie do cz e rw c a 1920 r., po czym p o łą c z y ła się z KPRP u p rz e d ­ n io z n ią w sp ó łd z ia ła ją c .

W sie rp n iu 1920 r. p o w sta ła k o le jn a p a r tia z w an a PPS-Lew icą, a s a ­ m a zaś n a z y w a ła się sk ro m n ie j „ G ru p ą cz ło n k ó w PPS (L ew icy)". D zia­ łała do w rz e śn ia 1921 r., po czym zg ło siła ta k ż e a k c e s do KPRP. W ty m

(2)

n u rc ie z n a la z ła się ró w n ie ż p a r tia p ro le ta ria tu ż y d o w sk ie g o „K om - b u n d " , k tó re j d ro g a id e o w a ta k ż e d o p ro w a d z iła do z je d n o c z e n ia z p a r ­ tią k o m u n isty c z n ą . W z a się g u o b s e rw a c ji z n a jd u je m y w ię c p ięć p a rtii, n ie lic z ą c o sta tn io w z m ia n k o w a n e j, ja k o je sz c z e m ało z n a n e j b ad a w cz o . O n e w ięc w y z n a c z a ją z e w n ę trz n e ra m y te m a ty c z n e re fe ra tu : a w ięc SDKPiL, PPS-Lew ica, KPRP, P P S -O p ozycja, PPS-Lew ica.

N a w e t m ało w y ro b io n y c z y te ln ik lite r a tu r y h is to ry c z n e j w ie, iż p o ­ ru sz a ć się b ę d z ie m y p o o b sz a rz e w y m a g a ją c y m je szc ze o d h is to ry k ó w so lid n y c h stu d ió w , p o sz u k iw a ń i c z e k a ją c y c h n a p re c y z y jn e u s ta le n ia , je d n o c z e śn ie m a ją c św iad o m o ść, iż do dziś p o k u tu je tu w ie le u p ro s z ­ cz eń o ra z są d ó w i o pinii ty le ż p ra w d z iw y c h , co i k o n tro w e rs y jn y c h . Ż ad e n z n u rtó w p o lsk ie j m y śli p o lity c z n e j X X w . n ie b y ł p rz ed m io te m ta k ie j e s k a la c ji k ry ty k i czy w rę c z p o m ó w ień co ru c h k o m u n isty c z n y . N ie ta k ie j p rz e c ie ż s ta re j d a ty je s t re z y g n a c ja z o s k a rż e n ia g o o n ih i­ lizm n a ro d o w y 1, z opinii, iż ja k o b y k o m u n iści b y li za sad n iczy m i p rz e ­ ciw n ik am i n ie p o d le g ło ś c i2, czy w rę c z s z e ro k o k o lp o rto w a n e g o p o g ląd u „ ja k o b y p a rtia k o m u n isty c z n a b y ła u s p o s o b io n a w ro g o w o b e c sam eg o istn ie n ia P o lsk i" 3.

N ad tym i o p in iam i, p rz e c ie ż nie n a u k o w y m i a p o lity c z n y m i, n ie m a się co tu d łu ż e j z a trz y m y w a ć . N a to m ia s t lite ra tu ra h is to ry c z n a , n a u k o w a i p o p u la rn a , p o d rę c z n ik o w a i m o n o g ra fic z n a m ów i s p o k o jn ie i w sp o ­ sób w y w a ż o n y : „ P a rtia k o m u n is ty c z n a n ie u w z g lę d n iła w a g i h a s e ł ogól- n o d e m o k ra ty c z n y c h " , „n ie b y ła w te d y w p e łn i św ia d o m a „m iała n ie słu sz n e s ta n o w is k o " lu b „ w rę c z u to p ijn e s ta n o w is k o ” ,, ce c h o w a ł ją „ ro m a n ty z m r e w o lu c y jn y " 4, „n ie m iała ja s n e g o p ro g ra m u „n ie p o ­ tra fiła z a ją ć słu sz n e g o sta n o w is k a " , „n ie z d a w a ła so b ie s p ra w y " , „nie ro z u m ia ła ", „ n ie d o c e n ia ła " 6, „ b y ła n ie d o jrz a ła id e o lo g ic z n ie " 7. D osyć ty c h p re te n s ji ja k na je d n ą p a rtię ! M ożna n a iw n ie z a p y ta ć , czy in n e b y ły ta k „ d o jrz a łe ” , „ ro z u m ia ły ” , „ d o c e n ia ły ", „ p o tra fiły ” — sk o ro sze ść d z ie się c io le c ie o d z y sk a n ia n iep o d le g ło śc i o b ch o d z im y w k o m u n i­ sty c z n e j P olsce.

1 II Z ja zd K o m u n isty c zn e j Partii R o b o tn iczej Polski. P ro to ko ły obrad I u ch w a ły, W arszaw a 1968, s. 354.

1 Tam że, s. 356.

3 J. B r u n , K w estia narodow a w rew o lu cji i ko n trrew o lu cji, [w:] Pisma w yb ra n e, t. I, W arszaw a 1955, s. 197.

ł F. Ś w i e t l i k o w a , K o m u n istyczn a Partia R obotnicza Polski, W arszaw a 1968, s. 42, 46, 47.

5 K. W i ę с h, Polska Partia S o cja listyczn a 1918— 1921, W arszaw a 1978, s. 73. 6 J. K o w a l s k i , Z arys h isto rii p o lskieg o ruchu ro b o tn iczeg o 1918— 1939, cz. I, W arszaw a 1962, s. 103, 108, 109, 147, 232.

7 H. M a l i n o w s k i , Program i p o lity k a K o m u n isty c zn e j Partii R o b o tn iczej Pol­ s k i (1918— 1923), W arszaw a 1664, s. 119, 120, 132; t e n ż e , S zk ic e z d zie jó w kla sy ro b o tn iczej, W arszaw a 1973, i. 263.

(3)

T o też po ty c h o strz e ż e n ia c h , g d y c z y te ln ik z e tk n ie się z p iśm ie n ­ n ic tw e m sa m e j p a rtii, je j d o k u m e n ta m i z teg o o k re su , d o z n a je d z iw n e ­ go w ra ż e n ia . M n iem ał, iż ta k ic h słó w ja k — „ n a ró d " , „ sp ra w a n a r o d o ­ w a ", „ n ie p o d le g ło ść " , „ P o lsk a " n ie sp o tk a w c a le lub z rz ad k a. T y m c z a ­ sem za ró w n o w u lo tk a c h , o d ez w ac h , je d n o d n ió w k a c h , p ra s ie , b ro sz u ­ ra ch , d o k u m e n ta c h sp ra w o z d a w c z o -p ro g ra m o w y c h te k s ty są p rz e s y c o n e tym i sło w am i. P rz e k o n u je się, iż s ta n o w iły o n e n a tu ra ln y , c o d z ie n n y e le m e n t ję z y k a p a rty jn e g o , p ro p a g a n d y i a g ita c ji p a rtii. F u n k c jo n o w a ły w o b ieg u w e w n ą trz p a rty jn y m i w p łaszc zy źn ie m ię d z y p a rty jn e j. M oże w ięc b y ły n ic n ie z n a c z ą c y m o k re śle n ie m ? M o że u ż y w a n e b y ły w k a ­ te g o ria c h c z y sto h isto ry c z n y c h ? Być m oże o z n a c z a ły p o ję c ie g e o g ra fic z ­ ne? — to o s ta tn ie w o d n ie sie n iu d o sło w a „P o lsk a".

W ie m y , iż p rzez k ilk a ty g o d n i p rz ed zjaz d em k o n s ty tu c y jn y m KPRP trw a ły w o rg a n iz a c ja c h o k rę g o w y c h , m a ją c y c h z je d n o c z y ć się w te j p a rtii, ży w e a m o m en tam i b u rz liw e i g w a łto w n e d y s k u s je n a d n a z w ą z je d n o c z o n e j p a r tii8. Z a jm o w a ła się tą s p ra w ą ta k ż e m ię d z y p a rty jn a sze ścio o so b o w a k o m isja . P a d a ły ró ż n e p ro p o z y c je ; e lim in o w a n o lu b do­ d a w a n o ró ż n e słow a, a le n ie k w e stio n o w a n o w n a z w ie sło w a „P o lsk a"

C o w ię c o n o w ó w c z a s zn a czy ło d la k o m u n istó w ? O d p o w ie d z ia ła sam a KPP w w y d a n e j w 1920 r. b ro sz u rze, w z n a c z n e j części n a p is a ­ n e j dla p o trz e b a g ita c ji w fo rm ie d ialo g u . P ad ało tam p y ta n ie : „C o to je s t P o lsk a ?" i o d p o w ied ź : „P o lsk a — to te n k a w a ł ziem i g d zie w ię k ­ szość lud zi m ów i i m y śli p o p o lsk u . P rze d w o jn ą e u r o p e js k ą P o lsk a b y ła p o d b ita i p o d zielo n a : n a le ż a ła do N iem iec , R o sji i A u s trii. O b e c n ie się z je d n o c z y ła i tw o rz y o d rę b n e p a ń s tw o " 9. A w ięc trz y części sk ład o w e : g e o g ra fia , h isto ria , p o lity k a , w e w sp ó łc z e sn y m n am zatem se n sie .

O d ra d z a n ie się p a ń stw o w o śc i p o lsk ie j o d b y w a ło się w szczeg ó ln y m klim acie. J e d n i z a u to ró w o k re ś la ją go ja k o „ a tm o s fe rę h u rra -p a trio - ty z m u " 10, in n i p iszą o „ e u fo rii''11, ó w c ześn i m ó w ią o „ n a p ię c iu u czu cia n a ro d o w e g o " , „ u p o je n iu p a trio ty z m e m ”12 lu b o s tro i d o s a d n ie s tw ie r­

* F. B i e d r z y c k i , N arodzin y partii, [w:] K a rtki z d zie jó w KPP, W arszaw a 1958, s. 18, 19; t e n ż e , Pow stanie KPRP, [w:] K om uniści. W sp o m n ien ia o K o m u n is­ ty c z n e j Partii Polski, W arszaw a 1969, s. 13; Ś w i e t l i k o w a , op. cit., s. 33, 40; K o ­ w a l s k i , op. cit., s. 103; A. W a r s k i , N a u k i ju b ileu szu b o lszew ickieg o . Ju b ileu sz KPRP? „N owy P rzeg ląd ", re e d y c ja 1923, s. 74.

• KPP w obronie niepodległości Polski. M a te ria ły i d o k u m e n ty , W arszaw a 1953, s. 37.

11 W . L. K a r w a c k i , Ł ódzka O rganizacja P PS-Lew icy 1906— 1918, Łódź 1964, «. 392.

11 A. T a t a r k i e w i c z , W stio n ę dojrzałości, „ P o lity k a " 1978, n r 43(1130), s 9. l* H. L a u e r - B r a n d , K om unizm w Polsce, tr zy lata na p rzo d u ją cych p o zycja ch , [w:] Pisma i przem ó w ien ia , W arszaw a 1970, s. 35.

(4)

d za ją , że P o lsk ę w la ta c h 1918— 1919 „ o g a rn ą ł szał n a c jo n a lis ty c z n y " 13. W sz y sc y p rz y z n a ją p rz y ty m , iż ta ta te s ta n o w iły „ b u rz liw y o k re s re ­ w o lu c y jn y " 14. N ie k w e stio n u ją c w o li n a ro d u p o lsk ie g o , k tó ry c h c ia ł s tw o rz y ć n ie p o d le g łe p a ń stw o , co z ta k ą m o cą a k c e n tu je w sp ó łc z e sn a n am lite r a tu r a h is to ry c z n a 15, k o m u n iści p o d k re ś la li w a ru n k i, w k tó ry c h ta w o la m o g ła b y ć sp e łn io n a . Te w a ru n k i s tw o rz y ły re w o lu c je . „D zięki re w o lu c ji ro s y js k ie j i n ie m ie c k ie j p o w s ta ła P o lsk a n ie p o d le g ła " p isał la p id a rn ie w lu ty m 1920 r. „ C z e rw o n y S z ta n d a r" 16; S ta n isła w Ł ań cu ck i d o d a w a ł: „ p rz e w ró t re w o lu c y jn y w R o sji” a s z c z e g ó ln ie „ d ru g a re w o ­ lu c ja ro s y js k a d ała d o p ie ro w ła śc iw y ro z p ęd n ie p o d le g ło śc i i d o p o ­ m o g ła do u rz e c z y w is tn ie n ia m a rz e ń o w o ln e j P o ls c e " 17, zaś o ro li r e ­ w o lu c ji w N iem cz ech ta k n a p is a ł w s k ró c ie m y ślo w y m A do lf W a rsk i: „... z rą k n ie m ie c k ic h d o s ta liś m y re p u b lik ę M o ra c z e w s k ie g o " 18. W s z y s t­ k ie w ięc cz y n n ik i, k tó re m ożliw ość o d z y sk a n ia n ie p o d le g ło ś c i p rz e ­ k sz ta łc iły w h is to ry c z n ą rz e c z y w isto ść , z a is tn ia ły i fu n k c jo n o w a ły zn a cz­ n ie w c z e śn ie j, ta k iż w listo p a d z ie 1918 r. po z a ła m a n iu m ilita rn y m N ie m ie c i re w o lu c ji n ie is tn ia ły ju ż m ech a n izm y , k tó re m o g ły b y p ro c e s o d ro d z e n ia p a ń stw o w e g o P o lsk i za trzy m ać . H e n ry k L au e r-B ra n d n a p i­ sał w tym m o m encie: „ w ła d z e o k u p a c y jn e i o d d z ia ły w o js k o w e o p u sz­ cz a ły w p a n ic e te r e n y p o lsk ie, p o z w a la ją c s ię ro z b ra ja ć w y ro stk o m , na p u sty m m ie jsc u p o w s ta ła Z je d n o c z o n a R e p u b lik a P o ls k a " 19.

A le w tym o k re sie w ie lk ie g o p o b u d z e n ia n a ro d o w e g o w y s tą p iły ta k ż e siln e w rz e n ia sp o łecz n e. I n ie b y ło ta k , ja k b y c h c ia ł te g o h is to ry k a n n o d o m in i 1978, a b y te p ro c e s y o d b y w a ły się e ta p a m i w e d łu g p lanu : „ P o la c y m ogli p o sta w ić n a p ie rw sz y m p la n ie ..." to i to, a n a d ru g im ow o, „ w y b ra li w o g ro m n e j w ięk sz o ści, p o s ia d a ją c y i n ie p o s ia d a ją c y , k o n s e rw a ty ś c i i n a c jo n a liś c i, lu d o w c y i so c ja liśc i i w w ię k sz o śc i ta k ż e ko m u n iści s p ra w ę n ie p o d le g ło ś c i”20; w h a rm o n ii, w ie lk ie j zgodzie, ła ­ dzie i p o rz ąd k u . O tó ż tak i ład i p o rz ą d e k m oże so b ie ty lk o p ró b o w a ć u ło ż y ć b ad acz, g d y u s iłu je zro zu m ieć ta m te n ie c o d z ie n n e lata. A le ó w c z e sn e ży cie, n ie ch c ia ło ta k p rz e b ie g a ć , w s z y s tk o o d b y w a ło się je d ­ 13 II Zjazd K o m u n isty c z n e j Partii R o b o tn iczej P olski ..., s. 340 — J u lia n Brun, k tó ry w ypow iedział tę o p in ię d o d ał przy tym , iż h isto ry c z n ą zasłu g ą SDKPiL był fakt, że kom uniści zdołali oprzeć* się te j fali, n ie p o zw alając się znieść z a ren y życia politycznego.

14 B r u n , op. cit., s. 197.

15 W . Т. К o w a 1 s к i, R o k 1918, „Ż ycie W a rsz a w y " 1978, n r 137. 16 KPP w obronie niep o d leg ło ści ..., s. 42.

17 C yt. za; M a l i n o w s k i , S zk ic e z d zie jó w k la s y ..., s. 232.

18 A. W a r s k i , N iech ż y je zjed n o czen ie , [w:] W y b ó r pism i p rzem ó w ień , t. II, W arszaw a 1958, s. 9.

19 L a u e r - B r a n d , op. cit., s. 31.

(5)

n o c z e śn ie , w z a je m n ie sp la ta ło , w a ru n k o w a ło , p rz e n ik a ło , w y k lu c z a ło i u z u p e łn ia ło , o sła b ia ło b ąd ź w z m a cn iało , tw o rz ą c o w ą tru d n ą i p rz e ­ b o g a tą rz e c z y w isto ść . I w ła ś n ie w ty m w ie lo ra k im i w ie lo p ła sz c z y z n o ­ w y m , sw o isty m i d ia le k ty c z n y m p rz e n ik a n iu ro d z iły się z rę b y p a ń s tw o ­ w ości, d o k o n y w a ło się z je d n o c z e n ie n a ro d u , o d b y w a ła się w a lk a o k s z ta łt p o lity c z n y p a ń stw a , o je g o z a się g te r y to r ia ln y i sp o łecz n e tre śc i. I w ła ­ śn ie „ow o w s z y stk o " b y ło ta k c h a ra k te r y s ty c z n e dla o k re s u n a ro d z in i s ta n o w ie n ia n ie p o d le g łe j P o lski. W ty c h „ g o rą c y c h cz a sa c h — ja k p is a ł 29 X I 1918 r. o rg a n SDKPiL „N asza T ry b u n a " — n ie tru d n o o c z e rw o n e p ro g ra m y " 21. N a w e t o s ta t­ ni g a b in e t re a k c y jn e j R ad y R e g e n c y jn e j — Jó z e fa S w ieży ń sk ieg o , p r o ­ k la m o w a ł c z te ro p rz y m io tn ik o w e p ra w o w y b o rc z e , a sam a R ada R eg en ­ c y jn a p o sp ie sz y ła d o b ro w o ln ie o d d a ć w ła d z ę n ie ty lk o d e m o k ra c ie , a le u c h o d z ą c e m u sn a ć za s o c ja lis tę — Jó ze fo w i P iłsu d sk iem u . T o też, g d y 14 X I 1918 r. cz ło n e k PPS z a w ie s ił c z e rw o n y s z ta n d a r n a Z am k u K ró ­ lew sk im w W a rs z a w ie , „R o b o tn ik " o rg a n te j p a rtii z triu m fem o b w ie śc ił „S tało się. Lud z w y c ię ż y ł" . A le p a r tie r e a k c y jn e w o la ły g o ło sło w n e d e k la ra c je , niż je d n a k b ąd ź co b ąd ź ży w y , d o ty k a ln y i w id z ia ln y c z e r­ w o n y s z ta n d a r i w sz y stk ie ich p ism a sa rk a ły : „ ja k to n a d g ło w am i w o j­ sk a p o lsk ieg o , n a ro d o w e g o , s z ta n d a r p a r ty jn y c z e rw o n y o b o k s z ta n d a ­ ru n a ro d o w e g o ? " P rec z z nim ! I cho ć CKR PPS u p rz e d z a ł: „ W sz e lk ie p ro w o k a to rs k ie p ró b y z n ie w a ż e n ia s z ta n d a ru ro b o tn ic z e g o m o g ą t r a ­ g iczn ie się s k o ń c z y ć ", to ja k o d n o to w a ł z w ła śc iw ą m u g o rz k ą iro n ią A dolf W a rs k i w K r ó tk i e j historii j e d n e j k o m e d i i — sk o ń c z y ło się k o ­ m icznie. „N a ro z k az — p isa ł — to w a rz y sz a , g e n e ra ła S o sn k o w sk ieg o , żo łn ie rz e to w a rz y sz a P iłsu d sk ie g o n a js p o k o jn ie j w św ie c ie zd jęli z Z am ­ k u d u m n ie p o w ie w a ją c y n a d o b a lo n ą b u rż u a z ją c z e rw o n y s z ta n d a r ro ­ b o tn ic z y ... W o ln o w ą tp ić — d o d a w a ł — czy z a w ie s z e n ie c z e rw o n e g o s z ta n d a ru n a b. Z am k u K ró le w sk im sy m b o liz o w ało » o b a le n ie b u rż u a z ji« i » d o jście do w ła d z y ro b o tn ik a i c h ło p a p o lsk ieg o « . A le n ie m o żn a w ą tp ić, że z d ję c ie teg o s z ta n d a ru o zn a cza ło k a p itu la c ję rz ą d u » ro b o tn iczo -w ło ś- ciań sk ieg o « p rz e d ja k o b y »obalo n ą b u rż u a z ją « " 22. T a k w ię c p o d p o z o r­ n ie b ła h y m sp o re m o s z ta n d a r n a z a m k u k r y ł się g łęb szy , p o lity c z n y sens.

In c y d e n t te n w sk a z y w a ł, ja k w te j g m a tw a n in ie p a trio ty c z n e g o , u n ie s ie n ia isto tn a b y ła s p ra w a w ład z y : k to i ja k b ęd z ie rząd ził, w te g o

łl M a l i n o w s k i , S zk ic e z d zie jó w kla sy..., s. 233.

** A. W a r s k i , K rótka historia je d n e j k o m e d ii, [w:] W y b ó r p ism ..., s. 37. P isał on o ty m in cy d en c ie d a le j: „W zam ku było w o jsk o p o d leg łe n aczeln ej kom endzie »tow arzysza« P iłsudskiego, w bezpośrednim zaw iad y w an iu »tow arzysza« g e n e ra ła S osnkow skiego. Było to oczyw iście w o jsk o rząd u »robotniczo-w lościańskiegc«. N ic te d y n a tu ra ln ie jsz e g o nad to, że n ad głow am i b ro n iąceg o P olski » socjalistycznoludo- w ej« p o w iew ał czerw o n y sz ta n d a r".

(6)

rę k a c h b ęd z ie re a liz a c ja s a m o sta n o w ie n ia n a ro d u , n ie p o d le g ło śc i p a ń ­ stw a . Ż ad n a z k la s n ie c h c ia ła p o zw o lić so b ie te g o w y rw a ć z rą k . D la­ te g o też p a rtie le w ic y re w o lu c y jn e j z a c z ę ły n a ty c h m ia s t tw o rz y ć z a ­ w ią z k i w ła d z y ro b o tn ic z e j, c h ło p sk ie j i ż o łn ie rsk ie j w p o sta c i ra d d e le ­ g a tó w . R a d y tw o rz o n o p o d h a słe m re w o lu c ji s o c ja ln e j i d y k ta tu r y p r o ­ le ta ria tu .

W o d ez w ie w y d a n e j 13 X I 1918 r. ŁOKR P PS -L ew icy pisał, iż w o l­ n o ść n a ro d o w ą zd o b ę d zie k la sa ro b o tn icz a, k tó ra o b ali u s tró j k a p ita li­ s ty c z n y w s p ó łd z ia ła ją c z m ię d z y n a ro d o w y m ru c h e m re w o lu c y jn y m . P od tak im i sam ym i h asłam i, w sp ó ln ie z SDKPiL, z o rg a n iz o w a ła PPS- -L ew ica teg o ż d n ia w ie lk i w iec p o lity c z n y 23. D w a dni p rz e d te m W a r ­ sz a w sk a RDR u c h w a liła : „ h a s łe m n asz y m je s t ca ła w ład z a w rę c e ra d d e le g a tó w ro b o tn ic z y c h w m ie śc ie i na w s i" 24. K om u n iści u w a ż a li ra d y za ta k ą fo rm ę o rg a n iz a c ji, k tó r a w d ro d z e sc e n tra liz o w a n ia , w o d p o ­ w ie d n ic h w a ru n k a c h , u tw o rz y rz ą d o g ó ln o k ra jo w y i u sta n o w i z in te ­ g ro w a n ą p o lity c z n ie w ła d z ę ro b o tn ic z ą . T a d e u sz Ż a rsk i w y p o w ie d z ia ł p rz y ty m m yśl: „ n ie p o d le g ło ść n a ro d o w a ty lk o w te d y je s t p e łn ą k ie d y k la s a ro b o tn ic z a sam a s ta je się n ie p o d le g ła , u jm u ją c w rę c e sw o je w ła d z ę " 25.

T a d ro g a d z ia ła ń p ra k ty c z n y c h i te n k ie r u n e k m y ś le n ia p o lity c z n e ­ go d o p ro w a d z ił KPRP do ro z u m o w a n ia w k a te g o ria c h p a ń stw a . N a I R adzie P a rty jn e j w lu ty m 1919 r., g d y a n a liz o w a n o s y tu a c ję p o lity c z n ą i n a jb liż sz e z a d a n ia p a rtii w p rz y ję ty m P r o je k c ie p l a t fo r m y p o l ity c z n e j Rad D e le g a tó w R o b o tn ic z y c h , stw ie rd z o n o — p ro g ra m e m w a lk i KPRP n a p o lu p o lity c z n y m je st: „ U sta n o w ie n ie d ro g ą re w o lu c ji P o lsk ie j R e­ p u b lik i R ad D e le g a tó w R o b o tn ic z y c h M ia st i W s i" 26.

W a rs k i ro z w ija ją c u s ta le n ia I R ad y P a rty jn e j p isał: „Z a d an iem ra d ... je s t sk u p ić m a sy p ra c u ją c e ro b o tn ic z e i c h ło p sk ie b ez ró ż n ic y p rz e ­ k o n a ń i d ać ty m m asom ... m ożn o ść sa m o o k re śle n ia się, m ożn o ść sa m o ­ d z ie ln e g o k ie ro w n ic tw a , m o żn o ść u ję c ia sw eg o lo su i lo su k r a ju w e w ła sn e d ło n ie, m ożność s tw o rz e n ia d e m o k ra c ji rz e c z y w iste j, lu d o ­ w e j ...”27 K o n se k w e n c ją te g o b y ł p o s tu la t ro z w ią z a n ia ra d m ie jsk ic h i m a g istra tó w , ra d g m in n y ch , z n ie s ie n ie se jm ik ó w p o w ia to w y c h i S ej­ m u w re szcie . P a rtia z d e c y d o w a ła zb o jk o to w a ć w y b o ry p a rla m e n ta rn e a n a s tę p n ie sam o rz ąd o w e . L au e r-B ra n d w y ja ś n ia ł, iż d e c y z ja ta w ią ­ za ła się z o p ty m is ty c z n ą o ce n ą z a ró w n o o g ó ln e j re w o lu c y jn e j s y ­ tu a c ji w E u ro p ie ja k i w P o lsce, z w ia r ą w „b liski w y b u c h p o w s ta n ia

23 K a r w a c k i , op. cit., s. 393, 401. 24 K o w a l s k i , Z arys historii ..., s. 87.

s5 M a l i n o w s k i , S zk ic e z d z ie jó w k la s y ..., s. 131. 86 KPP, u c h w a ły i rezo lu cje, t. I, W a rs z a w a 1953, s. 71.

(7)

zb ro jn e g o , k tó re w c ią g u k ilk u m ie się c y , a n a w e t ty g o d n i ro z p ęd zi p a rla m e n t i u sta n o w i d y k ta tu r ę r a d ”28. T a k ą sam ą o p in ię m iał p r z y ­ w ó d c a P P S -O p o zy cji Ż arsk i, k tó r y u w a żał, że p a rla m e n t n ie u rz e c z y ­ w istn i so cjalizm u . P raw o w y b o rc z e — m ó w ił — d a je m ożn ość g ło so ­ w a n ia k ażd em u , a le rz ą d y d a je ty lk o b u rż u a z ji" 29.

P ro p a g u ją c id e ę ra d i o c e n ia ją c k ilk u m ie się c z n e p ra c e S ejm u „K o­ m u n a", o rg a n L K O K P R P p isa ła : „N ie d e m o k ra c ja b u rż u a z y jn a zb a w i * p ro le ta ria t i w y p ro w a d z i k r a j n a d ro g i n o w e g o ż y c ia lecz re w o lu c ja , n ie z se jm u w y jd z ie n o w a P o lsk a, lecz z ra d d e le g a tó w ro b o tn ic z y c h w y ro s ły c h z re w o lu c ji i n a re w o lu c ji o p a rty c h . N ie z w o je n z lu d am i o śc ie n n y m i, lecz z so lid a rn o śc i re w o lu c ji p o ls k ie j z re w o lu c ja m i in ­ n y c h k ra jó w ”30. B ył to g łó w n y k ie ru n e k re w o lu c y jn e g o m y śle n ia w k a ­ te g o ria c h w ła d z y i p a ń stw a . A ju ż z u p e łn ie in n ą s p ra w ą , g o d n ą s z e r­ szy c h ro z w a ż a ń je s t fa k t czy KPRP w ią z a ła i czy u m iała w ią z a ć w ó w ­ czas h a sła d y k ta tu r y p ro le ta ria tu i w ła d z y ra d z w a lk ą o ż ą d a n ia częś­ c io w e ’1, czy u m ia ła w sk a z a ć p ro le ta ria to w i s o ju s z n ik ó w 32, d la c z e g o n ie c z y n iła p ra k ty c z n y c h p rz y g o to w a ń do re w o lu c ji33 czy w re sz c ie fakt, iż ra d y d e le g a tó w ro b o tn ic z y c h n ie m iały p rz e c ie ż w P o lsce w ła d z y 34. P a rtie re w o lu c y jn e św ia d o m e b y ły p o trz e b y w ła s n e j siły z b ro jn e j. O d b y ta w p o ło w ie lis to p a d a 1918 r. k o n fe re n c ja SDKPiL z a le c a ła „ o r­ g an izo w ać b e z p o śre d n ią w a lk ę o w ład z ę p o lity c z n ą p rz e z u z b ro je n ie lu d u i ro z b ro je n ie b u rż u a z ji" 35. K om u n iści za częli tw o rz y ć C ze rw o n ą G w a rd ię. P o w stała o n a w Z a g łę b iu D ą b ro w sk im , W a rsz a w ie , Z am o ściu, K ra śn ik u , O stro w c u , W ie rz b n ik u , P ło c k u i n ie k tó ry c h in n y c h m ie js c o ­ w o ścia ch . H is to ry c y u b o le w a ją , iż w Łodzi „d z ia łacz e P PS -L ew icy i SDKPiL n ic n ie u c z y n ili d la z o rg a n iz o w a n ia w ła s n e j siły b o jo w e j" 3®. T y m n ie m n ie j, p rz ez p ie rw sz e m ie sią c e P olski n ie p o d le g łe j KPRP p o ­ p u la ry z o w a ła id e ę „p o w sz e c h n e g o u z b ro je n ia p ro le ta r ia tu i tw o rz e n ia C z e rw o n e j G w a rd ii p o d p o rz ą d k o w a n e j c a łk o w ic ie ra d o m d e le g a tó w ro-*a L a u e r - В r a n d, op. cii., s. 35. ss M a l i n o w s k i , S zk ic e z d zie jó w k la s y ..., s. 240. 30 N a u k i S ejm u , „K om una" 1919, n r 6, s. 4. 31 B r u n , op. cit., s. 201.

1,3 Z. O k r ę t , Z b liża ł s/ę I Zjazd, [w:] KPP, w sp o m n ien ia z pola w a lki, W arszaw a 1951, s. 23.

33 A. W a rs k i m ów ił o ty m w re fe ra c ie 5 lat KPRP n a II Z jeżdzie: „O dczuw aliśm y zaw sze n iech ę ć do p ra k ty c z n e g o p rzy g o to w an ia rew o lu cji: w y p ły w ała ona w znacznej m ierze z naszeg o w ro g ieg o sto su n k u do b o jo w ej p ra k ty k i PPS, do je j p rzesy co n y ch nacjonalizm em org an izacji m ilita rn y c h " — 11 Z ja zd K o m u n isty c z n e j Partii R o b o t­ n ic ze j P olski ..., s . '180.

3,1 B r u n , op. cit., s. 200,

35 „N asza T ry b u n a" 1918, n r 4. ,

(8)

b o tn ic z y c h " 37. B yla to is to tn a p ła sz c z y z n a ro z w o ju re w o lu c y jn e j m y śli p a ń stw o w e j.

Sam i k o m u n iśc i sp o strz e g li n a s tę p n ie , iż m y si ta b y ła p o c z ą tk o w o d o ść n ie o k re ś lo n a , m ało k o n k re tn a i n ie s p re c y z o w a n a . T a o k o liczn o ść p o w o d o w a ła , iż o w e za w ią z k i re w o lu c y jn e j siły z b ro jn e j — j a k się w y ra z ił J u lia n B run, a n a liz u ją c y k w e stię n a ro d o w ą w re w o lu c ji i k o n tr ­ re w o lu c ji — „ z a w isły w p o lity c z n e j p ró ż n i" 3*. O tw ie ra to p rz e d b a d a ­ czam i isto tn y o b sz a r sp ra w do n a u k o w e j p e n e tr a c ji, p o d o b n ie ja k cz e­ k a n a o d p o w ie d ź n a s tę p n e p y ta n ie — d lacz eg o KPRP nie p o s ta w iła p rz ed so b ą, ja k o k o n k re tn e g o z a d a n ia n a tu ry o rg a n iz a c y jn e j — ro z b ro je n ia b u rż u a z ji i u z b ro je n ia m as p le b e jsk ic h ? KPRP m a ją c w n a jb liż s z e j p e r ­ sp e k ty w ie w iz ję z a sa d n ic z y c h re w o lu c y jn y c h p rz e o b ra ż e ń u s tro jo w y c h , o stro k ry ty k o w a ła rz ą d J ę d r z e ja M o ra c z e w sk ie g o . T ra k to w a ła g o s u ­ ro w o i p rz e sa d n ie p ię tn o w a ła . O s k a rż a ła go o obłu dę, fra z e o lo g ię , d e ­ m a g o g ię o ra z o to, że w isto c ie b y ł b a rd z ie j „ p rz y k ry w k ą p a n o w a n ia b u rż u a z y jn e g o w P o lsc e" i s ta n o w ił „ n a rz ę d z ie k o n trre w o lu c ji k a p ita li­ s ty c z n e j p rz e c iw w a lc z ą c e m u o w o ln o ść p ro le ta ria to w i" 39. W a rs k i z sa rk a z m e m z a u w aż ał, iż „ rz ą d ten , k tó ry m iał b y ć s tra sz a k ie m b u r­ żu azji, n ie d o ży ł w y b o ró w do sejm u . N a 10 dni p rz e d w y b o ra m i, w dw a m ie sią c e p o o b ję c iu w ład z y , sam p o ło ż y ł się do g ro b u . N ik t go n ie obalił, ja k on n ik o g o nie o b alał. Po p ro s tu sp o strz e g ł, iż je s t b e z siln y i do n icze g o n iezd o ln y . To b y ło je g o je d y n e m ą d re s p o strz e ż e n ie " — d o d a w a ł z ło śliw ie 40.

P rz e sa d n a je d n o s tro n n o ś ć k r y ty k i rz ąd u M o ra c z e w sk ie g o d a ła a su m p t do opinii, ja k o b y d e m o k ra c ja b u rż u a z y jn a w P o lsce b y ła ty lk o n a p a ­ p ie rz e , sta n o w iła fik cję , g d y ż ja k u z a sa d n ia n o , „zro d ziła się n je z re ­ w o lu c ji b u rż u a z y jn e j a le ze s tra c h u p rz e d re w o lu c ją p r o le ta r ia c k ą ’’41. „P o lsk a to k ra j — p isał W a rs k i 13 X II 1918 r. w „ N a sz e j T ry b u n ie " — k tó r y d o tąd o d d y c h a ja k o ta k o z łask i c u d z y c h re w o lu c ji, ro s y js k ie j, n ie m ie c k ie j, k tó ry d o tą d zd o b y ć się nie m oże na s w o ją w ła s n ą p o lsk ą re w o lu c ję , ju ż nie ty lk o s o c ja lis ty c z n ą , a le c h o ć b y »m arco w ą« r o s y j­ sk ą lu b » listo p ad o w ą« n ie m ie c k ą " 42.

A le ż y c ie w y k a z a ło , że p ro g ra m rz ą d u lu b e lsk ie g o , w y ra ż o n y w Ma-37 KPP w obronie niepodległości:.., s. 36.

3* B r u n , op. cit., s. 198, 199. -o KPP, u c h w a ły ..., t. I, s. 41, 53.

40 W a r s k i , K rótka historia ..., s. 44. W arsk i p iętn o w ał przy tym p o staw ę PPS, k tó rą n azy w ał „P apkinam i re w o lu c ji''. Pisał o n ie j ja k o o p artii „śro d k a", „k tó ra w o k re sie g w ałto w n y ch w strząśn ień so cjaln y ch , ro z d z ie ra ją c y c h św iat n a dw a obozy, n ie chce stan ąć po 'ż a d n e j stro n ie b a ry k a d y i w sk u te k teg o m usi p ie rw e j czy później zn aleźć się po stro n ie zd ecy d o w an ej k o n trre w o lu c ji" — tam że, s. 41—42.

41 A. W a r s k i ' D em okracja „na baczność", „N ow y P rzegląd", re e d y c ja 1922, s. 12. 48 W a r s k i , N iech ż y je ..., s. 10.

(9)

nifeście, ja k i n a s tę p n ie d e c y z je rz ą d u M o ra c z e w sk ie g o , o d p o w ia d a ły in te re so m m as i b y ły d a le k o się ż n e . U sta n o w ie n ie P olski re p u b lik ą , u s ta n o w ie n ie d e m o k ra ty c z n e g o p ra w a w y b o rc z e g o , z a d e k re to w a n ie oś­ m io g o d zin n eg o d n ia p ra c y i a n g ie ls k ie j so b o ty , w p ro w a d z e n ie u b e z p ie ­ cz en ia n a w y p a d e k ch o ro b y , u s ta n o w ie n ie m in im u m p ła c y w z a k ła d a c h p a ń stw o w y c h , p o w o ła n ie do ż y c ia in s ty tu c ji in s p e k to ró w p ra c y i b iu r p o śre d n ic tw a p ra c y , p a ń stw o w a p o m o c d la b e z ro b o tn y c h , d e k r e t o o c h ­ ro n ie lo k a to ró w , z o rg a n iz o w a n ie szk o ln ic tw a z id e ą p o w sz e c h n o śc i o ś­ w ia ty , u s ta n o w ie n ie s a m o rz ą d u te ry to ria ln e g o — b y ło n a o n c z a s śm iałe i cz y n iło z P olski k ra j p o s tę p u sp o łecz n eg o .

K o m u n iści d o sk o n a le p rz e c ie ż sp o s trz e g a li ró ż n ic ę m ię d z y p ań stw e m b u rż u a z y jn o -d e m o k ra ty c z n y m a p a ń stw e m ja w n e j d y k ta tu ry b u rż u a z ji i o b sz a rn ic tw a . T a k ą a lte r n a ty w ę d a w a ł b o w iem za m a ch s ta n u d o k o ­ n a n y 4 1 1919 r. p rz ez gen. M a ria n a J a n u s z a jtis a , T a d e u sz a D y m o w sk ie- go, E u sta c h e g o S ap ieh ę, J e r z e g o Z d zie ch o w sk ieg o . KPP d a ją c w izję w ła d z y ra d , rz u c a ją c d o tą d hctsło „p re c z z rz ą d e m J. M o ra c z e w sk ie g o ", s ta n ę ła te ra z ż a rliw ie w je g o o b ro n ie . W a rs k i n a p o sie d z e n iu w a rsz a w ­ s k ie j RDR 5 I 1919 r. d o m a g a ł się w y d a n ia b ro n i ro b o tn ik o m , u tw o ­ rz e n ia C z e rw o n e j G w a rd ii, ro z p ra w ie n ia się z re a k c ją , o g ło sz e n ia s t r a j ­ ku p o w sze ch n eg o . P ra s a k o m u n isty c z n a d o m a g a ła s ię s u ro w e g o u k a ­ ra n ia z a m a c h o w c ó w 43. M im o w ięc o s tre j i p rz e ja s k ra w io n e j k r y ty k i rz ą d ó w lu d o w y ch , k o m u n iści ro z ró ż n ia li ich c h a ra k te r od p ra w ic y , do ­ c e n ia li p ły n ą c e k o rz y ści dla k r a ju w w a ru n k a c h ich fu n k c jo n o w a n ia , a g d y za g ro ziło im n ie b e z p ie c z e ń s tw o , s ta n ę li w ic h o b ro n ie . P o d o b n ie z a ch o w ą ła się KPRP, g d y ro z z u c h w a lo n a w g ru d n iu 1922 r. p ra w ic a d o p ro w a d z iła do w s trz ą s a ją c e g o m o rd u p o lity c z n e g o — d o k o n a n e g o n a o so b ie I P re z y d e n ta RP G a b rie la N a ru to w ic z a . P a rtia tw o rz y ła w ó w czas R ob o tn icze K o m ite ty S am o o b ro n y p rz e c iw k o faszy zm o w i, o rg a n iz o w a ­ ła k o m isje zw iązk o w e, a k ty w iz o w a ła o p in ię ro b o tn ic z ą i b u d ziła o b y ­ w a te ls k ie su m ie n ia 44.

S p o strz e g a ją c , iż w ra z z p o d ję c ie m fu n k c ji p rz e z rz ąd Ig n a c e g o P a ­ d e re w s k ie g o od 16 I 1919 r., u trw a la ł s ię i ro z sz e rz a ł w k ra ju sy ste m re p re s ji w o b ec le w ic y sp o łe c z n e j i p a rtii re w o lu c y jn y c h , u m a c n ia ł się stan w y ją tk o w y , KPRP co raz b a rd z ie j s ta w a ła n a p o z y c ja c h o b ro n y p a ń stw a d e m o k ra ty c z n o -b u rż u a z y jn e g o , w y k a z y w a ła tro s k ę o je g o p rz y ­ szłość, n ie p o k o iła się o lo s y P olski.

O d e z w a К С KPRP z III 1919 r. m ó w iła: „ J e s t »P olska n iep o d leg ła* . J e s t S ejm w W a rsz a w ie . J e s t rz ąd Polski. A g d zie się p o d z ia ła o jc z y ­ zna? O b ie c y w a n o z n ę k a n e m u lu d o w i, że b y le je n o p re c z p o sz ły z P ol­ sk i rz ą d y obce, z a w ita do n ie j w o ln o ść, d o b ro b y t i szc z ę śc ie p o w szech

-45 K o w a l s k i , Z a rys historii s. 119.

(10)

ne. O b ie c y w a n o , że w te d y o jc z y z n a w sz y stk ic h p rz y g a rn ie i n ak a rm i. R ząd ó w o b cy c h ju ż n ie m a, a le o jc z y z n ę z a b ra li p a n o w ie , p o z o s ta w ia ­ ją c lu d o w i ro b o c z e m u s t a r ą n ę d z ę i n ie w o lę " 45. „K o m u n a " p is a ła w k w ie tn iu 1919 r., iż w n ie p o d le g łe j P o lsc e m aso m lu d o w y m z a p e w ­ n io n o je d y n ie „w o ln o ść u m ie ra n ia z g ło d u ”48. Ż a rsk i w o łał: „ b u rż u a z ja sp rz e d a je tę n ie p o d le g ło ś ć " 47. KPRP, a la rm u ją c sp o łe c z e ń s tw o o n ie b e z ­ p ie c z e ń stw ie w ja k im z n a la z ły się RDR, p is a ła latem 1919 r., iż P o lsk a n ie je s t n ie p o d le g ła , g d y ż lu d p o lsk i n ie m o że sta n o w ić o so b ie, a „ G ro ­ m ad a" 8 V I 1919 r. d o d a w a ła , iż is tn ie je ty lk o „n ie p o d le g ło ść n a sz e j b u rż u a z ji”48.

KPRP w s k a z y w a ła też n a p o g łę b ia ją c ą się zale żn o ść P o lsk i od o b ­ ce g o k a p ita łu . M ó w iła, iż p o lsc y p a n o w ie z e p c h n ę li P o lsk ę do roli p a ­ c h o łk a E n te n ty , że sta w a ć się p o cz ęła „ k o lo n ią k a p ita łu k o a lic ji" , k tó ry łu p ie ją b e z lito śn ie i w y z y sk u je , że R om an D m ow ski śle p o p o d p o rz ą d ­ k o w a ł P o lsk ę ro z k azo m F ra n c ji49. L au er-B ran d n a p isa ł w 1921 r.: „D w a i p ó ł ro k u p o ls k ie j » n iep o d leg ło ści« p rz y n io s ły b a n k ru c tw o p ro g ra m ó w b u rż u a z y jn y c h i d ro b n o m ie sz c z a ń sk ic h . R ząd ro b o tn ic z o -c h ło p sk i, d em o ­ k ra c ja p a rla m e n ta rn a , re fo rm a ro ln a, so ju sz z F ra n c ją , u w o ln ie n ie n a ­ ro d ó w k re s o w y c h i ic h fe d e ra c ja — w s z y s tk o to o k a z a ło się o szu stw e m lu b z łu d z e n ie m " 50. T o też po la ta c h h is to ry k po w ie: „ z a słu g ą p a rtii b y ło z w a lc z a n ie złu d z e ń co do c h a ra k te r u o d b u d o w a n e g o p a ń stw a ..." 51

T ru d n y m e g z a m in e m d la o b o zu re w o lu c ji o k a z a ł się d ra m a ty c z n y o k re s w o jn y p o lsk o -ra d z ie c k ie j. K om u n iści z a ję li z d e c y d o w a n ie i k o n ­ se k w e n tn ie a n ty w o je n n e sta n o w isk o . W tro s c e o d o b ro k r a ju i p a ń ­ stw a b ro n ili h o n o ru i g o d n o śc i p o ls k ie j k la s y ro b o tn ic z e j. P rz y sz ło im d ziała ć w n ie s ły c h a n ie tru d n y c h w a ru n k a c h , g d y z a rz u c a n o im „ z d ra ­ d ę s ta n u " i o k re ś la n o m ian em „ a g e n tó w R o sji". N a ra ż e n i n a te r r o r i p rz e śla d o w a n ia „ a p ro b o w a n e i p o p ie ra n e p rz ez k a ż d e g o d ro b n o m iesz- cz an in a, in te lig e n ta a ta k ż e p rz e z n ie je d n e g o n a c jo n a lis ty c z n ie z a śle ­ p io n e g o ro b o tn ik a " , n ie z a p rz e s ta li a p e lo w a ć o p o k ó j i d o b rą w o lę rz ą d u p o lsk ieg o , n ie u s ta w a li w s w e j a n ty w o je n n e j k a m p a n ii52. M a k s y ­ m ilian H o rw itz -W a le c k i p isał: „ W b a rd z ie j z a tr u te j a tm o sfe rz e i b a r­

45 KPP w o bronie niep o d leg ło ści ..., s. 27.

46 W „ w o ln ej i n ie p o d le g łe j O jc zy ź n ie " , „K om una" 1919, n r 3, s. 6. 47 K o w a l s k i , Z a rys h isto rii s. 130.

KPP w obronie n iep o d leg ło ści s. 22, 23, 24, 30. <ł KPP, u c h w a ły ..., t. I, s. 117, 123.

50 L a u e r - B r a n d , op. cit., s. 74. 51 K a r w a c k i , op. cit., s. 410.

•2 „N asze w y siłk i — pisał H. L auer-B rand ( L a u e r - B r a n d , op. cit., s. 55) — b y ły przez d łu g i czas całk o w icie bezow ocne. W o jn a b y ła p o p u la rn a ... Po pierw sze d lateg o , że m iała o n a urzeczy w istn ić sn y o o d b u d o w an iu P olski w je j g ran icach h isto ry czn y c h , po d ru g ie d lateg o , że życzyła sobie te g o E ntenta »dobroczyńca« Polski,

(11)

d ziej tru d n y c h w a ru n k a c h n ie p rz y c h o d z i c h y b a p ra c o w a ć ż a d n e j p ro ­ le ta r ia c k ie j p a r tii" 53 n a św iec ie . N ie p ozw olili je d n a k ż e k o m u n iści, b y o d e b ra n o im p ra w o w y s tę p o w a n ia w o b ro n ie in te re s ó w Polski. P isali w je d n e j z o d e z w do ż o łn ie rz y p o lsk ich ; „M y re w o lu c y jn i n ie p o d le g ło ­ ścio w cy , w a lc z y liśm y n ie g d y ś o n ie p o d le g ło ść n a sz e j o jc z y z n y z c a ra ­ tem , p o te m z p ie rw sz ą p ru s k ą o k u p a c ją a d ziś w a lc zy m y z o k u p a c ją P olski p rz ez k o a lic ję " 54. U w ażali b ow iem , że rz ąd p o zw o lił p o w o d o w a ć P o lsk ą k a p ita ło w i E n te n ty .

O b a w y , b y k ie ro w n ic tw o p a ń s tw a n ie w p ro w a d z iło go n a to r y w o j­ ny, zro d z iły się ju ż n a zjeź d zie o rg a n iz a c y jn y m KPRP. W u c h w a lo n e j w ó w c zas p la tfo rm ie p o lity c z n e j d e le g a c i w y ra z ili o p in ię, iż „ c ała b u r- ż u a z ja p o lsk a " d ąż y do teg o , b y „ u c zy n ić z P olski p rz e d m u rz e k o n tr ­ re w o lu c ji dla zd u sz e n ia p ro le ta ria c k ie j R o sji" 55. G d y w lu ty m 1919 r. p o lsk a s tro n a p o d ję ła d z ia ła n ia z b ro jn e , I R ad a P a rty jn a u w a ż a ła , że „ p r o le ta ria t P olski m usi w y p o w ie d z ie ć b e z w z g lę d n ą w a lk ę p o lity c e b u r- ż u a z y jn e g o rz ąd u , k tó ry p ro w o k u je w o jn ę z re w o lu c y jn ą R o sją ...”56 K om un iści p rz y p o m in a li ra d z ie c k ie p ro p o z y c je p o k o jo w e , a W a rs k i op i­ sał w N o w y m s p o ł e c z e ń s tw ie lo sy ch ę ci p rz y s ła n ia do P olsk i p rz e d s ta ­ w iciela re w o lu c y jn e j R osji, k tó ra d e s y g n o w a ła nä to sta n o w isk o , z a ra z p o o g ło sz e n iu re p u b lik i p o ls k ie j — P o la k a J u lia n a M a rc h le w sk ie g o . P o ­ sła ra d z ie c k ie g o do P olski n ie w pu szczo n o , n a to m ia st p o sła n ie m ie c k ie g o hr. H a rry 'e g o K e ssle ra p rz y ję to w W a rsz a w ie . „ Z b y te c z n ie d o d a w a ć — p isał W a rsk i — że d zięk i z a rzą d zen io m w ład z w y sła n n ik S ch eid em a n a, p rz y ja c ie l i so ju sz n ik PPS z p ie rw sz y c h lat w o jn y , u n ik n ą ł lo su B ro­ n isła w a W e so ło w sk ie g o i to w a rz y s z y " 57. „ G ro m a d a " , o rg a n KPRP o g ło ­ siła n a sw o ic h łam ac h 8 V I 1919 r. o p in ię, iż p o d ją w sz y w o jn ę z R o sją R ad zie ck ą rz ąd po lsk i zw iązał się z w ro g a m i n ie p o d le g ło śc i P o lsk i58.

W s k a z u ją c n a k la so w e p o d ło że i k la so w y c h a ra k te r w o jn y k o m u ­ n iści w y stę p o w a li w o b ro n ie czci p o lsk ie g o p ro le ta ria tu . W o d ezw ie w y d a n e j p rz ez КС KPRP, c e n tr a ln e w ład z e p a r ty jn e , z w ra c a ją c się „do p ro le ta riu s z y w sz y stk ic h k ra jó w ” , u w a ż a ły za n ie z b ę d n e p o w ied z ie ć p ro le ta ria to w i E u ro p y , „że ro b o tn ic y p o lsc y n ie m a ją n ic w sp ó ln e g o z n a ja z d e m m ilita ry z m u p o lsk ie g o n a S o w ie c k ą R osję, że p o tę p ia ją n a j­

k tó ra w n ag ro d ę za służbę w ojskow ą d a w a ła broń, am u n icję, m ąkę, sło n in ę, surow ce. A poza tym w o jn a stw arzała re a ln e m ożliw ości w zb o g acen ia się d la urzędników , oficerów , żandarm ów , d o staw có w w o je n n y c h i ich licznych w spólników ",

53 M a l i n o w s k i , Program i p o lityka ..., s. 127. £< KPP w o bronie n iep o d leg ło ści ..., s. 56. 55 KPP, u c h w a ły ..., s. 41.

56 Tam że, s. 66.

57 W a r s k i , K ró tka historia ..., s. 40, 41. 58 KPP w obronie n iep o d leg ło ści ..., s. 31.

(12)

o s trz e j tę w o jn ę to c z o n ą n ie w o b ro n ie n ie p o d le g ło ś c i, lecz w o b ro n ie w sz e c h św ia to w e g o p a n o w a n ia k a p ita łu " 59.

I K o n fe re n c ja KPRP o d b y ta w k w ie tn iu 1920 r. n a k a z y w a ła p a rtii „ w z y w a ć masy- ro b o tn ic z e i ż o łn ie rsk ie , b y d ro g ą re w o lu c ji p rz e rw a ły z b ro d n ic z ą .w o jn ę im p e ria lis ty c z n ą i n a g ru z a c h p a ń s tw a k a p ita łu i b a r ­ b a r z y ń s tw a z b u d o w a ły p rz y p o m o c y d y k ta tu r y k la s y ro b o tn ic z e j p a ń ­ stw o p ro le ta r ia tu P o lsk ą R e p u b lik ę R ad D e le g ató w R o b o tn ic z y c h " 60. T y lk o o ta k ą P o lsk ę , k tó rą w in n y m m ie jsc u n a z y w a li „R obotniczo- -w ło śc ia ń sk ą R z e c z y p o sp o litą P o lsk ą ", u w a ż a li k o m u n iści za rz e c z y w iś ­ cie n ie p o d le g łą i n a p ra w d ę w o ln ą 01. T a k ie je d y n ie , w e d łu g nich p a ń stw o „bez k a p ita lis tó w i bez d z ie d z ic ó w s ta n ie się d om em ja sn y m i w o l­ n y m " , a je g o g o sp o d a rz „lu d p o lsk i ro b o c zy s p rz y m ie rz o n y b ęd zie z lu- -dem p ra c u ją c y m cą łe g o ś w ia ta " 62. W iz ja ta k ie j P o lski n ie z d e jm o w a ła je d n a k ż e z k o m u n istó w tro sk i o ó w c z e sn e p a ń stw o p o lsk ie, z a tr o s k a ­ n ia o je g o lo s y o ra z lo sy „lu d u p o lsk ie g o ", k tó ry p o n o sił c a łe k o sz ta w o jn y . KPRP d a w a ła te m u w ie lo k ro tn ie w y ra z . „ K o m u n a” a n a liz u ją c p ro je k t b u d ż e tu z n ie p o k o je m z w ra c a ła u w a g ę n a fak t, iż p o n a d jeg o p o ło w ę sta n o w iły w y d a tk i n a wro jn ę. „ T y le k o sz tu je — k o n k lu d o w a ła — lu d p o lsk i im p e ria listy c z n a w o jn a z b ra tn ią R o sją s o w ie c k ą o ziem ię p o lsk ich o b sz a rn ik ó w n a L itw ie i B ia ło ru s i''03.

KPRP w sk a z y w a ła n a d e s tru k ty w n e o d d z ia ły w a n ie w o jn y n a ży cie g o sp o d a rc z e k ra ju . O d n o to w y w a ła u p a d e k p ro d u k c ji ro ln e j, d e z o rg a n i­ z a c ję tra n s p o rtu , n ie w ie lk i s to p ie ń u ru c h o m ie n ia p rz em y słu , k w itn ą c e paskarstw o® 1. „P o lsk a — w s k a z y w a ł o rg a n łó dzk i KPRP — , k tó r a b a r ­ d ziej n iż in n e k r a je w w o jn ie u n a s u c ie rp ia ła , je s t w c ią ż je szc ze ru jn o ­ w a n a i d e z o rg a n iz o w a n a p rz ez w o ju ją c e n a w sz y s tk ie s tro n y rz ą d y bur- ż u a z y jn e ”63. G d y II K o n fe re n c ja KPRP o b ra d u ją c a w p o ło w ie lu te g o 1921 r. a n a liz o w a ła s y tu a c ję w k ra ju , s tw ie rd z a ła , iż „ P o lsk a w y sz ła z p o z o rn ie z w y c ię sk o z a k o ń c z o n e j w o jn y d o sz c z ę tn ie z ru jn o w a n a " . Z a u w a ż a ła „z u p e łn y z a stó j" w ro ln ic tw ie i p rz e m y śle . P rz e m y sł p o z b a ­ w io n y b y ł su ro w c ó w , w ę g la , k a p ita łu o b ro to w e g o , ro ln ic tw o — in w e n ­ ta rz a , m aszy n , n aw o zó w . O d n o to w y w a ła k ie p sk i sta n fin a n só w 60.

L au e r-B ra n d o c e n ia ł tę s y tu a c ję ja k o k a ta s tro fa ln y b ila n s w o je n n e j p o lity k i rz ą d ó w p o lsk ich . „W p o lity c e z a g ra n ic z n e j — p isa ł — P iłsu d ­ sk i m u sia ł z re z y g n o w a ć d e fin ity w n ie z d u m n y c h sn ó w o p o lity c e w o l­

' e Tam że, s. 49.

co KPP, u c h w a ły s. 96.

*ł KPP w obronie niep o d leg ło ści ..., s. 57. « T a m ie , s. 47.

сг K c s z ly b u rż u a zy jn c j niep o d leg ło ści, „K om una" 1919, n r 5, s. 7. C4 KPP, u c h w a ły ..., s. 91.

65 Z w ią zk i za w o d o w e, ,.K om un*“ 1919, n r 6, s. 7. » KPP, u ch w a ły .... •. 121.

(13)

n e j ręk i. W S pa (VII 1920) P olsk a zo b o w iązała się u zn ać w y ro k E n te n ty w s p ra w ie C ieszy n a, W iln a , G a licji w sc h o d n ie j, a w y ro k ten w y p a d ł na n ie k o rz y ść P olski. W e w n ę trz n ie — d o d a w a ł — P o lsk a p rz e d sta w ia o b ra z n ę d z y " 67, l i K o n fe re n c ja w sp o m in a ła je sz c z e o „ u tra c ie h eg e m o n ii w G d a ń sk u ” o ra z o o d d a n iu k ra ju p o p rz ez a w a n tu rn ic z ą p o lity k ę pod k o m en d ę „ k a p ita łu k o a lic ji” . To o s ta tn ie zaś z ja w isk o KPRP u w a ż a ła za n ie s ły c h a n ie g ro ź n e dla n ie p o d le g ło śc i P olski i p o k o ju św iato w e g o . W e d łu g n ie j b ow iem w ła ś n ie „K o alic ja stw o rz y ła n a W sc h o d z ie E u ro p y p ra w d z iw e g n iazd o w o je n . N o w o u tw o rz o n e alb o ro z szerz o n e p a ń stw a — z a c h o d n io -u k ra iń sk ie , a u stro -n ie m ie c k ie , ru m u ń sk ie — w alczą ze s o ­ bą, bo k ażd e ch c e ja k n a jw ię c e j ziem i i lu d n o ści. C zec h y d rą się z N iem cam i, N iem cy z P olak am i, P o la cy — z C zecham i. N ie m a tu ja k w w o jn ie św ia to w e j dw óch stro n , d w óch w ie lk ic h p rz y m ie rzy . Tu k a ż d y się b ije ze w sz y stk im i ...”63 W te j s y tu a c ji w ięc, „n ie zazn a p o ­ k o ju lu d p o lsk i ty m b a rd z ie j, iż b u rż u a z ja zd o łała w y k o rz y s ta ć a tm o ­ sfe rę w o je n n ą i za czę ła — ja k to z a u w a ż y ła II K o n fe re n c ja KPRP — k ro k za k ro k ie m b u d o w a ć sw ą d y k ta tu r ę ”69. A rz ą d y b u rż u a z ji to w a ś ­ n ie i sp o ry , ta rg i i p rz e ta rg i g ra n ic z n e , k łó tn ie i p o d ż e g a n ia do w o ­ jen. D o p iero „ k ie d y w szęd zie — p is a ła „K o m u n a" — o b e jm ą w ład z ę RDR, k ie d y cała E u ro p a, c a ły św ia t p o łącz y się w je d n o sp o łe c z e ń stw o w sp ó ln e j w o ln o ści i w sp ó ln e j p ra c y ...”70 z a p a n u je so lid a rn o ś ć i za­ try u m fu je „w sp ó ln o ta in te re só w c a łe j p ra c u ją c e j lu d z k o ś c i”71.

M y śle n ie p o lity c z n e k o m u n istó w k a te g o ria m i p a ń stw a , w a rto ś c io ­ w a n ie w te j p łaszc zy źn ie z ja w isk z a c h o d z ą c y c h w ó w c z e sn y m ży c iu k ra ju , w re sz c ie d z ia ła ln o ść p ra k ty c z n a — zro d z iły się z d ąż n o ści KPRP do u tw o rz e n ia P o lsk ie j R ep u b lik i R ad ja k o p a ń s tw a d y k ta tu r y p ro le ­ ta ria tu . Z ac zęto też o w e p o g lą d y ro z w ija ć i m o d y fik o w ać , g d y z a is tn ia ­ ła re a ln a g ro ź b a zw e k slo w a n ia c h a ra k te r u p a ń s tw a w k ie ru n k u ja w n e j d y k ta tu ry b u rż u a z ji i o b sz a rn ic tw a . P o g łę b iły te re fle k s je z a b o rc z e te n ­ d e n c je p o lsk ie j b u rż u a z ji i z ie m ia ń stw a , k tó re p rz e ro d z iły się w w o jn ę z R osją R ad zieck ą. KPRP sp o strz e g ła , iż ro z w ó j w y p a d k ó w z a g ra ż a b y ­ tow i n ie p o d le g łe g o p a ń stw a , u ja w n ia ła się bo w iem je d n o c z e śn ie i n a ­ sila ła d ąż n o ść d a w n e j E n te n ty do u z a le ż n ie n ia od sieb ie P o lski. Z a u w a ­ żył to ju ż w m a ju 1919 r. S ta n isła w Ł ańcucki, g d y p isa ł w „N o w in ach P o n ie d z ia łk o w y c h ", że p a ń stw a za c h o d n ie ch c ą m ieć P o lsk ę w a sa le m 75. C zy n n ik i o sła b ia ją c e p a ń stw o p o lsk ie w z b u d zały n ie p o k ó j p a rtii. S tąd n ie ja k o ro d z iły się w je j sz e re g a c h in s ty n k to w n ie o d ru c h y o b ro n y p

ań-C7 L a u e r - В r a n d, op. cit., s. 69.

c' Czy b ęd zie pokój?, „K om una" 1919, n r 5, с. 1. c* KPP, u c h w a ły ..., s. 119.

70 Z partii, „K om una" 1919, nr 3, s. 9. 71 W a lk a d w ó ch św ia tó w , tam że, s. 2.

(14)

s tw a i u d z ie la n ie p o p a rc ia ty m d ziałaniom , k tó re p a ń stw o ó w c z e śn ie w z m a cn iały . N a tym p o d ło ż u w y ró s ł siln y p rą d n a rzecz p o p a rc ia r u ­ ch ó w n a ro d o w o w y z w o le ń c z y c h n a Ś ląsku, stą d u d z ia ł k o m u n istó w w p o w sta n ia c h , a szc z e g ó ln ie w III p o w s ta n iu śląsk im . O c e n ia n o bo- • w ie m p o w sta n ie ja k o „ p e w n e g o ro d z a ju p o g n ę b ie n ie b a ro n ó w w ę g lo ­ w y c h " . J e d n o c z e ś n ie s p o s trz e g a n o ; że „w zm acn iało o no P o lsk ę b u rż u a - z y jn ą " 73. L au er-B ran d w id z ia ł g łę b o k o te za le żn o ści, g d y p isał: „P o lsk a u ra to w a n a z o sta ła p rz e z E n te n tę o d u p a d k u ja k o p a ń stw o k a p ita lis ty c z ­ n e ale z a raz em z o sta ła p rz e z n ią u p o k o rz o n a i o sz u k a n a w n a d z ie ja c h n a C ieszy n , G d a ń sk i W iln o . J e ż e li jeszc ze ta k ż e G ó rn y Ś lą sk z k tó ­

ry m zw ią z a n e s ą o s ta tn ie n a d z ie je n a o d b u d o w ę n ie z o sta n ie Polsoe p rz y z n a n y , b ęd zie to ś m ie rte ln y m cio sem ...” 74 d la n ie j, z d e g ra d o w a n e j do roli k o lo n ii w o js k o w e j F ra n c ji.

T e p rz e w a rto śc io w a n ia p o g lą d ó w w k w e stii n a ro d u , p a ń s tw a i n ie ­ p o d le g ło śc i w p rz e tw o rz o n y sp o só b o d b ija ły p rz y sp ie sz e n ie p ro c e s u d o jrz e w a n ia p ro le ta ria tu do ro li rz e c z n ik a i o b ro ń c y in te re s ó w w sz y st­ k ic h w a rs tw p ra c u ją c y c h , do ro li h e g e m o n a n a ro d u . Z m ien iało to ta k ż e fu n k c je i p o z y c ję p a rtii re w o lu c y jn e j w ó w c z e sn e j s tru k tu rz e spo łecz- ■ n e j. D ała ju ż tem u w y ra z II K o n fe re n c ja KPRP w lu ty m 1921 r., g d y stw ie rd z a ła , że p a rtia „m usi d ąż y ć do te g o a b y sta ć ,się w y ra z ic ie lk ą in te re só w n ie ty lk o ro b o tn ik ó w fa b ry c z n y c h , a le n a js z e rs z y c h m as lu d ­ n o ś c i" 73.

D alszym k ro k ie m w p re c y z o w a n iu się p o g lą d ó w KPRP n a P olsk ę b y ło tra fn e sp o strz e ż e n ie , p o c z y n io n e p rzez III K o n fe re n c ję w k w ie t­ n iu 1922 r., iż d la b u rż u a z y jn y c h rz ą d ó w p o ls k ic h s ta ła się n iero z w ią- z a ln a nie ty lk o k w e stia ro b o tn ic z a , a le ch ło p sk a i n a ro d o w o śc io w a . N ie ro z w ią z a ln o ść tę p o tę g o w a ł fa k t u z a le ż n ia n ia się P o lsk i od o b ceg o k a p ita łu ta k ż e w s to su n k a c h w e w n ę trz n y c h . W T eza ch o s y tu a c ji w P o l­ sce K o n fe re n c ja s tw ie rd z a ła , że za fik c ję w ie lk o m o c a rstw o w o śc i o d ­ d a je się „ź ró d ła n a jw a ż n ie js z y c h s u ro w c ó w i n a jw a ż n ie js z e g a łę z ie p rz e ­ m y słu p o d p a n o w a n ie p o tę ż n y c h tre s tó w z a g ra n ic z n y c h " , że „P o lsk a fiaktycznie re z y g n u je z su w e re n n o śc i w sp ra w a c h g o sp o d a rc z y c h i p o ­ lity c z n y c h " 76.

T a p re c y z y jn a d iag n o za sp o w o d o w a ła , iż „III K o n fe re n c ja — jak 73 II Z ja zd K o m u n isty c z n e j Partii R o b o tn iczej P olski s. 365.

74 L auer-B rand ( L a u e r - B r a n d , op. cit., s. 73) zauw ażał: „M inęło u p o jen ie pierw szych m iesięcy n ie p o d leg ło ści Polski, k ie d y niebo było p e łn e gw iazd, zastąp ił je k a c e n ja m e r. P rzed dw om a la ty E n ten te z d a w a łą się b y ć n ajlep szy m p rzy jacielem Polski, dziś k ażdy drobnom ieszczanin u rą g a A nglii i W łochom za zd rad ę, A m eryce za o b o jętn o ść, F ran cji za w ątp liw ą in tereso w n ą przyjaźń. P rzerażan y ciężarem d łu ­ gów , k tó ry c h w o jn a p rzy sp o rzy ła Polsce p a trz y ze strach em ja k b o g actw a m a te ­ ria ln e Polski g rab ią zag ran iczn i p rzy jaciele".

75 KPP, u ch w a ły ..., s. 123.

(15)

p ó ź n ie j stw ie rd z ił W a rs k i — sta n o w iła m o m en t zw ro tn y . R zuciła o n a n o w e św ia tło n a g łó w n e ź ró d ła i d alsze d ro g i re w o lu c ji p o ls k ie j 77. U zm y sło w iła k o n ie c z n o ść ro z sz e rz e n ia z a się g u sp o łe c z n e g o o d d z ia ły w a ­ n ia p a rtii. T o te ż Z w iąz ek P ro le ta ria tu M iast i W si, le g a ln a o rg a n iz a c ja k o m u n isty c z n a , u tw o rz o n a w o k re s ie k am p an ii w y b o rc z e j do S ejm u O rd y n a ry jn e g o , z w ró c ił się w sw e j o d ez w ie w s ie rp n iu 1922 r. ,,do lu d u p ra c u ją c e g o P o lsk i". D e k la ro w ał, iż b ęd z ie w y s tę p o w a ł w co d z ie n ­ n e j o b ro n ie in te re só w n a js z e rs z y c h m as ro b o tn ic z o -c h ło p sk ic h . Z ap o ­ w ia d a ł, iż b ęd z ie zm ierzał do p rz e k sz ta łc e n ia i p rz e b u d o w y p a ń stw a p o lsk ie g o z k a p ita lis ty c z n e g o w so c ja lis ty c z n e . T w ie rd z ił bo w iem , iż ty lk o „P o lsk a R ep u b lik a S o c ja listy c z n a o b ro n i n ieza leżn o ść P olski od ro z k azó w o b ce g o k a p ita łu " 78. P rzy sz ło ść s o c ja lis ty c z n e j P olski w id ział on w „ F e d e ra c ji R e p u b lik S o c ja lis ty c z n y c h Ś w iata".

U dział w w y b o ra c h do S ejm u , k o n iecz n o ść o p ra c o w a n ia p la tfo rm y w y b o rc z e j u św ia d o m iła k o m u n isto m jeszc ze b a rd z ie j, iż n ie m o gą się o g ra n ic z y ć ty lk o d o o b ro n y in te re s ó w k la s y ro b o tn ic z e j, a le m u szą s ta n ą ć n a czele w s z y stk ic h „ w y z y s k iw a n y c h i u c isk a n y c h " , m uszą im w sz y stk im w sk a z a ć d ro g ę . J e d n o c z e ś n ie w ś ró d k o m u n istó w zaczęło w z ra sta ć p o cz u cie o d p o w ie d z ia ln o śc i za lo sy ty c h m as79.

Ó w c z e sn e k ie ro w n ic tw o KPRP p rz y p o m in a ło h is to ry c z n ą d ro g ę , ja ­ k ą p rz e b y ł p r o le ta ria t, k ie d y za czął się w y o d rę b n ia ć ja k o k la sa i m u ­ sia ł się p rz e c iw sta w ia ć w sz y stk im in n y m k laso m , b y m óc w p ełn i zd o ­ b y ć sam o św iad o m o ść i p o c z u c ie o d rę b n o śc i sw y c h in te re só w , aż do o k re su , w k tó ry m ja k o k lasa s ta je n a czele w sz y s tk ic h w a rs tw w y z y sk i­ w a n y ch . T o p o w o d u je —- m ów ił L au er-B ran d — iż „ p a rtia k o m u n isty c z ­ n a ja k o k ie ro w n ik p ro le ta ria tu m usi p o d ją ć to sam o zad an ie: s ta n ą ć na czele w sz y stk ic h w y z y sk iw a n y c h . W ten sp o só b p a rtia k o m u n is ty c z ­ n a s ta je się p ra w d z iw ie p a rtią n a ro d o w ą — ta k ja k n a ro d o w ą p a rtią są b o lsz e w ic y — d o d a w a ł on — g d y ż b ro n ią in te re só w o lb rz y m ie j w ięk sz o ści n a ro d u . KPRP m u sia ła w ięc zacząć p o lity k ę n a ro d o w ą " . L au er-B ran d w y ja śn ił, iż „ p o lity k a n a ro d o w a w zn a cze n iu b u rż u azji, to b y ło p o d p o rz ą d k o w a n ie in te re só w w sz y stk ic h w a rs tw in te re so m k a ­ p itału , p o lity k a n a ro d o w a w zn a cze n iu n asz y m — to o b ro n a p rz ez p ro ­ le ta r ia t i pod jeg o p rz e w o d n ic tw e m in te re só w w sz y s tk ic h w y z y sk iw a ­ n y c h p rz e c iw k a p ita ło w i" 80. W a lk a p ro le ta ria tu z b u rż u a z ją o w ład z ę s ta w a ła się w te n sp o só b w a lk ą o h e g e m o n ię w n a ro d z ie .

77 II Zjazd K o m u n isty c z n e j Partii R o b o tn iczej P olski .... s. 179. 78 „N ow y P rzeg ląd ", re e d y c ja 1922, s. 335, 336.

' e H. L a u e r - B r a n d , P rzem ów ienie w d y s k u s ji nad refera tem K. Radka , O m ię­ d zy n a r o d o w e j s y tu a c ji p o lity c z n e j" , [w:] Pism a s. 97.

80 E. B r a n d , C zas sk o ń c z y ć z o b cym k ie r u n k ie m , „N ow y P rzeg ląd ", re e d y c ja 1923, s. 236.

(16)

, II Z jaz d KPRP, o d c z y tu ją c tra fn ie n a s tro je s z e ro k ic h k rę g ó w sp o ­ łe c z e ń stw a p o lsk ieg o , p o sta w ił w c e n tru m sw e j u w a g i „ z a g a d n ie n ia is t­ n ie n ia P o lsk i". S tw ie rd z a ją c , iż „ rz ą d y b u rż u azji w P o lsce s ta n o w ią śm ie rte ln e n ie b e z p ie c z e ń s tw o dla je j n ie p o d le g ło ś c i" 81, u z n a ł za k o n ie c z ­ n e „ d ą ży ć do teg o , a b y p r o le ta r ia t pod k ie ro w n ic tw e m p a rtii w ziął w sw o je rę c e sp ra w ę ra to w a n ia P o lsk i”82. К С KPRP w y d a ł o d ez w ę „do lu d n o ści c a łe j P o lsk i". P ro p o n o w a ł PPS i PSL „ W y z w o le n te " w sp ó ln ą w a lk ę ' o rząd ro b o tn ic z o -c h ło p sk i. Pisał: „w o b ec n ę d z y i c ie rp ie ń m as lu d o w y c h , w o b e c k a ta s tro fy ja k a za g ra ż a P o lsce w sk u te k p o lity k i b u r­ żuazji, h asło rz ąd u ro b o tn ic z o -c h ło p sk ie g o sta ć się m usi h a słe m n a c z e l­ nym , je d n o c z ą c y m całą P o lsk ę p ra c u ją c ą w w a lc e o chleb, w o ln o ść i p rz y sz ło ść lu d u p ra c u ją c e g o " 83.

In s ty tu t H istorii UŁ Z akład H istorii Polski N ajn o w szej

Б а рбара Вахопака РЕВО Л Ю Ц И О Н Н А Я ЛЕВАЯ ГРУ П П И РО В КА И НЕЗА ВИСИ М АЯ П ОЛЬШ А (1918— 1923) Статья обсуж дает позицию революционного движения в отношении возрождения польской гое; шрственноста. Хронологические рамки открывает съезд, учреждающий Коммунистам ч ую Рабочею Партию По. а н, 16 X II 1918 г., а закрываю т рассуж ­ дения II с u -ала ,К П Р П , кочорый лроио.од:!л с 9 IX по 2 X 1923 г. В ' s to время в nap i ł.i и,,„.:;ошли сущ. с гвк-клые идейч >о.ч,>1,1 trenne преобразования, касающиеся национального вопроса сообщ- a BOripo; независимости Польши в частности. Вы­ ражение:» ., >го был факт н и из сферы •. см.-лых заьерш еньй партии эта проблемы оказались в центре её те .ре, . к * и гл е е ,ю г заинтересоваиий и стабильно вошли в про. • а мм меро<г пчтан двяж -л* И тач. Коммч н асi нческая партии сначала н н с т п ' . : s:łr, а к г о я уж е совершенно сознательно встала на позиции защиты не­ зависимости Польши. •> KPP, u ch w a ły ..., s. 198. es B r a n d , op. f i t . , s. 236. 83 „N o w y P rzeg ląd ”, re e d y c ja 1323. s. 246.

Cytaty

Powiązane dokumenty

It turns out that it is the only relation between rank and the cardinality of the quotient group C(T )/wcl{T n : n ∈ Z} in the class of ergodic dynamical systems.. There are

[r]

To estimate the mean square of L f (s, χ), we reduce the problem to the study of the mean square of the Dirichlet polynomial by using the approximate functional equation of L f (s,

x1, x6 i patrzymy po kolumnach tablicy warunkowo dzialaniowej czy ktoras z kolumn x,y,z dla atrybutow x1, x6 ma takie same wartosci jeśli tak to wpisujemy nazwe tej kolumny w

[r]

[r]

Zad 1)Skonstruuj algorytm drukujący największą liczbę spośród trzech danych liczb a,b,c. Zapisz go po polsku i w C... Zad 2)Skonstruuj algorytm wyznaczający medianę trzech

." 4565457859 :;?@A=B :C DEEFG HE IJKLMI NOJPMQRSP KTROM MIJ SJU VW SJQXITROYPZ[\] ^JXQRSKL ]__Q`J _RY VOYRaJZ bRaJSIKXJSc d@> ;ef@ghijgkl =m B n C HopqG rRYMKLQMs MYJStP QS