"Grundkurs Sexualmoral", T. II : "Leben in Liebe", Eugen J. Cooper, Freiburg im Breisgau 1982 : [recenzja]

Ryszard Otowicz

"Grundkurs Sexualmoral", T. II :

"Leben in Liebe", Eugen J. Cooper,

Freiburg im Breisgau 1982 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 55/2, 179-180

R E C E N Z JE

₁₇₉

n ia n ie s k a z ite ln o ś c i M a tk i B ożej, z k tó r e j C h ry s tu s n a ro d z ił się w ciele. Z e ­ s t a w ia ją c te k s ty b ib lijn e , p r z e d s ta w ia M a r y ję ja k o T ę, p rz e z k t ó r ą p rz y sz ło z b a w ie n ie i k tó r a p rz e z sw e sz c zeg ó ln e p rz y m io ty s ta ła się g o d n ą z o sta ć M a tk ą C h ry s tu s a .

D ru g i ro z d z ia ł m a za z a d a n ie p rz e d s ta w ić w a rto ś ć n a u k i g ło szo n ej p rz e z M a k s y m a . J e ż e li c h o d zi o u s ta le n ie w p ły w u in n y c h p is a rz y k o ś c ie ln y c h n a g ło szo n e p rz e z e ń te z y , m o ż n a te n w p ły w s tw ie rd z ić w y ra ź n ie ty lk o w o d n ie ­ s ie n iu do A m b ro ż e g o ; w y k a z a n iu w ła ś n ie teg o w p ły w u słu ż y te ż z n a c z n a część ro z d z ia łu .

O ry g in a ln o ś ć M a k s y m a , k tó r e g o w y p o w ie d z i, ja k słu sz n ie z a u w a ż a a u to r ro z p r a w y , n ie tw o rz ą b y n a jm n ie j m a rio lo g ii ja k o o k re ś lo n e j d z is ie js z y m i p o ­ ję c ia m i d z ie d z in y te o lo g ii, d a je się z a u w a ż y ć w s f o rm u ło w a n ia c h i p a ra le liz - m a c h b ib lijn y c h . P o w tó re z w ra c a on ró w n ie ż u w a g ę n a f a k t , że tu r y ń s k i b is k u p łą c z y p o sta ć N a jś w ię ts z e j M a r y i P a n n y z p o w s ta n ie m i ro z w o je m K o śc io ła .

S ta le p o d k re ś la ją c , że c e le m k a z a ń b y ło p rz e d e w s z y s tk im u k a z a n ie w ie r ­ n y m T u r y n u M a ry i ja k o w z o ru do n a ś la d o w a n ia w ży c iu c o d z ie n n y m , w k tó ­ ry m , j a k m o ż n a w y w n io sk o w a ć , c zęsto n ie szli oni za w s k a z a n ia m i ś w ią to ­ b liw e g o b is k u p a , d o s trz e g a a u to r ro z p r a w y w a lo ry je g o m y ś li z a ró w n o d la p r a k t y k i d u s z p a s te rs k ie j, j a k i p o tw ie r d z e n ie n ie k tó r y c h u z n a n y c h ju ż w ó w ­ czas te z d o k tr y n y K o śc io ła o M a tc e B ożej. M a k s y m d a le k i od o o le m ik i i s p e k u l a c ji a b s tr a k c y jn y c h w y r a ź n ie u k a z u je c n o ty B o żej R o d z ic ie lk i, sz c z e g ó ln ie J e j w o ln o ść od g rz e c h u (por. w y ż e j) i n ie s k a z ite ln o ś ć . L. M . S p i- n e lli u p a t r u j e g łó w n ą z a le tę k a z a ń M a k s y m a w p rz e d s ta w ie n iu w z a je m n y c h r e l a c ji c h ry s to lo g ii, e le m e n tó w m a rio lo g ic z n y c h i e k le z jo lo g ic z n y c h . Z teg o te ż p u n k tu w id z e n ia d y s e r ta c ja w n o si n ie m a ło do p o z n a n ia k s z ta łto w a n ia się m y ś li o c h ry s to c e n try c z n y m k u lc ie B ożej M a tk i i J e j ro li w p o w s ta n iu K o ­ śc io ła . S a m o z aś p rz e d s ta w ie n ie J e j p o s ta c i w sp o só b , w ja k i to cz y n i M a k ­ sy m , j e s t d la n a s, b y u ż y ć sło w a a u to r a ro z p r a w y , u n e s e m p io s e m p r e v a lid o e a ttu a le . k s . K a z im ie r z O b r y c k i, W a r s z a w a E u g e n J . C O O P E R , G r u n d k u r s S e x u a lm o r a l, to m II : L e b e n in L ie b e , F r e i ­ b u r g im B re is g a u 1983, V e rla g H e r d e r , s. 159. J e s t to d ru g i to m p r a c y p o m y ś la n e j ja k o p o m o c d la n a u c z y c ie li, d u s z p a ­ s te rz y , ro d z ic ó w i in s tr u k t o r ó w p o r a d n ic tw m a łż e ń s k ic h , o m a w ia ją c e j g łó w ­ n e z a g a d n ie n ia d o ty c z ą c e p lc io w o śc i c z ło w ie k a . T o m p ie rw s z y p o d ty tu łe m G r u n d k u r s S e x u a lm o r a l, I: G e s c h le c h tlic h k e it u n d L ie b e u k a z a ł się w r o k u 1982, w o p ra c o w a n iu A. K . R u f a i E . J. C o o p e r a (zob. C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 53, 1983, z. 4, 184—185). A u to r u jm u je p ro c e s ż y c ia lu d z k ie g o w a s p e k c ie d o jr z e w a n ia c z ło w ie k a w zd o ln o śc i do m iło ści ja k o p o d s ta w o w e g o f a k t o r a je g o so c ja liz a c ji (L ie b e

in L e b e n ). S o c ja liz a c ja c z ło w ie k a u z a le ż n io n a je s t od tr z e c h c z y n n ik ó w : od

zd o ln o ści do tw ó rc z o ś c i (K r e a tiv it ä t), od z d o ln o śc i do m iło ś c i (L ie b e sfä h ig k e it) i od z d o ln o śc i do d ia lo g u (D ia lo g fä h ig k e it). W ty m k o n te k ś c ie C o o p e r u m ie sz c z a p rz e ż y w a n ie m iło ści p rz e z c z ło w ie k a ja k o je g o p o w o ła n ie (L e b e n

i n L ie b e ). W t e n sp o só b o k re ś lo n a id e a p rz e w o d n ia d z ie ła w y z n a c z a jeg o

s t r u k t u r ę tr e ś c io w ą , z a w a r tą w sz e śc iu ro z d z ia ła c h .

R o z d z ia ł p ie rw s z y s p e łn ia f u n k c ję p o m o c n ic z ą w z g lę d e m p o z o s ta ły c h p ię ­ c iu i w z a ry s ie f o r m u łu je n a jw a ż n ie js z e te z y a n tr o p o lo g ii filo z o fic z n e j i te o ­ lo g ic z n e j, ze sz czeg ó ln y m z w ró c e n ie m u w a g i n a d a n e s k r y p tu r y s ty c z n e o d ­ n o ś n ie b ib lijn e g o o b ra z u c z ło w ie k a . A n a liz y z a w a r te w k o le jn y c h ro z d z ia ła c h d o ty c z ą p lc io w o śc i c z ło w ie k a w p o sz c z e g ó ln y c h fa z a c h je g o p sy c h o -b io lo g ic z - n e g o ro z w o ju . A u to r o m a w ia p łc io w o ść o k re s u d ziec ięceg o , h e te r o s e k s u a ln y o k re s m ło d z ie ń c z y , m iło ś ć p a r t n e r s k ą w m a łż e ń s tw ie . O s ta tn ie d w a ro z d z ia ły

k s ią ż k i d o ty c z ą d w ó c h sp o so b ó w r e a liz a c ji p o w o ła n ia c z ło w ie k a do m iło ści: w ro d z in ie i w ce lib a c ie .

O ile z a d a n ie m p łc io w o śc i w o k re s ie d z ie c ię c y m i m ło d z ie ń c z y m j e s t u ła tw ie n ie c z ło w ie k o w i a k c e p ta c ji sie b ie s a m e g o i o ta c z a ją c e g o go ś w ia ta osób i rz e c z y ,_ o ty le p łcio w o ść o k re s u d o jrz a łe g o w id z ia n a j e s t w s łu ż b ie b liź n ie m u . ^ P łc io w o ś ć c z ło w ie k a n ie m oże b y ć u to ż s a m ia n a w y łą c z n ie z je g o a k ty w n o ś c ią s e k s u a ln ą . P ro c e s w y c h o w a n ia c z ło w ie k a do m iło ści, z a ró w n o w m a łż e ń s tw ie , j a k i w s t a n ie b e z ż e n n y m , w in ie n b y ć o p a r t y n a u z n a n iu w y m ia r u p łc io w o śc i lu d z k ie j ja k o je d n e g o z n a jis to tn ie js z y c h w p r a w id ło ­ w y m u s y tu o w a n iu się je d n o s tk i w o ta c z a ją c y m j ą św iecie. C z ło w ie k z d o ln y do m iło ś c i j e s t w s ta n ie u n ik n ą ć s k r a jn o ś c i g ro ż ą c y c h m u w k a ż d y m o k r e ­ sie ży cia . D zie c k o b ę d z ie zd o ln e z a a k c e p to w a ć sie b ie sam o , in n y c h lu d z i o ra z o tw ie r a ją c y się p rz e d n im ś w ia t i u w o ln ić się od e g o is ty c z n e j k o n c e n tr a c ji u w a g i n a sw o ic h p o trz e b a c h . M ło d y c zło w ie k , k tó r y d o św ia d c z y ł p rz y ja ź n i w g ro n ie ró w ie ś n ik ó w i d o s trz e g ł „ T y ” d ru g ie j o so b y , ła tw ie j z ro z u m ie n ie b e z p ie c z e ń s tw a p ły n ą c e z a u to e r o ty z m u i h o m o e ro ty z m u . W m a łż e ń s tw ie n a to m ia s t m iło ść p a r t n e r s k a n ie b ę d z ie o z n aczać h e d o n is ty c z n e j p o s ta w y , z a m k n ię te j n a p r o k r e a c ję (a n ti- life m e n ta lity ) , a w c e lib a c ie c z ło w ie k n ie s ta n ie się s a m o tn ik e m i n ie b ę d z ie p o m n ie js z a ł z n a c z e n ia ż y c ia m a łż e ń sk ie g o .

C o o p e r d u ż o m ie js c a p o ś w ie c ą s p r a w o m ro d z in y , d e f in iu ją c j ą ja k o „ K o śció ł d o m o w y ”. R o z w ija s z e re g w ą tk ó w te o lo g ii ro d z in y o p ie r a ją c się n a n a u c e S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I i n a ró ż n y c h w y p o w ie d z ia c h e p is k o p a tu n ie m ie c k ie g o . N ie b r a k te ż p r a k ty c z n y c h w s k a z ó w e k o d n o śn ie ż y c ia r o d z in ­ n e g o i d o m o w eg o , n p . a u to r w y lic z a c e c h y „ d o m u o tw a r ty c h d rz w i” (g o ­ ścin n o ść). P r a c a o d z n a c z a się d u ż ą p rz e jrz y s to ś c ią w p r e z e n ta c ji p ro b le m u , co ze w z g lę d u n a p rz e z n a c z e n ie k s ią ż k i m a is to tn e z n a c z e n ie p r a k ty c z n e . k s . R y s z a r d O to w ic z S J , W a r s z a w a 18 0 R E C E N Z JE

M ic h a ił A R R A N C O. J., К а к m o lilis" d r ie w n ije w iz a n tijc y . S u to c z n y j k r u g

B o g o s łu ż e n ija p o d r ie w n im s p i s k a m W i z a n tijs k o g o E w c h o lo g ija , L e n in g r a d -

s k a ja D u c h o w n a ja A k a d ie m ija 1979, s. 309.

O. M ic h a ł (M iguel) A r r a n z. h is z p a ń s k i je z u ita , p ro f e s o r P a p ie s k ie g o I n s t y t u t u O r ie n ta ln e g o w R z y m ie , je s t w y b itn y m u c z o n y m , b a d a c z e m w s c h o - d n io c h r z e ś c ija ń s k ie j litu r g ii, z n a n y m n ie ty lk o n a Z a c h o d z ie , le c z i w k r ę ­ g a c h p ra w o s ła w ia . W sw y c h p r a c a c h n a u k o w y c h id zie za z a ło ż e n ia m i w ie l­ k ie g o ro s y js k ie g o litu r g is ty , p r o f e s o r a K ijo w s k ie j A k a d e m ii D u c h o w n e j, A . A. D m i t r i j e w s k i e g o (1856—1929) i b y w a u w a ż a n y za k o n ty n u a to ­ r a je g o b a d a ń . D z ię k i k o n ta k to m z e S to lic ą A p o s to ls k a z n a n e g o m e tro p o lity N i k o d e m a i je g o in ic ja ty w ie o. A r r a n z p ro w a d z ił o k re s o w e w y k ła d y w L e n in g r a d z k ie j A k a d e m ii D u c h o w n e j.

P ię ć p ie r w s z y c h ro z d z ia łó w o m a w ia n e j t u k s ią ż k i z o sta ło p r z e d s ta w io ­ n y c h n a te jż e a k a d e m ii ja k o d y s e r ta c ja , k tó r a w d n iu 27 p a ź d z ie rn ik a 1975 r. z o s ta ła o b ro n io n a d la u z y s k a n ia n a u k o w e g o s to p n ia m a g is tr a te o lo g ii (s to p ie ń t e n n a le ż y ro z u m ie ć w se n s ie p r z y ję te j z d a w n a p r a k t y k i w R o sji, ja k o o d ­ p o w ia d a ją c y s p o ty k a n e m u n ie k ie d y n a Z a c h o d z ie ty tu ło w i M a îtr e e n T h é o lo ­ g ie i u p r a w n ia j ą c y do o tr z y m a n ia p ro f e s u ry ). P r a c a n in ie js z a s ta n o w i r o s y j ­ s k ie tłu m a c z e n ie n ie c o s k ró c o n e j i n a n o w o o p ra c o w a n e j w e r s ji z b io ru p u ­ b lik a c ji, k tó r e u k a z a ły się w ję z y k u f r a n c u s k im w la t a c h 1971— 1978 w „ O r ie n ta lia C h r is tia n a P e r io d ic a ” .

P r z e d m io te m d o c ie k a ń a u to r a s ą m o d litw y k a p ła n a p o d czas n a b o ż e ń s tw z g o d n ie z c y k le m ic h o d p r a w ia n ia w c ią g u d o b y t a k , j a k je p o d a w a ł s t a r o ­ d a w n y E u c h o lo g io n B iz a n ty js k i. T a je d n a z n a jw a ż n ie js z y c h k s ią g l i t u r g i­ c z n y c h s ta ro ż y tn e g o B iz a n c ju m z a w ie r a ła m o d litw y o d m a w ia n e p rz e z d ia k o ­ n a , k a p ł a n a i b is k u p a g łó w n ie p o d c z a s L itu r g ii św ., s p r a w o w a n ia s a k r a m e n ­