• Nie Znaleziono Wyników

Migracje wewnętrzne a poziom rozwoju społeczno-gospodarczego wybranych największych miast w Polsce

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Migracje wewnętrzne a poziom rozwoju społeczno-gospodarczego wybranych największych miast w Polsce"

Copied!
13
0
0

Pełen tekst

(1)

FOLIA OECONOMICA 237, 2010

[29]

Dorota Ka u!a*

MIGRACJE WEWN TRZNE A POZIOM ROZWOJU

SPO!ECZNO-GOSPODARCZEGO WYBRANYCH NAJWI KSZYCH MIAST W POLSCE

1. Wprowadzenie

Polska stanowi obszar charakteryzuj cy si! stosunkowo wysokim stopniem zró"nicowania spo#eczno-ekonomiczego. Ró"nice w rozwoju poszczególnych regionów wynikaj z zasz#o$ci historycznych zwi zanych z polityk pa%stw zaborczych w XIX w., a ich konsekwencje widoczne s do dzi$. Po drugiej woj-nie $wiatowej ówczesne w#adze stara#y si! zniwelowa& istwoj-niej ce ró"nice gospo-darcze poprzez intensywny proces industralizacji kraju. Transformacja lat 1990., która przebieg#a na wielu p#aszczyznach nie wp#yn!#a na zmniejszenie si! istnie-j cych dysproporcistnie-ji w poziomie "ycia w skali regionów. Od pocz tku lat 1990. rozwój dzia#alno$ci gospodarczej – inwestycji, zatrudnienia – najsilniej jest wi-doczny w najwi!kszych miastach w Polsce i obszarach je otaczaj cych. W miej-sce niekonkurencyjnych przedsi!biorstw, powstaj nowe dzia#alno$ci gospodar-cze, a wraz z nimi miejsca pracy.

Celem niniejszego opracowania jest próba przedstawienia zró"nicowania naj-wi!kszych miast w Polsce pod wzgl!dem efektów migracji (sald migracji) w aspekcie ich poziomu rozwoju spo#eczno-gospodarczego. Do analizy wybrane zosta#y cztery miasta. W kolejno$ci odpowiadaj cej wielko$ci zaludnienia s to: Kraków, 'ód(, Wroc#aw i Pozna%1. Z uwagi na specyfik! rozwoju spo#eczno- -ekonomicznego, Warszawa jako stolica kraju nie zosta#a wzi!ta pod uwag! w analizie.

Do oceny poziomu rozwoju spo#eczno-gospodarczego miast wykorzystany zosta# taksonomiczny wska(nik, w wersji zaproponowanej przez S. Golinowsk [1998: 155]. Ocen! poziomu rozwoju oparto o charakterystyki demograficzne, spo#eczne i ekonomiczne miast. Pod uwag! wzi!to struktur! ludno$ci wed#ug wieku, sytuacj! na rynku pracy, poziom wykszta#cenia mieszka%ców i infra-struktur! mieszkaniow .

*

Dr, Zak#ad Demografii i Gerontologii Spo#ecznej, Uniwersytet 'ódzki.

1

(2)

30

Aby w sposób pe#ny uzyska& zró"nicowanie zjawiska migracji wewn!trz-nych w badawewn!trz-nych miastach, analiz! uzupe#niono o skonstruowany wska(nik atrakcyjno$ci migracyjnej. Miara ta zosta#a skonstruowana wed#ug tych samych za#o"e%, co wspomniany wcze$niej wska(nik rozwoju spo#eczno-ekonomicznego.

2. Charakterystyka demograficzna i spo"eczno-ekonomiczna wielkich miast

Poziom rozwoju miast zale"y zarówno od kapita#u ludzkiego, jakim one dysponuj , jak równie" zasobów finansowych i rzeczowych (m. in. infrastruktu-ra mieszkaniowa).

Wzrost gospodarczy w 'odzi w ostatniej dekadzie by# ni"szy ni" w innych du"ych miastach. W mie$cie warto$& produktu krajowego brutto w 2007 r., przypadaj ca na 1 mieszka%ca wynios#a 37,4 tys. z#. By#o to znacznie mniej ni" we Wroc#awiu (45,6 tys. z#), Krakowie (48,9 tys. z#), nie mówi c o Poznaniu (62,4 tys. z#). Wyrazem wolniejszej aktywno$ci gospodarczej 'odzi by#a sytu-acja na rynku pracy. W przypadku analizowanych miast poziom bezrobocia od pocz tku obecnej dekady kszta#towa# si! poni"ej jego $rednich rozmiarów, jakie odnotowywano dla Polski ogó#em. Problem bezrobocia w du"ym stopniu do-tkn # obj!te kryzysem miasta przemys#owe, m.in. 'ód(. W porównaniu z Kra-kowem, Poznaniem i Wroc#awiem, 'ód( do 2008 r. charakteryzowa#a si! naj-wy"szym poziomem bezrobocia (6,8% w 2008 r.). W 2008 r. naj#atwiej o prac! by#o w Poznaniu, gdzie stopa bezrobocia wynosi#a 1,8%. W Krakowie stopa bezrobocia nie przekracza#a 3%, a we Wroc#awiu nieco ponad 3%. Patrz c jed-nak na panuj ce warunki p#acowe i poziom bezrobocia, z punku widzenia inwe-stora, sytuacja na rynku pracy w 'odzi by#a korzystniejsza w porównaniu z po-zosta#ymi miastami. W ca#ym analizowanym okresie (2000–2008) szybkiemu spadkowi stopy bezrobocia, obserwowanemu we wszystkich analizowanych miastach, w 'odzi towarzyszy#y relatywnie niskie p#ace (tab. 1).

Tab. 1. Poziom p#ac i bezrobocia w wybranych wielkich miastach w 2008 r. Miasto Charakterystyki

'ód( Kraków Pozna% Wroc#aw

Stopa bezrobocia rejestrowanego(w %) 6,8 2,8 1,8 3,3

Bezrobotni zarejestrowani ogó#em rok 2005=100 41,2 42,0 28,6 33,8

Przeci!tne miesi!czne wynagrodzenie brutto

w sektorze przedsi!biorstw w (w z#) 2821,93 3191,63 3576,07 3177,44

Przeci!tne miesi!czne wynagrodzenie brutto

w sektorze przedsi!biorstw rok 2005=100 132 136 137 136

(3)

Z drugiej strony, patrz c na rynek pracy z punktu widzenia mieszka%ców analizowanych miast, wysokie p#ace daj mo"liwo$& poprawy statusu material-nego, a zatem zwi!kszaj atrakcyjno$& aglomeracji dla potencjalnych migrantów. Na tle badanych miast, 'ód( w 2008r. by#a jedynym miastem, w którym przeci!tne miesi!czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi!biorstw nie przekracza#o 3 tys. z#. Najwy"szymi zarobkami charakteryzowa# si! Pozna%. Kolejne pozycje zaj-mowa#y Kraków i Wroc#aw, cho& ró"nice w zarobkach mi!dzy tymi miastami by#y niewielkie. Istotny wp#yw na wysokie p#ace w Poznaniu ma bez w tpienia obecno$& w mie$cie zachodnich koncernów wykorzystuj cych wysokie techno-logie (m.in. Volkswagen, GloxoSmithKline, Microsoft).

Wp#yw na wysoko$& zarobków ma bez w tpienia jako$& i liczba wyspecjali-zowanej kadry dost!pnej na rynku. Bior c pod uwag! sytuacj! w zakresie wy-kszta#cenia mieszka%ców poszczególnych miast, która rzutuje na jako$& poda"y pracy, odsetek ludno$ci z wy"szym wykszta#ceniem w Krakowie, Poznaniu i Wroc#awiu kszta#towa# si! na poziomie oko#o 20% (2008 r.). W przypadku 'odzi udzia# ten nie przekracza# 16%. Niski odsetek ludno$ci z wy"szym wy-kszta#ceniem w$ród ludno$ci 'odzi mo"na t#umaczy& struktur wieku mieszka%-ców. W 2008 r. ludno$& miasta charakteryzowa#a si! najwi!kszym odsetkiem ludzi starych, tj. maj cych przynajmniej 60 lat (23,0%), natomiast najni"szy wyst!powa# w Poznaniu (20,1%).

Zaawansowanie procesu starzenia si! ludno$ci rzutuje na dynamik! rozwoju miasta. Z punktu widzenia demograficznego sytuacja 'odzi by#a najgorsza w$ród analizowanych miast. Wska(nik obci "enia demograficznego wskazywa#, "e na 2 osoby w wieku produkcyjnym przypada#o wi!cej ni" jedna osoba w wie-ku nieprodukcyjnym w mie$cie, natomiast wspó#czynnik dzietno$ci ogólnej w 'odzi nale"a# do najni"szych w$ród czterech badanych miast (tab. 2). Najko-rzystniejszymi warunkami demograficznymi w 2008 r. charakteryzowa# si! Po-zna%. Oprócz niskiego zawansowania procesu starzenia si! ludno$ci, miasto to cechowa#o si! najwy"szym wspó#czynnikiem dzietno$ci ogólnej w badanej gru-pie miast. Sytuacja demograficzna Krakowa i Wroc#awia nale"a#a do lepszych w skali kraju. Wska(nik obci "enia demograficznego w przypadku Wroc#awia kszta#towa# si! na poziomie 0,50, natomiast Krakowa – 0,51, podczas gdy $red-nia liczba dzieci przypadaj ca na kobiet! w wieku rozrodczym we Wroc#awiu wynosi#a 1,199, a w Krakowie 1,173.

(4)

32

Tab. 2. Sytuacja demograficzna miast w 2008 r. Miasto Charakterystyki

'ód( Kraków Pozna% Wroc#aw

Udzia# osób w wieku nieprodukcyjnym

na 100 osób w wieku produkcyjnym 0,53 0,51 0,51 0,50

Odsetek osób powy"ej 60 roku "ycia

w ogólnej liczbie ludno$ci (w %) 26 22 22 23

Wspó#czynnik dzietno$ci ogólnej 1,150 1,199 1,248 1,173

)ród#o: Miasta wojewódzkie, podstawowe dane, Warszawa, 2009.

Infrastruktura mieszkaniowa jest czynnikiem odgrywaj cym istotn rol! w "yciu mieszka%ców miasta. Ilo$& i jako$& posiadanych zasobów mieszkanio-wych przez miasto wp#ywa nie tylko na poziom "ycia mieszka%ców, ale szybki przyrost nowych mieszka% stanowi czynnik przyci gaj cy ludno$& z innych regionów kraju. Przyjrzyjmy si! zatem, jak kszta#towa#a si! liczba nowododa-wanych mieszka% do u"ytku w wielkich miast (tab. 3). W 2008 r. najwi!cej mieszka% zosta#o oddanych do u"ytku w Krakowie, za$ najmniej w 'odzi. Na 1000 nowo zawartych ma#"e%stw w 'odzi oddano do u"ytku niespe#na 500 mieszka%, w Poznaniu ponad dwa razy tyle, a w Krakowie i Wroc#awiu ponad trzykrotnie wi!cej. We wszystkich badanych miastach w ostatniej dekadzie wi-doczne by#o o"ywienie na rynku inwestycji mieszkaniowych. Najwi!kszy wzrost w 2008 r. liczby nowych mieszka% w porównaniu z rokiem 2005 odnotowano we Wroc#awiu (o 162%), a najni"szy w Poznaniu (o 32%). 'ód( zalaz#a si! na drugim miejscu z 72% wzrostem liczby nowo oddawanych mieszka% do u"ytku w 2008 r. w porównaniu z 2005 r. Jednak autorzy raportu o wielkich miastach w Polsce2 wskazuj na nisk jako$& zasobów mieszkaniowych w 'odzi. Odsetek mieszka% starych i udzia# mieszka% pozbawionych podstawowych udogodnie% jest w mie$cie najwi!kszy w porównaniu z pozosta#ymi aglomeracjami.

Tab. 3. Mieszkania oddane do u"ytku w 2008 r. Miasto Charakterystyki

'ód( Kraków Pozna% Wroc#aw

Mieszkania oddane do u"ytku 562 1498 912 1324

Mieszkania oddane do u"ytku, rok 2005=100 172 148 133 262

Liczba mieszka% oddanych do u"ytku na 1000 ma#"e%stw 498 1758 1201 1523

)ród#o: Miasta wojewódzkie, podstawowe dane, Warszawa, 2009.

2

(5)

Aby odda& pe#niej obraz przestrzennego zró"nicowania sytuacji spo#eczno- -ekonomicznej wybranych miast w Polsce, pos#u"y#am si! taksonomicznym wska(nikiem rozwoju. m x S m j ij i ! ! 1 (1) gdzie: ij

x – warto$& j-tej zmiennej w i-tym obiekcie, m – ilo$& zmiennych.

Skonstruowany wska(nik rozwoju spo#eczno-ekonomicznego jest kombina-cj liniow nast!puj cych charakterystyk spo#eczno-ekonomicznych analizowa-nych miast:

1) PKB na 1 mieszka%ca,

2) $redniej p#acy miesi!cznej brutto w sektorze przedsi!biorstw, 3) stopy bezrobocia,

4) udzia#u osób z wy"szym wykszta#ceniem w$ród ogó#u mieszka%ców miasta, 5) wska(nika obci "enia demograficznego, obliczonego jako stosunek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym do osób w wieku produk-cyjnym,

6) wspó#czynnika urodze% (ilo$& urodze% "ywych na 1000 ludno$ci miasta), 7) liczby oddawanych mieszka% do u"ytku na 1000 ma#"e%stw.

Zmienne 3, 5 by#y w tym przypadku destymulantami, natomiast pozosta#e stanowi#y stymulanty rozwoju spo#eczno-ekonomicznego. Wszystkim zmien-nym zosta#o przypisane równe znaczenie. Warto$ci poszczególnych zmiennych zosta#a znormalizowana. W przypadku stymulanty normalizacja wygl da#a na-st!puj co: ij ij

x

x

max

(2) destymulant: ij ij

x

x

min

(3)

(6)

34

Warto$& miary S zawiera si! w przedziale (0, 1). Im warto$& wska(nika jest i bli"sza jedno$ci tym lepsza pozycja miasta ze wzgl!du na rozwój spo#eczno- -ekonomiczny, za$ warto$& bli"sza zera wskazuje, "e dane miasto zajmuje rela-tywnie gorsz pozycj!. W rezultacie przeprowadzonej analizy uzyskano warto$ci wska(ników dla badanych miast dla dwóch momentów czasowych 2005 i 2008 r. (tab. 4).

Tab. 4. Ranking rozwoju spo#eczno-ekonomicznego miast w latach 1995 i 2002 Warto$& wska(nika Miasto 2005 r. 2008 r. Kraków 0,95 0,90 Pozna% 0,90 0,89 Wroc#aw 0,77 0,83 'ód( 0,63 0,61

)ród#o: Obliczenia w#asne na podstawie danych GUS.

W 2005 r. najlepsz sytuacj spo#eczno-ekonomiczn charakteryzowa# si! Kraków, za$ relatywnie najs#abszy poziom rozwoju reprezentowa#a 'ód(. Trzy lata pó(niej (2008 r.) kolejno$& poszczególnych miast ze wzgl!du na rozwój spo#eczno-gospodarczy nie uleg#a zmianie. Jednak w porównaniu z rokiem 2005 warto$& wska(nika podnios#a si! w przypadku Wroc#awia, natomiast w pozosta-#ych badanych miastach jego wielko$& w 2008 r. uleg#a niewielkiemu obni"eniu.

3. Czynniki spo"eczno-ekonomiczne i ich wp"yw na decyzje migracyjne Migracje ludno$ci s $ci$le zwi zane z rozwojem spo#eczno-ekonomicznym. Industrializacja oraz wspó#wyst!puj ca z ni urbanizacja s (ród#em wielu przemian spo#eczno-gospodarczych. Procesy te powoduj migracje wewn!trzne i sprzyjaj przemieszczaniu si! zasobów pracy, jak równie" osób im towarzysz -cych (rodzin).

Szczegó#owe spojrzenie na dokonuj ce si! zmiany w gospodarce polskiej w ostatnich kilku dziesi!cioleciach stanowi jednocze$nie prób! oceny ich wp#y-wu na decyzje migracyjne. Lata 1950–1965 stanowi#y dla Polski okres szybkie-go uprzemys#owienia kraju. W tym czasie powsta#o wiele o$rodków przemys#o-wych, co poci ga#o za sob przemieszczanie si! ludno$ci ze wsi do miast.

(7)

Lata siedemdziesi te przynios#y dalszy rozwój przemys#u w Polsce. W tym czasie wysokimi wspó#czynnikami ruchliwo$ci3 charakteryzowa#y si! o$rodki miejskie, w których zlokalizowano wielkie obiekty przemys#owe lub te" te sta-nowi ce zaplecze mieszkaniowe tego rodzaju inwestycji, zlokalizowanych w pobli"u.

Po okresie wzmo"onej sk#onno$ci do przemieszcze%, maleje ogólnie prze-p#yw ludno$ci, jak i saldo migracji. Transformacja systemowa, która rozpocz!#a si! w 1989 roku, poci gn!#a za sob szereg istotnych przeobra"e% w dziedzinie gospodarczej. Podj!te wówczas reformy spowodowa#y du"e perturbacje w funk-cjonowaniu przedsi!biorstw. Zmiany, jakie dokonywa#y si! w strukturze gospo-darczej, doprowadzi#y do utrwalenia si! wcze$niej ju" wytworzonego podzia#u na rozwini!te i zacofane gospodarczo regiony kraju. W 1989 roku przep#yw w migracjach wewn!trznych nie przekracza# 600 tys. osób, za$ okres pó(niejszy nadal charakteryzowa# si! tendencj spadkow . Mobilno$& przestrzenna ludno$ci w latach dziewi!&dziesi tych uleg#a znacznemu os#abieniu. Dodatnie salda migracji wyst!powa#y przewa"nie w miastach i na obszarach satelickich znajduj -cych si! wokó# najwi!kszych miast. Najwy"sze mierniki atrakcyjno$ci gospo-darczej4 w 1999 roku odnotowano we Wroc#awiu (154) i Poznaniu (152). W 'odzi wzrost przedsi!biorczo$ci w pierwszej po#owie lat dziewi!&dziesi tych sprawi#, "e znalaz#a si! ona w czo#ówce miast pod wzgl!dem udzia#u pracuj -cych w firmach prywatnych oraz wa"no$ci sektora prywatnego. Obecnie rozwój przemys#u nie sprzyja ju" masowym migracjom wewn!trznym, jakie mia#y miejsce w okresie intensywnej industrializacji w Polsce. Zaczyna wyst!powa& zale"no$& mi!dzy rozwojem sektora us#ug a przemieszczeniami ludno$ci. Czyn-nikiem stymuluj cym migracje jest obecnie dynamiczny i wszechstronny rozwój regionu. Trac natomiast na atrakcyjno$ci osiedle%czej obszary, w których przez kilkadziesi t lat istnia#a jedna tradycyjna ga# ( przemys#u. W okresie przemian gospodarczych nast pi#a zmiana si#y przyci gaj cej migrantów z o$rodków prze-mys#owych na administracyjno-us#ugowe. Wybór miejsca osiedlenia podykto-wany jest najcz!$ciej poszukiwaniem lepszej jako$ci "ycia. Wykszta#cenie si! ró"nic w rozwoju spo#eczno-ekonomicznym obszarów kraju, zw#aszcza miast i wsi, spowodowa#o znaczne ró"nice w warunkach mieszkaniowych i warunkach pracy. Na standard mieszkania sk#adaj si! g#ównie dwa czynniki, wyposa"enie mieszkania (np. to czy w mieszkanie posiada zimn i ciep# wod!, #azienk!, wc, ogrzewanie, telefon) i jego wielko$& (ilo$& pomieszcze% oraz jego ogólna

3

Wspó#czynnik ruchliwo$ci liczony jest jako suma nap#ywu i odp#ywu ludno$ci w stosunku do przeci!tnej liczby mieszka%ców w badanym okresie.

4

Za miernik atrakcyjno$ci gospodarczej przyj!to wska(nik nasycenia terenów admi-nistracyjnych jednostkami osób fizycznych wg REGON na 1000 ludno$ci w wieku pro-dukcyjnym.

(8)

36

wierzchnia). Brak mo"liwo$ci poprawienia warunków mieszkaniowych mo"e wp#ywa& neutralizuj co na decyzje migracyjne. Ch!& poprawy warunków mieszkaniowych, sk#ania do przeprowadzki na ogó# ca#e gospodarstwo domowe (rodzin!). Mo"na przypuszcza&, "e najwi!ksz sk#onno$& do migracji b!d prze-jawia& osoby, których sytuacja mieszkaniowa jest trudna. Najcz!$ciej b!d to osoby m#ode, (bezdzietne m#ode ma#"e%stwa), które mieszkaj z rodzicami lub w wynaj!tych mieszkaniach. Najmniejsz sk#onno$& do migracji b!d przejawia-#y analogicznie osoby, których standardy mieszkaniowe s dobre lub bardzo dobre. Wyniki NSPLiM5 z 2002 r. potwierdzi#y istotny wp#yw sytuacji mieszka-niowej na decyzje migracyjne. Warunki mieszkaniowe by#y wymieniane zaraz po sprawach rodzinnych jako druga co do wa"no$ci przyczyna zmiany miejsca zamieszkania. Spo$ród osób, które jako powód migracji wymienia#y kwestie mieszkaniowe, ponad po#owa wskazywa#a na trudne warunki mieszkaniowe w poprzednim miejscu zamieszkania.

Praca to kolejny czynnik przemieszcze% ludno$ci. Warunki, w jakich si! pracuje, stanowisko, jakie si! zajmuje, wynagrodzenie, które si! otrzymuje s czynnikiem pozwalaj cym na "ycie na odpowiednim poziomie. Mo"liwo$& uzy-skania wi!kszego wynagrodzenia, jak równie" subiektywne odczucia jednostki zwi zane z perspektyw polepszenia warunków pracy sk#aniaj do zmiany miej-sca zamieszkania. Wed#ug ostatniego spisu powszechnego z 2002 r. praca sta-nowi#a przyczyn! oko#o 13% migracji wewn!trznych – najcz!$ciej by#a to oferta bardziej atrakcyjnej pracy.

4. Migracje wewn#trzne w wybranych wielkich miastach

Wielkie miasta odgrywaj znacz c rol! w rozwoju demograficznym, spo-#ecznym i ekonomicznym kraju. W ci gu ubieg#ego wieku liczba mieszka%ców Wroc#awia zwi!kszy#a si! o oko#o 1/3, 'odzi wzros#a prawie trzykrotnie, Po-znania pi!ciokrotnie, a Krakowa ponad o$miokrotnie [Gawryszewski, 2005].

Kluczowe znaczenie w rozwoju tych miast mia# ruch w!drówkowy ludno$ci. W okresie po II Wojnie *wiatowej koncentracja inwestycji przemys#owych w du"ych o$rodkach miejskich powodowa#a intensywny nap#yw niewykwalifi-kowanych pracowników z obszarów wiejskich do wielkich miast. Od po#owy lat 1990., nap#yw ludno$ci ze wsi do miast znacz co os#ab#. Hierarchiczny charakter przemieszcze%, zgodnie z którym miasta du"e charakteryzowa#y si! dodatnimi saldami migracji w relacji do miast mniejszych, jak równie" obszarów wiej-skich, istnia# jeszcze do pocz tku transformacji systemowej. Z dekady na dekad! udzia# nap#ywu ludno$ci na wie$, w stosunku do odp#ywu, wzrasta# najszybciej

5

(9)

w wielkich miastach (wzrós# z 23% w latach 1960. do 39% na pocz tku obecnej dekady – 2002 r.). Jest to w du"ej mierze efektem suburbanizacji, zwi zanej z lokowaniem inwestycji w du"ych o$ródkach miejskich i obszarach je otaczaj -cych. Konsekwencj metropolizacji dzia#a% gospodarczych jest selektywny na-p#yw na te obszary kapita#u ludzkiego [Korcelli, 2008]. Ponadto, zamo"niejsza ludno$& miast, szukaj ca bardziej komfortowych warunków do "ycia, osiedla si! na terenach podmiejskich (tj. wiejskich, które utraci#y ju" dawno swój rolniczy charakter).

Przyjrzyjmy si! zatem, jak kszta#towa#y si! migracje netto (salda migracji) w wybranych najwi!kszych czterech miastach w Polsce w pierwszej dekadzie XXI wieku (tab. 5).

Tab. 5. Salda migracji w wybranych wielkich miastach w Polsce w latach 2000–2008 (w liczbach bezwzgl!dnych)

Salda migracji ogó#em Lata

'ód( Kraków Pozna% Wroc#aw

2000 –515 1150 –346 580

2002 –801 1596 –559 907

2004 –1123 1072 –2054 615

2006 –1395 845 –2015 112

2008 –1493 –224 –2900 29

Salda migracji dla osób w wieku 20–29 lat

2000 560 1215 985 1032

2002 637 1772 1283 1558

2004 635 1685 882 1421

2006 553 1502 942 1669

2008 420 1302 569 1270

)ród#o: Dane udost!pnione przez Departament Informacji G#ównego Urz!du Statystycznego.

Po roku 2000 w 'odzi i Poznaniu stale wyst!powa# ubytek migracyjny lud-no$ci o coraz wi!kszych rozmiarach. Odmienny obraz migracji kre$li#y dane w przypadku dwóch pozosta#ych miast – Krakowa i Wroc#awia. Rozmiary na-p#ywu zmniejsza#y si! w znacznie mniejszym stopniu ni" odna-p#ywu, co w efekcie dawa#o zmniejszaj ce si! co do warto$ci dodatnie salda migracji. Ujemny bilans przemieszcze% wewn!trznych wyst pi# we Wroc#awiu tylko w 2007 r., a w Kra-kowie w 2008 r. (tab. 5). W sumie w ci gu dziewi!ciu lat, w wyniku migracji 'ód( straci#a 9751 mieszka%ców, Pozna% 14561, natomiast Kraków i Wroc#aw zyska#y odpowiednio: 8704 i 5659 ludno$ci.

(10)

38

Wielkie miasta, s „magnesem” przyci gaj cym osoby m#ode (20–29 lat). W latach 2000–2008 wszystkie cztery miasta charakteryzowa#y si! dodatnimi saldami migracji w$ród osób mi!dzy 20. a 29. rokiem "ycia. Najwi!ksze bez-wzgl!dne rozmiary przyrostu migracyjnego osób m#odych (20–29 lat) w ca#ym badanym okresie wyst!powa#y w Krakowie, natomiast najmniejsze dodatnie salda migracji wewn!trznych odnotowywano w 'odzi (tab. 5).

Przyrost migracyjny osób m#odych w analizowanych o$rodkach miejskich wynika przynajmniej z dwóch powodów:

1) wielkie miasta pe#ni rol! o$rodków akademickich,

2) szybki rozwój sektora us#ug sprawia, "e miasta te oferuj lepsze od in-nych warunki do rozwoju kariery zawodowej.

Analiza sald migracji zosta#a uzupe#niona o wska(nik atrakcyjno$ci migra-cyjnej. Miara ta zosta#a skonstruowana wed#ug tych samych za#o"e%, co wska(-nik rozwoju spo#eczno-ekonomicznego zaprezentowany w punkcie 2 niniejszego tekstu.

W tym celu wybrano nast!puj ce charakterystyki $wiadcz ce o atrakcyjno-$ci migracyjnej regionu:

1) udzia# w nap#ywie do wybranych miast osób w wieku 20–29 lat, 2) udzia# w odp#ywie z wybranych miast osób w wieku 20–29 lat, 3) stosunek salda migracji do obrotu migracyjnego (nap#ywu i odp#ywu), 4) saldo migracji w$ród osób w wieku 20–29 lat na 1000 ludno$ci w tym wieku.

Zmienna druga by#a destymulant , natomiast pozosta#e zmienne stanowi#y stymulanty ruchu w!drówkowego. Wszystkim zmiennym – podobnie jak przy mierze rozwoju spo#eczno-gospodarczego – zosta#o przypisane równe znaczenie. Warto$& wska(nika przyjmowa& b!dzie warto$ci z przedzia#u (0, 1). Im warto$& wska(nika jest bli"sza jedno$ci, tym miasto jest bardziej atrakcyjne do zamiesz-kania dla potencjalnych migrantów.

Obliczone warto$ci wska(nika dla 2000 r. i 2008 r. wskazywa#y, "e najwi!k-sz atrakcyjno$ci migracyjn odznacza# si! Kraków (tab. 2). Kolejne lokaty zajmowa#y: Wroc#aw, Pozna% i 'ód(. W przeci gu trzech lat ranking poszcze-gólnych miast z punktu widzenia atrakcyjno$ci osiedle%czej nie uleg#y zmianie. Relatywnie najgorsz pozycj! w ca#ym okresie mia#a 'ód(. Mi!dzy rokiem 2005 a 2008 warto$ci wska(ników dla Krakowa, Wroc#awia i Poznania wzros#y, na-tomiast w przypadku 'odzi odnotowano zmniejszenie si! warto$ci tej miary.

(11)

Tab. 6. Ranking atrakcyjno$ci migracyjnej miast w latach 2000 i 2008 Warto$& wska(nika Miasto 2005 r. 2008 r. Kraków 0,73 0,79 Wroc#aw 0,53 0,64 Pozna% 0,37 0,45 'ód( 0,25 0,22

)ród#o: Obliczenia w#asne na podstawie danych udost!pnionych przez Departament Informacji G#ównego Urz!du Statystycznego.

Zestawiaj c obliczone wcze$niej warto$ci wska(ników rozwoju spo#eczno- -ekonomicznego i atrakcyjno$ci migracyjnej, wida&, "e wysoka lokata miasta ze wzgl!du na rozwój spo#eczno-ekonomiczny z regu#y podnosi atrakcyjno$& mi-gracyjn miasta. Potwierdzeniem dla tych wniosków jest wysoka warto$& wspó#-czynnika korelacji rang wynosz ca R = 0,84.

5. Podsumowanie

Na rozmiary ruchu w!drówkowego ma wp#yw wiele bod(ców spo#eczno- -ekonomicznych, w$ród których znajduj si! czynniki zwi zane z sytuacj na rynku pracy oraz infrastruktur mieszkaniow . Na zwi zek mi!dzy intensywno-$ci migracji a wielkointensywno-$ci rynku pracy, ju" na pocz tku XX wieku wskazywa# Stouffer [1972]. NSPLiM’2002 dowiód#, "e w rozwa"aniach dotycz cych przy-sz#ych planów migracyjnych, w regionach o stosunkowo niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, czynniki zwi zane z prac stanowi#y g#ówn przyczyn! plano-wanej przeprowadzki.

Transformacja systemowa od ko%ca lat 1980. poci gn!#a za sob metropoli-zacj! dzia#a% gospodarczych w Polsce. Wyj$ciowa struktura gospodarcza, insty-tucjonalna i infrastruktura du"ych miast przyci ga#y now dzia#alno$& gospodar-cz , co sprawi#o, "e sytuacja na rynku pracy mieszka%ców du"ych o$rodków miejskich by#a lepsza ni" ludno$ci zamieszkuj cej w mniejszych miast i na ob-szarach wiejskich. Spo$ród czterech badanych miast w stosunkowo najgorszej sytuacji ze wzgl!du na rozwój rynku pracy by#a 'ód(. Zarówno poziom bezro-bocia, jak i p#ace w mie$cie by#y najni"sze w porównaniu z Krakowem, Pozna-niem i Wroc#awiem.

Bior c pod uwag! zawansowanie procesu starzenia si! ludno$ci i poziom rozrodczo$ci, sytuacja 'odzi by#a najgorsza w$ród analizowanych miast. Za-awansowanie procesu starzenia si! ludno$ci w przysz#o$ci nie pozostanie bez wp#ywu na sytuacj! na rynku pracy, jak równie" na dynamik! rozwoju miasta.

(12)

40

Zasoby mieszkaniowe 'odzi na tle pozosta#ych badanych miast równie" nie wygl daj najlepiej. Tempo przyrostu nowych mieszka% w pierwszej po#owie obecnej dekady (2000–2005) w 'odzi wynosi#o 1,5% wobec ponad 7% $rednie-go roczne$rednie-go przyrostu w Krakowie, 6,5% w Poznaniu czy 5% we Wroc#awiu.

Oczywi$cie nale"y zdawa& sobie spraw!, "e ró"nice w poziomie

roz-woju spo#eczno-gospodarczego w analizowanych miastach wynikaj

z zasz#o$ci historycznych, których efekty widoczne s do dzi$. Stworzony

ranking rozwoju spo#eczno-ekonomicznego daje nam tylko bardzo

wst!p-ne, ogólne poj!cie o sytuacji poszczególnych miast. Obliczone warto$ci

wska(nika $wiadcz , i" najlepsz sytuacj spo#eczno-ekonomiczn

cha-rakteryzowa# si! Kraków, za$ relatywnie najs#abszy poziom rozwoju

re-prezentowa#a 'ód(. W przypadku atrakcyjno$ci osiedle%czej równie" na

pierwszej pozycji znajdowa# si! Kraków, a na ostatniej 'ód(. Generalnie

lepsza sytuacja spo#eczno-ekonomiczna miasta idzie w parze z

atrakcyjno-$ci migracyjn . Jednak w przypadku Poznania, który spo$ród badanych

miast mia# drug pozycj! pod wzgl!dem rozwoju spo#eczno-gospodarczego,

w przypadku atrakcyjno$ci migracyjnej zajmowa# relatywnie nisk

pozy-cj! w rankingu.

Literatura

Czy"ewski A. B., Góralczyk-Modzelewska M., Saganowska E., Wojciechowska M, 2001,

Regio-nalne zró!nicowanie kapita u ludzkiego w Polsce, Studia i Prace Zak#adu Bada% Statystyczno-

-Ekonomicznych, zeszyt 277 Warszawa

Golinowska S. (red.), 1998, Rozwój ekonomiczny regionów, Rynek pracy, Procesy migracyjne

Polska, Czechy, Niemcy, Raport IPiSS, zeszyt nr 16, Warszawa

Kwiatkowska W. (red.), 1998, Rozwój ekonomiczny. Rynek pracy. Procesy migracyjne w

woje-wództwie ódzkim. Raport IPiSS, zeszyt nr 15, Warszawa

GUS (G#ówny Urz d Statystyczny), 2003, NSP’2002, Migracje wewn"trzne ludno#ci 2002, Warszawa

GUS (G#ówny Urz d Statystyczny), 2004, NSP’2002, Migracje d ugookresowe ludno#ci w latach

1989–2002 na podstawie ankiety migracyjnej 2002, Warszawa

GUS (G#ówny Urz d Statystyczny), US w Poznaniu, 2006, Miasta wojewódzkie podstawowe dane

statystyczne, nr 11, Warszawa

GUS (G#ówny Urz d Statystyczny), US w Poznaniu, 2009, Miasta wojewódzkie podstawowe dane

statystyczne, nr17, Warszawa

Gawryszewski A., 2005, Ludno#$ Polski w XX wieku, Monografie nr 5, PAN IGiPZ, Warszawa Korcelli P., 2008, System osadniczy Polski – tendencje i uwarunkowania przemian, [w]:

Koncep-cja przestrzennego zagospodarowania kraju a wizje i perspektywy rozwoju przestrzennego Europy. red. T. Markowski, Warszawa : KPZK PAN, s. 30–42. (Studia / PAN Komitet

Prze-strzennego Zagospodarowania Kraju; 122), dost!pny na stronie http://www.mrr.gov.pl/ Obraniak W., 2007, Ludno#$ %odzi i innych wielkich miast w Polsce w latach 1984–2006, US

(13)

Raporty na temat wielkich miast Polski. Kraków, PricewaterhouseCoopers, dost!pne na stronie

www. pwc.com/pl

Raporty na temat wielkich miast Polski. %ód&, PricewaterhouseCoopers, dost!pne na stronie www.

pwc.com/pl

Raporty na temat wielkich miast Polski. Pozna', PricewaterhouseCoopers, dost!pne na stronie

www. pwc.com/pl

Raporty na temat wielkich miast Polski. Wroc aw, PricewaterhouseCoopers, dost!pne na stronie

www. pwc.com/pl

Stouffer S.A., 1972, Sposobno#ci po#rednie i wspó zawodnicz(cy migranci ,w: Modele migracji,

Cytaty

Powiązane dokumenty

Na ocenę nasilenia erozji ma wpływ nie tylko odległość między przekro- jami, z czym wiąŜe się ilość analizowanych profili glebowych, ale równieŜ usytu-

Analiza występowania różnych szczepów PepMV w uprawach pomidora w Polsce jest niezwykle ważnym elementem w kontekście zróżnicowania genetycznego wi- rusa, zmian w

Artykuł ten będzie poświęcony stworzonej przez autora Argonautów Zachodniego Pacyfiku koncepcji słowa magicznego, a dokładnie dwóm zagadnieniom: (1) innowacji,

Współcześnie nie używa się już określenia, chociaż jako odnoszące się do historii 23 jest ono nadal znane w języku kościelnym.. Encyklopedia Katolicka informuje,

Można było specjalnie udać się tam, by dać się wystraszyć, ale zaraz po tem - wycofać się do oś wietlonych pomie szczeń na parterze.. Stare domy, o których marzymy

Struktura respondentów według płci a poprawy jakości dnia dzięki udzielanej pomocy Fig 3 Structure of respondents by sex and care improving the quality of their life W badaniu

Bazy danych, którymi dysponowała biblioteka udostępniane były on-line w sieci uczelnianej, bądź na trzech stanowiskach w Oddziale Informacji Naukowej specjalnie do

Moreover, research about gravity flows over porous boundaries mainly con- cerns the front velocity and the current mass loss rate, while little is said about the velocity and