Wizja konkurencyjnego rynku energii jako bodziec do gruntownych zmian w przedsiębiorstwie energetycznym

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 731. 2006. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Wojciech Szymla Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsi´biorstw. Wizja konkurencyjnego rynku energii jako bodziec do gruntownych zmian w przedsi´biorstwie energetycznym 1. Wprowadzenie Rynek energii elektrycznej w ostatnich latach podlega silnym procesom liberalizacji. Procesy te zachodzà w wi´kszoÊci paƒstw wysoko rozwini´tych1. Na liberalizacj´ tego rynku w Polsce szczególny wp∏yw majà i b´dà mia∏y m.in. procesy przekszta∏ceƒ w∏asnoÊciowych w sektorze energetycznym, uwalnianie rynku energii i upowszechnianie si´ zasady TPA (zasada dost´pu stron trzecich do sieci) w ramach Unii Europejskiej oraz realizacja za∏o˝eƒ ustawy Prawo energetyczne. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne – jest podstawowym aktem prawnym regulujàcym zasady kszta∏towania polityki energetycznej paƒstwa, warunki zaopatrzenia i u˝ytkowania paliw i energii oraz funkcjonowania rynku i przedsi´biorstw energetycznych w Polsce. Wprowadzenie tej ustawy w grudniu 1997 r. by∏o powodem niemal rewolucyjnych zmian w sektorze. Najbardziej istotnà zmianà, jakà dla przedsi´biorstw sektora wprowadzi∏a ta ustawa, by∏a zasada TPA. Zobowiàzuje ona w∏aÊcicieli przedsi´biorstw sieciowych (w sformu∏owaniu ustawy „zajmujàcych si´ przesy∏aniem i dystrybucjà paliw lub energii”)2 do Êwiadczenia us∏ug przesy∏owych paliw lub energii, wydobywanych lub wytwarzanych w kraju, na rzecz uprawnionych do tego odbior1 Szerzej: W. Szymla, Restrukturyzacja przedsi´biorstw sektora energetycznego w Polsce jako odpowiedê na zmiany w Êwiatowej energetyce [w:] Globalizacja i integracja gospodarcza a procesy restrukturyzacji rozwoju przedsi´biorstw, red. R. Borowiecki, A. Jaki, Warszawa–Kraków 2003. 2 Ustawa – Prawo energetyczne, Dz.U. 1997, nr 54, poz. 348, art. 4, pkt 2 i nr 158, poz. 1042..

(2) Wojciech Szymla. 326. ców. Zapis ten praktycznie wprowadzi∏ wić mo˝liwoÊç wyboru dostawcy energii, co mia∏o byç impulsem do tworzenia si´ konkurencji na rynku energii. Do korzystania z zasady TPA mieli byç najpierw uprawnieni jedynie najwi´ksi odbiorcy, dokonujàcy rocznych zakupów energii w wielkoÊci nie mniejszej ni˝ 100 GWh. Jednak granica minimalnego zakupu ma si´ stopniowo obni˝aç i docelowo z dniem 1 lipca 2007 r. wszyscy odbiorcy na rynku energii elektrycznej powinni uzyskaç prawo dost´pu do sieci przesy∏owej. Liczb´ odbiorców uprawnionych do wyboru dostawcy w kolejnych latach przedstawia tabela 1. Tabela 1. Liczba odbiorców uprawnionych do wyboru dostawcy z uwzgl´dnieniem wielkoÊci zu˝ycia energii elektrycznej w latach 1998–2006 Data. Poziom rocznych zakupów (GWh). 4 wrzeÊnia 1998 r. >500 1 stycznia 1999 r. >100 1 stycznia 2000 r. 0>40 1 stycznia 2002 r. 0>10 1 stycznia 2004 r. 00>1 1 lipca 2007 r. bez wzgl´du na wielkoÊç. Liczba odbiorców uprawnionych. Wolumen (TWh). Otwarcie rynku (w %). 21 83 180 610 3 300 15 000 000. 21,5 37,0 44,0 52,0 60,0 102,0. 21 37 43 51 59 100. èród∏o: Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏eczne, www.mgpips.gov.pl.. Innà bardzo wa˝nà dla funkcjonowania rynku energii zmianà zapisanà w Prawie energetycznym by∏o za∏o˝enie, ˝e paƒstwo b´dzie stopniowo uwalniaç ceny energii i odchodziç od ich regulowania. Realizacjà tych za∏o˝eƒ jest system taryfowy. Najogólniej rzecz bioràc, system taryfowy polega na tym, ˝e przedsi´biorstwa energetyczne same ustalajà ceny oferowanej przez nie energii wed∏ug indywidualnie ustalonych przez nie taryf. Tak ustalone taryfy nale˝y nast´pnie przed∏o˝yç do zatwierdzenia Urz´dowi Regulacji Energetyki. Wymienione zmiany prowadzà do stopniowego powstawania w Polsce konkurencyjnego rynku energii, zarówno jeÊli chodzi o wymagania dotyczàce przedmiotu obrotu, jakim jest energia elektryczna, jak i podmiotów operujàcych na tym rynku. Tworzenie si´ konkurencji na rynku energii zmieni∏o w znacznym zakresie warunki funkcjonowania przedsi´biorstw energetycznych – wyst´pujàcych do tej pory jako monopole – i wymaga∏o od nich radykalnych przekszta∏ceƒ zarówno formalnych, jak i w sposobie myÊlenia. Zmiany na rynku energii zmusi∏y te przedsi´biorstwa do spojrzenia w dalszà przysz∏oÊç, w której obrót i dystrybucja energii elektrycznej b´dzie podlega∏a zasadom konkurencji i – w bardziej lub mniej ograniczonym zakresie – wolnego rynku energii. Zmiany te sta∏y si´ wić bodêcem do podjćia konkretnych dzia∏aƒ – cz´sto o charakterze skomplikowanych i wielowymiarowych procesów restrukturyzacji – skierowanych m.in. na budowanie przewagi konkurencyjnej. Przewag´ takà mo˝na budowaç w opierajàc si´ na jak najlepszej obs∏udze klienta,.

(3) Wizja konkurencyjnego rynku energii.... 327. a szerzej – poprzez skierowanie dzia∏aƒ na tworzenie wartoÊci w relacjach z klientami. Celem pracy jest prezentacja dzia∏aƒ wybranej spó∏ki dystrybucji i obrotu energià skierowanych na budowanie wartoÊci w relacjach z klientami jako drogi do uzyskania przewagi konkurencyjnej na rynku energii elektrycznej oraz ukazanie wielowymiarowoÊci, a przede wszystkim wspó∏zale˝noÊci tego typu dzia∏aƒ.. 2. Kszta∏towanie kluczowych czynników budowania wartoÊci w relacjach z klientami w przedsi´biorstwie dystrybucji i obrotu energià elektrycznà Na budowanie przewagi konkurencyjnej du˝y wp∏yw mo˝e mieç, jak ju˝ wspomniano, szeroko poj´te poprawienie relacji z klientami. Do kluczowych czynników wp∏ywajàcych na tworzenie wartoÊci w relacjach z klientami mo˝na zaliczyç3: – dobre rozeznanie potrzeb i oczekiwaƒ klientów, – efektywna kosztowo obs∏uga, – oferta us∏ug oko∏oenergetycznych, – silna, rozpoznawalna marka, – dbanie o wysokà jakoÊç oferowanych produktów i us∏ug oraz obs∏ugi klienta. Dostosowanie organizacji do tak sformu∏owanych czynników (celów) wymaga podjćia szeregu cz´sto skomplikowanych dzia∏aƒ o charakterze dostosowawczym bàdê restrukturyzacyjnym. Spó∏kà dystrybucji i obrotu energià elektrycznà, która realizowa∏a tego typu dzia∏ania w celu budowania przewagi konkurencyjnej, by∏ Zak∏ad Energetyczny Kraków SA4. Zak∏ad Energetyczny Kraków jest jednoosobowà spó∏kà akcyjnà Skarbu Paƒstwa. Powsta∏ w dniu 23 wrzeÊnia 1993 r. w wyniku przekszta∏cenia przedsi´biorstwa paƒstwowego. Obszarem dzia∏ania Zak∏adu jest Êrodkowa i po∏udniowa cz´Êç obecnego województwa ma∏opolskiego o ∏àcznej powierzchni 8830 km2. Obszar ten zamieszkuje prawie 2 mln ludzi, co oznacza, ˝e Zak∏ad jest jednà z najwi´kszych spó∏ek dystrybucyjnych w kraju. Do czasu wejÊcia w ˝ycie ustawy Prawo energetyczne Zak∏ad Energetyczny Kraków SA realizowa∏ szereg przedsi´wzi´ç zmierzajàcych do poprawy efektywnoÊci funkcjonowania. Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne oraz rodzàca si´ konkurencja na rynku energii by∏a dla przedsi´biorstwa kolejnym 3 Por. B. Krysta, D. Michalski, G. Lot, Wp∏yw otwarcia rynku energii elektrycznej na koncepcje dzia∏alnoÊci jego uczestników, „Przeglàd Organizacji” 2002, nr 11, s. 22. 4 Zak∏ad Energetyczny Kraków SA jest obecnie (od lipca 2004 r.) cz´Êcià grupy Enion SA, powsta∏ej z przejćia przez krakowskà spó∏k´ czterech zak∏adów energetycznych z po∏udniowej Polski. Praca prezentuje dzia∏ania realizowane w ZEK SA do momentu powstania grupy Enion SA..

(4) Wojciech Szymla. 328. wyzwaniem. Dostosowanie si´ do konkurencji w handlu energià wymaga∏o od przedsi´biorstwa przede wszystkim zorientowania organizacji w kierunku maksymalnego zaspokojenia potrzeb klientów5. Pierwszym przedsi´wzićiem zwiàzanym z wymienionymi zmianami by∏o przystosowanie struktury organizacyjnej do nowych warunków funkcjonowania. Do wdro˝enia nowej struktury organizacyjnej przystàpiono 1 paêdziernika 1999 r. Najistotniejszà zmianà, wynik∏à z wdro˝enia nowej struktury organizacyjnej, by∏a likwidacja Rejonów Energetycznych i utworzenie na ich bazie Rejonów Dystrybucji oraz Terenowych Biur Handlowych. W strukturze organizacyjnej spó∏ki wyodr´bniono m.in. piony funkcjonalne: dystrybucji oraz obrotu energià elektrycznà, co by∏o podyktowane w g∏ównej mierze wymogami Prawa energetycznego. Oprócz spe∏nienia wymogów prawnych nowa struktura organizacyjna, poprzez rozdzielenie dystrybucji i obrotu energià elektrycznà, pozwoli∏a lepiej przystosowaç si´ do warunków konkurencji i walki o klienta. Pion obrotu energià elektrycznà musia∏ sprostaç rodzàcej si´ konkurencji zarówno w sferze zakupu energii elektrycznej, jak i w sferze jej sprzeda˝y „uprawnionym odbiorcom” (zasada TPA). W 1999 r. trzech najwi´kszych odbiorców ZEK SA naby∏o takie prawo, a mimo to – ze wzgl´du na atrakcyjne warunki dostarczania energii oferowane przez ZEK SA – pozosta∏o w gronie klientów spó∏ki. Kolejnym sukcesem Zak∏adu w dziedzinie obrotu energià by∏o samodzielne (bez udzia∏u Polskich Sieci Elektroenergetycznych SA) wynegocjowanie i zrealizowanie w 1999 r. kontraktu na zakup energii elektrycznej na rynku lokalnym, dzi´ki czemu pozyskano dostawc´ energii (Elektrownia „Skawina” SA) oferujàcego jà po cenach ni˝szych ni˝ ceny z kontraktów d∏ugoterminowych. Na podstawie tego przyk∏adu mo˝na zauwa˝yç, ˝e nowa struktura organizacyjna pomog∏a zintensyfikowaç dzia∏ania w dziedzinie obrotu energià w sferze kontaktów zarówno z dostawcami, jak i z odbiorcami oraz dostosowaç si´ do nowych warunków istniejàcych na rynku energii za sprawà zmian wprowadzonych przez ustaw´ Prawo energetyczne. W kolejnych latach struktura ta ulega∏a kolejnym zmianom majàcym na celu zbudowanie przewagi konkurencyjnej na podstawie wymienionych wy˝ej elementów. Zak∏ad Energetyczny Kraków SA jako jedna z pierwszych w Polsce spó∏ek dystrybucyjnych rozpoczà∏ budow´ sieci biur obs∏ugi klienta oraz terenowych biur handlowych. Biura obs∏ugi klienta w pierwszej kolejnoÊci otwierane by∏y przy siedzibach rejonów dystrybucji. Obecnie przy ka˝dym z oÊmiu rejonów dystrybucji funkcjonuje biuro obs∏ugi klienta. Terenowe biura handlowe dzia∏ajà natomiast przy wi´kszoÊci posterunków energetycznych i wcià˝ tworzone sà nowe placówki tego typu. W styczniu 2001 r. otwarto dodatkowo Biuro Obs∏ugi dla Klientów Wielkiego Odbioru, które obs∏uguje najwi´kszych klientów Zak∏adu z grup taryfowych A, B i C. Tak istotne zmiany w strukturze organi-. 5. B. Krysta, D. Michalski, G. Lot, op. cit., s. 21, 22..

(5) Wizja konkurencyjnego rynku energii.... 329. zacyjnej by∏y skierowane g∏ównie na popraw´ obs∏ugi klienta oraz dobre rozpoznanie jego potrzeb i oczekiwaƒ, co ma szczególne znaczenie dla umacniania wi´zi z klientem oraz pozytywnego wizerunku firmy, b´dàcego równie˝ wa˝nym elementem przy budowaniu przewagi konkurencyjnej. Na kszta∏t struktury organizacyjnej i jej zmiany w kolejnych latach mia∏o wp∏yw tak˝e rosnàce znaczenie potrzeb informatycznych w dzia∏alnoÊci przedsi´biorstwa. Chodzi tu przede wszystkim o wprowadzanie systemu informatycznego umo˝liwiajàcego wymian´ wszystkich informacji handlowo-technicznych z operatorem systemu przesy∏owego, systemów pomiarowo-rozliczeniowych, wprowadzanie narz´dzi informatycznych wspomagajàcych proces obs∏ugi klienta, a tak˝e obejmowanie nowych obszarów dzia∏alnoÊci spó∏ki obs∏ugà informatycznà. Mia∏o to swoje odzwierciedlenie w powo∏aniu 1 listopada 2001 r. nowego pionu – informatyki. Pion informatyki powsta∏ z przekszta∏cenia dotychczasowego Wydzia∏u Teleinformatyki (dzia∏ajàcego w pionie dyrektora ds. zarzàdzania siecià) w samodzielnà jednostk´ podlegajàcà dyrektorowi ds. informatyki, dzia∏ajàcà w pionie dyrektora naczelnego. W sk∏ad nowo powo∏anej jednostki wchodzà wydzia∏y: Systemów Informatycznych, Sieci Informatycznych i Logistyki Informatyki. O stopniu zaanga˝owania ZEK SA w modernizacj´ istniejàcych systemów informatycznych oraz dalszà informatyzacj´ przedsi´biorstwa mogà Êwiadczyç rosnàce wydatki inwestycyjnych na te cele, co obrazuje tabela 2. Tabela 2. Nak∏ady inwestycyjne na rozwój systemów informatycznych w Zak∏adzie Energetycznym Kraków SA w latach 2001–2003 (w tys. z∏) Inwestycje na informatyk´ Sprz´t komputerowy Oprogramowanie Infrastruktura sieciowa Inne Razem. 2001. 2002. 2003. 2939 2349 604 785 6677. 2625 3512 1407 585 8128. • • • • •. èród∏o: Raport roczny 2002, ZEK SA.. Tak znaczne postawienie na informatyzacj´ przedsi´biorstwa jest przejawem z jednej strony dà˝enia do sta∏ego unowoczeÊniania struktur Zak∏adu oraz zagwarantowania im elastycznoÊci i mo˝liwoÊci szybkiej reakcji na zmiany w otoczeniu, a z drugiej strony dba∏oÊci o w∏aÊciwà obs∏ug´ klienta oraz zagwarantowanie wysokiej jakoÊci oferowanych us∏ug. G∏´bokie zmiany w strukturze organizacyjnej przedsi´biorstwa nie mog∏yby mieç miejsca bez odpowiednich dostosowaƒ w sferze zasobów ludzkich. Powstawanie nowych komórek organizacyjnych, postawienie na wzrost jakoÊci oferowanych us∏ug oraz popraw´ obs∏ugi klienta wymaga∏o zatrudnienia kompetentnych i wysoko wykwalifikowanych osób lub gruntownego przeszkolenia ju˝ zatrudnionych. W ostatnich latach w ZEK SA konsekwentnie realizowana by∏a polityka za-.

(6) Wojciech Szymla. 330. trudniania nowo przyjmowanych pracowników z wykszta∏ceniem co najmniej Êrednim zawodowym o kierunku elektrycznym, energetycznym i ekonomicznym. Wynikiem realizacji tej strategii by∏ spadek udzia∏u pracowników z wykszta∏ceniem podstawowym i zawodowym w ogólnej liczbie zatrudnionych na rzecz wzrostu liczby zatrudnionych z wykszta∏ceniem Êrednim i wy˝szym. Zmiany w strukturze zatrudnienia wed∏ug wykszta∏cenia przedstawia rys. 1 i 2.. 2003. 134. 2002. 150. 729. 2001. 162. 743. 2000. 173. 759. 1999. 148. 807. 1998. 171. 0. 409. 1084. 384. 1101. 360. 1094. 306. 1084. 297. 1082. 818. 20. 446. 1088. 715. 60 % Pracownicy z wykszta∏ceniem. podstawowym. 40. zawodowym. Êrednim. 80. 100. wy˝szym. Rys. 1. Zmiany w strukturze zatrudnienia wed∏ug wykszta∏cenia w Zak∏adzie Energetycznym Kraków SA w latach 1998–2003 èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie materia∏ów wewn´trznych spó∏ki.. Na rysunkach 1 i 2 widzimy, ˝e liczba pracowników z wy˝szym wykszta∏ceniem wzros∏a w stosunku do 1998 r. o 50%, przez co udzia∏ tych pracowników w ogólnej liczbie zatrudnionych wzrós∏ do poziomu niespe∏na 20% w 2003 r. Na tak istotny wzrost liczby pracowników z wy˝szym wykszta∏ceniem mia∏a tak˝e du˝y wp∏yw prowadzona w ZEK polityka szkoleƒ i podnoszenia kwalifikacji. W 1999 r. 1400 osób z 2400 zatrudnionych w spó∏ce uczestniczy∏o w ró˝nego rodzaju formach podnoszenia kwalifikacji (studiach, kursach, seminariach i szkoleniach wewn´trznych), które ogó∏em kosztowa∏y spó∏k´ 800 tys. z∏. W 2001 r. w kursach i szkoleniach tego typu wzi´∏o ju˝ udzia∏ ponad 1900 osób. 19 osób podnios∏o swoje kwalifikacje w szko∏ach wy˝szych, z czego 10 ukoƒczy∏o studia podyplomowe, a 9 wy˝sze. Koszt szkoleƒ, które odby∏y si´ w 2001 r., zamknà∏ si´ kwotà 1547 tys. z∏. W 2002 r. w szkoleniach wzi´∏o udzia∏ 1166 osób, w tym: w szko∏ach wy˝szych podnios∏o swoje kwalifikacje 17 osób, a studia po-.

(7) Wizja konkurencyjnego rynku energii.... 331. dyplomowe ukoƒczy∏o 11 osób. Na szkolenia w 2002 r. przeznaczono kwot´ 1076 tys. z∏6. W szkoleniach brali udzia∏ zarówno pracownicy zatrudnieni przy eksploatacji urzàdzeƒ energetycznych, jak i pracownicy terenowych biur handlowych. Tak szeroki zakres szkoleƒ by∏ spowodowany koniecznoÊcià przygotowania pracowników do funkcjonowania w warunkach nowego Prawa energetycznego oraz usprawnienia i poprawy obs∏ugi klienta. Celem szkoleƒ by∏o pog∏´bienie wiedzy merytorycznej, zrozumienie zasad rynku energii oraz rozwijanie zdolnoÊci interpersonalnych. Dodatkowo w celu zwi´kszenia poziomu kwalifikacji oraz zmiany starej, cz´sto g∏´boko zakorzenionej mentalnoÊci w sposobie podejÊcia do klienta ponad 300 pracowników pierwszego kontaktu z klientem wzi´∏o udzia∏ w prowadzonych przez profesjonalne firmy szkoleniach na temat technik obs∏ugi klienta.. 50 40. (1998 = 100%). 30 20 10 0 –10 –20 –30. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. Pracownicy z wykszta∏ceniem podstawowym. zawodowym. wy˝szym. Rys. 2. Dynamika zmian liczby pracowników z wykszta∏ceniem wy˝szym, zawodowym i podstawowym w Zak∏adzie Energetycznym Kraków SA w latach 1999–2003 (1998 = 100%) èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie materia∏ów wewn´trznych spó∏ki.. WÊród dzia∏aƒ zmierzajàcych do poprawy obs∏ugi klienta wa˝ne miejsce zajmuje wprowadzenie w ZEK SA nowoczesnych systemów rozliczeƒ. Systemy te gwarantujà przede wszystkim popraw´ jakoÊci obs∏ugi strategicznych 6. Raporty roczne 1999, 2001, 2002, Zak∏ad Energetyczny Kraków SA..

(8) 332. Wojciech Szymla. klientów spó∏ki, a wić tzw. wielkich odbiorców. Jednym z takich systemów jest system bilansowania mocy i energii elektrycznej eSPIM firmy Winuel. W ramach modu∏owej budowy systemu eSPIM, dane dotyczàce stanu liczników energii elektrycznej przekazywane sà bezpoÊrednio do systemu rozliczeƒ wielkich odbiorców. Dzi´ki temu spó∏ka ma mo˝liwoÊç monitorowania w czasie rzeczywistym parametrów energii elektrycznej i mocy pobieranej przez wielkich odbiorców. Zastosowanie tego systemu umo˝liwia eliminowanie b∏´dów odczytu. Dodatkowo w 2002 r. zosta∏ wdro˝ony nowy system obs∏ugi wielkiego odbioru – AWO-2. Nowoczesne systemy rozliczeƒ przeznaczone sà tak˝e dla odbiorców indywidualnych. Przyk∏adem takich rozwiàzaƒ mogà byç liczniki przedp∏atowe, których funkcjonowanie przypomina pos∏ugiwanie si´ kartà telefoniczna, z tà ró˝nicà, ˝e zamiast limitu minut rozmowy posiadamy limit energii do wykorzystania. Skutkiem dzia∏aƒ na rzecz poprawy jakoÊci obs∏ugi klienta by∏o tak˝e opracowanie w 1999 r. tzw. standardów obs∏ugi odbiorców energii elektrycznej. Zosta∏y one opracowane przez kierowników biur handlowych w pionie obrotu energià elektrycznà przy wspó∏pracy z zespo∏em marketingu. Standardy te okreÊlajà podstawowe procedury i zachowania zwiàzane z obs∏ugà klienta. W celu kszta∏towania pozytywnego wizerunku firmy wÊród odbiorców ZEK SA otworzy∏ równie˝ specjalnà placówk´ – Biuro Promocji i Reklamy. W placówce tej udzielane sà m.in. bezp∏atne porady na temat racjonalnego gospodarowania energià elektrycznà. Prowadzone sà tak˝e zajćia grupowe przeznaczone dla dzieci i m∏odzie˝y, których celem jest uczenie racjonalnego gospodarowania energià oraz bezpiecznego korzystania z urzàdzeƒ elektrycznych. Dzia∏ania te skierowane sà g∏ównie na odpowiednio wczesne kszta∏towanie u potencjalnych klientów opinii przychylnych o Zak∏adzie, tak aby w chwili, gdy dojdzie do skutku prawdziwa konkurencja na rynku energetycznym, pozostali oni jego klientami7. Kolejnymi krokami zmierzajàcymi do zwi´kszenia stopnia zaspokojenia potrzeb klienta, a szczególnie dba∏oÊci o jakoÊç Êwiadczonych us∏ug, by∏o podpisanie przez Zak∏ad Energetyczny Kraków SA umowy o wprowadzeniu w spó∏ce systemu zarzàdzania jakoÊcià zgodnego z warunkami ISO, co mia∏o miejsce w listopadzie 2001 r., oraz powo∏anie nowej komórki organizacyjnej w pionie dyrektora naczelnego, a mianowicie pe∏nomocnika do spraw systemu jakoÊci. W ramach przygotowaƒ do wprowadzenia normy ISO 9001:2000 prowadzone by∏y intensywne szkolenia pracowników. Szkolenia te by∏y pilotowane przez profesjonalne firmy szkoleniowe. Uwieƒczeniem tego procesu by∏o otrzymanie w 2003 r. certyfikatu na system zarzàdzania jakoÊcià zgodny z normà ISO 9001:2000. Przejawem dba∏oÊci przedsi´biorstwa o jakoÊç oferowanych us∏ug oraz o bezpieczeƒstwo w korzystaniu z nich jest tak˝e prowadzona na szerokà skal´ 7 95 lat elektroenergetyki krakowskiej, „Biuletyn Techniczny Oddzia∏u Krakowskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich”, Kraków 2000, s. 300–302..

(9) Wizja konkurencyjnego rynku energii.... 333. restrukturyzacja techniczna. W ramach tego procesu spó∏ka inwestuje znaczne Êrodki w rozbudow´ i modernizacj´ sieci Êrednich i niskich napi´ç oraz wspomnianà ju˝ modernizacj´ ∏àcznoÊci i automatyzacj´ sieci. W samym 2002 r. wybudowano bàdê zmodernizowano m.in. 155 stacji transformatorowych SN/nn, 144 km linii Êrednich napi´ç, 311 km linii niskich napi´ç, 136 km przy∏àczy8. O znaczeniu restrukturyzacji technicznej, a szczególnie rozbudowy i modernizacji sieci, mogà Êwiadczyç Êrodki przeznaczane na ten cel oraz ich udzia∏ w nak∏adach inwestycyjnych ogó∏em poniesionych przez spó∏k´. Nak∏ady inwestycyjne na poszczególne cele oraz ich udzia∏ w nak∏adach ogó∏em w ZEK SA w latach 2001–2003 przedstawia tabela 3. Tabela 3. WartoÊç i struktura nak∏adów inwestycyjnych na poszczególne cele w ZEK SA w latach 2001–2003 (w tys. z∏) Rodzaj inwestycji. 2001. 2002. 2003. Rozbudowa i modernizacja sieci SN i nn Rozbudowa i modernizacja sieci 110 kV Zakup gotowych dóbr inwestycyjnych Zakup liczników Modernizacja i rozbudowa zapleczy Modernizacja ∏àcznoÊci Wytwarzanie. 56 908 (52,8%) 20 860 (19,3%) 15 076 (14,0%). 58 521 (47,4%) 19 993 (16,2%) 15 425 (12,5%) 15 058 (12,2%) 4 801 (3,9%) 979 (0,8%) 199 (0,2%). 65 899 (46,5%) 17 068 (12,0%) 21 242 (15,0%) 1 2651 (8,9%) 7 407 (5,2%) 3 555 (2,5%) 3 032 (2,2%). •. 6 124 (5,7%) 1 874 (1,7%) •. èród∏o: Raport roczny 2001, 2003, Zak∏ad Energetyczny Kraków SA.. Przedstawione przyk∏ady dzia∏aƒ ZEK SA uk∏adajà si´ w pewien ogólny obraz drogi, jakà musi przejÊç tego typu przedsi´biorstwo, chcàc dostosowaç swojà dzia∏alnoÊç do warunków konkurencji na rynku energii. Droga ta, jak widaç na powy˝szych przyk∏adach, jest przedsi´wzićiem skomplikowanym, wymagajàcym skoordynowania ró˝norakich dzia∏aƒ. Realizacja jednego celu cz´sto wià˝e si´ z koniecznoÊcià wczeÊniejszych bàdê równoczesnych dostosowaƒ w wielu sferach dzia∏alnoÊci przedsi´biorstwa. Na podstawie tych przyk∏adów mo˝na wić zauwa˝yç wspó∏zale˝noÊç realizowanych w przedsi´biorstwie celów zmierzajàcych do zbudowania przewagi konkurencyjnej. Próbà ogólnej prezentacji tych zale˝noÊci jest rys. 3. Na rys. 3 mo˝na zauwa˝yç, ˝e zmiany w strukturze organizacyjnej czy te˝ orientowanie przedsi´biorstwa na klienta i zwiàzane z nim procesy restrukturyzacyjne nie mogà nast´powaç bez odpowiednich dostosowaƒ w sferze zasobów ludzkich, i co si´ z tym wià˝e – racjonalizacji zatrudnienia. Podobnie poprawianie jakoÊci obs∏ugi klienta wymaga stworzenia kompetentnych jednostek organizacyjnych, a to pociàga za sobà zmiany w strukturze organizacyjnej. Bardzo istotny wydaje si´ te˝ fakt, ˝e nieprawid∏owoÊci w realizacji jednego dzia∏ania 8. Raport roczny 2002, Zak∏ad Energetyczny Kraków SA..

(10) Wojciech Szymla. 334. Konkurencja na rynku energii. Ustawa Prawo energetyczne. KoniecznoÊç zmian w strukturze organizacyjnej. Budowanie silnej marki. KoniecznoÊç poprawiania kwalifikacji personelu. Poprawienie jakoÊci us∏ug i obs∏ugi klienta. Integracja z Unià Europejskà. Rys. 3. Wspó∏zale˝noÊç dzia∏aƒ (celów) dostosowawczych i restrukturyzacyjnych przedsi´biorstw energetycznych skierowanych na tworzenie wartoÊci w relacjach z klientami èród∏o: opracowanie w∏asne.. mog∏y negatywnie wp∏ynàç na wykonanie pozosta∏ych, i co si´ z tym wià˝e – powodzenie ca∏ego procesu. Przyk∏ady te pokazujà, ˝e dla typowej spó∏ki dystrybucji i obrotu energià ch´ç tworzenia wartoÊci w relacjach z klientami i budowanie przewagi konkurencyjnej muszà byç poprzedzone cz´sto gruntownymi zmianami we wszystkich sferach funkcjonowania przedsi´biorstwa.. 3. Podsumowanie Oceniajàc wszystkie przedstawione przedsi´wzićia realizowane przez Zak∏ad Energetyczny Kraków SA, mo˝na stwierdziç, ˝e zmiany w prawie energetycznym sta∏y si´ dla Zak∏adu bodêcem do intensywnych dzia∏aƒ dostosowawczych i restrukturyzacyjnych. Wizja konkurencyjnego rynku energii – a wić sytuacji, w której klient wybiera swojego dostawc´ – wywo∏a∏a szereg cz´sto gruntownych zmian w wielu obszarach funkcjonowania przedsi´biorstwa. Najwa˝niejszym celem sta∏o si´ budowanie wartoÊci w relacjach z klientami,.

(11) Wizja konkurencyjnego rynku energii.... 335. a zatem równie˝ przewagi konkurencyjnej. Dostosowujàc si´ do wymogów ustawy oraz do funkcjonowania w warunkach konkurencyjnego rynku energii, ZEK SA zdo∏a∏ stworzyç nowà, bardziej elastycznà i wra˝liwà na potrzeby i warunki otoczenia struktur´ organizacyjnà, poprawiç obs∏ug´ klienta oraz jakoÊç Êwiadczonych us∏ug, i wreszcie stworzyç mark´ kojarzonà z jakoÊcià i profesjonalizmem. Wszystkie te dzia∏ania stworzy∏y silnà wi´ê mi´dzy Zak∏adem a jego klientami, co ma szczególnà wartoÊç na konkurencyjnym rynku energii. Literatura Krysta B., Michalski D., Lot G., Wp∏yw otwarcia rynku energii elektrycznej na koncepcje dzia∏alnoÊci jego uczestników, „Przeglàd Organizacji” 2002, nr 11. Raport roczny 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, Zak∏ad Energetyczny Kraków SA. Szymla W., Restrukturyzacja przedsi´biorstw sektora energetycznego w Polsce jako odpowiedê na zmiany w Êwiatowej energetyce [w:] Globalizacja i integracja gospodarcza a procesy restrukturyzacji i rozwoju przedsi´biorstw, red. R. Borowiecki, A. Jaki, Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsi´biorstw AE w Krakowie, Warszawa–Kraków 2003. Ustawa Prawo energetyczne, Dz.U. 1997, nr 54, poz. 348 i nr 158, poz. 1042. 95 lat elektroenergetyki krakowskiej, „Biuletyn Techniczny Oddzia∏u Krakowskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich”, Kraków 2000.. A Vision of a Competetive Energy Market as an Incentive for Profound Changes in an Energy Company In recent years, the electricity market has undergone a strong process of liberalisation. Among others, the process of ownership transformation in the energy sector, implementation of the Energy Law, freeing of the energy market, and promotion of the TPA principle in the European Union have had, and will continue to have, an impact on the liberalisation of this market in Poland. These changes have significantly changed the conditions under which distribution and electricity trading companies operate. This article is an attempt to present the most important steps – as one distribution company undertook – needed to create an organisation capable of operating and growing on a competitive energy market..

(12)