• Nie Znaleziono Wyników

View of Is it Possible to Connect Bogurodzica with J. S. Eriugena’s Doctrine?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of Is it Possible to Connect Bogurodzica with J. S. Eriugena’s Doctrine?"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXII, zeszyt 6 – 2014

ZOFIA WANICOWA*

CZY RAJSKI PRZEBYT Z BOGURODZICY MO NA CZY

Z DOKTRYN JANA SZKOTA ERIUGENY?

O Bogurodzicy pisao tak wielu i tak znakomitych autorów1, e mogoby si wydawa, i poszukiwanie nowej interpretacji tekstu, o którym Aleksander Brück-ner mówi, e jest zamknity na siedem pieczci2, moe si okaza przedsi-wziciem skazanym na niepowodzenie. Zacht, inspiracj do podjcia próby nowego rozumienia wyraenia rajski przebyt jest uwaga Teresy Michaowskiej:

Tekst jest trudny. Mona bez wielkiej przesady powiedzie, e kryje si w nim wicej zagadek i niejasnoci, ni jestemy w stanie postrzec to „goym okiem”; o d n a j-g   b s z y c h t r e  c i t e o l o j-g i c z n y c h [podkrelenie Z. W.]... po znaczenia, a nawet pisowni pojedynczych sów3.

Przystpujc do interpretacji fragmentu 2. zwrotki, chciaabym najpierw przy-pomnie jej tekst4 w transkrypcji:

Twego dziela Krzciciela, Boycze, Usysz gosy, nape myli czowiecze. Sysz modlitw, j nosimy,

Dr ZOFIA WANICOWA – emerytowana pracownica Pracowni Jzyka Staropolskiego Insty-tutu Jzyka Polskiego PAN w Krakowie; e-mail: zofia.wan@gmail.com

1

R. Mazurkiewicz na stronie Staropolska.pl umieszcza pen bibliografi tekstów o „Bogurodzicy”, a omówienie opinii badaczy w kwestii interpretacji tekstu w: R. M a z u r -k i e w i c z, Deesis, Kra-ków 2012.

2

A. B r ü c k n e r, Bogurodzica, „Archiv für slavische Philologie“ 29 (1907), s. 121. 3

redniowiecze, Warszawa 2002, s. 281. O rozdzielnym pisaniu zwizku syntaktycznego

Bogu rodzica: Z. W a n i c o w a, Ignota, dubia, reperta. Czyta i rozumie staropolszczyzn,

Kraków 2009, s. 53-56. 4

(2)

A da raczy, jego prosimy: A na wiecie zbony pobyt, Po ywocie ra<j>ski przebyt Kyrieleison.

Musz podkreli, e zamierzam si skupi na jednym tylko fragmencie 2. zwrotki pieni, mianowicie na wyraeniu rajski przebyt, które to wyraenie w literaturze przedmiotu rozumiano najczciej jako m i e j s c e p o b y t u du-szy ludzkiej po mierci – ‘przebywanie w raju’ (o)5, ‘pozostawanie w ja-kim miejscu, stay pobyt’ (Sownik staropolski)6, ‘przebywanie czy mieszka-nie w raju’ (Ostrowska) 7, ‘ycie wieczne’ (Michaowska)8.

Stanisaw Urba czyk, redaktor Sownika staropolskiego, pi lat po wyda-niu tomu VII odchodzi od definicji przedstawionej w Sstp, modyfikuje rozu-mienie rajskiego przebytu, tak analizujc to zestawienie:

Przebyt znany jest z kilku jeszcze tekstów [...]; jedno miejsce jest jakby echem

Bogu-rodzicy: jedna albo zyskowa sobie niebieski przebyt. Uycie w Credo [czyli wieczny przebyt – Z. W.] zaleca dla tego wyrazu znaczenie ‘ycie’. [...] mona by wic rajski

przebyt rozumie jako ‘ycie w raju’9.

Roman Mazurkiewicz pisze o Bogurodzicy: „Istniej oczywicie najrozmaitsze propozycje interpretacyjne; gdyby chcie je wszystkie uwzgldni..., przypisy do kadego niemal jej sowa..., musiayby zyska form osobnych artykuów”10.

Autor cytowanej opinii nie bez racji uy sformuowania „do kadego niemal sowa”, poniewa ostatnia modlitewna proba do Boyca o rajski przebyt w za-sadzie nie budzia wród badaczy kontrowersji. Rozumienie tego fragmentu Bo-gurodzicy jest wyraane na róny sposób, ale najczciej sprowadza si do stwier-dzenia, e redniowieczny autor pieni prosi o ‘przebywanie, ycie w r a j u’.

Czy rajski przebyt to ‘przebywanie, ycie w raju’, jak chce zdecydowana wikszo interpretatorów Bogurodzicy?

Proponuj przeanalizowa pod wzgldem jzykowym staropolski leksem przebyt. Ta metoda pracy nad tekstem staropolskim znalaza uznanie w oczach

5

J. o , Bogurodzica, pierwszy polski hymn narodowy, Lublin 1922, s. 18. 6

Sownik staropolski, red. S. Urba czyk, t. VII, Wrocaw 1973, s. 87 – dalej skrót Sstp. 7

E. O s t r o w s k a, Wstp i komentarz jzykowy, w: Bogurodzica, red. M. R. Mayenowa, Wrocaw 1962, s. 38, Biblioteka Pisarzów Polskich. Seria A, nr 1.

8

M i c h a  o w s k a, redniowiecze, s. 289. 9

Bogurodzica. Problemy czasu powstania i ta kulturalnego, „Pamitnik Literacki” 69(1978), s. 63.

10

(3)

dydaktyków biorcych udzia w ogólnopolskiej konferencji nauczycieli aka-demickich11 – gos w dyskusji Magdaleny Kuran:

Artyku R. Mazurkiewicza i Z. Wanicowej (2005) pokazuje, [...] jak wana jest docie-kliwo w docieraniu do podstawowych znacze , które zawiera w sobie tekst. Tyle byo dyskusji na temat znaczenia sów spuci i zyszczy [...], a tu si okazuje, e wystarczy dokadna analiza jzykoznawcza.

Celem tej pracy nie jest szczegóowa analiza wszystkich znacze , które na-daje wyrazowi podstawowemu przedrostek prze-, jednak na podstawie dostp-nego nam najstarszego materiau jzykowego mona stwierdzi, e prefiks prze- wskazuje midzy innymi na ‘zamian czego na co, przeobraenie’. Dla ilustracji tego zjawiska przyjrzyjmy si kilku przykadom zaczerpnitym ze Sownika staropolskiego (t. VII, 1973-1977): prze-miana (od przemieni ) ‘przejcie w inny stan lub form, przeksztacenie, przeobraenie’, prze-chrzta (od przechrzci ) ‘ten kto zmieni wiar’, prze-wrotca (od przewroci ) ‘czowiek zmieniajcy istniejcy stan rzeczy’, prze-czyni ‘przerobi’. Materia sta-ropolski ilustrujcy dane zjawisko jzykowe czsto nie jest imponujcy ilo-ciowo, wane, e dane zjawisko jest zarejestrowane i w zwizku z tym moe by podstaw uprawniajc do wycigania wniosków. Signicie do przyka-dów w jzyku nam wspóczesnym dowodem na cokolwiek w kontekcie sta-ropolszczyzny by nie moe, ale pozwala na lepsze rozumienie istoty sprawy. Przywoa tu mona takie leksemy dzi funkcjonujce, jak np. przeistoczenie, przetwory, przekonwertowanie, gdzie przedrostek prze- peni funkcj podobn do tej, któr widzimy w przedstawionych wyej powiadczeniach staropolskich.

Staropolski zasób leksykalny by z ca pewnoci o wiele bogatszy ni ten zarejestrowany w Sstp. Cz wyrazów nie zostaa zapisana, cz si nie za-chowaa lub nie zostaa jeszcze odnaleziona. W Pracowni Jzyka Staropol-skiego pod kierunkiem Ewy Deptuchowej powstaje obszerny suplement do Sstp, w sposób istotny wzbogacajcy nasz znajomo staropolszczyzny:

Myl, e udao mi si pokaza, jak wiele materiau tkwi w ródach. [...] Co raz poka-zuje si, jak wiele materiau dostarczaj wydawane (gównie) przez historyków teksty dokumentów czy zapisek aci skich z polskimi glosami. [...] Systematyczna kwerenda

11

Literatura staropolska w dydaktyce uniwersyteckiej, red. J. Oko , M. Kuran, ód 2007, s. 322.

(4)

[...] archiwów i bibliotek moe zaowocowa materiaem, który wzbogaci znany nam dzisiaj zasób leksykalny do 1500 roku12.

Haso byt, gdzie podstaw sowotwórcz jest czasownik by 13, w Sstp jest objaniane przez dwa znaczenia: 1. ‘mieszkanie, przebywanie’ oraz 2. ‘ycie’. W Staro eským slovníku znalazam jednak materia bogatszy i bardziej intere-sujcy, prowadzcy ku rozumieniu bytu jako pojcia abstrakcyjnego, filozo-ficznego czy teologicznego, mianowicie ‘p o d s t a t a, e s s e n t i a’14. Nie ulega wtpliwoci, e w kwestii objaniania uywanych w staropolszczy nie poj teologicznych czy filozoficznych mona, a nawet naley korzysta z bogactwa jzyka staroczeskiego. Czesi przyjli chrzest 100 lat przed Polakami i stwo-rzyli terminologi chrzecija sk sprawnie funkcjonujc w ich ojczystym jzyku, blisko spokrewnionym z jzykiem polskim15. Praski uniwersytet zaoony w 1347 roku przez Karola IV sta na najwyszym europejskim po-ziomie, ksztaci take bardzo wielu Polaków, którzy poznawali jzyk czeski i obficie czerpali z jego bogactwa16.

Na podstawie przeprowadzonej wyej analizy jzykowej mamy pene pra-wo uwaa, e leksem prze-byt oznacza zmienion, przeobraon – w sto-sunku do obecnej ziemskiej kondycji – istot (essentia) czowieka. Prze-byt w t e k  c i e B o g u r o d z i c y jest zatem pojciem abstrakcyjnym, teologicz-nym. Przebyt w materiale Sstp wchodzi w skad zestawie : przebyt wieczny, niebieski, rajski.

W Sowniku staropolskim zgromadzone s take przykady, gdzie przebyt oznacza: a) ‘pobyt, pozostawanie w jakim miejscu’, np. Gorze mnie, i prze-byt (incolatus) mój przeduy si jest Fl17 119,5 oraz b) ‘mieszkanie, miejsce’, np. Pokalali s przebyt (tabernaculum) imienia twego Fl 73,8.

Analiz znaczeniow przebytu wspiera bogaty, jak na staropolszczyzn, materia zgromadzony pod hasem przebytek. Sstp ustala 5 znacze dla tego

12

O suplemencie do Sownika staropolskiego, w: Cum reverentia, gratia, amicitia... Ksiga

jubileuszowa dedykowana prof. Bogdanowi Walczakowi, t. I, red. J. Migda, A.

Piotrowska-Wojaczyk, Pozna 2013, s. 415. 13

Sowotwórstwo jzyka doby staropolskiej. Przegld formacji rzeczownikowych, red. K. Kleszczowa, Katowice 1996, s. 276.

14

J. G e b a u e r, Slovník staro eský, Praha 1903, s. 125. 15

Zob. E. K l i c h, Polska terminologia chrzecijaska, Pozna 1927; J. S i a t k o w s k i,

Czesko-polskie kontakty jzykowe, Warszawa 1996.

16

K. O  ó g, Praskie studia praatów i kanoników katedralnych metropolii gnienieskiej

w drugiej poowie XIV i na pocztku XV wieku, w: Duchowiestwo kapitulne w Polsce re-dniowiecznej i wczesnonowoytnej, red. A. Radzimi ski, Toru 2000, s.133-162.

17

(5)

hasa, mianowicie: 1. i 2. to ‘pomieszczenie’, np. Ie kalde stworzenie, gdyci ono ma porodzi szuka- ono sobie przebytku Gn3 b; A gdy oni ode-szli, wesza Judyt do przebytka swego BZ Judith 9,1; 3. ‘ziemia zamieszki-wana przez kogo’, np. Tych jest by przebytek z Mesa a do Jozefar BZ Gen 9,27; 4. ‘pobyt, zamieszkiwanie’, np. Przebytek incolatum PF I 490. Znacze-nie 5. jest kluczowe w tych rozwaaniach, bo wskazuje na analogi z przeby-tem w Bogurodzicy, np. In qua Sancta Trinitate credimus 3es personas esse, unam vero e s s e n t i a m przebitek GlWroc 46 r. Sownik staropolski w miej-sce objanienia wstawi uwag: niejasne (w tumaczeniach terminów teolo-gicznych).

Twórca Bogurodzicy by i utalentowanym artyst, i znakomicie wykszta-conym teologiem. Przypomnijmy choby fakt, e w dwu wersach 1. zwrotki, zwracajc si do Boej Matki, zawar ca teologi maryjn: Maryja jest matk Boga (Bogu rodzica), matka jest dziewic, Syn jest Bogiem swojej matki, a Bóg – Syn sam przed wiekami wybra (zwoli) dla siebie matk, Ma-ryja jest czczona (Bogiem sawiena) nie z tytuu osobistych zasug, ale z racji swego nadprzyrodzonego macierzy stwa. Pena argumentacja historyczno-j-zykowa i kulturowa takiego rozumienia 1. zwrotki zostaa przedstawiona w Ignota, dubia reperta...18.

Rajski przebyt w Bogurodzicy zawiera, w moim przekonaniu, g   b o k  t r e   t e o l o g i c z n , majc ródo w znanych twórcy carmen patrium dzieach, bdcych owocem chrzecija skiej redniowiecznej myli filozo-ficznej. Nasuwa si tutaj skojarzenie z doktryn o raju Jana Szkota Eriugeny, czowieka o zdumiewajcej erudycji.

Czonkowie zespou redagujcego Sownik staropolski w swoich indywidu-alnych publikacjach niejednokrotnie apelowali o interdyscyplinarn naukow wspóprac mediewistów. I tym razem konsultacja filozofa-mediewisty Agnie-szki Kijewskiej okazaa si niezwykle cenna.

Uczona zajmuje si midzy innymi dzieem Jana Szkota Eriugeny, myli-ciela doby karoli skiej, który by potpiany i zakazywano go czyta, jednake w redniowieczu mona odnotowa fale zainteresowania jego twórczoci, m.in. w wieku XII w rodowisku cystersów i u Honoriusza Augustodunensisa19.

18

Z. W a n i c o w a, Ignota, dubia, reperta. Czyta i rozumie staropolszczyzn, Kraków 2009, s. 52-68.

19

O obecnoci tekstów Eriugeny w pismach Honoriusza Augustodunensis pisz: A. K i j e-w s k a, Ksiga Pisma i Ksiga Natury. Heksaemeron Eriugeny i Teodoryka z Chartres, Lublin 1999, s. 250-252; M. J a m r ó z, Bóg, wiat i czowiek w pismach Honoriusza

(6)

Eriugena gosi specyficzn teologiczn wizj czowieka i raju, któr zaczerp-n od Ojców greckich (gównie Grzegorza z Nyssy, którego tumaczy). Uwaa, e Boy akt stwórczy mia charakter aczasowy i aprzestrzenny i do-kona si w sposób intelektualny: Bóg stwarza, poznajc. W intelekcie czo-wieka Bóg ustanawia wzory wszystkich rzeczy (dlatego czowiek jest mikro-kosmosem i drugim twórc), nawet materia jest stworzona tam w formie ide-alnej, przyczynowej. Ten stan czowieka jest stanem doskonaym, dlatego Eriugena mówi tu o raju: rajem jest doskonaa natura ludzka. Na skutek grze-chu czowieka rzeczywisto stworzona popada w gorszy czasoprzestrzenny sposób istnienia. Zadaniem czowieka jest powrót do raju, gdy raj to nie miejsce, to stan. A zatem powrót do raju to powrót do pierwotnej, doskonaej kondycji, w której zosta stworzony czowiek. Ten stan jest prawdziwym by-tem (essentia) czowieka.

Ów rajski prze-byt jest oczekiwanym odzyskaniem utraconej, pierwotnej doskonaej kondycji czowieka20.

Agnieszka. Kijewska pisze:

Eriugena wyra nie stwierdza, e Pismo wite swoim obrazowym sposobem wyraania mianem raju okrelio doskona natur ludzk, stworzon na obraz Boy. [...] Obja-niajc, czym jest raj, Eriugena odrzuca wszelkie dosowne rozumienie raju, lokalizo-wanie go w okrelonej przestrzeni i w okrelonym czasie21.

O twórcy Bogurodzicy nie wiemy niczego – nie znamy jego imienia, nie wiemy kiedy y ani w jakim krgu kulturowym si obraca, skd pochodzi, a szanse, e co si w tym wzgldzie zmieni, s nader nike. Czy zatem ta ni, która poprzez sformuowanie rajski przebyt moe czy Bogurodzc ze re-dniowiecznym teologiem i filozofem Eriugen nie jest warta naszej uwagi? Czy fakt, e Jan Szkot by autorem zakazanym dla odbiorcy nieprzygotowa-nego, ale studiowali go mistrzowie ze zgromadzenia cystersów, co historycz-nie jest udowodnione, historycz-nie pozwala sytuowa autora Bogurodzicy w tym ro-dowisku? Wilhelm z Saint Thierry zna i czyta teksty Pseudo-Dionizego, na-tomiast wykada Eriugen Garnie de Rochefort, dziewity opat Clairvaux.

20

Doktryna powrotu do raju: I o h a n n i s S c o t t i s e u E r i u g e n a e, Periphyseon. Liber

quintus, ed. E. Jeauneau, CCCM 165, Brepols, Turnholti 2003, PL 122,978C-979B, s. 166.

21

(7)

Krystyna Kleszczowa w jednym ze swoich artykuów napisaa:

W metodologii bada historycznych mówi si take o informacjach efektywnych, tzn. takich, które historyk uzyska ze róda, oraz informacjach potencjalnych – tkwicych w ródle, ale nie wykorzystanych, bo nikt dotd nie postawi waciwego pytania22.

Jeli przyj, e autor Bogurodzicy, proszc o rajski przebyt, modli

si o przemian skaonej przez grzech natury czowieka i p o w r ó t do

s t a n u p i e r w o t n e j d o s k o n a  o  c i , c z y l i r a j u

23

, dawa

wiadectwo znajomoci dzie Eriugeny, to p o s z u k i w a n i e w  r o d o

w i s k u c y s t e r s ó w a u t o r a B o g u r o d z i c y w y d a j e s i  u z a

-s a d n i o n e. Naj-star-sze opactwo cy-ster-sów w Pol-sce zo-stao

ufun-dowane w 1140 r. w Jdrzejowie, a w XIII wieku biskup Iwo Odrow

sprowadzi ów zakon do podkrakowskiej Mogiy.

Mam nadziej, e analiza jzykowa przebytu i wskazanie na róda

teologiczne, które prawdopodobnie nie byy obce twórcy Bogurodzicy,

przybliy nam rozumienie tego penego tajemnic tekstu. Zwizki autora

Bogurodzicy z Janem Szkotem Eriugen czy z kontynuatorem jego

my-li Honoriuszem Augustodunensisem s tylko hipotez. Leksykograf

zajmujcy si najstarsz warstw polszczyzny moe kompetentnie

usta-li znaczenie poszczególnych wyrazów czy zaproponowa rozumienie

tekstów, ale aparat badawczy pozwalajcy uprawdopodobni powysz

tez naley raczej do warsztatu historyków literatury.

Wychodzc z zaoenia, e rónorodne róda poznania przeszoci

wzajemnie si uzupeniaj, ko cz refleksj, e dla rezultatów bada

nad kultur literack polskiego redniowiecza fundamentalne znaczenie

ma interdyscyplinarna wspópraca mediewistów, która pozwoli

zauwa-y niedostrzegane „goym okiem” wtki w staropolskich tekstach.

Feci, quae potui, faciant meliora potentes!

22

Jzykoznawstwo historyczne w wietle wspóczesnej historiografii, w: Faktografia w

badaniach historycznych, red. K. Kleszczowa, J. Gwio dzik, Katowice 2009, s. 155-161.

23

Dla potrzeb definicji sownikowej dla zestawienia rajski przebyt proponuj sformuowa-nie ‘ycie wieczne, vita aeterna’.

(8)

BIBLIOGRAFIA Bibliografia dotyczca Bogurodzicy na portalu Staropolska.pl

D e p t u c h o w a E.: O suplemencie do Sownika staropolskiego, w: Cum reverentia, gratia,

amicitia... Ksiga jubileuszowa dedykowana prof. Bogdanowi Walczakowi, t. I, red.

J. Migda, A. Piotrowska-Wojaczyk, Pozna , 2013, s. 407-415. G e b a u e r J.: Slovník staroeský, Praha 1903.

G i l s o n E.: Historia filozofii chrzecija skiej w wiekach rednich, Warszawa 1966. J a m r ó z M.: Bóg, wiat i czowiek w pismach Honoriusza Augustodunensisa, Lublin 2008. K a r p l u k M.: Sownik staropolskiej terminologii chrzecija skiej, Kraków 2001.

K i j e w s k a A.: Ksiga Pisma i Ksiga Natury. Heksaemeron Eriugeny i Teodoryka z Chartres, Lublin 1999.

K i j e w s k a A.: Eriugena, Warszawa 2005.

K l e s z c z o w a K.: Jzykoznawstwo historyczne w wietle wspóczesnej historiografii, w:

Faktografia w badaniach historycznych, red. K. Kleszczowa, J. Gwio dzik, Katowice

2009, s. 155-161.

K l i c h E.: Polska terminologia chrzecija ska, Pozna 1927.

K r   y s k a Z., M i k a T.: Architektura Bogurodzicy, „Slavia Occidentalis” 52(1995), s. 47-79. Literatura staropolska w dydaktyce uniwersyteckiej, red. J. Oko , M. Kuran, ód 2007. o  J.: Bogurodzica, pierwszy polski hymn narodowy, Lublin 1922.

M a z u r k i e w i c z R., W a n i c o w a Z.: Dlaczego Bogurodzic piewano w liturgicznym okresie Boego Narodzenia, „Pamitnik Literacki” 96(2005), z. 2, s. 25-41.

M a z u r k i e w i c z R.: Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zblienia, Kraków 2011. M a z u r k i e w i c z R.: Deesis, Kraków 2012.

M i c h a  o w s k a T.: redniowiecze, Warszawa 2002.

O s t r o w s k a E.: Wstp i komentarz jzykowy, w: Bogurodzica, Wrocaw 1962, s. 26-50, Bi-blioteka Pisarzów Polskich. Seria A, nr 1.

O  ó g K.: Praskie studia praatów i kanoników katedralnych metropolii gnie nie skiej w dru-giej poowie XIV i na pocztku XV wieku, w: Duchowiestwo kapitulne w Polsce

rednio-wiecznej i wczesnonowoytnej, red. A. Radzimi ski, Toru 2000, 133-162.

S i a t k o w s k i J.: Czesko-polskie kontakty jzykowe, Warszawa 1996. Sownik staropolski, red. S. Urba czyk, t. I-XI, Wrocaw 1953-2002.

Sowotwórstwo jzyka doby staropolskiej. Przegld formacji rzeczownikowych, red. K. Klesz-czowa, Katowice 1996.

Staroeský slovník, red. V. Šmilauer, Praha 1977-.

U r b a c z y k S.: Bogurodzica. Problemy czasu powstania i ta kulturalnego, „Pamitnik Lite-racki” 69(1978), s. 35-70.

W a n i c o w a Z.: Ignota, dubia, reperta. Czyta i rozumie staropolszczyzn, Kraków 2009. W a n i c o w a Z.: Spór o Boyca, w: Jzyk polski – wczoraj, dzi, jutro..., red. B. Czopek,

(9)

CZY RAJSKI PRZEBYT

MO NA CZY Z DOKTRYN JANA SZKOTA ERIUGENY? S t r e s z c z e n i e

Autorka artykuu zastanawia si nad znaczeniem wyraenia rajski przebyt w drugiej zwrotce Bogurodzicy. Dochodzi do konkluzji, e powszechna w literaturze przedmiotu interpretacja, czyli ‘przebywanie, pobyt w raju’ nie przekonuje, jest zbyt powierzchowna. Analiza jzykowa prowadzi do wniosku, e modlitwa o rajski prze–byt jest prob o odzyskanie utraconej, pierwotnej doskona-ej kondycji czowieka. Takie rozumienie tekstu znajduje umocowanie w koncepcji filozoficznej Jana Szkota Eriugeny, co moe wskazywa na cystersów jako rodowisko twórcy Bogurodzicy. Sowa kluczowe: Bogurodzica, rajski przebyt, Jan Szkot Eriugena, cystersi.

IS IT POSSIBLE TO CONNECT BOGURODZICA WITH J. S. ERIUGENA’S DOCTRINE

S u m m a r y

The author reflects on the significance of the expression rajski przebyt in the second stanza of Bogurodzica (Theotokos, Mother of God). This leads to the conclusion that the common in-terpretation in the literature of the subject, i.e. ‘stay in paradise,’ is not convincing as too su-perficial. Linguistic analysis leads to the conclusion that the prayer for rajski prze–byt is ask-ing for the recovery of a lost original perfect condition of man. This understandask-ing of the text is anchored in the philosophical conception by Johannes Scotus Eriugena. This relationship can also suggest that Bogurodzica was created by an author representing the Cistercians’ milieu. Key words: Bogurodzica, rajski przebyt, Joannes Scotus Eriugena, the Cistercians.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Oblasti takového výzkumu jsou potom: toponymie různých sociálních skupin, sociální aspekty toponymické kompetence (znalosti a užívání toponym), ne-

Jak pamiêtamy, u Heideggera nie by³o przej- œcia pomiêdzy obiema sferami, natomiast u Ricoeura owym przejœciem jest w³aœnie pomiot („ja”), który wy³ania siê z bycia, wy-

Dlatego niektórzy badacze problematyki praw cz³owieka, jak na przyk³ad Yves Madiot, twierdz¹, ¿e uniwersalna koncepcja praw cz³owieka wy³oni³a siê nie tyle z

1 lit.f Europejski Trybuna³ Praw Cz³owieka sk³onny jest rekonstruowaæ ochro- nê ¿ycia rodzinnego imigrantów w oparciu o ochronê praw dziecka, odwo³u- j¹c siê do koncepcji

• Prawo ustanowione przez ludzi mo¿e byæ tylko wtedy dobre, kiedy nie jest sprzeczne z Prawem Bo¿ym. • Bóg wzywa ludzi, aby przestrzegali prawa, a swe obowi¹zki wykony-

Wartości pól Higgsa na okręgu próżni (w zależności od kierunku staczania się, który jest przypadkowy) decydują o masach cząstek i typie oddziaływań (nośniki oddziaływań).

Efektywnoœæ funkcjonowania/sterowania siê cz³owieka zale¿y od jego zdolnoœci stero- wania otoczeniem oraz samym sob¹ i zdeterminowana jest w³aœciwoœciami sterowniczymi

Lotne zwiàzki fe- nolowe mogà równie˝ wch∏aniaç si´ przez skór´ na zasadzie dyfuzji i sorpcji, a szybkoÊç absorpcji przez skór´ jest wprost proporcjonalna do st´˝enia par