ROCZNIKI KULTUROZNAWCZE Tom IV, numer 2 – 2013
ANETA SCHERER*
MI?DZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA
„DOKTRYNALNE PODSTAWY I PRAWNE UWARUNKOWANIA
OCHRONY FYCIA LUDZKIEGO W FAZIE PRENATALNEJ –
PERSPEKTYWA MI?DZYNARODOWA”
Uniwersytet Warszawski, 24-25 wrzeTnia 2012 roku
W dniach 24-25 wrzeTnia 2012 r. na Uniwersytecie Warszawskim odbyZa si[ mi[dzynarodowa konferencja naukowa pt. „Doktrynalne podstawy i prawne uwarun-kowania ochrony `ycia ludzkiego w fazie prenatalnej – perspektywa mi[dzynaro-dowa”, zorganizowana pod dostojnym patronatem Marii Teresy Wielkiej Ksi[`nej Luksemburga, PawZa Ksi[cia von Oldenburg oraz Ministra SprawiedliwoTci Rzeczy-pospolitej Polskiej dra JarosZawa Gowina.
W uzasadnieniu, w imieniu organizatorów: Instytutu na rzecz Paestwa Prawa oraz Centrum Prawnego „Ordo Iuris”, organizacji niniejszej konferencji dr Tomasz S i e n i o w, dr Olgierd P a n k i e w i c z oraz dr hab. Aleksander S t [ p k o w s k i podnieTli fakt, `e w spoZeczeestwie polskim wydaje si[ dominowaf przekonanie o ko-niecznoTci obj[cia peZng ochrong prawng ludzi w najwczeTniejszym okresie ich roz-woju. WskazaZy na to badania opinii spoZecznej przeprowadzone w 2011 r., ale tak`e zebrane w miesigc szeTf tysi[cy podpisów pod obywatelskim projektem ustawy, zmierzajgcym do wyeliminowania z polskiego systemu prawnego regulacji ogra-niczajgcych ochrong `ycia ludzkiego w fazie prenatalnej.
Konferencje otworzyZ dr hab. Aleksander S t [ p k o w s k i, adiunkt Katedry Histo-rii Doktryn Politycznych i Prawnych WydziaZu Prawa i Administracji UW i dyrektor Centrum Prawnego „Ordo Iuris”.
Pierwszg cz[Tf konferencji, dotyczgcg aspektów konstytucyjnych w ochronie `y-cia, rozpoczgZ wykZad prof. Christiana H i l l g r u b e r a, prodziekana WydziaZu Prawa
Mgr ANETA SCHERER – doktorantka w Katedrze Filozofii Religii na Wydziale Filozofii KUL; adres do korespondencji: Al. RacZawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: a_dams20@wp.pl
i Ekonomii Reeskiego Uniwersytetu Friedricha Wilhelma w Bonn, kierownika Ka-tedry Prawa Publicznego, zatytuZowany Niemieckie prawo konstytucyjne a ochrona "ycia ludzkiego w fazie prenatalnej. Prelegent zaprezentowaZ niemieckie przepisy chronigce `ycie ludzkie w fazie prenatalnej na poziomie prawa konstytucyjnego. Pod-kreTliZ, `e wspóZczesny czZowiek coraz cz[Tciej przypisuje sobie miano „pana `ycia i Tmierci”. Eksperymentuje, optymalizuje wedle swojego uznania. ZadaZ kilka kluczo-wych pytae: „Czy ludzki zarodek jest czymT, co mo`na odrzucif w drodze selekcji?”, „Czy zarodek nale`y traktowaf podmiotowo czy przedmiotowo?”, „Czy jest on czymT/kimT, co/kto zasZuguje na szacunek i czemu/komu przysZuguje ochrona w za-kresie prawa do `ycia i nietykalnoTci?” PodjgZ temat godnoTci, którg zdefiniowaZ jako istnienie dla samego istnienia. GodnoTf posiada ka`dy bez wzgl[du na stan fizyczny czy psychiczny. Prelegent uznaZ, `e jeTli przyjgf, i` godnoTf ma qródZo w auto-telicznej wartoTci, niedopuszczalne jest stopniowanie jakoTci `ycia ludzkiego bez wzgl[du na zgod[ kobiety, która wedle niemieckiego ustawodawstwa ma prawo decydowania o przyj[ciu bgdq odrzuceniu pocz[tego dziecka.
Autorem drugiego referatu byZ wiceprezydent do spraw prawnych Americans United for Life – William S a u n d e r s, który ze wzgl[du na du`g liczb[ obowigzków zawodowych treTf wykZadu przesZaZ w formie multimedialnej. Jego prelekcja, zatytu-Zowana Orzecznictwo s$dowe a ochrona "ycia nienarodzonych w Stanach Zjednoczo-nych, dotyczyZa prowadzenia polityki ochrony `ycia w USA warunkowanej orzecz-nictwem Sgdu Najwy`szego w zakresie aborcji. PostawiZ pytania: „Jakie ograniczenia dotyczgce ochrony `ycia ludzkiego w fazie prenatalnej nakZada owo orzecznictwo?”, „Jakie strategie amerykaecy obroecy `ycia z 50 stanów podejmujg w obronie nie-narodzonych?”. NawigzaZ do 1973 r., kiedy to w wyniku decyzji Sgdu Najwy`szego kobieta uzyskiwaZa prawo do aborcji nawet do 9 miesigca cig`y. Pod przykrywkg 14 poprawki do Konstytucji w 1992 r. sgd po raz kolejny zaakcentowaZ to prawo, argu-mentujgc to tym, `e embriony nie majg osobowoTci prawnej, a kobieta ma prawo do wolnoTci i decydowania o wZasnym jestestwie. PrzeZomowym momentem w wystg-pieniu amerykaeskiego naukowca byZo dostrze`enie faktu, `e Polacy stajg wobec tego samego ryzyka relatywizacji w dziedzinie ochrony `ycia ludzkiego. PrzykZad Stanów Zjednoczonych, wedZug radcy ds. Praw CzZowieka w Family Research Council, powinien zaowocowaf powa`nymi krokami w sferze polskiego ustawodawstwa w sprawie ochrony `ycia pocz[tego.
Kolejnym prelegentem byZ György C i r á k y LLM, Urz[dnik Departamentu Poli-tyki Rodzinnej Sekretariatu Stanu ds. SpoZeczeestwa, Rodziny i MZodzie`y w w[gier-skim Ministerstwie Zasobów Ludzkich, zajmujgcy si[ szeroko poj[tg komunikacjg spoZeczng w zakresie praw czZowieka na pZaszczyqnie mi[dzynarodowej. Jego wykZad pt. Ochrona "ycia ludzkiego i rodziny w &wietle nowej konstytucji W'gier” nakreTliZ chrzeTcijaeski kierunek polityki prorodzinnej W[gier. W Preambule Konstytucji za-pisano, `e naród w[gierski jest dumny z solidnego gruntu chrzeTcijaeskiego, którego wybitng rol[ upatruje si[ w utrzymaniu narodowoTci. PodkreTlone zostaZy duchowe
i moralne wartoTci, które stanowig podstaw[ ochrony `ycia pocz[tego i rodziny, na mocy ustawy z dnia 23 grudnia 2011 r. Ludzka godnoTf, wedZug art. 1, jest nie-naruszalna i nale`y si[ czZowiekowi od momentu pocz[cia, którg definiuje si[ jako poZgczenie m[skiej i `eeskiej komórki pZciowej.
Po omówionych trzech prelekcjach nastgpiZa przerwa, podczas której uczestnicy konferencji mogli wymienif si[ poglgdami oraz przedyskutowaf przedstawione wczeTniej zaZo`enia, tezy oraz skonfrontowaf je z wZasnymi doTwiadczeniami oraz posiadang wiedzg. StanowiZo to doskonaZg mo`liwoTf osobistego poznania wybitnych osobowoTci w dziedzinie ochrony `ycia.
Druga cz[Tf konferencji dotyczyZa wpZywu Konstytucji RP na polskie prawo karne. Swoje przemówienie wygZosiZa reprezentantka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, dr MaZgorzata G a Z g z k a, radca prawny, adiunkt Katedry Prawa Kar-nego KUL. TytuZ jej prelekcji brzmiaZ Polskie prawo karne wobec cz(owieka w fazie prenatalnej. Fycie ludzkie prelegentka okreTliZa jako „dobro”, którego miejsce nale`y wpierw okreTlif w Konstytucji RP. PrzytoczyZa art. 30 tego dokumentu: „Przyrodzona i niezbywalna godnoTf czZowieka stanowi qródZo wolnoTci i praw czZowieka i oby-watela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowigzkiem wZadz politycznych”. PodaZa, `e przepis ten deklaruje niezale`noTf statusu czZowieka od treTci prawa pozytywnego i wskazuje na prawnonaturalny rodowód jego funda-mentalnych praw. Obowigzkiem ustawodawcy jest zatem taka legislacja, która z jed-nej strony nie narusza godnoTci czZowieka, a z drugiej jg chroni. Od systemu prawa opartego na takim zaZo`eniu nale`y równie` wymagaf uznania rzeczywistoTci bio-logicznej, wskazujgcej na to, `e organizm ludzki powstaje ju` w chwili poZgczenia si[ gamet, a tak`e rozstrzygni[cia ewentualnych wgtpliwoTci na zasadzie in dubio pro vita humana, in dubio pro persona. PoruszyZa ponadto temat przepisów karnych, odnoszgcych si[ do fazy prenatalnej, okreTlajgcych podmiot chronionych dóbr ter-minem „dziecko pocz[te”, podczas gdy w pozostaZych opisach przest[pstw przeciwko `yciu i zdrowiu chroniony podmiot okreTlony jest ogólnie jako „czZowiek” lub „dziecko”, bez dodatku „pocz[te”. Pojawia si[ tu zatem pytanie: od którego momentu istota ludzka przestaje byf dzieckiem pocz[tym i zaczyna korzystaf z silniejszej ochrony jako dziecko lub czZowiek? Odpowiedq na to pytanie przedstawia uchwaZa Sgdu Najwy`szego, który uznaZ, ze terminu „czZowiek” mo`na zaczgf u`ywaf od momentu wystgpienia skurczów macicy, dajgcych post[p porodu, a wypadku opera-cyjnego zabiegu cesarskiego ci[cia koeczgcego cig`[ – od podj[cia czynnoTci zmie-rzajgcych do przeprowadzenia tego zabiegu. W wystgpieniu pojawiZa si[ równie` kwestia zapZodniee in vitro, która zostaZa gZoTno skrytykowany przez prelegentk[, która stwierdziZa: „Skoro nieuchronnym skutkiem zapZodnienia in vitro jest umiesz-czenie embrionu w Trodowisku, które stanowi dlae qródZo dodatkowych zagro`ee w porównaniu ze Trodowiskiem naturalnym, i to zagro`ee Tmiertelnych, ocena tej interwencji mo`e byf tylko jedna. Ka`de zapZodnienie in vitro jest zamachem na ludz-kg godnoTf w jej najbardziej fundamentalnym aspekcie. Pocz[cie czZowieka w
wa-runkach z istoty swej dotkni[tych niebezpieczeestwem dla jego dalszego `ycia, nie-bezpieczeestwem, które nie towarzyszy prokreacji naturalnej […], jest równoznaczne z potraktowaniem tego czZowieka w sposób instrumentalny. JednoczeTnie prawo-dawca, który pozwala na taki sposób pocz[cia, uniemo`liwia sobie zapewnienie embrionowi in vitro ochrony adekwatnej do ludzkiej godnoTci i aprobuje doprowa-dzenie do sytuacji, których nie jest w stanie potem sensownie rozstrzygngf. W tej sytuacji system prawa aspirujgcy do ochrony ludzkiej godnoTci nie mo`e akceptowaf zapZodnienia in vitro”. Prelekcja dr GaZgzki zostaZa nagrodzona gromkimi brawami, a dyrektor Biura Analiz Sejmowych w Kancelarii Sejmu i podsekretarz stanu w Mini-sterstwie SprawiedliwoTci dr hab. MichaZ Królikowski pogratulowaZ Pani Doktor trafnoTci w wyborze Tcie`ki tematycznej oraz gZównych aspektów w zakresie prawnej ochrony `ycia ludzkiego w fazie prenatalnej i postnatalnej.
Kolejnym prelegentem byZ wspomniany wy`ej dr hab. MichaZ K r ó l i k o w s k i, dyrektor Biura Analiz Sejmowych w Kancelarii Sejmu, podsekretarz stanu w Mini-sterstwie SprawiedliwoTci i pracownik naukowy UW. Jego wykZad: Prokonstytucyjna interpretacja terminów dotycz$cych "ycia ludzkiego, zawartych w polskim Kodeksie karnym stanowiZ uzupeZnienie wypowiedzi dr MaZgorzaty GaZgzki. PrzedstawiZ on cztery poj[cia techniczne, u`ywane do rozró`nienia stopnia ochrony `ycia w Twietle postanowiee polskiej Konstytucji, takie jak: czZowiek, uprzywilejowane zabójstwo/ matkobójstwo/dzieciobójstwo, przest[pstwa cig`owe, dziecko pocz[te. PrzywoZaZ tez[ o dewitalizacji godnoTci, która staje si[ poj[ciem absolutnym, ale i pustym. Traci podstawowy sposób emanacji swojego istnienia. Traci swojg treTf na rzecz prawa do prywatnoTci, rozporzgdzania swoim `yciem. Emanacja godnoTci ujawnia si[ wZaTnie w prawie do `ycia. Gdy dopuszczony zostaje interes osób trzecich, tj., matki, nie zostaje uwzgl[dniony interes do narodzin samego dziecka, które nie majgc go, nie ma ochrony prawnej. Ochrona dziecka przez matk[ nie jest gwarantem, `e dziecko mo`e si[ urodzif. Na zadane pytanie, czy Konstytucja rozporzgdza na rzecz podmiotowej/ przedmiotowej ochrony `ycia, odpowiedziaZ, `e `ycie stanowi wartoTf konstytucyjng, a czZowiek okreTlany jest jako podmiot, a nie przedmiot swojej dziaZalnoTci.
Po przerwie obiadowej odbyZa si[ druga sesja konferencji, podczas której podj[to tematyk[ prawnych konsekwencji wspóZczesnej eugeniki. Prelegentami byli znako-mici naukowcy i prawnicy z Europy.
Profesor José Miguel Serrano R u i z - C a l d e r o n, dyrektor naukowy Instituto de Estudios Bursatiles na Universytecie Complutense w Madrycie, zaprezentowaZ referat pt. Eugenika prenatalna i jej prawna argumentacja. W wystgpieniu ujgZ praktyk[ nega-tywnej eugeniki wobec dzieci w fazie prenatalnej i formy jej usprawiedliwiania za pomocg okreTlenia „normalnoTci” dzieci nienarodzonych. WedZug profesora prywat-noTf/intymnoTf trudno jest ujgf w sztywne, prawnicze ramy, a to wZaTnie te okreTlenia stosuje si[ jako gZówne argumenty przemawiajgce za dokonywaniem tego typu prze-st[pstw. Dokonywano eugenicznej aborcji ze wzgl[du na mo`liwoTf powi[kszenia spo-Zeczeestwa o sZabsze osobniki, co byZo efektem emigracji w latach 80. XX wieku.
Tematem prelekcji Olgierda P a n k i e w i c z a, doktora nauk prawnych, adwokata z WrocZawia oraz jednego z organizatorów konferencji, byZy Warto&ci usprawiedli-wiaj$ce eugeniczn$ aborcj' w Polsce vs. Konstytucja i prawdziwy &wiat. Autor na-wigzaZ do aksjologii polskich przepisów dopuszczajgcych eugeniczng aborcj[ wobec hierarchii wartoTci konstytucyjnych oraz wartoTci rodzicielstwa. PostawiZ pytanie: „Czy organy prawa w Twietle wspóZczesnoTci b[dg udzielaf homologacji na zamiar zabicia dziecka?”, „Co zdecyduje sgd w sytuacji, gdy oka`e si[, `e pocz[te dziecko jest chore?” JeTli sgd, opierajgc si[ na konstytucyjnej, legalnej wykZadni prawa, b[dzie dokonywaZ przyzwolenia na aborcj[, powinien stracif swój autorytet. Prelekcja dra Pankiewicza byZa niezwykle emocjonujgca, ze wzgl[du na osobiste przekonania autora, który narastajgce zjawisko aborcji na `yczenie uznaZ za chorob[ dotykajgcg w szczególnoTci mZode kobiety mi[dzy 18 a 22 rokiem `ycia.
Ostatnim prelegentem pierwszego dnia konferencji byZ doktor nauk prawnych na Uniwersytecie Wiedeeskim, Thomas Josef P i s k e r n i g g, który przedstawiZ referat pt. Wrongful birth, wrongful conception i wrongful life w prawie austriackim. Przed-stawiZ on qródZa koncepcji „Wrongful birth” etc. w austriackim systemie prawnym oraz ustawowe mo`liwoTci usuni[cia ich z systemu. Doktryna oraz orzecznictwo austriackie dokonaZo teoretycznego podziaZu nowych roszczee na trzy kategorie: „wrongful conception” („wrongful pregnancy”) – powództwo rodziców przeciw po-zwanemu, którego zaniedbanie (np. w trakcie przeprowadzenia zabiegu sterylizacji) skutkuje cig`g lub narodzinami dziecka. Cz[sto doktryna nie rozró`nia skargi „wrongful conception”, traktujgc jg jako odmian[ „wrongful birth”, z tg ró`nicg, `e dotyczy ona narodzin dziecka zdrowego, ale nieplanowanego. „Wrongfulbirth” to powództwo wnoszone przez rodziców dziecka przeciw pozwanemu, który przez swe niedbalstwo pozbawiZ ich mo`liwoTci dokonania aborcji, skutkiem czego narodziZo si[ dziecko z wadami genetycznymi lub innymi ci[`kimi uszkodzeniami. „Wrongful life” zaT oznacza powództwo wnoszone przez dziecko lub rodziców w imieniu dziecka, które utrzymuje, `e przez zaniedbanie pozwanego jego rodzice zostali po-zbawieni prawa do decyzji w kwestii aborcji lub pocz[cia dziecka, a ono samo narodziZo si[ z wadami.
Drugi dziee konferencji dotyczyZ poczgtkowej fazy `ycia ludzkiego w perspek-tywie filozoficznej.
Pierwszy wykZad, zatytuZowany Gender a ochrona praw cz(owieka, wygZosiZa pro-fesor zwyczajny filozofii prawa na Uniwersytecie Complutense w Madrycie Paloma D u r a n y L a l a g u n a. Wystgpienie byZo zaprezentowane w wersji multimedialnej ze wzgl[du na nieobecnoTf prelegentki. Swój referat Pani Profesor rozpocz[Za od scharakteryzowania modnego ostatnio feminizmu jako ruchu spoZecznego, promu-jgcego równoTf kobiety i m[`czyzny. W tle dyskusji pojawiZy si[ liczne aspekty polityczne, religijne, kulturowe, które powodujg, `e poj[cie to nabiera innego znaczenia w zale`noTci od tego, kto stoi po stronach dyskusji. Dotkn[Za historycznych uwarunkowae poj[cia, prezentujgc trzy etapy ksztaZtowania si[ ruchu, poczgwszy od
radykalnego na poczgtku XX wieku, po umiarkowany, do uj[cia konkretnych polityk, które szukajg alternatyw, aby kobieta mogZa jednoczeTnie mief dzieci i np. speZniaf si[ zawodowo. Podj[Za ponadto tematyk[ równoTci, zwZaszcza w Twietle „nierów-nego” traktowania kobiet na przestrzeni dziejów. GZównym punktem prelekcji staZa si[ kwestia pZci – gender. W nawigzaniu do konwencji ONZ z 1979 r. prelegentka podkreTliZa kluczowe znaczenie kultury w pojmowaniu roli m[`czyzny i kobiety. PojawiZo si[ równie` zagadnienie filozofii uniwersalnoTci i równoTci praw, gdzie aborcja jest realizacjg i egzekwowaniem praw przez kobiety.
Bezcenny wydaje si[ referat dra hab. Aleksandra S t [ p k o w s k i e g o, dyrektora Centrum Prawnego „Ordo Iuris” i pracownika naukowego UW, podejmujgcy zagad-nienie ochrony `ycia ludzkiego po urodzeniu i jej intelektualnego uzasadnienia w przypadku, gdy dozwolona jest aborcja. Prelegent zadaZ pytanie: „Czy Peter Singer ma racj' w swojej argumentacji uzasadniaj$cej zabójstwo niemowl$t?” Uwagi nad konieczno&ci$ zachowania relacji mi'dzy ochron$ "ycia ludzkiego w fazie prenatalnej i postnatalnej. W swoim przemówieniu wskazaZ, `e zagadnienie statusu, jaki na gruncie caZej kultury nadaje si[ `yciu ludzkiemu w fazie prenatalnej, nie jest za-gadnieniem samoistnym czy specyficznym aspektem ludzkiej egzystencji, który mo`na ksztaZtowaf niezale`nie od sposobu, w jaki traktowane jest `ycie ludzkie w póqniejszych fazach jego rozwoju. PrzywoZane postaci Michaela Tooleya oraz Petera Singera sZu`yZy podkreTleniu bZ[dnych zaZo`ee antropologicznych, wedle których posiadanie prawa do `ycia nie jest uwarunkowane ontycznym statusem czZo-wieka, ale zale`y od posiadania okreTlonych wZaTciwoTci psychicznych, mianowicie samoTwiadomoTci, która z przedstawiciela gatunku homo sapiens czyni „osob[”. Nieocenionym wnioskiem z wypowiedzi dra hab. St[pkowskiego staje si[ stwierdze-nie, `e nowoczesna kultura intelektualna zostaZa zwigzana z rozwojem nauk ekspery-mentalnych, których empiryczna metodologia szybko zdobyZa sobie status par excellence racjonalnej i naukowej. Takie podejTcie skutkuje redukcjonizmem i po-wa`nie utrudnia stawianie pytania o ontyczng to`samoTf bytu. To wZaTnie w tym kontekTcie intelektualnym, jak zauwa`yZ prelegent, równie` status ontyczny i etyczny czZowieka nie mo`e byf trwale wyznaczany przez poj[cie czZowieczeestwa, trakto-wanego jako niematerialna, a tylko niezmienna w czasie, istota bytu ludzkiego, która determinuje sposób zorganizowania czynnika materialnego. Prelegent ukazaZ, `e akceptacja aborcji oznacza w gruncie rzeczy zgod[ na arbitralne wyznaczanie za-kresu, w jakim `ycie ludzkie jest chronione i poza którym silniejsi mogg swobodnie rozporzgdzaf `yciem sZabszych. PrzesZaniem pZyngcym z wystgpienia dra St[pkow-skiego jest przekonanie, `e nie istniejg wzgl[dy, dla których Twiadomy i bezpoTredni zamach na `ycie ludzkie w fazie prenatalnej mo`na byZoby uznaf za etycznie i praw-nie dopuszczalny.
Doktor nauk prawnych Nikolas T. N i k a s, przewodniczgcy i radca generalny Bioethicts Defense Fund w Stanach Zjednoczonych, przestawiZ referat pt. Filozoficzne korzenie kultury &mierci. NawigzaZ do wykZadu papie`a Benedykta XVI przed
Parla-mentem Niemieckim w Ratyzbonie w 2006 r., gdzie Papie` stwierdziZ, `e kraje pod wpZywem chrzeTcijaestwa b[dg poszukiwaf przyczyn tworzenia prawa w prawie naturalnym. Ochrona `ycia jako temat do debaty o charakterze interdyscyplinarnym zmusiZa autora do cofni[cia si[ w swoich przemyTleniach do czasów niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych. Dawanie komuT prawa do zabijania nienarodzonych dzieci to tworzenie nowej klasy gorszych ludzi, którzy – podobnie jak w czasach nie-wolnictwa – sg traktowani niczym przedmioty. Uj[cie koercji (ang. coercion – przy-mus) w charakterystyce kultury Tmierci miaZ zobrazowaf zwigzek mi[dzy pracg a cig`g. CzZowiek jest póZniewolnikiem, zmuszanym do pracowania przez swoje `ycie na rzecz innego czZowieka. O to chodzi w systemie, w którym poZowa dochodu jest zabierana przez paestwo w postaci podatków. A skoro ludzie sg zmuszani do tego, `eby poZow[ `ycia pracowaf na innych, to dlaczego nie mo`na by zmusif kobiety do niewolnictwa przez dziewi[f miesi[cy? Przed ludqmi stoi wi[c wielkie wyzwanie, aby za wszelkg cen[ bronif kultur[ przed totalitaryzmem, legalnym pozytywizmem, agnostycyzmem, sceptycyzmem. WykZad dra Nikolasa T. Nikasa spotkaZ si[ z ogrom-ng sympatig ze strony uczestników konferencji, którzy docenili jego zaaogrom-nga`owanie w dziaZania edukacyjne i szerzenie wiedzy na temat metod prawnych ochrony `ycia ludzkiego od pocz[cia do naturalnej Tmierci.
Cz[Tf drugg wtorkowej sesji w zakresie aspektów mi[dzynarodowych otworzyZ wykZad dr Jane A d o l p h e z Ave Maria School of Law. DotyczyZ on Antropologii mi'dzynarodowych praw cz(owieka i rodziny w &wietle Organizacji Narodów Zjedno-czonych. W swoim wystgpieniu prelegentka poZo`yZa nacisk na stwierdzenie, `e mi[dzynarodowe prawa muszg budowaf wspólne dobro. W kontekTcie stosunków mi[dzy paestwami konieczne jest rozpoznanie roli struktur i zasad, które sg nie-rozerwalnie powigzane z promowaniem wspólnego dobra, a tym samym ochrony wol-noTci czZowieka. StwierdziZa, `e zgodnie z uchwalong w 1989 r. przez ONZ, Kon-wencjg Praw Dziecka termin „dziecko” oznacza ka`dg istot[ ludzkg w wieku poni`ej osiemnastu lat (art. 1) oraz `e ka`de dziecko ma niezbywalne prawo do `ycia (art. 6). PrzedstawiaZa rol[ Stolicy Apostolskiej, której Twi[tym obowigzkiem jest troska o prawng ochron[ dzieci, w szczególnoTci w sytuacji przest[pstw seksualnych na nieletnich.
Wystgpienie Ocena zagadnienia roszcze+ do „prawa do aborcji”. Aspekt mi'dzy-narodowy przedstawiZ Pierro T o z z i, radca w Alliance Defending Freedom w No-wym Jorku. ZaprezentowaZ on status aborcji w prawie mi[dzynarodoNo-wym. PostawiZ pytanie o przesZanki do prawa do aborcji, powoZujgc si[ m.in. na kwestie eugeniczne, zdrowotne oraz kryminalne. UkazaZ, `e w Stanach Zjednoczonych aborcja jest legalna w nieograniczonym zakresie na mocy wyroku Sgdu Najwy`szego, który w sprawie Roe vs. Wade w 1973 r. uznaZ, `e próby ograniczenia kobiecie dost[pu do aborcji sg sprzeczne z Konstytucjg USA, a pZód nie jest osobg w rozumieniu 14 poprawki do Konstytucji, o czym byZa ju` mowa wystgpieniu Williama Saundersa.
Trzecim prelegentem w przedobiedniej sesji byZ dr Stefano G e n n a r i n i, kie-rownik Centrum Studiów Prawnych w Katolickim Instytucie Rodziny i Praw CzZo-wieka w USA. PostawiZ pytanie, w jaki sposób promocja tzw. praw reprodukcyjnych wpZywa na poziom ochrony nienarodzonych. NawigzaZ do „dyfuzji praw seksualnych i reprodukcyjnych w agendzie praw czZowieka ONZ”. WymieniZ nast[pujgce prawa reprodukcyjne: prawo dost[pu do wiedzy umo`liwiajgcej podejmowanie decyzji w dziedzinie seksualnoTci i rozrodczoTci bez przymusu, dyskryminacji i przemocy, prawo do edukacji seksualnej, prawo do braku przymusu w kwestii okaleczania na-rzgdów pZciowych (np. obrzezania kobiet) czy stosowania antykoncepcji (w tym sterylizacji) i poddania si[ zabiegowi aborcji, prawo do legalnego i bezpiecznego przerwania cig`y, prawo do stosowania metod i technik antykoncepcji oraz (szerzej) kontroli narodzin, prawo do dost[pu do zgodnej ze standardami medycznymi opieki zdrowotnej w dziedzinie reprodukcji. Wniosek, jaki pZynie z jego wystgpienia, to hipoteza, `e kwestie zwigzane z prawami reprodukcyjnymi sg jednymi z najbardziej kwestionowanych praw czZowieka na Twiecie, niezale`nie od poziomu socjoeko-nomicznego kultury czy religii danej populacji.
Cz[Tf trzecia wykZadów podczas drugiego dnia konferencji dotyczyZa europej-skiego kontekstu prawnego w zakresie aborcji. Prelegentami byli: przedstawicielka Uniwersytetu Warszawskiego dr Dobrochna B a c h G o l e c k a, Justice Javier B o r -r e g o B o -r -r e g o, byZy s[dzia Eu-ropejskiego T-rybunaZu P-raw CzZowieka, o-raz d-r Gudrun K u g l e r, wykZadowca w Mi[dzynarodowym Teologicznym Instytucie Stu-diów nad MaZ`eestwem i Rodzing (Trumau).
Pierwsza prelegentka, dr Dobrochna B a c h - G o l e c k a, odpowiedziaZa na kwesti[ postawiong w temacie wystgpienia: By/ czy nie by/… rodzicem, odwoZujgc si[ do panujgcej zasady pro-choice, gdzie po drugiej stronie barykady mamy argumentacj[ pro-life. Prawo do `ycia wpisane jest w ludzkg natur[ od momentu pocz[cia. Gdy wybiera si[ zasad[ pro-choice, przekroczone zostajg granice wolnoTci drugiego czZo-wieka, pogwaZcona zostaje godnoTf osoby, nieobj[tej w wielu aspektach ochrong prawng.
Justice Javier B o r r e g o B o r r e g o podaZ komentarz dotyczgcy Rozwoju linii orzeczniczej Europejskiego Trybuna(u Praw Cz(owieka w zakresie aborcji. WskazaZ na fakt zadziwiajgcej determinacji ETPCz w stosowaniu reguZ dotyczgcych prawa do prywatnoTci, a nie prawa do `ycia w orzeczeniach dotyczgcych aborcji. WskazaZ na ciekawe zjawisko wykluczania ojca dziecka z orzeczee ETPCz w sprawie aborcji, co oznacza jednoczesne przelanie odpowiedzialnoTci na matk[ dziecka i danie jej prawa do decydowania o „byciu” bgdq „niebyciu” pocz[tego `ycia.
Dr Gudrun K u g l e r w swoim referacie skupiZa si[ na podsumowaniu wszystkich mo`liwych perspektyw poprawy ochrony `ycia ludzkiego w fazie prenatalnej ze szczególnym wskazaniem na fakt, `e zarówno tZo kulturowe, spoZeczne, prawne, ekonomiczne, medyczne, jak te` aspekty Twiatopoglgdowe przyczyniajg si[ podj[cia przez dorosZych ludzi decyzji w sprawie ochrony `ycia w okresie prenatalnym.
GZównym wnioskiem pZyngcym z konferencji „Doktrynalne podstawy i prawne uwarunkowania ochrony `ycia ludzkiego w fazie prenatalnej – perspektywa mi[dzy-narodowa” jest stwierdzenie, `e uchwalanie przepisów dopuszczajgcych aborcj[ od-bywaZo si[ w wielu krajach poprzez naginanie przepisów istniejgcego prawa. Igno-rowano fakt, `e aborcja godzi w podstawowe prawa czZowieka zapisane w konsty-tucjach. Tak samo dzieje si[ te` w przypadku procedury in vitro.
Konferencja daZa mo`liwoTf poznania doTwiadczee w ochronie prawa do `ycia dzieci pocz[tych, zgromadzonych przez prawników amerykaeskich i pochodzgcych z tak ró`nych kultur prawnych Europy, jak np. Hiszpania, Niemcy i W[gry. W dZu`-szej perspektywie te doTwiadczenia majg szans[ byf wykorzystane równie` przez polskich polityków, którzy uchwalajg prawo, przez s[dziów i prokuratorów, którzy je stosujg, przez adwokatów, którzy bronig praw czZowieka przed sgdami, i przez naukowców, którzy zawiZoTci prawa ukazujg, prostujg i rozjaTniajg. Konferencja poZg-czyZa ró`ne perspektywy: akademickg, prawniczg, etyczng, teologiczng, medyczng. Sprawa ochrony `ycia nienarodzonych, aborcja, procedura in vitro, to tematy, które mimo `e dla niektórych ju` nudne i bez wyrazu, nadal zasZugujg na gZ[bsze wy-jaTnienie i poddanie rozwadze przez szanowane grupy naukowców.
