149 RECENZJE
niem nauczania papiezy Jana Pawa II i Franciszka, a takze kwestia rozeznania tzw. sytuacji nieregularnych, co stao sie przedmiotem troski XIV Synodu Biskupów i ad-hortacji apostolskiej Amoris laetitia (Henryk Stawniak SDB). Rozwinieciem powyz-szego zagadnienia bya prezentacja badan´ ws´ród studentów kierunków nauki o rodzi-nie oraz pedagogiki dotycz acych przemian preferowanych modeli rodziny w opiniach wspóczesnej modziezy (Magda Urban´ska). Potwierdzaj a one dokonuj ac a sie na naszych oczach zmiane akceptowanych modeli rodziny, gdzie w miejsce mazen´stwa pojawiaj a sie zwi azki niesformalizowane czy coraz bardziej aprobowany styl zycia singla. Publikacje zamyka przypomnienie nauki kardynaa Augusta Hlonda na temat mazen´stwa i rodziny, która ci agle moze stanowic´ istotny punkt odniesienia dla dzisiejszych mazen´stw i rodzin (Stanisaw Wilk SDB).
Recenzowana monografia jest interesuj acym gosem ze strony s´rodowiska sa-lezjan´skiego na temat s´wiata modziezy w obliczu nowych wyzwan´ pyn acych ze wspóczesnego s´wiata. Warto raz jeszcze podkres´lic´ jej interdyscyplinarny i uniwer-salny charakter, ws´ród autorów bowiem byli nie tylko teoretycy, ale takze i praktycy wychowania, salezjanie i s´wieccy, przeniknieci wychowawczymi ideami Ksiedza Bosko oraz gebokim chrzes´cijan´skim humanizmem s´w. Franciszka Salezego. Warto wiec, aby siegneli po ni a rodzice, wychowawcy, pedagodzy, profilaktycy i wszyscy, którym drogie jest dzieo wychowania dzieci i modziezy.
Katarzyna Kotun Doktorantka Instytutu Teologii Moralnej KUL e-mail: kasiako15@wp.pl
Livio MELINA, Kurs bioetyki. Ewangelia zycia, tum. Katarzyna Wójcik, Wy-dawnictwo S´w. Stanisawa BM, Kraków 2016, ss. 254.
DOI: http://dx.do.org/10.18290/rt.2017.64.3-13
Z ycie jako dar Boga, przekazany czowiekowi, pozostaje fundamentaln a wartos´ci a, która stoi w centrum Ewangelii, czyni ac z niej Ewangelie zycia. Kos´ció przyjmuje te Ewangelie jako swoj a i gosi Prawde wszelkimi mozliwymi s´rodkami. Szczegóo-wo interpretuje wiele konkretnych problemów dotycz acych powstawania, przebiegu i kon´ca zycia ludzkiego.
Ksi azka Kurs bioetyki ks. Livio Meliny, w latach 2006-2016 dyrektora Papieskie-go Instytutu Jana Pawa II dla Studiów nad Mazen´stwem i Rodzin a w Rzymie, to usystematyzowany wykad z bioetyki oparty na encyklice Jana Pawa II Evangelium vitae. Opracowanie ukazao sie w serii bioETYKA. Ksi adz Livio, jako zapalony pro-pagator mys´li polskiego Papieza, wygosi serie wykadów oscyluj acych wokó zagad-nien´ poruszonych w encyklice, które obecnie ukazay sie po polsku. Przedmowe do ksi azki napisa ks. kard. Stanisaw Dziwisz.
150 RECENZJE
Pierwszy rozdzia ksi azki nakres´la kontekst ukazania sie papieskiego dokumentu, co moze stwarzac´ wrazenie, iz jest to klasyczne omówienie tres´ci encykliki. Jednak w miare dalszej lektury staje sie jasne, iz autor nie tylko w systematyczny sposób ukada materia (nie zawsze pod azaj ac chronologicznie za tres´ciami Evangelium vitae), ale równiez wnosi pewien oryginalny wkad, poszerza i szczegóowo omawia istotne czy zozone problemy. Si a rzeczy papieski dokument jest ograniczony form a do pewnej syntezy, któr a twórczo opisuje i interpretuje niniejsza publikacja, stano-wi ac cenny wkad w rozumienie mys´li Jana Pawa II.
Byc´ moze tytuowe sowo „kurs” (podrecznik) nie jest tu do kon´ca adekwatne. Ksi azka nie nawi azuje do wielu bardziej szczegóowych problemów bioetycznych (np. relacja lekarzpacjent, klonowanie, inzynieria genetyczna, genetyczne modyfi-kowanie zywnos´ci, wykorzystanie tkanek i narz adów do transplantacji, etyka s´ro-dowiska naturalnego). Z racji kontekstu jej powstania nawi azuje gównie do tematów poruszonych w encyklice i ich pochodnych (aborcja, eutanazja, sztuczna prokreacja, terapia uporczywa, choroba i s´mierc´, prawo s´wieckie a zagadnienia bioetyczne). Ze wzgledów oczywistych nie ma w niej równiez odniesien´ do nauczania papiezy Bene-dykta XVI i Franciszka. Poniewaz jednak obaj papieze w goszeniu Ewangelii zycia s a kontynuatorami wielkiej mys´li Jana Pawa II, poznanie jej i zrozumienie jest niezbedne – a to zapewnia praca ks. Meliny.
Za bardzo ciekawe, wrecz oryginalne, nalezy uznac´ powi azanie przez ks. Meline encykliki Evangelium vitae z wczes´niejsz a, równie istotn a dla teologii moralnej encyklik a Veritatis splendor. Wspóczesny kryzys rozumienia zagadnien´ moralnych rodzi konkretne konsekwencje dla deprecjonowania fundamentalnych wartos´ci zycia ludzkiego.
Analizuj ac aktualne zagrozenia dotycz ace zycia (kulture postmodernistyczn a czy kry-zys nauczania moralnego), ks. Melina zwraca uwage na powi azanie obrony zycia ludzkie-go z kontekstem spoecznym. Wydaje sie, ze dzis´ Kos´ció musi stan ac´ w obronie bez-bronnych (nienarodzonych, chorych), jak pod koniec XIX w. stan a w obronie uciemiezo-nych robotników. Walka o ochrone zycia, to nie tylko kwestia zabezpieczenia indywidual-nych praw osoby ludzkiej, ale to kwestia rozwoju lub degradacji caych spoeczen´stw.
W róznych miejscach ksi azki daje sie zauwazyc´ wartos´ciowe odwoanie do prze-sania biblijnego. Jakkolwiek cytaty biblijne pojawiaj a sie czesto, jakby na potwier-dzenie prezentowanej refleksji, to jednak zawsze oddaj a one sedno problemu w mi-strzowski sposób, uwypuklaj ac geboko chrzes´cijan´ski charakter wywodu.
W czes´ci drugiej autor daje pozytywny wykad katolickiej nauki dotycz acej sza-cunku dla zycia. Porusza kwestie antropologii (m.in. teologia obrazu, relacyjnos´c´ istoty ludzkiej). Ukazuje etos ojcostwa i macierzyn´stwa, z uwzglednieniem tzw. teologii ciaa Karola Wojtyy (np. poszerza patrzenie na funkcje jednocz ac a aktu seksualnego w mazen´stwie). Analizuje równiez pewne aspekty troski o zycie u jego kresu. W tej czes´ci ksi azki bardzo ciekawie i wyczerpuj aco wybrzmiewaj a rozwaza-nia pos´wiecone statusowi embrionu ludzkiego. Nie tylko ukazuj a jednos´c´ rozwojow a zarodka i podu ludzkiego (autor neguje pojecie tzw. preembrionu), ale przywouj a refleksje nad ujednostkowieniem embrionu od samego momentu poczecia oraz indy-widualnos´ci a, jako baz a przyznania statusu osobowego embrionowi.
W zasadniczym wykadzie ks. Melina opiera sie, jak juz zostao wspomniane, na problematyce Evangelium vitae. Dlatego szczegóowo omawia kwestie aborcji, euta-nazji czy stosunku prawodawstwa s´wieckiego do norm moralnych. Oprócz wielu
151 RECENZJE
tres´ci warte wyróznienia s a tematy tzw. aborcji terapeutycznej (któr a nalezy odrzucic´ jako pojecie) oraz odniesienie eutanazji do Eucharystii, oczywis´cie na zasadzie kon-trastu (pisze: Eutanazja jest cakowit a antytez a Eucharystii). Autor oddziela równiez dziaania eutanatyczne od rezygnacji z uporczywej terapii.
Ksi azka omawia takze fundamentalne przykazanie Nie zabijaj w jego róznych przeja-wach, przede wszystkim nieodwoalnos´ci tej normy moralnej. Przy okazji zwraca uwage na problem obrony koniecznej, której konsekwencj a moze okazac´ sie s´mierc´ agresora, oraz porusza temat kary s´mierci. Podobnie omawia wartos´c´ zycia nienarodzonego dziec-ka i matki w sytuacji zagrozenia zycia z powodu ciezkiej choroby.
Autor zwraca uwage na zwi azek, jaki zachodzi miedzy mentalnos´ci a aborcyjn a a stosowaniem antykoncepcji. Omawia dodatkowo kwestie prowadzenia dos´wiadczen´ na embrionach czy diagnostyki prenatalnej.
Pod koniec ks. Melina ukazuje wartos´c´ nauczycielsk a encykliki Evangelium vitae. Po pierwsze mierzy sie z odrzucon a juz w Veritatis splendor subiektywnos´ci a nau-czania moralnego. Istniej a dzis´ bowiem, takze w Kos´ciele, silne nurty przypisuj ace autonomie decydowania o konkretnych normach sumieniu indywidualnego czowieka. Przy tej okazji teolog wchodzi na grunt katolickiego rozumienia prawa naturalnego. Jednoczes´nie nas´wietla range doktrynaln a kilku fundamentalnych wypowiedzi oma-wianej encykliki (nr 57, 62, 65). Ukazuje równiez róznice i relacje, jakie w tym konteks´cie zachodz a miedzy dogmatem a nauczaniem zwyczajnym Magisterium Kos´cioa. W ciekawy sposób podkres´la jednak obowi azywalnos´c´, normatywnos´c´ wypowiedzi Jana Pawa II, które choc´ nie s a dogmatami, stanowi a s ady pewne, prawdziwe. Nawi azuje równiez do nieomylnos´ci papieza, rozumianej takze w acz-nos´ci z nauczaniem wszystkich biskupów. Te rozwazania maj a dos´c´ szczegóowy charakter, stanowi ac o wyj atkowej wartos´ci recenzowanego opracowania.
Przy okazji omawiania relacji prawa s´wieckiego do prawa moralnego ks. Melina porusza bardzo praktyczny problem wspópracy ze zem wymierzonym przeciw zyciu. Wymienia tu: wspóudzia w aborcji, udostepnianiu antykoncepcji, czy przeprowadza-niu eutanazji, gdzie miesza sie poczucie troski o chorego i us´mierzanie jego bólu z unicestwieniem chorego jako metod a pozbycia sie cierpienia. Omawiaj ac dos´c´ wiele przejawów tzw. kultury s´mierci, ks. Melina odwouje sie tez do posannictwa kultury zycia, która w profetyczny sposób, poprzez odnowe rodziny i refleksji moralnej, moze obronic´ s´wiat przed okazaniem niewiernos´ci Bogu, dawcy zycia.
Wydaje sie, ze jak rozum i wiara maj a byc´ dwoma skrzydami, na których unosi sie wierz acy, tak bioetyka jest prób a stworzenia pomostu miedzy naukami empirycznymi i etyk a (zwaszcza t a teologiczn a). Rozwój medycyny przynosi co raz to nowe dylematy, pytania. Refleksja kapana, od lat zgebiaj acego epokow a mys´l s´w. Jana Pawa II, zmniej-sza dystans miedzy nauk a a etyk a. Refleksja, wypywaj aca z Objawienia i mocno osadzo-na w szczegóowej wiedzy medycznej, biologicznej i psychologicznej, potwierdza, ze takze dzis´ Kos´ció jest zdolny odpowiadac´ na nowe pytania ludzkos´ci w sposób jasny i zakorzeniony w Prawdzie.
Tomasz Wasilewski SSP Doktorant Instytutu Teologii Moralnej KUL e-mail: twasilewski@paulus.pl
