A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 14, 1981
J a c e k S a ry u sz -W o ls k ľ
REPREZENTACJA MIĘDZYNARODOW YCH EKONOM ICZNYCH GRUP INTERESÓW W EUROPEJSKIEJ W SPÓLNOCIE
GOSPODARCZEJ
1. OGÓLNA PREZENTACJA ZAGADNIENIA
Procesom in te g rac y jn y m w łonie E uropy Z achodniej to w arzyszyło od chw ili u tw o rze n ia E u ro p ejsk iej W sp ó ln o ty G ospodarczej zjaw isko k o n sty tu o w a n ia się na szczeblu tego m ięd zynarodow ego u g ru p o w an ia g o sp o darczego sz ereg u o rg an izacji n azy w an y ch g ru p am i in te re só w bądź
grupam i n a c isk u 1. •
N auki polityczne zajm ujące się tą p ro b le m aty k ą zdołały w y p ra c o -w ać b o g atą ich k lasy fik a cję zależnie o d p rzy jm o -w a n y ch k ry te rió -w 2.
Podział o d p o w ia d ają c y sy tu a cji w EW G3 w y o d rę b n ia trz y k a te g o rie grup:
a) g ru p y pro m o cy jn e o c h a ra k te rz e politycznym , k tó ry c h celem
Mgr, st. asystent w Instytucie Ekonomii Politycznej UŁ.
1 L iteratura przedm iotu operuje wieloma terminami, spośród których „grupy teresów " i „grupy nacisku" w ystępują najczęściej. Por. S. E h r l i c h , W ładza i in-teresy, W arszawa 1974, s. 47—51. W języku francuskim używ any je st rów nież term in opérateurs économ iques oraz agents économ iques dla określenia organizacji podmio-tów ekonom icznych. Term iny , te obejm ują zorganizow ane grupy ekonom iczno-społecz-ne, które w dalszym ciągu nazyw am „grupami interesów ". Term in ten w najlepszy sposób odzw ierciedla istotę tych organizacji, zwłaszcza w odniesieniu do grup eko-nomicznych. Por. J. G e n t o n , La représentation et influence des „opérateures éco-nomiques ' dans la Communauté Européenne, [w:] Institutions com munautaires el ins-titutions nationales dans le développem ent des Communautés, Bruxelles 1968, s. 75__115. 2 Z. M. К l ' e p a c k i, M iędzynarodow e grupy nacisku w EWG, „Zeszyty N aukowe SGPiS" 1970, n r 70, s. 154— 162, E h r l i c h , op. cit., s. 51—66 oraz R. G. S c h w a -r t z e n b e -r g , Soclologie politique, Pa-ris 1971, s. 416—487.
3 Por. J. M e y n a u d , D. S i d j a n s k i , Science politique et integration euro-péenne, Genévé 1965, s. 59—73.
je st ro zw ijan ie i p o p ie ra n ie k o n cepcji in te g ra c y jn y c h w E uropie Z achodniej;
b) g ru p y in te re só w o c h a ra k te rz e ekonom icznospołecznym p o w o ła -ne do realizo w an ia in te resó w podm iotów ek o nom icznych zrzeszonych w stru k tu ra c h o rg a n iz a c y jn y c h (producentów przem ysłow ych, rolnych, praco w n ik ó w n ajem n y ch , przed sięb io rcó w handlow ych, rzem iosła, ban-kow ości, konsum entów etc.);
c) g ru p y in te re só w w postaci w ielkich o rg an iz acji g o sp o darczych i g ru p k a p ita ło w y ch o p e ru ją c y c h n a tere n ie E uropy Zachodniej.
W szy stk ie trz y w ym ienione k a te g o rie grup in te re só w w y stę p u ją zarów no n a szczeblu k rajo w y m , regionalnym , ja k i m iędzynarodow ym . Z in te re su ją c e g o n a s p u n k tu w idzenia, a m ianow icie m echanizm u p o d e jm ow ania decyzji eko n o jm iczn y ch przez jm iędzynarodow e centrujm reg io -n al-ne, z-naczące d la a-n a lizy w y d a ją się być d w ie o sta t-n ie k a te g o rie g ru p d ziałający ch na szczeblu regionalnym zach o d n io -europejskiego u g ru p o w a n ia in te g rac y jn eg o .
C h a ra k te r działan ia ekonom icznych grup in te re só w w p o sta c i dom in u ją c y c h g ru p k ap ita łu sp raw ia, że ich a in a liz a je s t pow ażinie u tru d in io -na, jeśli nie w ręcz niem ożliw a, a to ze w zględu n a b ra k bądź fragm en-tary c zn o ść inform acji na tem at zakresu, przed m io tu j k ieru n k ó w ich o d d ziały w an ia na d e cy zje w ładz EW G. Są to w p rz e w aż ają c ej m ierze a k cje o c h a ra k te rz e nieoficjalnym , niezin sty tu cjo n alizo w an y m i oto czo -ne b a rie rą d y sk recji.
T ym n iem n iej w y d aje się oczyw istym , że g ru p y te dążąc do zap ew n ien ia sobie o p ty m a ln y c h w aru n k ó w funkcjo n o w an ia u ż y w ają p o śre d -nio in stru m e n tu grup ekonom iczno-społecznych. Z w łaszcza w dziedzi-nach o w ysokim sto p n iu k o n c e n tracji, k tó ry m o d p o w ia d ają w ąsk o w y sp ecjalizo w an e g ru p y ekonom icznospołeczne (zrzeszenia p ro d u c e n -tów), znaczny sto p ień zbieżności celów ty ch o rg an iz acji i w ielkich p rzed sięb io rstw je st zrozum iały.
Ze w zględu n a zasięg i siłę od d ziały w an ia, spośród k a te g o rii g ru p in te re só w o c h a ra k te rz e ekonom iczno-społecznym na u w ag ę zasłu g u ją przede w szystkim zrzeszenia p ro d u cen tó w p rzem ysłow ych, p ro d u ce n -tów ro ln y ch o ra z zw iązki zaw odow e4.
Pow yższe w zględy p rzem aw iają za o g raniczeniem p o la an alizy do w ym ienionych, n ajb a rd zie j w p ływ ow ych spośród reg io n a ln y c h e k o n o -m icznych grup in te resó w na szczeblu E u ro p ejsk iej W sp ó ln o ty
Gospo-4 Por. H. G. B u i t e r, Interest groups and the European C om m unity, ^Interna-tional Spectator", 8 IV 1965, s. 599, a także M e y n a u d , S i d j a n s k i , op. cit., s. 65, oraz J. M e y n a u d , D. S i d j a n s k i , Les groupes de pression dans la Com- m unauté Européenne, Bruxelles, 1971, s. 694—698.
darczej. W dalszym ciągu będą o n e nazy w an e m iędzynarodow ym i eko- _ nom icznym i grupam i in te re só w (MEGI).
Z naczenie, jak ie p o siad ają te g ru p y w p ro cesie decy zy jn y m EW G w y n ik a z sum y zachow ań i decyzji p o d ejm o w a n y c h przez podm ioty ekonom iczne w n ich zrzeszone i w p ły w u jak i m ogą o n e m ieć n a s y tu a -cję gospodarczą EW G. R ep rezen to w an a p rzez nie siła p rze targ o w a w stosunku do w ład z EW G spraw ia, iż pom inięcie ich udziału, bezp o -śre d n ie g o czy też po-śred n ieg o , w p ro cesie p o d ejm o w an ia decyzji na szczeblu centrum regionalnego, sta w ia ło b y pod znakiem z ap y tan ia realn o ść w iększości p o d ejm o w an y ch przedsięw ziąć in te g rac y jn y ch .
Istn ie ją liczne p rz y k ła d y siły decyzji ty ch o rg an iz acji bądź in n y ch elem en tó w zachow ań, jak: stanow isko zrzeszen ia p ro d u ce n tó w p rzem y słow ych w obec sw obodnego p rz e p ły w u dóbr, o só b i k ap ita łu , stw o rz e nia p o d sta w p raw n y c h dla fu n k cjo n o w an ia tzw. p rz e d sięb io rstw a e u ro -pejskiego, w a lk a p rzeciw ko u sta w o d aw stw u a n ty tru sto w e m u , sta n o w is-ko i p re sja p ro d u ce n tó w ro ln y ch w kw estii cen na a rty k u ły rolne, k lasyczne działania zw iązków zaw odow ych w z ak resie rew in d y k acji p łacow ych i d o ty czący ch w a ru n k ó w p ra c y i kształcen ia zaw odow ego o raz sz ere g innych.
L ite ra tu ra przedm iotu o raz p o g ląd y bad aczy ty c h zjaw isk ja k rów -nież p rzed staw icieli w ładz EW G i sam ych m ięd zy n aro d o w y ch g ru p in-teresó w są skło n n e, zależnie od przy jm o w an eg o p u n k tu w idzenia, za-ró w no p rzecen iać ja k i n ie doceniać z a k resu o d d ziały w an ia ty c h grup na k ieru n k i i tre ść polity k i in te g ra c y jn e j5. A n alizy d o k o n y w an e z p u n k -tu w idzenia p raw n o -in sty -tu cjo n a ln eg o zazw yczaj p o m n iejszają ich zna-czenie w szędzie tam, gdzie tru d n o doszukać się sform alizow anych form k o n ta k tu g ru p in te re só w z regionalnym c en tru m decy zy jn y m . A n alizy z z a k re su politologii i socjologii p o lity czn ej k ładą z kolei n acisk n a te a sp e k ty problem u, k tó re w iążą się przede w szystkim ze sferą decyzji n a tu ry politycznej, d otyczą s y tu a c ji społeczno-politycznej podm iotów zrzeszonych w g ru p ac h in teresów , s tru k tu ry w e w n ętrzn ej ty ch o rg a n izacji, form , m etod i o b iek tó w o d d ziały w an ia m ięd zy n aro d o w y ch e k o n o -m icznych g ru p in teresó w . W ładze EW G sk ło n n e są u-m niejszać zn acze-nie MEGI w p ro ce sie podejm o w an ia decyzji do zag ad n ień zw iązanych z dopływ em inform acji, re la cją praco d aw ca-p raco w n ik , p o lity k ą so c ja l-ną i problem am i sam orządności praw n iczej. P o d k re śle n ie roli MEGI w pro cesie decy zy jn y m n a szczeblu reg io n aln y m je s t dom eną p rze d sta wicieli k o m ó re k o rg a n iz ac y jn y c h ty ch że g ru p a k re d y to w a n y c h w s ie -dzibie W sp ó ln o ty . M a ono często c h a ra k te r p o stu la ty w n y .
* Przykładem takich ocen może być pow ołana literatu ra oraz przeprow adzone przez autora w yw iady z funkcjonariuszam i central grup interesów (UNICE, OE CMT) i Komisji EWG.
O b serw ow anem u o d p o w stan ia w spólnot z a ch o d n io e u ro p ejsk ic h 1’ tran sfero w i celów i in stru m en tó w polityki ekonom icznej n a szczebel in te rc e n tru m 7, mimo w ie lu tru d n o śc i jak ie ten p ro c e s n ap o ty k a, to w a -rzyszy ro sn ące zain tere so w a n ie MEGI udziałem w w y p ra c o w y w a n iu kieru n k ó w p o lity k i .integracyjnej. Różne dziedziny tej p o lity k i w y d ają się być w różnym sto p n iu p o d a tn e na w pływ w y w ie ra n y przez MEGI, różny je s t też z a k re s m ożliw ości o d d ziały w an ia poszczególnych grup, zależnie od ich w ielkości i rep rezen to w an eg o p o ten c jału ekonom icz-nego.
P rzed pow staniem w spólnot zach o d n io eu ro p ejsk ich w poszczegól-n y ch k ra ja c h tego reg io poszczegól-n u istposzczegól-n iały g ru p y iposzczegól-n te resó w o zasięg u o g raposzczegól-n i-czonym głów nie do p ań stw m acierzystych. W p rz e k ro ju k rajow ym p odstaw ow e znaczenie m ają trzy k a te g o rie grup: przem ysłow e, rolne o raz zw iązki zaw odow e. O bok n ich w y stę p u ją g ru p y in te re só w w ta -k ich dziedzinach, ja-k: o b ró t to w aro w y , rzem iosło, drobna w ytw órczość, banki, tra n sp o rt, konsum enci i szereg innych. W ym ienione g ru p y zo rg a-n izow aa-nych ia-n te re só w — tzw. a-naczela-n e — poisiadają często złożoa-ną s tru k tu rę w ew n ętrzn ą, w k tó re j skład w chodzi sz ere g p o d g ru p zw anych grupam i branżow ym i i w y sp ecjalizow anym i.
P odpisanie T ra k ta tu R zym skiego w 1957 r., u tw o rze n ie in sty tu cji EW G i p o stęp u ją cy tra n sfe r kom p eten cji w dziedzinie p o lity k ; gospo-darczej na szczebel in te rc e n tru m spow odow ały law inow y w ręcz w zrost z a in tereso w an ia k rajo w y c h ekonom icznych g ru p in te resó w m ożliw o-ściam i działania n a szczeblu w spólnot.
Z ain te re so w a n ie to o raz p o trz e b a k o o rd y n acji p o czy n ań m iędzy p o -szczególnym i k rajow ym i naczelnym i i branżow ym i grupam i in teresó w w p a ń stw ach członkow skich EW G leg ły u p o d sta w szybkiego tw o rze-nia się na szczeblu tego u g ru p o w a n ia in te g rac y jn eg o zorganizow anych m ięd zynarodow ych grup in teresów , zrzeszający ch jednoim ienne grupy z k rajó w w chodzących w sk ład W sp ólnoty.
D ążenie MEGI do p o d k reśle n ia sw o jej o b ecności n a forum W spólnot Z ach o d n io eu ro p ejsk ich w y ra ż ało się w pow o ły w an iu p rze d staw ic ielstw grup w B rukseli, rozb u d o w y w an iu ich służb sztabow ych, w y k o rz y sty w an iu w szelkich m ożliw ych k an a łó w dla w y w arcia w p ły w u n a d ecy -6 Używam term inu w spólnoty zachodnioeuropejskie dla łącznego określenia trzech organizacji: EWWIS, Euratomu i EWG. W dalszym ciągu ze względu n a faktyczną fuzję tych organizacji w ram ach w spólnych instytucji używam tego term inu zamien-nie z EWG.
7 Przez intercentrum rozumiem zespół różnorakich form podejm ow ania decyzji n a szczeblu regionalnego ugrupow ania integracyjnego, od w yłącznej kom petencji decyzyjnej organów ponadnarodow ych po koordynację decyzji między członkami ugrupowania.
zje podejm ow ane na szczeblu EW G a będące przedm iotem z a in te re so -w ania d a n ej grupy.
2. GENEZA I PROCES TWORZENIA MEGI
Proces tw orzenia m ięd zy n aro d o w y ch ek o nom icznych g ru p in te re -sów w E uropie Z achodniej p rzeb ieg ał etapam i, którym to w arzy szy ło pow ołanie do życia w spólnych in sty tu cji o c h a ra k te rz e in teg racy jn y m . Bezpośrednim m otyw em tw orzenia g ru p m ięd zynarodow ych w Europie Z achodniej była p o trzeb a i zarazem konieczność a rty k u la c ji in teresó w zrzeszonych w nich podm iotów ekonom icznych w o b ec now o p o w sta ją -cych o rg an ó w o c h a ra k te rz e m iędzypaństw ow ym . S topniow e w zbogaca-nie z ak resu k o m petencji ty ch o rg an ó w dodaw ało do d atk o w ej •dynamiki procesow i tw orzenia MEGI. Istn ieje zatem b ezpośredni zw iązek m iędzy procesem in te g rac y jn y m a pow oływ aniem m ięd zy n aro d o w y ch s tru k tu r dotąd n a ro d o w y c h ekonom icznych grup interesów .
Pierw szy e ta p tw orzenia g ru p zw iązany je s t z planem * M arshalla i pow ołaniem O rganizacji E u ro p ejsk iej W sp ó łp ra cy G ospodarczej (OEEC). W lata ch 1948— 1957 po w stało 60 g ru p 8. Były to początkow o o rg an izacje o dość luźnej stru k tu rz e i o g ran iczo n y ch k o m p eten cjach . Ich p ierw otnym zadaniem było stw orzenie płaszczyzny k o n tak tó w i w y -m iany infor-m acji -m iędzy tw orzący-m i je org an izacja-m i narodow y-m i.
Геп stan rzeczy był o d zw ierciedleniem sk ro m n y ch k o m petencji OEEC, u tw o rzo n ej w 1948 r. przez 16 p a ń stw zach o d n io eu ro p ejsk ich i p rze -k ształco n ej w 1961 r. w O rg a n iz a cję W sp ó łp ra cy i R ozw oju G o sp o d ar-czego (OECD). MEGl p ow stałe w pierw szym o k re sie są o k reślan e jako p o ten cjaln e g ru p y nacisku®.
Drugi e ta p tw o rzen ia MEGI był zw iązany z pow ołaniem E u ro p
ejs-kiej W sp ó ln o ty W ę g la i Stali w 1952 r. In te g ra c ja se k to ro w a w ram ach
EW W iS była p rzy czyną p o w stan ia 10 g ru p w dziedzinach o b jęty c h działalnością te j organizacji10, m. in. fed e ra cji p raco w n ik ó w p rzem ysłu żelaza i stali w spólnot europejskich, kom itetu łącznikow ego e u ro p e js -kich przem ysłów m etalurgicznych, roboczego k o m itetu p ro d u cen tó w w ęgla (CEPCEO), klubu p ro d u ce n tó w stali o ra z dw óch w y sp e cja liz o -w an y ch biuT K onfederacji W oľnych Z -w iązkó-w Z a-w odo-w ych o raz K on-fed eracji C hrześcijań sk ich Z w iązków Z aw odow ych. W o d ró ż n ie n iu -o d grup pow stałych w pierw szej fazie, o rg an iz acje u k tó ry c h narodzin
8 D. S i d j a n s k i , The European pressure groups, „G overnm ent and Oposi- tion" 1967, vol. 2, nr 3, s. 398.
9 D. S i d j a n s k i , Pressure groups and the European Economic Com m unity [w:] European Integration, ed. H. Hodges, Harmonosworth, s. 402.
legło pow ołanie EW W iS m iały fu n k cje nie ty lk o inform acyjne, ale m ia ły także w pływ ać na p ro ces d e c y zy jn y w ram ach E u ropejskiej
W sp ó ln o ty W ęg la i Stali.
T rzeci e ta p tw o rze n ia MEGI został zapoczątkow any w ejściem w życie T ra k ta tu R zym skiego po w o łu jąceg o w 1958 r. E uropejską W sp ó ln o tę G ospodarczą. In sty tu cjo n a liz acja w ie lo se k to ro w ej in teg racji ek o n o -m icznej w ra-m ach EW G w iązała się z w yraźny-m skokie-m ilościow y-m w tw o rzen iu g ru p w latach 1958— 1960. D ane kom isji EW G z 1960 r.11 w y k a z u ją istn ien ie 139 g ru p ty lk o w dziedzinie przem ysłu, handlu i rzem iosła. In n e źródła m ów ią o istn ien iu 23212, 290ls a n a w e t 35014 tego ty p u organ izacji w 1967 r.
P ro cesu tw o rzen ia g ru p in te resó w na szczeblu EW G nie należy uw ażać za z ak o ń czo n y 15. D otyczy to głów nie g ru p b ranżow ych i w y sp e cjalizow anych. M ożna sądzić, że w chw ili o b e c n ej ich liczba p rze k ro -czyła 400ie. D ziedziny w jak ic h b y ły tw orzone MEGI o d p o w iadały głów nym k ierunkom ekonom icznej i sp o łeczn ej działalności EWG. N iek tó re z nich, ja iek np. Z w iązeiek Przem ysłów EW G (UNICE), K o m ite t'Z a -w odo-w ych O rganizacji R olnych (СОРА) i s e k re ta ria t z-w iązkó-w zaw odozaw ych sześciu k rajó zaw członkozaw skich p o zaw sta ły rózaw nolegle z p o -w ołaniem EWG. Inne grupy, takie jak np. K om itet K o n tak tó -w K on-sum entów , K om itet K o o rd y n a c y jn y Przem ysłów T e k sty ln y ch EW G (COMITEXTIL) z o stały u tw o rzo n e w m om encie, kied y k o m petencje o r gan ó w EW G w o d n o śn y ch dziedzinach w chodziły w życie i p o w sta -w ała p o trzeba a rty k u la c ji in te resó -w o k reślo n y c h se k to ró -w g o sp o d ar-czych.
G eneza grup b yła dw ojakiego rodzaju:
a) sam o rzu tn ie tw orzone b y ły g ru p y m iędzynarodow e przez k ra jo -w e g ru p y z k rajó -w członko-w skich, bądź -w y o d ręb n ian o p o d g ru p y ds.
11 Repertoire du marché lntérleur, 1960, za K. E. H a m i n e r i c h, L'Union des Industries de la Communauté Europeenne dans le Marché Commun, Stockholm 1969 s. 10.
12 Yearbook о/ international organizations, 11-th edition', Bruxelles 1966__1967, m owa о „business and professional groups", za H a m m e r i c h , op. cit., s. 10.
13 К 1 e p a c k i, op. cit., s. 157. 14 S i d j a n s k i, op. cit., s. 404.
13 „Pomimo w ielkiej liczby organizacji już utworzonych, rejestrujem y pojaw ie-nie się now ych organizacji w rytm ie około 10 roczie-nie". Répertoire des organismes communs crées dans le codre des Communautés européennes par les associations Industrielles, arlisanales, commerciales et de services des six pays; associations de professions liberales! organisations syndicales de salariés et groupements de consom- maleurs, Bruxelles 1969.
18 Répertoire des organisations agricoles non gouvernem entales groupés dans le cadre de la СБЕ, Bruxelles 1965, w ym ienia 132 grupy, Répertoire des organismes eommuns... zaw iera 267 organizacji.
W sp ó ln o ty — w ram ach już istn ieją cy c h g ru p m ięd zy n aro d o w y ch — o zasięgu św iatow ym bądź ogó ln o eu ro p ejsk im . W 1967 r. w ydzielone po d g ru p y do sp ra w EW G sta n o w iły około 45% o g ó łu m ięd zy n aro d o -w ych grup in te re só -w d ziałający ch na szczeblu W sp ó ln o ty 17.
b) n iek ie d y tw orzenie gru p o d b y w ało się pod w pływ em Kom isji EWG, za zachętą z je j stro n y bądź pod je j naciskiem , jak w p rzy p a d -ku K om itetu K onsum entów .
C z w arty e ta p . tw orzenia MEGI dotyczy grup, k tó ry c h nie będziem y om aw iać w n in iejszej pracy, a m ianow icie g ru p po w stały ch w zw iązku z utw orzeniem E u ro p ejskiego S to w arzy szen ia W oln eg o H andlu (EFTA) w 1960 r. O graniczone zam ierzenia EFTA w dziedzinie in te g racji, sp ro w adzane głów nie do lib eralizacji w zajem n y ch o b ro tó w a rty k u łam i p rz e -m ysłow y-m i i — co za ty-m idzie — nikłe k o -m p eten cje R ady EFTA nie pozostały bez w p ły w u n a p ro ces tw o rzen ia za in tere so w a n y c h tą o rg a nizacją MEGI. I ta k 'p o w s ta ło ich jed y n ie 1518. Słabość tej fali tw o rze -nia MEGI jest arg u m en tem przem aw iający m za uprzed n io w y su n ię tą tezą o isto tn y ch zw iązkach m iędzy nasileniem p ro c e su tw orzenia MEGI a stopniem zaaw ansow ania in teg racji.
3. STRUKTURA MEGI
Badanie m ięd zynarodow ych ek o nom icznych g ru p in te resó w w sk a zuje na w ispółw ystępow anie dw óch te n d e n c ji19: te n d e n c ji do sto su n -kow o w ąsk iej sp ecjalizacji g ru p o ra z ten d en cji do ich jed n o c z e n ia się w g ru p y o szerszym profilu. Siła w y stęp o w a n ia obu ty ch ten d en cji je s t u zależniona od sfery ekonom icznej, k tó rą re p re z e n tu ją dane grupy. O bie te te n d e n cje są odzw iercied len iem analogicznego zjaw iska na szczeblu krajow ym .
Pierw sza z tych ten d en cji w ynika z p o trz eb y rep re z en to w a n ia in te -resó w specyficznych o k re ślo n e j k ateg o rii podm iotów , stąd ich w ąski profil i zarazem do ść jed n o lity skład. Z aletą g ru p b ęd ący ch przy k ład em om aw ian ej ten d e n cji je s t rep re z en to w a n ie p re c y z y jn ie o k re ślo n e j k a te -gorii podm iotów g w a ra n tu ją c e m ożliw ie daleko p o su n iętą zbieżność interesów . H om ogeniczność ta zapew nia rów nież sto su n k o w o silną a rty -k u lację postulatów , -k tó re w ram ach g ru p o szerszym profilu m ogłyby zaginąć bądź zostać od su n ięte na drugi p lan przez inne, siln iejsze in te resy . T en d en cja do specjalizacji zn ajd u je sw ój n a jp e łn ie jsz y w y raz
17 К 1 e p а с к i, op. cit., s. 157. J* European Integration, s. 403.
w p o sta c i g ru p p ro d u ce n tó w przem ysłow ych. D otyczy to tw orzenia MEGI w o p a rc iu o b ardzo w ąsko w yspecjalizo w an e bran że p rzem y słow e. T o w arzy szy tem u zjaw isk u w y stęp o w a n ie czynników , k tó re p o -g łęb iają om aw ianą ten d en cję. Je d n y m z nich je s t p ow staw anie now ych technologii i n o w y ch produktów,- drugim — zw iększanie z a k resu in te r-w en cji a d m in istra c y jn ej d o ty czącej r-w ąskich zagadnień o c h a ra k te rz e technicznym . W ielość g ru p sp ecjalistycznych, rep re z e n tu ją c y c h w ąski se k to r życia gospodarczego (nie d otyczy to zw iązków zaw odow ych), je s t najlep szy m przy k ład em siły działania te j tendencji. Dane liczbow e p u b lik o w an e przez K om isję EW G nie dają z p e w n o ścią p rec y z y jn e g o o b razu teg o zjaw iska, albow iem istn ieją -ugrupow ania, k tó re pom im o ścisłych zw iązków nie p o w o łały żad n y ch s tru k tu r fo rm alnych20.
U źródeł d ru g iej te n d e n cji — tw o rzen ia g ra p o szerszym profilu i składzie — leżą m o ty w y rów nież czysto pragm atyczne. T e k a te g o rie in teresó w , k tó re o k a z u ją się być w spólne dla. szerszej g ra p y podm io-tów , bądź k tó re są rezu ltatem kom prom isu i n eu tralizacji e w e n tu a l-n y c h rozbieżl-ności, m ogą być sk u te c z l-n iej rep re z el-n to w a l-n e i m ieć w ięk-sz y p o te n c ja ł p rze targ o w y w dialogu z w ładzą w sp ó lnorynkow ą jeśli są p rez e n to w a n e przez g ru p y o dość sz ero k iej bazie i sile ekonom icz-nej. O rg a n a w spólnot, o b o k kw estia szczegółow ych i technicznych, są p o w o łan e do działań z p e rsp e k ty w y globalnej, o b ejm u ją c y c h e le m e n ty p lan o w an ia ind y k aty w n eg o , polityki s tru k tu ra ln e j i k o n iu n k tu raln ej, co pociąga za sobą konieczność rep re z en to w a n ia przez p a rtn e ró w e w e n tu a ln eg o d ialo g u — MEGI — rów nież globalnego p u n k tu w idzenia. W y mogi te m ogą spełniać g ru p y w y so c e zin tegrow ane, re p re z e n tu ją c e p o -tężne s e k to ry życia ekonom icznego.
Z atem ro d zaj in te re só w b ęd ący ch przedm iotem rew in d y k a cji, sto -p ień ięh zbieżności bądź niezgodności d eterm in u ją rodzaj i stru k tu rę gru p p o w o ły w an y ch do życia. W w iększości w y p ad k ó w istn ieją ca s tru -k tu ra M EGI je s t fu n -k cją -k o m ple-ksow ej s tru -k tu ry in te resó w podm iotów ekonom icznych. Poniew aż fu n k cjo n a ln y p u n k t w idzenia ok reśla stru k
-tu rę grup, n ajb a rd zie j o p e ra ty w n y m dla a n a lizy ich działania w y d aje się w y o d ręb n ie n ie n a stę p u ją c y c h trz e ch ty p ó w grup:
a) szczebla c e n traln e g o — tzw . naczelnych o funkcjach ogólnych, b) szczebla p o śred n ieg o — tzw. branżow ych,
c) szczebla su bbranżow ego — tzw . specjalisty czn y ch .
P ro c es tw orzenia MEGI z p u n k tu w idzenia pow yższej ty pologii p rze -b ieg ał dw u to ro w o 21. Po pierw sze, łączenie się n arodow ych n aczelnych
50 Ibidem.
21 K l e p a c k i , op. с/f., s. 157 1 158; K. M ł c h a ł o w s k a - G o r y w o d a , Podejmow anie d ecyzji w EWG, W arszaw a 1974, s. 191.
S c h e m a t 1
Najczęściej spotykana struktura MEGI na przykładzie przemysłu chemicznego
Г-
G rup« n«ęze!naSzczebel w spólnot
G rupo «pecj«U »tycin»
G rupa n tc ie ln a Szczebel k r a jo v ý I G rup« branżow a (F ra n cje ) G rupa » p e c je lijty c in a L • c ilo n k o stw o k o n ta k ty irto rm a cy jn *
Ż r ó d ł o : K. E. H a m m i r i c h , L'U nion de» I n d u a l r l t » d t la C om m unautó .E u ro p een n e dane
le M a rcké Сот т ип, Stockholm 1969, s. 13.
grup in te resó w p ro w ad ziło do p o w staw ania w ispólnorynkow ych grup naczelnych, an alo g iczn ie naro d o w e g ru p y branżow e tw o rzy ły m iędzy-naro d o w e grupiy branżow e. W n iek tó ry ch w ypad k ach p o w stanie grup m ięd zynarodow ych było w ynikiem łączenia się n a ro d o w y ch naczelnych i branżow ych g ru p bądź n aro d o w y ch n ac ze ln y ch i m iędzynarodow ych branżow ych gru p in teresów . Po drugie, g ru p y in te re só w na szczeblu w spólnot z ach o d n io eu ro p ejsk ich by ły tw orzone przez k rajo w e branżow e i n iek ie d y naczelne g ru p y będące już uprzed n io członkam i m iędzy-n aro d o w y ch g ru p iiędzy-n teresó w w zasięgu w y k ra c zając y m poza w spóliędzy-noty
O k re ślo n e dziedziny życia gospodarczego nie zaw sze są rep re z e n to w a -ne na szczeblu w spólnot przez je d n ą org an izację. P rzypadki rozbicia na kilka g ru p są w ynikiem głów nie przy czy n n a tu ry polity czn ej czy re lig ijn ej i o d zw iercied lają analogiczną s y tu a c ję na szczeblu k rajow ym . W śró d g ru p naczeln y ch rozbicie w y stęp u je jed y n ie w organ izacji p ra -cow ników najem n y ch , częstsze jest n ato m iast w śród m ięd zy n aro d o w y ch g ru p b ran żo w y ch 22.
UNICE — Union des In d u stries de ln C om m unauté Européenne — Z w iązek przemiysłów EWG,
SIIC — Sécretariat In ternational des g ro u p em en ts profesęionnels des in d u stries chim iques des p a y s de la CEE — M ięd zy n aro d o w y S e k re -ta ria t g ru p bran żo w y ch przem ysłów chem icznych k rajó w EW G,
C N PF — N arodow a Rada P ro d u c en tó w F rancuskich.
N a ogół, ja k w pow yższym przykładzie, g ru p y b ran żo w e szczebla w spólnot n ie są członkam i g ru p naczeln y ch tego szczebla, jed y n ie p o śre d n io ich n a ro d o w e o rg an iz ac je członkow skie są członkam i n a ro -dow ych g ru p naczelnych, k tó re tw orzą m iędzynaro-dow ą o rg an iz ację naczelną. S topień niżej — na szczeblu g ru p sp e cja listy c z n y c h — w y- stę p u je ta sam a praw idłow ość, k tó re j efektem je st p o śred n ie członkostw o w g ru p ie b ran żo w ej w sp ólnot via p rzy n a leż n o ść na szczeblu n a -rodow ym . Istn ieją o d stęp stw a od te j reguły, na p rzy k ład o rg an iz acja b ran ż o w a w spólnot COM ITEXTIL (C om ité de coordination des industries tex tile s de la CEE, K om itet k o o rd y n a c y jn y przem ysłów te k sty ln y c h EWG), k tó re j członkam i s ą zarów no g ru p y branżow e k rajów , ja k i sp e-cjalisty czn e w spólnot. Złożoność s tru k tu r MEGI je s t n ieo b o ję tn a dla efek ty w n o ści ich o d d ziały w an ia na p ro c e s y decy zy jn e, do czego po-w ró c ę po-w dalszej części rozpo-w ażań.
4. USTRÓJ WEWNĘTRZNY MEGI
R óżnorodność g ru p in te resó w n a szczeblu w spólnot zach o d n io eu ro -p ejsk ich o d-pow iada różnorodności ich form o rg an izacy jn y ch , -poczy n a-jąc od sp o rad y czn y ch k o n tak tó w g ru p n a ro d o w y ch do g ra p w ysoce sform alizow anych. Istn ieje sz e re g grup o o rg an iz acji dość luźn ej i — co z tego w y n ik a — o g ran ic zo n y c h k o m p ete n cja c h i m ożliw ościach d zia-łania. W iele z nich m a form ę k o m itetó w ds. k o n tak tó w (com ités de liaison), pozbaw ionych osobow ości p ra w n e j, n ieje d n o k ro tn ie k ie ro w a -nych przez o rg an iz ac ję członkow ską k ra ju siedziby w o p a rc iu o jej
w łasny a p a ra t a d m in istra c y jn y . S tały p e rso n e l ty ch g ru p jest na ogół bardzo o g raniczony, zdarza się iż kilk a g ru p po w ierza fu n k cje tech n iczne w spólicznem u se k re ta ria to w i, zaś e k sp e rtó w w y ła n ia ją g ru p y n a ro d o -w e23. O cenia się, że około d-w ie trz e cie g ru p szczebla -w sp ó ln o t posiada sta tu t i form alne o rg a n a 24. W w iększości w y p ad k ó w są nim i25:
a) zgrom adzenie ogólne sk ła d a jąc e się z p rze d staw ic ieli g ru p człon-kow skich, rzadko zw oływ ane, p o w ołane do podejm ow ania decyzji o cha-ra k te rz e podstaw ow ym , w yposażone zazw yczaj w k o m itety robocze;
b) e g z e k u ty w a — biuro lub p rezydium — o rg an b ezp o średnio d e c y -zyjny, p o w o łan y do rea liz o w a n ia ce ló w w y ty c z o n y ch przez Z grom adzenie, s k ła d a ją c y się z przed staw icieli g ru p członkow skich, p o w o łu ją -cy n ierzad k o ko m itety e k sp ertó w ; .
c) s e k re ta ria t o funkcjach techn iczn y ch i ad m in istra c y jn y ch .
G rupy e u ro p e jsk ie n ajc z ę śc iej p o siad ają form y konfederacji, co d a je najlep szą g w a ra n cję o b ro n y in te resó w o rg an iz acji członkow skich. W za-sadzie w iększość MEGI n ie u zn aje z a sa d y pon ad n aro d o w o ści, z czego w ynika w ym óg podejm ow ania decyzji w try b ie jed n o m y śln y m 26. W y -m aga to długiej p ro c e d u ry n e g o c ja c y jn e j dla u z y sk an ia jed n o liteg o stanow iska. Prow adzić to m usi n ieje d n o k ro tn ie do pom ijania p ro b le -m ów, co do k tó ry c h istn ieją rażące różnice zdań i b ra k nadziei na zbli-żenie stanow isk. P ro c ed u ra u sta la n ia jed n o liteg o sta n o w isk a osłabić m oże pozycję g ru p y bądź prow adzić do b ra k u w spólnego stan o w isk a (пр. СО РА w o b ec je d n o lite j ceny zbóż — I p lan M ansholta)27.
P ow yższy problem — konieczność Uzgodnienia jed n o lite g o sta n o -w iska — jest jed n ą z p rzy czy n rela ty -w n ie m ałej au tonom ii g ru p szczeb-la w spólnot w obec n a ro d o w y c h o rg an izacji członkow skich. T a k w ięc k o n fe d e ra c y jn a form uła stanow i jed e n z ham ulców e fe k ty w n e g o d z ia -łania MEGI. W ce lu om inięcia tego n ieb ezp ieczeń stw a szereg g ru p p rzy jęło w sw o jej p ra k ty c e j czasem n a w e t w s ta tu ta c h zasadę pozw alającą na zaw arcie w prezen to w an y m sta n o w isk u zarów no zdania w ię k szości jak i m niejszości, i tym sposobem o b ejśc ie z a sa d y jed n o m y śln o ści. N ie jest to najszczęśliw sze w y jście, o słab ia bow iem w agę p re z e n -tow anego stanow iska i d aje m ożliw ość — n a p rzy k ła d K om isji EW G
" M e y n a u d , S i d j a n s k i , Les groupes..., s. 68. M European Integration, s. 407.
u Za: К 1 e p а с к i, op. cit., s. 163.
16 ,,Dwie trzecie zbadanych statutów wymaga jednom yślności w kw estiach sto-sunków zew nętrznych". F. F i s h e r , Die institutionalisierte V ertretung der Verbände ln der europäischen W irtschaltsgem einschatt, Hamburg 1965, s. 23. Za: H a m m e -r i e h . op. cit., s. 162.
17 M e y n a u d , S i d j a n s k i , Les groupes..., s. 68. M i c h a l o w s k a - G o r y - w o d a, op. cit., s. 204. СОРА — C om iti des organisations proleisionnelles agrlcoles — Komitet organizacji producentów rolnych.
— p rz y ję c ia w ygo d n iejszej dla n iej w ersji. Tym niem niej g w a ra n tu je to w y p o w iad an ie opinii sprzecznych, bez n a ra ż a n ia in teg raln o ści grupy. W y k ształciła się rów nież p ra k ty k a w strz y m y w a n ia się n ieja k o od głosu, czego przykładem m oże być stanow isko członka UNICE — Z w iąz-ku Przem ysłów H olen d ersk ich (V erb o n d van N ederlandse O ndernem in- gen) w obec propozycji zastąp ien ia sy stem u podatków k u m u la ty w n y c h podatkiem od w artości do d an ej (TVA)28. Podobną ucieczkę od p re z e n to -w a n ia stan o -w isk a stano-w ią d o k u m en ty СОРА doty czące u sta le n ia cen na p ro d u k ty rolne, gdzie o g ólnikow e stw ierd zen ia ipokryw ały rażące różnice stanow isk o rg an izacji członkow skich29. Tym niem niej istnieją MEGI — głów nie g ru p y sp ecjalisty czn e — k tó re p rz y jm u ją zasadę podejm ow ania decyzji w iększością głosów , zw ykłą bądź kw alifikow an ą 30. W w ypadku anie d ający ch się przezw yciężyć sprzeczaności staan o w isk w łonie o k reślo n e j grupy, b iorąc p rzy k ład g ru p y b ran żo w ej p rz e -m ysłu te k sty ln e g o COMITEXTIL, je j działalność ogran iczo n a zostaje do in te re só w w spólnych w szystkim se k to ro m tego przem ysłu, nato m iast sprzeczne in te re sy p rzem ysłów b aw ełnianego i w ełn ian eg o realizow ane są przez o d p o w iednie MEGI n a szczeblu g ru p sp e cja listy c z n y c h 31. Zło-żona s tru k tu ra g ru p stanow i zatem jed n o z narzędzi realizacji sprzecz-n ych i ró żsprzecz-n o k ieru sprzecz-n k o w y ch isprzecz-n te resó w zrzeszosprzecz-nych w sprzecz-nich podm iotów ekonom icznych.
P roces tw o rzen ia MEGI na szczeblu w spólnot zach o d n io eu ro p ejsk ich o b jął niem alże w szy stk ie dziedziny życia gospodarczego. R ozkład iloś-ciow y i jak o ścio w y MEGI w •■poszczególnych dziedzinach w sk azu je na trz y sfe ry ich działania p o sia d a ją c e n ajw ięk szy ciężar g a tu n k o w y i po-ten cjał. Są to: p ro d u cen ci przem ysłow i, p ro ducenci rolni i p racow nicy najem ni.
D ynam ika pro cesu p ow staw ania i u m acniania MEGI jest w sposób w y ra ź n y zw iązana z dynam iką p ro ce su in te g rac y jn eg o . Pozw ala to do-p a try w a ć się w zajem nych sdo-p rzężeń m iędzy in sty tu cjo n a ln ą n adbudow ą EW G a sy stem em MEGI. A naliza s tru k tu ry i u s tro ju w ew n ętrzn eg o MEGI w skazuje, iż są one fu nkcją rep re z en to w a n y c h k ateg o rii in te -resó w ekonom icznych o raz ich w zajem n ej sprzeczności bądź zgodności.
H M e y n a u d, S i d j a n s k i , Les groupes..., s. 55. ** Ibidem, s. 187.
30 H a m m e r i c h , op. cit., s. 16. 11 European Integration, s. 418.
Jacek Saryusz-W olski
REPRESENTATION OF INTERNATIONAL ECONOMIC INTERESTS GROUPS IN THE EUROPEAN ECONOMIC COMMUNITY
Presence of organizations called interest groups in th e European Economic Community w as becoming m ore and more pronounced along w ith progress in inte-gration processes. The' author's attention is focussed on one of categories of groups and nam ely on interest groups of socio-economic ch aracter set lip to pursue inte-rests of economic subjects associated in organizational structures (e. g. agricultural producers, industrial producers, hired labour). Even a superficial analysis of the phenom enon confirms great potential im portance of these groups for the integration process. C reation of the EEC and transfer of com petences in the field of economic policy in favour of different institutions of the Common M arket led to gigantic growth of interest revealed by national economic interests groups wishing now to transfer their operations to the level of the EEC.
This interest and a need for co-ordinatioh of activities of national groups paved the way for rapid creation of the groups at the EEC level. A nalysis of genesis and process of creation of international economic interest groups points at strong rela-tionship betw een the integration process and creation of international structures replacing earlier national economic interest groups.
Stucture and internal organization of groups at the Common M arket level is a function of tasks w hich are to be perform ed by these organism s on behalf of subjects grouped w ithin them in relation to institutional superstructure of the European Economic Community.
