Katedra Ubezpieczeń
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
ADEKWATNOŚĆ OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ
W UBEZPIECZENIACH NA ŻYCIE POWIĄZANYCH
Z KREDYTAMI HIPOTECZNYMI
1. Wprowadzenie
W ostatnich latach istotnie rozwinęła się współpraca pomiędzy bankami i zakładami ubezpieczeń. Produkty ubezpieczeniowe oferowane przez kanał dystrybucji bancassurance1 często stanowią zabezpieczenie zobowiązań ubezpie-czonego względem banku, wynikających z innych stosunków prawnych, takich jak pożyczka lub kredyt. Ubezpieczenia te zawierane są albo w formie ubezpieczenia grupowego, w którym ubezpieczającym jest bank, natomiast ubezpieczonymi są kredytobiorcy wyrażający zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową, albo indy-widualnie przez kredytobiorców – bank świadczy wówczas usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego. W przypadku ubezpieczenia grupowego ochrona ubezpie-czeniowa nie jest dopasowana do indywidualnych potrzeb danego kredytobiorcy, tylko do ogółu kredytobiorców, którzy znajdują się w portfelu kredytowym banku. Natomiast w ubezpieczeniach zawieranych indywidualnie przez kredytobiorcę ochrona powinna być dopasowana do potrzeb danego kredytobiorcy. W tym przy-padku bank nie jest stroną ubezpieczenia, może być jednak uposażonym, czyli otrzymującym świadczenie.
Jednym z najważniejszych produktów w ramach bancassurance jest ubezpie-czenie na życie oferowane kredytobiorcom, którzy zawierają z bankiem umowę kredytu hipotecznego.
Celem artykułu jest analiza adekwatności ochrony ubezpieczeniowej w ubez-pieczeniach na życie powiązanych z kredytami hipotecznymi.
1 Działalność bankowo-ubezpieczeniowa w zakresie sprzedaży umów ubezpieczenia z wyko-rzystaniem sieci dystrybucji, jaką są banki, nosi nazwę bancassurance [Mrozowska 2012].
2. Problematyka ubezpieczeń grupowych – wybrane aspekty
Zdecydowana większość umów ubezpieczeń, które towarzyszą kredytom hipotecznym, należy do umów ubezpieczenia grupowego zawieranych przez bank, który występuje w roli ubezpieczającego, na rachunek swoich kredyto-biorców jako ubezpieczonych. Taką możliwość dopuszcza art. 808 § 1 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Z uwagi na charakter grupowy umowy ubezpieczenia warunki ochrony ubezpieczeniowej są jednolite dla całej grupy kredytobiorców, bez względu na stopień indywidualnego ryzyka dotyczącego danego ubezpieczo-nego [Mrozowska 2012]. Należy podkreślić, że umowa ubezpieczenia grupowego na życie kredytobiorców danego banku zawierana jest w taki sposób, aby każdy kolejny kredytobiorca mógł do niej przystąpić w momencie zawierania z bankiem umowy kredytowej. Oznacza to, że w momencie podpisania tej umowy przez bank z zakładem ubezpieczeń, bank nie wie, kto dokładnie będzie ubezpieczonym. Umowa taka nie wskazuje zatem imiennie osób ubezpieczonych, a jedynie pewien mechanizm identyfikacji osób, które będą mogły skorzystać z danej ochrony ubezpieczeniowej (z reguły przez wypełnienie przez kredytobiorcę deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia). Istotne jest także to, że zakład ubezpieczeń zawierając z bankiem umowę ubezpieczenia na życie jego kredytobiorców, nie jest w stanie nawet dokonać łącznej oceny ryzyka całej grupy ubezpieczonych, gdyż na moment zawierania takiej umowy tych ubezpieczonych najczęściej jeszcze nie ma. Dlatego też w ogólnych warunkach umowy ubezpieczenia zakres ubezpie-czenia (jak również pozostałe postanowienia) jest jednolity dla całej grupy (nie ma tu mowy o indywidualnej ocenie ryzyka w momencie przystępowania przez kredytobiorcę do ubezpieczenia, sporadycznie pojawia się konieczność złożenia oświadczenia o stanie zdrowia). Ubezpieczonych różnicować może suma ubez-pieczenia, gdyż jest ona zależna od kwoty uruchomionego kredytu (a dokładniej od salda zadłużenia ubezpieczonego wraz z odsetkami (często nieprzetermino-wanymi) na moment zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego lub od pewnej kwoty, która stanowi górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń)2. Należy jednak podkreślić, że celem ubezpieczenia jest zabezpieczenie finansowe banku udzielającego kredytu mieszkaniowego / hipotecznego przed brakiem możliwości 2 Na przykład Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie Europa SA w warunkach ubezpieczenia życia i zdrowia kredytobiorców Idea Banku SA podaje, że suma ubezpieczenia na wypadek zgonu lub całkowitej niezdolności do pracy równa jest mniejszej wartości: 1) salda zadłużenia ubez-pieczonego na dzień zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego, obejmującego wartość niespłaconego kapitału kredytu wraz z naliczonymi odsetkami od tego zadłużenia, nie więcej jednak niż kwota salda wynikająca z harmonogramu umowy kredytu obowiązującego na dzień zawarcia umowy kredytu, lub 2) kwoty 500 000,00 zł. Ponadto w przypadku kilku współubezpieczonych sumę ubezpieczenia oblicza się proporcjonalnie w zależności od liczby ubezpieczonych w ramach jednej umowy kredytu.spłaty zaciągniętego kredytu z powodu śmierci lub niezdolności do pracy ubezpie-czonego kredytobiorcy. Umowa ta zabezpiecza także kredytobiorcę oraz członków jego rodziny.
Istotną kwestią w grupowych ubezpieczeniach na życie kredytobiorców jest zapłata składki ubezpieczeniowej. Zgodnie z art. 808 § 2 k.c. roszczenie o zapłatę składki ubezpieczeniowej przysługuje ubezpieczycielowi wyłącznie przeciwko ubezpieczającemu, czyli bankowi. Jak słusznie zauważa M. Orlicki [2008], nie ma żadnych podstaw prawnych, by żądanie zapłaty składki było kierowane przez zakład ubezpieczeń do kogokolwiek innego niż druga strona umowy, czyli do banku, w szczególności by ubezpieczyciel wzywał bezpośrednio ubezpieczonego klienta banku do zapłaty składki pod rygorem ustania ochrony ubezpieczeniowej świadczonej na rzecz ubezpieczonego (kredytobiorcy). Banki nakazują jednakże zapłatę składki ubezpieczeniowej kredytobiorcom albo w momencie urucho-mienia kredytu, albo – jeżeli kredytobiorca nie dysponuje środkami finansowymi – powiększają kwotę udzielonego kredytu. Często jednak w umowach kredytu hipotecznego znajduje się informacja dotycząca tzw. opłaty ubezpieczeniowej (a nie składki ubezpieczeniowej)3, którą winien uiścić kredytobiorca. Opłata ubezpieczeniowa nie jest jednak składką ubezpieczeniową, choć służy jej finanso-waniu (poza pokryciem kosztów ochrony ubezpieczeniowej pokrywa także koszty zakupu ubezpieczenia przez bank) [Orłowski 2011]. Oznacza to, że kredytobiorca nie posiada informacji o rzeczywistej wysokości składki ubezpieczeniowej wyni-kającej z umowy ubezpieczenia, do której przystąpił. Daje to jednak możliwość bankowi do pobierania dodatkowych opłat w tzw. opłacie ubezpieczeniowej, o których nie jest już informowany kredytobiorca. Warto podkreślić, że kredy-tobiorca otrzymuje jedynie tzw. wyciąg z umowy ubezpieczenia, choć art. 808 § 4 k.c. jasno określa, że to ubezpieczony (a kredytobiorca jest przecież ubez-pieczonym) ma prawo żądać od zakładu ubezpieczeń informacji o postanowie-niach zawartej umowy ubezpieczenia oraz ogólnych warunkach ubezpieczenia w zakresie, w jakim dotyczą one praw i obowiązków ubezpieczonego. Przekazy-wane obecnie przez bank informacje dotyczące ubezpieczenia na życie kredyto-biorcy są odpowiedzią na obowiązek informacyjny banku określony w Rekomen-dacji dobrych praktyk na polskim rynku bancassurance w zakresie ubezpieczeń ochronnych powiązanych z produktami bankowymi. Pewną szansę na rozwiązanie tego problemu może przynieść wdrożenie w życie Rekomendacji U dotyczącej
3 Przykładowo w umowie kredytowej Deutche Banku – opłata za ubezpieczenie (stan na 14 lutego 2014 r.); w umowie kredytu hipotecznego Banku Gospodarki Żywnościowej SA – opłata za udostępnienie ubezpieczenia (stan na 14 lutego 2014 r.); w umowie kredytu mieszkaniowego Raiffeisen Bank Polska SA – opłata z tytułu ubezpieczenia (stan na 25 listopada 2013 r.).
dobrych praktyk w zakresie bancassurance4, w której to w pkt 9.3 jest mowa, że: „Bank powinien zapewnić klientowi dostęp do materiałów informacyjnych w formie papierowej, elektronicznej lub innej z nim uzgodnionej”.
3. Współpraca bankowo-ubezpieczeniowa w zakresie ubezpieczeń
na życie powiązanych z kredytami hipotecznymi
Współpraca bankowo-ubezpieczeniowa przynosi korzyści zarówno bankom, jak i zakładom ubezpieczeń. Z punktu widzenia banków do korzyści zaliczyć można [Szczepańska 2008]:
– zwiększoną efektywność działań (m.in. przez wykorzystanie baz danych, cross-selling),
– możliwość pozyskania bardziej lojalnych klientów,
– efektywniejsze zabezpieczanie interesów (w szczególności kredytów) oraz ocenę ryzyka w porównaniu z tradycyjnymi produktami,
– możliwość stworzenia atrakcyjniejszej oferty w zakresie bancassurance dla tzw. klasy średniej, np. przez tworzenie produktów ubezpieczeniowych jako alter-natywy dla produktów inwestycyjno-oszczędnościowych.
Istotną korzyścią dla banków jest także możliwość osiągania dodatkowych przychodów dzięki oferowaniu coraz bardziej różnorodnych produktów finanso-wych, nie wspominając już o stosownych prowizjach, które banki pobierają przy sprzedaży produktów ubezpieczeniowych dołączanych do produktów bankowych, w szczególności do kredytów hipotecznych, takich jak ubezpieczenia na życie kredytobiorcy, ubezpieczenia od utraty pracy, ubezpieczenia od wad prawnych nieruchomości, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego lub jego braku, ubez-pieczenia pomostowego, ubezubez-pieczenia wartości nieruchomości, ubezubez-pieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych. Jak zauważono w Aneksie do raportu Rzecznika Ubezpieczonych z 2007 r. pt. „Podstawowe problemy bancassurance w Polsce”– skargi z zakresu bancassurance wniesione w 2012 r., prowizja dla banku, która jest ukrytą formą opłaty bankowej i która powiększa koszt usługi oferowanej kredytobiorcom, istotnie generuje dodatkowy, niemały zysk banku, zupełnie nieadekwatny do zakresu czynności podejmowanych przez tę instytucję w związku z zawarciem i wykonaniem umowy ubezpieczenia.
Należy jednak podkreślić, że pomimo świadomości zakładów ubezpieczeń, iż banki zarabiają dodatkowo na sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, zakłady te dostrzegają korzyści ze współpracy z bankami (m.in. dostęp do klientów 4 Dziennik Urzędowy KNF poz. 12 lub Uchwała nr 183/2014 KNF z dnia 24 czerwca 2014 r. w sprawie wydania Rekomendacji U dotyczącej dobrych praktyk w zakresie bancassurance. Ponadto KNF oczekuje, że rekomendacja zostanie wprowadzona do dnia 31 marca 2015 r.
banku, którzy nabywają wraz z produktem bankowym produkt lub produkty ubezpieczeniowe, możliwość poszerzenia oferty produktowej ubezpieczycieli, jak również wzrost przypisu składki dzięki nowemu kanałowi dystrybucji produktów ubezpieczeniowych, jakim jest kanał bancassurance). Współpraca ta ma istotne znaczenie w zakresie produktów ubezpieczeń na życie powiązanych z kredytami hipotecznymi. W ubezpieczeniach tych (w momencie przystąpienia kredyto-biorcy do ubezpieczenia) suma ubezpieczenia najczęściej odpowiada kwocie uruchomionego kredytu, a biorąc pod uwagę wysokość uruchamianych kredytów hipotecznych / mieszkaniowych na rynku polskim, jest ona wysoka (według Ogól-nopolskiego raportu o kredytach mieszkaniowych i cenach transakcyjnych nieru-chomości [2014] średnia wartość udzielonego kredytu hipotecznego w IV kw. 2013 r. wyniosła 209 093 zł). Innym istotnym aspektem jest okres ochrony ubez-pieczeniowej, który jest długi, ponieważ specyfiką kredytów hipotecznych jest ich wieloletniość (kredyty hipoteczne udzielane są najczęściej na okres 25–35 lat). Wysoka suma ubezpieczenia oraz długi okres trwania ochrony ubezpieczeniowej generuje wysoką składkę ubezpieczeniową (jeżeli jest ona jednorazowa) lub konieczność rozłożenia tej składki na długie lata, co istotnie wpływa na przypis składki ubezpieczeniowej dla zakładu ubezpieczeń. Niejednokrotnie jest również tak, że gdyby nie kredyt hipoteczny, kredytobiorca dobrowolnie nie nabyłby ochrony ubezpieczeniowej.
Jak już wspomniano, we współpracy bankowo-ubezpieczeniowej bank może występować albo w roli pośrednika ubezpieczeniowego (wówczas umowy ubez-pieczenia zawierane są indywidualnie przez klientów), albo w roli ubezpieczają-cego. Zdarza się jednak, że kredytobiorcy nie orientują się, w jakiej roli występuje bank, przez co nie znają oni swoich praw, a skutki braku tej wiedzy mogą przyspo-rzyć wielu problemów w przypadku zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego (szerzej zob. [Orlicki 2008]).
Współpraca banków z zakładami ubezpieczeń istotnie rozwija się na rynku polskim. W 2012 r. w ramach bancassurance polscy ubezpieczyciele oferujący ubezpieczenia na życie zebrali składki o wartości 19,2 mld zł (co stanowiło ponad 53% wartości zebranej składki ubezpieczeniowej), natomiast wartość składek z ubezpieczeń majątkowych wyniosła zaledwie 1,44 mld zł [Ubezpieczenia w licz-bach… 2012].
Niepokojący jest jednak fakt, że do Rzecznika Ubezpieczonych wnoszonych jest coraz więcej skarg dotyczących bancassurance. W 2004 r. było ich zaledwie 39, a w 2011 r. aż 597. Zdecydowana większość tych skarg dotyczy ubezpieczeń osobowych [Orłowski 2012]. W 2012 r. w przypadku ubezpieczeń na życie powią-zanych z kredytem hipotecznym pojawiały się m.in. następujące problemy (szerzej zob. [Aneks do raportu… 2012]):
– brak możliwości poznania wszystkich postanowień umowy ubezpieczenia, w szczególności dotyczących tzw. części organizacyjnej – ramowej umowy, która zawiera ważne informacje na temat rzeczywistej wysokości składki ubezpiecze-niowej i sposobu jej ustalania, a także wchodzących w jej skład istotnych parame-trów, np. składki, premii za obsługę ubezpieczenia;
– odmowa zapłaty przez ubezpieczyciela świadczenia z umowy ubezpieczenia na życie w przypadku zgonu kredytobiorcy w wyniku choroby, która zdaniem zakładu ubezpieczeń istniała jeszcze przed datą objęcia go ochroną ubezpiecze-niową;
– sposób ustalania przez zakład ubezpieczeń w toku postępowania likwidacyj-nego, czy zgon osoby ubezpieczonej nastąpił w wyniku lub w związku z choro-bami, które były leczone przed objęciem jej ochroną ubezpieczeniową (w niektó-rych przypadkach lekarz wypełniający kartę zgonu nie jest w stanie precyzyjnie określić przyczyn zgonu, zwłaszcza tych wyjściowych i wtórnych);
– brak ochrony ubezpieczeniowej z tytułu zgonu naturalnego dla osób powyżej 65 roku życia (ochroną w przypadku tych osób objęty jest jedynie zgon wskutek nieszczęśliwego wypadku);
– okres karencji, z reguły 90-dniowy (oznacza to, że odpowiedzialność ubez-pieczyciela w stosunku do danego ubezpieczonego rozpoczyna się po upływie 90 dni, licząc od pierwszego dnia okresu ubezpieczenia, z wyjątkiem ubezpie-czenia na wypadek zgonu wskutek nieszczęśliwego wypadku, gdzie odpowiedzial-ność rozpoczyna się od pierwszego dnia okresu ubezpieczenia).
Skargi wnoszone do Rzecznika Ubezpieczonych przez kredytobiorców lub ich najbliższych wskazują na zawodność produktów ubezpieczeniowych oferowanych jako zabezpieczenie kredytów hipotecznych na wypadek braku możliwości ich spłaty z powodu śmierci kredytobiorcy. Niezrozumiały może się wydawać fakt, że banki, które powinny być zainteresowane jak najlepszym zabezpieczeniem i jak najszybszą wypłatą świadczenia w sytuacji zajścia wypadku ubezpieczeniowego, w rzeczywistości nie zawsze są tym zainteresowane5.
4. Warunki ochrony ubezpieczeniowej w ubezpieczeniach na życie
powiązanych z kredytami hipotecznymi
Umowa ubezpieczenia na życie kredytobiorcy powinna zabezpieczać tego kredytobiorcę (a także osoby pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym) oraz bank na wypadek realizacji ryzyka braku spłaty zaciągniętego 5 Pozostaje jeszcze egzekucja z nieruchomości, która stanowi zabezpieczenie kredytu, ale nie jest to proste, kiedy zamieszkują w niej osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym.
kredytu wskutek zgonu kredytobiorcy i / lub niezdolności do pracy / zarobkowania kredytobiorcy.
Aby można było dokładnie zdefiniować zakres ochrony ubezpieczeniowej, analizie poddano 10 umów ubezpieczeń na życie kredytobiorców zawartych pomiędzy bankami a zakładami ubezpieczeń na rynku polskim (stan na styczeń 2014 r.)6. Najważniejsze informacje pochodzące z umów ubezpieczenia, przy założeniu, że kredytobiorca przystępuje do ubezpieczenia w momencie zawierania umowy kredytowej, zostały zawarte w tabeli 17.
Przeprowadzona analiza ogólnych warunków ubezpieczenia na życie kredyto-biorców kredytów hipotecznych pozwala stwierdzić m.in., że:
– każdy kredytobiorca musi złożyć pisemną deklarację przystąpienia do ubez-pieczenia,
– występują uwarunkowania wiekowe dotyczące kredytobiorców (w przypadku ryzyka śmierci kredytobiorcy minimalny wiek to 18 lat we wszystkich analizowa-nych umowach ubezpieczenia, a maksymalny wiek waha się od 59 lat (Axa Życie TU SA) do 75 lat (Aviva TUnŻ SA)),
– ubezpieczyciele w większości nie odpowiadają za skutki chorób zdiagno-zowanych przed przystąpieniem do ochrony ubezpieczeniowej (pojawiają się też wyłączenia odpowiedzialności przez pierwsze 12 miesięcy ubezpieczenia, jeżeli zgon nastąpił wskutek chorób zdiagnozowanych w ciągu 24 miesięcy przed przy-stąpieniem do ubezpieczenia),
– tylko niektóre towarzystwa ubezpieczeniowe obligują kredytobiorców do podpisania stosownego dokumentu o stanie zdrowia (w przypadku Benefii TUnŻ SA Vienna Insurance Group jest to zależne od kwoty kredytu),
– pojawiają się ograniczenia co do liczby kredytobiorców,
– górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela bywa także uwarunkowana wiekiem kredytobiorcy w momencie zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego,
– w większości analizowanych umów pojawia się zapis, że kredytobiorcy nie powinni uprawiać sportów podwyższonego ryzyka oraz poddawać się operacjom plastycznym (chyba że są one konieczne), jak również powinni oni przestrzegać zaleceń lekarskich,
– przy składaniu wniosku o wypłatę świadczenia wszystkie zakłady ubezpie-czeń wymagają m.in. karty zgonu oraz aktu zgonu ubezpieczonego.
6 Ze względu na ograniczenia objętościowe w opracowaniu zaprezentowanych zostało tylko 5 umów.
7 We wszystkich umowach jest zapis, że ochrona ubezpieczeniowa kończy się w chwili śmierci ubezpieczonego lub w momencie całkowitej spłaty kredytu, jak również że ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za działania ubezpieczonego pod wpływem alkoholu, próby popełnienia przestępstwa lub samobójstwa.
Tab ela 1 Na jw aż ni ejs ze i nf or m ac je z aw ar te w u m ow ac h u be zp iec ze ni a n a ż yci e p ow ią za ny ch z k re dy ta m i h ip ot ec zn ym i W ysz cz egó ln ien ie U be zp ie cz yc iel Be ne fia T Un Ż S A Vi en na I ns ur anc e G ro up TU iR A lli an z P ol sk a SA Co m pe ns a T Un Ż S A Vi en na I ns ur anc e G ro up TU nŻ Eu ro pa S A Av iv a T Un Ż S A U be zp ie cz ają cy Eu ro B an k S A BR E B an k H ip o-te cz ny S A Sa nt an de r C on su m er Ba nk S A A lio r B an k S A Ba nk P oc zt ow y S A Pr ze dm iot u be z-pi ec zen ia /za kr es ub ez pi ec zen ia Ży cie i z dr ow ie u be z-pi ec zo ne go ( ub ez pi e-cz on yc h) a Pow aż ne za ch or ow a-ni a u be zpi ec zo ne go , pr ze by cie p rz ez ub ez pi ec zo ne go op er ac ji ch iru rg icz ne j, po by t u be zpi ec zo ne go w s zpi ta lu w w yn ik u ch or ob y l ub n ies zc zę -śli we go w yp ad ku Ży cie u be zpi ec zo -ne go / w sp ół ub ez pi e-cz on yc h Ży cie i z dr ow ie u be z-pi ec zo ne go ( zg on , ca łk ow ita n iez do ln oś ć do p ra cy , h os pi ta li-za cja) Ży cie i z dr ow ie u be z-pi ec zo ne go ( śm ier ć, trw ał a i c ał ko w ita ni ez do ln oś ć d o p ra cy , le cz en ie s zpi ta ln e na stę pst w nie sz cz ęś li-w yc h w yp ad ków ) Su m a u be zpi ec ze ni a Ró w no wa rto ść k wot y kr ed yt u h ip ot ec zn eg o ok re ślo na w u m ow ie kr ed yt ow ej, m ak s. 2 m ln z ł Z t yt uł u p ow aż ne go za ch or ow an ia i o pe -ra cji c hi ru rg icz ny ch – 6 k ol ejn yc h ś w ia dc ze ń m iesi ęc zn yc h, z t yt uł u p ob yt u w s zpi ta lu – m ak s. 12 ś w ia dc ze ń Kw ot a r ów na za dł uż e-ni u z t yt uł u k re dy tu Kw ot a r ów na ka pi ta ło w i k re dy tu po zo sta ją ce m u d o sp ła ty p ow ięk sz on a o: o ds et ki , o ds et ki ka rn e, o pł at y i p ro w i-zje ( do d ni a d ec yz ji o w yp ła cie ś w ia dc ze -ni a, a le n ie w ię ce j n iż od po w ie dn io : 1 20 , 9 0, 12 0 d ni ), a w p rz y-pa dk u h os pi ta liz ac ji m ak s. 6 ś w ia dc ze ń Kw ot a k re dy tu p oz o-sta ją ce go d o s pł at y, al e w p rz yp ad ku śm ier ci: d la k re dy -to bi or cy w w iek u 18 –5 5 l at m ak s. 1 m ln z ł ( dl a t rw ał ej ni ez do ln oś ci d o p ra cy m ak s. 5 00 t ys . z ł), dl a k re dy to bi or cy w w iek u 5 5– 60 l at m ak s. 2 50 t ys . z ł, d la kre dy to bi or cy
W ysz cz egó ln ien ie U be zp ie cz yc iel Be ne fia T Un Ż S A Vi en na I ns ur anc e G ro up TU iR A lli an z P ol sk a SA Co m pe ns a T Un Ż S A Vi en na I ns ur anc e G ro up TU nŻ Eu ro pa S A Av iv a T Un Ż S A w w iek u 6 0– 75 l at m ak s. 7 5 t ys . z ł; po na dt o m ak s. 6 ś wi ad cz eń z a je dn or az ow y pob yt w s zpi ta lu , a le m ak s. 12 ś wi ad cz eń w c ał ym ok re sie u be zpi ec ze ni a Po cz ąt ek o dp ow ie -dz ia ln oś ci Z d ni em u ruc ho m ie -ni a k re dy tu h ip o-te cz ne go l ub j eg o pi er ws ze j t ra ns zy O d d nia u ru cho m ien ia kr ed yt u b ąd ź w yp ła ty pi er ws ze j t ra ns zy kr edy tu Sp eł ni en ie w ar un kó w i o pł ac en ie s kł ad ki W d ni u u ruc ho m ien ia kr ed yt u i z ło że ni a de kl ar ac ji u be zpi ec ze -ni ow ej Z d ni em w yp ła ty kr edy tu Ko ni ec o dp ow ie dz ia l-no śc i / ok re s u be zpi e-cz en ia M .in . z d ni em z go nu ub ez pi ec zo ne go , z d ni em o rz ec ze ni a ca łk ow ite j i t rw ał ej ni ez do ln oś ci d o p ra cy ub ez pi ec zo ne go , z o sta tn im d ni em ro ku , w k tó ry m pr zy pa da 7 5 r oc zn ica ur od zi n u be zpi ec zo -ne go – w z ak re sie odp ow ie dz ia ln oś ci na w yp ad ek ś m ier ci, z o sta tn im d ni em Um ow a z aw ier an a je st n a 2 4 m ies ią ce , a p óź ni ej p rz ed łu ża na au to m at yc zn ie n a ko lej ne o kr es y u be z-pi ec zen ia M .in . w d ni u 6 7 u ro -dz in o dp ow ie dn io ub ez pi ec zo ne go l ub ws pó łu be zp ie cz o-ne go , p on ad to u m ow a ub ez pi ec ze ni a j es t w iel ok rot ni e p rz e-dł uż an a n a k ol ejn e ok re sy r oc zn e U be zp ie cz en ie wz na w ia ne j es t n a ko lejn e m ies ię cz ne ok re sy u be zpi ec ze ni a aż d o k oń ca t rw an ia um ow y k re dy tu . U be zpi ec ze ni e k oń cz y się : a ) w z ak re sie ca łko w itej n iez do ln o-śc i d o p ra cy : z d ni em uk oń cz en ia 6 5 l at pr ze z u be zpi ec zo ne go , z c hw ilą u zy sk an ia up ra w ni eń em er yt al -M .in . z d ni em ś m ier ci ub ez pi ec zo ne go , z d ni em p rz yz na ni a pr ze z w ła śc iw y o rg an re nt ow y p ra wa d o re nt y s ta łej w s yt ua cji w ys tą pi en ia t rw ał ej i c ał ko w ite j n ie -zd ol no śc i d o p ra cy , z d ni em n ab yc ia świ adc ze ń em er yt al -ny ch , z d ni em u ko ń-cz en ia p rz ez u be zpi e-cz on eg o 7 5 r ok u ż yc ia cd . t ab eli 1
W ysz cz egó ln ien ie U be zp ie cz yc iel Be ne fia T Un Ż S A Vi en na I ns ur anc e G ro up TU iR A lli an z P ol sk a SA Co m pe ns a T Un Ż S A Vi en na I ns ur anc e G ro up TU nŻ Eu ro pa S A Av iv a T Un Ż S A ro ku , w k tó ry m pr zy pa da 6 5 r oc zn ica ur od zi n u be zpi ec zo -ne go – w z ak re sie odp ow ie dz ia ln oś ci na w yp ad ek c ał ko w i-tej i t rw ał ej n iez do l-no śc i d o p ra cy ny ch l ub r en to w yc h lu b z c hw ilą w yc ze r-pa ni a l im itu ś w ia d-cz eń ; b ) w z ak re sie ho spi ta liz ac ji: z d ni em u ko ńc ze ni a 81 l at p rz ez u be zpi e-cz on eg o l ub z c hw ilą w yc ze rp an ia l im itu świ adc ze ń In ne p os ta no w ien ia Je że li s um a u be zpi e-cz en ia kr ed yt ob io rc y (k re dy to bi or có w) pr ze kr ac za 4 00 t ys . z ł wó wc za s k re dy to -bi or ca ( kr ed yt ob io rc y) w yp eł ni ają a nk iet ę m ed yc zn ą z ał ąc zo ną do d ek la ra cji z go dy na z aw ar cie u be zpi e-cz en ia D o u be zpi ec ze ni a m oż e p rz ys tą pi ć ka żd y k re dy to bi or ca , kt ór y u ko ńc zy ł 1 8 r ok ży ci a i j ed no cz eś ni e ni e u ko ńc zy ł 7 0 r ok u życ ia K re dy to bi or cą m oż e by ć o so ba m ają ca 18 –6 7 l at, p rz y c zy m w d ni u z aw ier an ia um ow y k re dy tu kr ed yt ob io rc a n ie m oż e m ie ć w ię ce j ni ż 6 0 l at, p on ad to kr ed yt ob io rc a m us i po dpi sa ć o św ia dc ze -ni e d ot yc zą ce s ta nu zd row ia M oż e b yć m ak s. 6 k re dy to bi or có w (m ak s. k wot a k re dy tu pr zy pa da ją ca n a je dn eg o k re dy to bi or cę to 5 00 t ys . z ł) W o kr es ie 2 4 m ie -się cy o d r oz po cz ęc ia oc hr on y u be zpi ec ze -ni ow ej u be zpi ec zy cie l ni e p on os i o dp ow ie -dz ia ln oś ci i j es t z wo l-ni on y z o bo w ią zk u w yp ła ty św ia dc zen ia, jeż el i ś m ier ć u be zpi e-cz on eg o n as tą pi n a sk ut ek u ra zu , c ho ro by so m at yc zn ej l ub ps yc hi cz ne j r oz poz na -ny ch p rz ed o bj ęc iem ub ez pi ec zo ne go oc hr on ą u be zpi ec ze -ni ow ą.
W ysz cz egó ln ien ie U be zp ie cz yc iel Be ne fia T Un Ż S A Vi en na I ns ur anc e G ro up TU iR A lli an z P ol sk a SA Co m pe ns a T Un Ż S A Vi en na I ns ur anc e G ro up TU nŻ Eu ro pa S A Av iv a T Un Ż S A K re dy to bi or ca zo bo w ią za ny j es t d o zł oż en ia oś w ia dc zen ia o s ta ni e z dr ow ia Naj wa żn iej sz e w ył ąc zen ia W oj ny , a ta ki t er ro ru , sa mo ok al ec zen ia, ch or ob y l ub i nn e pr ob lem y z dr ow ot ne , kt ór e b ył y z di ag no -zo wa ne i /lu b l ec zo ne pr ze d p rz ys tą pi en iem do u be zpi ec ze ni a, o k tó ry ch u be zpi e-cz on y n ie p oi nf or -m owa ł t owa rz ys twa w c hw ili p rz yj ęc ia d o ub ez pi ec zen ia W ad y w ro dz on e, A ID S, H IV , ud zi ał w r yz yk ow ny ch s po r-ta ch , w oj ny , c ho ro by ps yc hi cz ne , ek sp e-ry m en ty m ed yc zn e, kt ór ym p od da je s ię ube zp ie cz on y Za taj on a c ho ro ba ub ez pi ec zo ne go l ub ws pó łu be zp ie cz on eg o, dz ia ła nia w oj en ne , te rr or W oj ny , ek sp lo zja at om ow a, s tra jk i, ro zr uc hy , n iep rz e-str ze ga nie za le ce ń lek ar za , n iep ra wd ziw e in fo rm ac je p od an e pr ze z u be zpi ec zo ne go w d ek la ra cji , p od-da ni e s ię z ab ieg om chi rur gi cz ny m Ni eu za sa dn io ne ni ep rz est rz ega ni e za le ce ń lek ar sk ich , te rro ryz m , z aję ci a sp or to we i r ek re -ac yj ne o p od w yż sz o-ny m r yz yk u; s ta ny ch or ob ow e b ąd ź ur az y r oz po zn an e l ub le cz on e p rz ed d ni em ro zpoc zę ci a oc hr on y ube zp ie cz en io we j a ube zpi ec ze ni e w ys tę pu je w ki lk u wa ria nt ac h: wa ria nt 1 – ryz yk o zg on u; wa ria nt 2 – ryz yk o zg on u or az ryz yk o ca łk ow ite j i trw ał ej ni ez do ln oś ci do pr ac y; wa ria nt 2a – ryz yk o zg on u z do wo ln ej pr zy cz yn y or az ryz yk o zg on u w na stę ps tw ie w yp ad ku ko m un ik ac yj ne go , j ak ró w ni eż ryz yk o ca łk ow ite j i t rw ał ej n iez do ln oś ci d o p ra cy . Źr ód ło : o pr ac ow an ie w ła sn e. cd . t ab eli 1
Istotnym problemem mogą się zatem okazać choroby, które zostały zdiagnozo-wane wcześniej (wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela) i wywołały inne choroby, które stały się bezpośrednią przyczyną zgonu ubezpieczonego. Ponadto ubezpieczony może nie posiadać informacji o chorobach rozwijających się w jego organizmie w momencie przystąpienia do ubezpieczenia. W zdecydowanej więk-szości umów brak jakiejkolwiek oceny stanu zdrowia ubezpieczonego, a tylko niektóre towarzystwa zobowiązują kredytobiorców do podpisania oświadczenia o stanie zdrowia. Kluczowe jest zatem określenie w karcie zgonu przyczyny zgonu (zarówno pośredniej, jak i bezpośredniej). Nie bez znaczenia jest także wiek ubezpieczonego, co w przypadku kredytów 35-, 40-letnich8 może mieć istotne znaczenie, jeżeli do zdarzenia ubezpieczeniowego doszłoby w ostatnich latach trwania umowy kredytowej. Ponadto kredytobiorcy nie powinni brać udziału w sportach wysokiego ryzyka oraz być w ciąży (ze względu na częste wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczycieli za wszelkie powikłania z tym związane).
5. Podsumowanie
Powyższe rozważania potwierdzają tezę, że grupowe ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytów hipotecznych nie są dopasowane do ich indywidualnych potrzeb. Zakłady ubezpieczeń sporadycznie gromadzą informacje o stanie zdrowia ubezpieczanego kredytobiorcy, wykorzystując w tym celu ankietę medyczną. Taka postawa ubezpieczycieli pozwala im na stworzenie bardzo ogólnych zasad ubezpieczenia i daje możliwość odmowy wypłaty świadczenia. Ponadto wszelkie ograniczenia niekorzystnie wpływają na sytuację kredytobiorców, w szczególności w przypadku konieczności ich hospitalizacji. Dopasowanie ochrony ubezpiecze-niowej do indywidualnych potrzeb ubezpieczonych (przez indywidualną ocenę ryzyka ubezpieczeniowego) spowodowałoby lepsze zabezpieczenie kredytu, zapewne wpłynęłoby na wysokość składki ubezpieczeniowej, ale tym samym mogłoby spowodować, że kredytobiorcy sami byliby zainteresowani takim produktem, a nie traktowali go jako konieczności.
Literatura
Aneks do raportu Rzecznika Ubezpieczonych z 2007 r. pt. „Podstawowe problemy ban-cassurance w Polsce”– skargi z zakresu banban-cassurance wniesione w 2012 r. [2012],
www.rzu.gov.pl (dostęp: 10.04.2014).
Mrozowska B. [2012], Bancassurance – regulacje prawne i samoregulacja rynku, „Prawo Asekuracyjne”, nr 3.
Ogólnopolski raport o kredytach mieszkaniowych i cenach transakcyjnych nieruchomo-ści [2014], Raport Amron-Sarfin, Związek Banków Polskich, Warszawa.
Orlicki M. [2008], Pozycja prawna banku w ubezpieczeniach bancassurance, „Prawo Asekuracyjne”, nr 2.
Orłowski C. [2011], Konsumenci bancassurance, www.gb.pl (dostęp: 8.04.2014).
Orłowski C. [2012], Sytuacja konsumentów na rynku bancassurance w ocenie Rzecznika
Ubezpieczonych, „Monitor Ubezpieczeniowy”, nr 48.
Szczepańska M. [2008], Ubezpieczenia na życie. Aspekty prawne, Wolters Kluwer, War-szawa.
Ubezpieczenia w liczbach 2012. Rynek ubezpieczeń w Polsce [2012], Polska Izba
