Komunikat 32/2018: 100-lecie odzyskania niepodległości a poziom życia Polaków

(1)

a poziom życia Polaków

• Poziom życia Polaków w przededniu I wojny światowej w 1913 roku, na koniec II RP w 1938 roku i na koniec PRL w 1988 roku, oscylował wokół 20% poziomu życia ówczesnych Amerykanów. Dzięki rozwojowi w III RP, dzisiaj jest to już ok. 50%.

• II RP po pierwszej dekadzie porzuciła ścieżkę reform i otwartości na kapitał zagraniczny na rzecz prób wykorzystania państwa jako silnika wzrostu. Dopiero wraz z reformami rynkowymi i otwartością gospodarczą III RP zaczęliśmy systematycznie zmniejszać dystans rozwojowy do USA. Dzisiaj rząd PiS, podobnie jak władze II RP, ulega iluzji, że państwo może zastąpić przedsiębiorców i zagranicznych inwestorów. Pierwsza dekada II RP, w której państwo pełniło rolę regulatora, okazała się relatywnym sukcesem – i to pomimo odcięcia od tradycyjnych rynków zagranicznych po wybuchu komunizmu w Rosji i wojny celnej z Niemcami. Powojenna odbudowa, napływ kapitału zagranicznego i reformy pozwoliły

Rafał Trzeciakowski, 8 listopada 2018 r.

Druga dekada II RP okazała się okresem bezpośredniej interwencji państwa i stagnacji gospodarczej. Błędy w polityce pieniężnej sprawiły, że pomimo niskiego poziomu uprzemysłowienia Wielki Kryzys dotknął Polskę równie silnie co USA. Państwo nieudolnie próbowało zastępować kapitał zagraniczny w roli silnika wzrostu, co ostatecznie przerwał wybuch II wojny światowej (Koryś, 2015). Pomimo dynamizmu powojennej odbudowy i dostępu do głębszego zasobu kapitału na ziemiach zachodnich, PRL również poniósł porażkę. Gierkowskie pchnięcie inwestycyjne na kredyt załamało się, a Polska lat 80. pogrążyła się w stagnacji (Bukowski et al., 2015).

Polska rozpoczęła systematyczne zmniejszanie dystansu rozwojowego do USA dopiero w III RP, kiedy powróciła na drogę reform regulacyjnych, otwartości na kapitał zagraniczny i zyskała dostęp do europejskiego wspólnego rynku. Jednak dzisiaj rząd PiS, podobnie jak władze II RP, ulega iluzji, że państwo może zastąpić przedsiębiorców

(2)

Poziom życia Polaków w przededniu I wojny światowej w 1913 roku, na koniec II RP w

1938 roku i na koniec PRL w 1988 roku oscylował wokół 20% poziomu życia ówczesnych

Amerykanów. Dzięki rozwojowi w III RP dzisiaj jest to już ok. 50%.

Poziom rozwoju Polski w stosunku do USA PKB per capita jako % USA, zmienne PPP

Źródło: Opracowanie własne na podstawie szacunków FOR

Podstawą wykresu są serie dla Polski i USA z bazy Maddison (2018) w USD 2011 ze zmiennymi PPP. PKB per capita dla II RP w przedwojennych granicach oszacowano na podstawie Bukowski et al. (2017), Wójtowicz (2006) i GUS (1994). Lata 2017-2018 dodano na podstawie bazy IMF (2018).

21% 23%

51%

II RP 1938 PRL 1988 III RP 2018

Granice przedwojenne Granice powojenne

Poziom rozwoju ziem polskich przed I wojną światową

(3)

II RP na koniec swojego 20-lecia ledwo osiągnęła relatywny poziom życia sprzed I wojny

światowej. Warto jednak pamiętać, że II RP funkcjonowała w innych granicach i dopiero

PRL zyskał dostęp do zasobu kapitału lepiej zindustrializowanych ziem zachodnich.

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938

Granice II RP Granice PRL i III RP

I wojna światowa Połączenie zaborów i powojenna odbudowa Spadek pomimo stagnacji USA po Wielkim Kryzysie Błędy w polityce pieniężnej,

Wielki Kryzys równie dotkliwy co w USA Okres reform

regulacyjnych i napływu kapitału

zagranicznego

Podstawą wykresu są serie dla Polski i USA z bazy Maddison (2018) w USD 2011 ze zmiennymi PPP. Rok 1920 dla Polski doestymowano na podstawie pracy Wójtowicza (2006). PKB per capita dla II RP w przedwojennych granicach oszacowano

(4)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie szacunków FOR

II RP i PRL po szybkich okresach odbudowy powojennej nie były w stanie dalej

systematycznie zmniejszać dystansu do USA.

II RP pokazana jest w swoich ówczesnych granicach. Podstawą wykresu są serie dla Polski i USA z bazy Maddison (2018) w USD 2011 ze zmiennymi PPP. Rok 1920 i 1946 dla Polski doestymowano na podstawie pracy Wójtowicza (2006). PKB per capita dla II RP w przedwojennych granicach oszacowano na podstawie Bukowski et al. (2017), Wójtowicz (2006) i GUS (1994). Lata 2017-2018 dodano na podstawie bazy IMF (2018).

0% 10% 20% 30% 40% 50% 1918 1922 1926 1930 1934 1938 1942 1946 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018

III RP

II RP

PRL

Gierkowska ekspansja gospodarcza na kredyt Odbudowa po II wojnie światowej Odbudowa po I wojnie światowej i reformy

Poziom rozwoju ziem polskich przed I wojną światową Reformy rynkowe Dostęp do europejskiego wspólnego rynku

(5)

• Bukowski, M., Gąska, J., Koryś, P. (2015), Polska uprzemysłowiona na nowo, w Bukowski, M. (red.), Zatrudnienie w Polsce. Praca czasu innowacji, Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych, http://wise-europa.eu/wp-content/uploads/2016/03/ZWP-2014.pdf

• Bukowski, M., Koryś, P., Leszczyńska, C., Tymiński, M. (2017), Rozwój regionalny ziem polskich pod zaborami. Porównanie poziomu produktu brutto per capita na dzisiejszych terenach Polski na przełomie XIX i XX w. (wyniki pierwszych estymacji), Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, t. LXXVIII, http://rdsg-ihpan.edu.pl/images/RDSG_pdfy/2017_78/07_Bukowski_Korys_Leszczynska_Tyminski.pdf • GUS (1994), Historia Polski w liczbach, Główny Urząd Statystyczny,

http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/18436/Historia%20Polski%20w%20Liczbach_1994%20198147. pdf

• IMF (2018), World Economic Outlook, October 2018, International Monetary Fund, https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/index.aspx

• Koryś, P. (2015), The State as an Entrepreneur: Reorientation of the Economic Policy of the Republic of Poland in Late 1930s and the Development of State Capitalism, Ekonomia, 42, http://ekonomia.wne.uw.edu.pl/ekonomia/getFile/770

• Maddison (2018), Maddison Project Database, wersja 2018. Bolt, J., Inklaar, R., Jong, H., Zanden, J.L. (2018), Rebasing ‘Maddison’: new income comparisons and the shape of long-run economic development, Maddison Project Working paper 10, https://www.rug.nl/ggdc/historicaldevelopment/maddison/releases/maddison-project-database-2018