Kinetyka
reakcji chemicznych
4.3.1. Kataliza i reakcje enzymatyczne
4.3.2. Kinetyka reakcji enzymatycznych
Kinetyka chemiczna
AK
K
A
k k
1 2K
P
B
AK
k
3
A
K
AK
K
A
aktywny kompleks
0
3 2 1
k
A
K
k
AK
k
AK
B
dt
AK
d
Ilościowy opis mechanizm działania katalizatorów
Szybkość zmian stężenia kompleksu aktywnego jest równa zeru.
Kompleks tworzy się i rozpada z tą samą szybkością, utrzymując swoje
stężenie niezmienne w trakcie przebiegu katalizowanej reakcji.
B
AK
k
dt
P
d
3 Wniosek:szybkość homogenicznej reakcji katalitycznej jest wprost proporcjonalna do stężenia katalizatora. (Stężenie to pozostaje jednak stale znacznie
mniejsze od stężeń reagentów występujących w równaniu stechiometrycznym katalizowanej reakcji.)
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 3
Enzymy i reakcje enzymatyczne
Enzymy są biologicznymi katalizatorami,
stymulującymi specyficznie reakcje ważne z punktu widzenia funkcjonowania komórki. Są one białkami najczęściej aktywowanymi na żądanie i działającymi w relatywnie wąskim zakresie pH.
Nazewnictwo enzymów
związane jest z ich aktywnością
oksydoreduktazy – katalizują
procesy redoks związków organicznych
transferazy – katalizują
transfer aktywnych grup chemicznych pomiędzy związkami
hydrolazy – katalizują procesy
hydrolizy
izomerazy – katalizują procesy
przegrupowań wewnętrznych
ligazy – katalizują syntezę
większych związków z monomerów
lub niskocząsteczkowych substratów
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 4
Efektywności enzymów
Typowa reakcja biochemiczna bez udziału enzymu zachodziłaby w czasie nawet 750 000 000 lat. Z udziałem enzymu zachodzi w 22 milisekundy. Enzymy zwiększają wartość stałej szybkości
13
8
5
10
10
10
nej
enzymatycz
ycznej
nieenzymat
k
k
ć
efektywnoś
Przykład konwersja cukru, na CO2 i H2O stanowiąca podstawowe źródło energii praktycznie nie zachodzi zarówno w ciele stałym jak i w roztworze. Z udziałem enzymu jest prawie natychmiastowa
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 5
Mechanizm katalizy enzymatycznej -
specyficzność
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 6
1. Efekt przybliżania – reagenty muszą zostać zbliżone do siebie w celu
utworzenia nowych wiązań chemicznych. W reakcjach nieenzymatycznych jest to dokonywane za pomocą wzrostu temperatury (poprzez zwiększenie średniej energii kinetycznej cząsteczek - częstsze kolizje).
2. Efekt orientacyjny
3. Efekt energetyczny – zmieniając strukturę kompleksu aktywnego
wpływają na jego energię
4. Efekt katalityczny – centrum aktywne enzymu może zmieniać polarność
i kwasowość ”mikro-środowiska”, w którym znajduje się reagent, bez wywoływania widocznych zmian w roztworze.
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 7
4.3. Kataliza i reakcje enzymatyczne
Kompleks aktywny nie
może być zbyt trwały
Kinetyka chemiczna
Przykład: Złożoność reakcji enzymatycznych
Dwa stany enzymów czasami enzym wymaga aktywacji
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 9
Przykład: Zjawisko inhibicji enzymatycznej
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 10
Kinetyka reakcji enzymatycznych
P
E
k
ES
k
k
S
E
2
1
1
k
k
ES
S
E
k
dt
dE
1 1 2ES
k
S
E
k
dt
dS
1 1
k
k
ES
S
E
k
dt
dC
1 1 2dt
k
ES
dP
2
S – subtrat P – produkt E – enzym ES – kompleksWykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 11
Ujęcie Michaelis-Menten
Leonor Michaelis (1875-1949)
Maud Menten (1879-1960)
zasugerowali, że wartości stałych k1 oraz k-1 są małe w porównaniu do k2, dlatego też ustala się stan równowagi pomiędzy E oraz ES
P
E
k
ES
k
k
S
E
2 1 1total
E
ES
]
[
]
[
Odpowiada to maksimum prędkości:
total
E
k
V
max
2
[
]
[S]
K
[S]
V
V
M
max
i
Wówczas można udowodnić, że:
[S])
[S]/(K
[E]
k
V
i
2 total M
k
1k
2
k
1K
M
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 12
Uzasadnienie graficzne
podejścia Michaelis-Menten
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 13
Sens wartości KM 1 2 1
k
k
k
K
M
stała wyrażana w jednostkach stężenia małe wartości stałej oznaczają silny efekt wiążący substratu, duże wartości – słabe wiązanie substratu.
wartość liczbowa odpowiada stężeniu substratu, w którym V=0.5 Vmax
Sens wartości Vmax stała wyrażana w jednostkach szybkości reakcji chemicznej
teoretyczna, największa wartość szybkości reakcji (odpowiadająca nieskończenie wielkiemu stężeniu substratu) – asymptota na wykresie kinetycznym stan w którym wszystkie cząsteczki enzymu są związane z substratem
Ujęcie Michaelis-Menten – wnioski
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 14
Miara wydajności reakcji kcat
Liczba moli substratu, która przereagowała
w przeliczeniu na jeden mol enzymu
[
]
max
t
cat
E
V
k
W przypadku, gdy stężenie enzym jest nasycone ze względu na substrat lub gdy [S]>>[Et],
cat
t
k
E
V
k
]
[
max
2
Przykładowe wartości kcat:
Ujęcie Michaelis-Menten – wnioski
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 15
Rząd równania MM M t cat M t cat
K
E
k
K
S
S
E
k
V
[
][S]
]
[
]
][
[
niskie stężenie substratu
→
reakcja I rzędowaM cat M t cat
K
E
k
K
E
k
V
[
][S]
[
][S]
niskie stężenie substratu oraz [Et] ≈ [E]
→
reakcja II rzędowa]
[
]
[
]
][
[
max max t M tV
E
K
S
S
E
v
V
wysokie stężenie substratu
→
reakcja zerowego rzęduUjęcie Michaelis-Menten – wnioski
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 16
Metoda Lineweaver – Burke
polega na linearyzacji równania Michaelis-Menten
b
mx
y
]
[
1
S
x
iV
y
1
max
max
1
]
[
1
1
V
S
V
K
V
M
i
Przecięcie osi X = - 1 / KM 0 1 / [S] 1/V Przecięcie osi Y b = 1 / VMAXb
V
max
1
m
V
K
M
maxWykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 17
K
Mk
catk
cat/K
MParametry Michaelis-Menten dla kilku enzymów
Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 18