KS. JÓZEF SZYMAN´SKI
OPIEKA DUSZPASTERSKA NAD POLAKAMI
W NORWEGII
O pierwszych Polakach, którzy w XIX wieku znalez´li now ˛a ojczyzne˛
w Norwegii wspominađ Stanisđaw Beđza
1. Ws´ród nich byli: Aleksander Józef
Waligórski (1794-1873)
2, Adam Dzwonkowski (1815-1885)
3, Ludwik
Sza-cin´ski (1844-1894)
4, Józef Lenartowicz
5. Wielu z nich wspóđtworzyđo tez˙
zre˛by odradzaj ˛acego sie˛ Kos´ciođa katolickiego w tym kraju. S´wiadcz ˛a o tym
m.in. podpisy A. Dzwonkowskiego, J. Karpin´skiego i A. Paszternaka zđoz˙one
pod petycj ˛a skierowan ˛a do króla Karla Johana z pros´b ˛a o legalizacje˛
pierw-Ks. dr JÓZEFSZYMAN´SKI– adiunkt, Instytut Badan´ nad Poloni ˛a i Duszpasterstwem
Po-lonijnym KUL; e-mail: szymaje@kul.pl 1
Jeden miesi ˛ac w Norwegii. Z dzienniczka podróz˙nego przepisađ Stanisđaw Beđza,
Warsza-wa 1880.
2 Zajmowađ sie˛ gđównie budownictwem wodnym (od 1847 r. dyrektor dróg wodnych w ca-đym kraju). W latach 1850-1852 uczestniczyđ w budowie pierwszej norweskiej kolei, nadzoruj ˛ac wykonanie odcinka Chrystiania– Lillestroem. We wspóđpracy z N. S. Wergelandem opracowađ mape˛ drogow ˛a Norwegii. W umowach o prace˛ zastrzegađ sobie moz˙liwos´c´ porzucenia pracy z dnia na dzien´ w przypadku wybuchu powstania w Polsce. Zob. B. O r m o w s k i,
Techno-logia, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyz´nie” 40(1996/97), s. 89.
3 Zađoz˙yciel ksie˛garni i drukarni, wspóđtđumacz (wraz z H. Wergelandem) utworów A. Mickiewicza na je˛zyk norweski. W 1840 r. wydawađ 8 czasopism, w tym pierwszy w Nor-wegii tygodnik ilustrowany „Skilling Magazin”. Opublikowađ ok. 200 ksi ˛az˙ek. „Gđos Katolicki” z 18 V 2008, s. 13; E. L a t e r C h o d y đ o w a, Polska i Polacy w Norwegii od XIX
wieku do II wojny s´wiatowej, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 51(1991) 10, s. 34-36.
4 „Pierwszy fotograf” w Norwegii, któremu przypisuje sie˛ inicjatywe˛ utworzenia Nor-weskiego Towarzystwa Fotograficznego. E. O l s z e w s k i, Polacy w z˙yciu gospodarczym,
naukowym i kulturalnym Norwegii, w: Procesy migracyjne w konteks´cie przemian kulturowo-cy-wilizacyjnych, red. E. Polak, J. Leska-S´le˛zak, Pelplin 2007, s. 73-74.
5 S. B eđ z a, W wagonie i karjoli po Norwegii, Warszawa 1910, s. 54. Budowniczy elektrowni wodnej w Trondheim, póz´niejszy profesor Politechniki Warszawskiej.
szego zgromadzenia katolickiego (menighet) w stolicy kraju. Wówczas, przy
ul. Storgata, w domu Dzwonkowskiego urz ˛adzono kaplice˛ pw. s´w. Olava.
W Niedziele˛ Palmow ˛a 9 kwietnia 1843 r. odprawiono msze˛ s´w. Przybyli
w 1849 r. austriaccy redemptorys´ci, wybudowali w 1856 r. kos´cióđ s´w. Olava,
który jest obecnie katedr ˛a
6.
Trzy lata po konstytucyjnym uznaniu w Norwegii wolnos´ci religijnej
7,
w 1848 r., od lutego do kwietnia, posđuge˛ duszpastersk ˛a peđniđ przebywaj ˛acy
w Chrystianii (nazwa Oslo do 1925 r.) ks. Celestyn Willim, pierwszy
du-chowny narodowos´ci polskiej
8, i nieco póz´niej ks. Antoni Gendziorowski,
który 26 sierpnia 1861 r. zostađ proboszczem w Tromsø
9. Natomiast siostry
elz˙bietanki zadomowiđy sie˛ w Norwegii w 1880 r.
10, najpierw w
Hammer-fest, a póz´niej w Trondheim, rozwijaj ˛ac róz˙norodn ˛a dziađalnos´c´ opiekun´cz ˛a,
charytatywn ˛a i parafialn ˛a
11. Po nich posđuge˛ rozpocze˛đy siostry józefitki
(1887), zgromadzenie Franciszka Ksawerego, s´w. Karola Boromeusza (1923),
Vår Frue (1924), s´w. Antoniego (Mniejsze Siostry s´w. Franciszka od s´w.
Antoniego z Padwy) i dominikanki (1928). Okođo 1875 r. w Norwegii byđo
460 wiernych, a w 1900 r.
Ŧ 2000 wiernych w 14 parafiach
12. W
Chrystia-nii funkcjonowađy wówczas dwie parafie (s´w. Olava i s´w. Hallvarda),
kato-lickie szkođy elementarne, pensjonat, szpital, klasztory – s´w. Józefa z
Cham-bery i Elz˙bietanek; poza tym dziađalnos´c´ duszpastersk ˛a prowadzono w
Dram-men, Porsgrunn, Fredrikstad, Christiansand, Fredrikshald, gdzie przy kos´ciele
6Ks. J. K o z đ o w s k i, K. W a l i c k i, Duszpasterska opieka nad Polakami w
Nor-wegii. Na szlaku historii, „Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego” 4(1988/1989), s. 38-39;
F. S z a j e r OFM, Z˙ycie religijne i spođeczne Kos´ciođa katolickiego w Norwegii w latach
1945-2003, Kraków 2006, s. 22-23.
7 E. S. K r u s z e w s k i, Pođoz˙enie katolików w krajach skandynawskich od pierwszej
pođowy XVI do pođowy XIX wieku. Zarys, „Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego”
3(1987/1988), s. 24.
8S z a j e r, Z˙ycie religijne i spođeczne Kos´ciođa katolickiego w Norwegii, s. 275; www. katolsk.no/home/cwillim.htm z dn. 8 VII 2009.
9www.katolsk.no/home/agendzio.htm z dn. 8 VII 2009. Urodzony w Polsce, wyjechađ w 1848 r., podejmuj ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie we Francji i USA. Zaproszony do peđnienia posđugi duszpasterskiej w Norwegii, zostađ proboszczem w Tromsø. W Holandii organizowađ zbiórki pienie˛z˙ne na misje bieguna póđnocnego. Podejrzany o defraudacje˛ zebranych funduszy, w 1862 r. opus´ciđ Norwegie˛.
10Ks. Z. C h m i e l MSF, Elz˙bietanki w Norwegii, „Kronika Katolików Polskich w Nor-wegii” 28(1989) 11, s. 6.
11S. M. Z a j ˛a c, Dziađalnos´c´ apostolska polskich sióstr elz˙bietanek za granic ˛a, „Nasza Przeszđos´c´” 55(1981), s. 445.
zawsze byđ jeden albo dwóch kapđanów, siostry s´w. Józefa, szkođy i szpital;
Stavanger, Bergen z siostrami s´w. Franciszka Ksawerego; Trondheim, Harstad
i Tromsø; Hammerfest i Alten w Laponii. W tych wspólnotach pracowađo 23
duszpasterzy (w tym 3 Norwegów)
13.
Na sytuacje˛ Polaków i Polski (której nie byđo wówczas na mapie s´wiata)
w 1916 r. poprzez cykl wykđadów i zakđadanie komitetów pomocy Polsce
w wielu miastach, próbowađa zwrócic´ uwage˛ spođecznos´ci norweskiej s´w.
siostra Urszula Ledóchowska
14.
Pocz ˛awszy od drugiej pođowy XIX wieku odbudowe˛ struktur Kos´ciođa
katolickiego w Norwegii wsparli kapđani i zakonnicy z Europy, gđównie
Niemcy i Holendrzy. Spos´ród Polaków uczyniđ to 3 paz´dziernika 1899 r.
pochodz ˛acy z Pomorza ks. Marceli S´wietlik
15. Ponadto w 1920 r. przybyli
z Niemiec ojcowie ze Zgromadzenia Najs´wie˛tszego Serca Jezusa i Maryi
(SSCC), rok póz´niej
Ŧ francuscy dominikanie, w 1924 r. – franciszkanie,
a w 1925 r. z Holandii dotarli marys´ci. W 1931 r. opieke˛ duszpastersk ˛a
w okre˛gu s´rodkowym obje˛li sercanie, zas´ od 1932 r. w okre˛gu póđnocnym Ŧ
holenderska prowincja Misjonarzy S´wie˛tej Rodziny (MSF). W 1926 r. przybyđ
jako misjonarz, marysta, Polak, o. Piotr Bzdyl
16.
13X. S. O k o n i e w s k i, Kos´cióđ katolicki w Norwegii, „Przegl ˛ad Kos´cielny” 6(1907), z. 1, s. 223-224.
14M. Z˙ u r e k, Skandynawska dziađalnos´c´ Urszuli Ledóchowskiej, „Szczecin´skie Studia Kos´cielne” 4(1993), s. 127-136.
15 S z a j e r, Z˙ycie religijne i spođeczne Kos´ciođa katolickiego w Norwegii, s. 408-409; www.katolsk.no/home/mswietli.htm z dn. 8 VII 2009.
Urodzony 1872 w Poznaniu. Studiowađ w Belgii, Szwajcarii i Rzymie. S´wie˛cenia kapđan´-skie przyj ˛ađ 29 VI 1897 r., dđugoletni sekretarz Wikariatu Apostolkapđan´-skiego w Chrystianii (od 1925 – Oslo). W latach 1899-1900 byđ wikariuszem przy kos´ciele s´w. Olava w Oslo. W latach 1900-1907 peđniđ funkcje˛ sekretarza, a w latach 1923-1926 takz˙e skarbnika Wikariatu Apostol-skiego w Oslo. Od 1923 r. do s´mierci wchodziđ w skđad Rady Wikariackiej w Oslo. Funkcje˛ proboszcza peđniđ na terenie cađej Norwegii: dwukrotnie w Drammen, w Bergen, w Oslo i w Trondheim. Przez dđugie lata sprawowađ posđuge˛ duszpastersk ˛a w domu zakonnym sióstr elz˙-bietanek w Trondheim. Zmarđ 17 IX 1932, pochowany zostađ na cmentarzu Bragernes Kirke-gard w Drammen.
16K o zđ o w s k i, W a l i c k i, Duszpasterska opieka nad Polakami w Norwegii, s. 41; S z a j e r, Z˙ycie religijne i spođeczne Kos´ciođa katolickiego w Norwegii, s. 275, 334; www.ka-tolsk.no/ordener/sm/ z 8 VII 2009.
Urodzony 11 VII 1898 w zaborze austriackim. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 29 VII 1925 we Francji. Do Norwegii przybyđ w 1926 r. Cađe swe z˙ycie pos´wie˛ciđ duszpasterstwu w Norwe-gii. Byđ proboszczem w Stabekk, Henefoss, Haugesund. W 1970 r. przeszedđ na emeryture˛ i zamieszkađ w Porsgrunn. Nie zrezygnowađ z aktywnej pracy, byđ wikariuszem m.in. w Halden, Fredrikstad, Hammar, Lillehammer. Zmarđ 10 IV 1976 w Polsce i pochowany zostađ w rodzin-nym Gdowie k. Krakowa.
Wedđug statystyk norweskich w 1920 r. w Norwegii zamieszkiwađo 198
Polaków (131 me˛z˙czyzn i 67 kobiet), zas´ w 1930 r. – 173 (85 me˛z˙czyzn i 88
kobiet)
17. Na koniecznos´c´ zwrócenia uwagi na te˛ grupe˛ wychodz´stwa
polskie-go w Norwegii, a tym samym zorganizowanie opieki duszpasterskiej nad nim
zwróciđ uwage˛ ksie˛dzu prymasowi Augustowi Hlondowi ks. Piotr
Augusty-nik
18skđadaj ˛ac sprawozdanie ze swojej podróz˙y misyjnej o stanie i sytuacji
Kos´ciođa katolickiego w Szwecji, a szczególnie miejsca i roli w nim Polaków.
Podsumowuj ˛ac swoje uwagi, kapđan diecezji cze˛stochowskiej napisađ:
Mimochodem zaznaczam, z˙e w Norwegii jest dwóch ksie˛z˙y Polaków19:
Ks. M. S´wietlik – Hans Nissensgt. 3 – Trondhjem – Ila – Norge. Jest kapelanem szpitala. I zakonnik Ojciec Piotr Bzdyl – Hangesund – Haraldsgt. 21 – Norge. Jest na parafii20.
Informacja ta zapewne byđa podstaw ˛a wysđania przez ks. H. Zborowskiego
Ŧ szefa Kancelarii ks. Prymasa pisma do o. Piotra Bzdyla z zapytaniem
o moz˙liwos´ci oddziađywania duszpasterzy polskich na rodaków w
Norwe-gii
21. W odpowiedzi o. Piotr Bzdyl napisađ:
O ile mogđem sie˛ dowiedziec´, nie ma wielu Polaków w Norwegji z powodu braku zatrudnienia. Ci o których dowiedziađem sie˛ mieszkaj ˛a w Stavanger –
Ber-17E. O l s z e w s k i, Polacy w Norwegii, w: Polacy w Skandynawii, red. E. Olszewski, Lublin 1997, s. 256; T. S t p i c z y n´ s k i, Polacy w s´wiecie, Warszawa 1992, s. 70-72.
18Archiwum Archidiecezjalne w Cze˛stochowie [dalej cyt.: AACz], Akta personalne ks. Piotra Augustynika, sygn. AP 2. Curriculum vitae, sac. Petrus Augustynik. Urodzony 11 XII 1889 w Zagórzu k. Be˛dzina. Seminarium Duchowne ukon´czyđ w Kielcach. Na dalsze studia teologiczne wyjechađ do Innsbrucka. 29 IX 1912 przyj ˛ađ s´wie˛cenia kapđan´skie z r ˛ak biskupa kieleckiego Augustyna Đosin´skiego. Peđniđ obowi ˛azki wikariusza i prefekta w para-fiach: Matki Boskiej Anielskiej w D ˛abrowie Górniczej; w Biađym Kos´ciele w powiecie olkus-kim; Miechowici. We wrzes´niu 1918 r. zostađ inkardynowany do diecezji wđocđawskiej. W Wieluniu byđ rektorem popijarskiego kos´ciođa i prefektem szkóđ s´rednich. W miesi ˛acach wakacyjnych w 1927 r. odbyđ podróz˙ do Danii i Szwecji, gdzie prowadziđ prace˛ duszpastersk ˛a ws´ród polskich robotników przybyđych tam do pracy sezonowej. 19 VIII 1927 na wđasn ˛a pros´be˛ przeniósđ sie˛ do Sosnowca. 28 X 1931 zostađ proboszczem parafii Przybynów. Zmarđ 16 XII 1937 w szpitalu w Warszawie i zostađ pochowany w stolicy.
19Cytaty z zachowaniem oryginalnego stylu, skđadni i ortografii.
20Archiwum Archidiecezjalne w Gniez´nie [dalej cyt.: AAG], Archiwum Prymasa Polski [dalej cyt.: APP, Akta Protektora Wychodz´stwa Polskiego [dalej cyt.: APWP], Szwecja, Dziađ III/109, Sprawozdanie z podróz˙y misyjnej ws´ród Polaków w Szwecji ks. P. Augustynika z 10 X 1927.
21AAG, APP, APWP, Norwegja, Dziađ III/108, Ks. H. Zborowski do ks. Piotra Bzdyla, 18 X 1927.
gen – Kristiansund – Oslo. Ilu ich jest dokđadnie? Nie wiadomo mi, dlatego z˙e nie wszyscy Polacy zgđaszaj ˛a sie˛ do Ksie˛z˙y misjonarzy. Bywa, z˙e z˙yj ˛a mie˛dzy protestantami i nie wiele sie˛ troszcz ˛a o religie˛. W Stavanger znam jedn ˛a rodzine˛ praktykuj ˛ac ˛a. Kilka innych wyjechađo do Niemiec. W Bergen jeden Polak – o ile sie˛ dowiedziađem przyste˛puje do Wielkanocnej Komunii S´wie˛tej. W Bergen tez˙ z˙yje inny Polak kawalerŦ robotnik. On ucze˛szcza do Kos´ciođa, ale do spowiedzi nie idzie, powiada, z˙e nie moz˙e sie˛ spowiadac´ po norwesku. Raz pojechađ do Oslo, by tam wyspowiadac´ sie˛ po polsku; od wielu lat nie moz˙e zapđacic´ podob-nej podróz˙y. Nawet i do Hangesund nie moz˙e przyjechac´. W 1926 r. z okazji mojego pobytu w Bergen dowiedziađem sie˛ tez˙, z˙e kilku Polaków pracuje w jed-nej fabryce, ale proboszcz ich nie zna, sami zas´ nie ucze˛szczaj ˛a do Kos´ciođa.
W Kristiansund z˙yje podobno pewna Polka oz˙eniona po protestancku od kilku-nastu lat. W tych ostatnich czasach pisađa ona do jednego z najbliz˙szych misjona-rzy (Molek 5 godzin okre˛tem) z zapytaniem czy by sie˛ nie mogđa zbliz˙yc´ do S´w. Kos´ciođa. Nie maj ˛ac jednak innych s´rodków do z˙ycia, nie moz˙e opus´cic´ me˛z˙a, ten zas´ sprzeciwia sie˛.
W Oslo jest znanych kilku Polaków, przede wszystkim dwie rodziny mieszkađy nie praktykuj ˛ace. Moz˙liwie znalazđoby sie˛ innych w tej okolicy, ale sprawa jest dos´c´ trudna.
Czy mógđbym im zapewnic´ opieke˛ duchow ˛a? W obecnych okolicznos´ciach które zapewne be˛d ˛a dđugo trwađy nie moge˛ odwiedzic´ tych rodaków. Sam nie posiadam s´rodków do tego. Kongregacja do której mam szcze˛s´cie nalez˙ec´ (Socie-tas Mariae fundata adveniat g. Lyon) nie moz˙e dostarczyc´ mi tych s´rodków. Wikariusz zas´ Apostolski z którem miađem okazye˛ rozmawiac´ o tej sprawie, pozostawia mi wolnos´c´ co do podróz˙y b ˛adz´ w Norwegii, b ˛adz´ we Szwecji, ale wyrzeka sie˛ dostarczyc´ mi pienie˛dzy. Na to jego dochody nie wystarczaj ˛a, musiađ-by tez˙ post ˛apic´ w podobny sposób wzgle˛dem Niemców, Holendrów i.t.d. na to zas´ Misja za biedna.
By udac´ sie˛ do Szwecji, musiađbym najpierw porozumiec´ sie˛ z Najwielebniej-szym Wikariuszem w Szwecji, a takz˙e otrzymac´ pozwolenie od prowincjađa: o to jednak trudno. Z powaz˙aniem Piotr Bzdyl S. M.22
Powyz˙sz ˛a odpowiedz´, ze wzgle˛du na ogromne zapotrzebowanie
duszpaste-rzy polskich w innych krajach, Kancelaria Prymasa uznađa za wyczerpuj ˛ac ˛a.
Tym samym nie podejmowano dalszych staran´ o skierowanie tam
duszpaste-rza do opieki nad wychodz´stwem polskim. Sam ks. S´wietlik podj ˛ađ tylko
starania o przyznanie mu obywatelstwa norweskiego dla lepszego
oddziađywa-nia duszpasterskiego
23.
22AAG, APP, APWP, Norwegja, Dziađ III/108, Wielebny Ksie˛z˙e Sekretarzu! Hangesund, 19 I 1928 r.
23B. K o đ o d z i e j, Opieka duszpasterska nad wychodz´cami polskimi do roku 1939, Poznan´ 2003, s. 336.
Wobec olbrzymich przestrzeni, jakie obejmowađa dotychczas administracja
apostolska w Oslo, Stolica Apostolska dekretem papieskim z 10 kwietnia
1931 r. podzieliđa ten obszar na trzy wikariaty apostolskie: póđnocny (z
sie-dzib ˛a w Tromsø), centralny (z siesie-dzib ˛a w Trondheim), i
pođudniowo-wschod-ni z siedzib ˛a w Oslo. Norwegie˛ zamieszkiwađo wówczas 4 miliony
mieszkan´-ców, w tym 2700 katolików, którym posđugiwađo 32 misjonarzy, w tym 2
Po-laków
24. W 1934 r. juz˙ wobec 3 tys. katolików posđuge˛ duszpastersk ˛a
spra-wowađo 42 kapđanów (w tym 5 Norwegów)
25. Rok póz´niej w Norwegii
za-mieszkiwađo ok. 40 Polaków, najwie˛cej w Oslo. Polacy ci to gđównie:
zakon-nice, Polki
Ŧ elz˙bietanki
26i józefitki, które zajmowađy sie˛ piele˛gnowaniem
chorych i nauczaniem; duchowny (o. Piotr Bzdyl); kilku polskich kupców i
robotników fabrycznych
27.
Zasadnicze zmiany w strukturach emigracji polskiej i Polonii w Norwegii
nast ˛apiđy w czasie II wojny s´wiatowej. Znacznie wzrosđa wówczas jej
liczeb-nos´c´, zmieniđ sie˛ skđad spođeczny i powstađy nowe skupiska. Wojenne losy
Polaków w Norwegii otwieraj ˛a walki pod Narvikiem w 1940 r. Samodzielnej
Brygady Strzelców Podhalan´skich pod dowództwem gen. Zygmunta
Szyszko--Bohusza. W tej bitwie zgine˛đo lub zagine˛đo 185 Polaków i prawie 200
od-niosđo rany; zatopione zostađy wówczas niszczyciel „Grom” i statek
„Chrob-ry”. W czasie II wojny s´wiatowej do Norwegii przybyđo ok. 20 tys. Polaków
Ŧ uchodz´ców wojennych, (z tego blisko 12,5 tys. Polaków Ŧ z˙ođnierzy
Wehr-machtu, obje˛tych niemieckimi listami narodowos´ciowymi, ok. 6 tys.
robotni-ków przymusowych i dobrowolnych z paramilitarnej organizacji „Todt” oraz
1,7 tys. oficerów i podoficerów, jen´ców wojennych z kampanii
wrzes´nio-wej)
28. Ogóđem w paz´dzierniku 1945 r. liczbe˛ Polaków szacowano na
22 475 (w tym: 1329 – byđych jen´ców wojennych 1939 r. i AK; 15 582 –
24 Ks. Z. K a c z y n´ s k i, Dziađalnos´c´ misyjna w Norwegii, K[katolicka] A[gencja] P[rasowa] 4 II 1932.
25
Katolicyzm w Krajach Skandynawskich, K[katolicka] A[gencja] P[rasowa] 25 IX 1934,
s. 4.
26Z a j ˛a c, Dziađalnos´c´ apostolska polskich sióstr elz˙bietanek, s. 445. 27
Polacy w Skandynawii i ich wzajemne stosunki, „Polacy Zagranic ˛a” 8(1937), z. 4,
s. 10-11; B. W i e r z b i a n´ s k i, Polonia zagraniczna w latach 1939-1946, Londyn 1946, s. 74; E. L a t e r - C h o d yđ o w a, Polonia w Norwegii. Jedna z najnowszych i bardzo
polska, „Almanach Polonii 1993”, s. 166; por. „Rocznik Polonii Zagranicznej na rok 1948”,
red. B. O. Jez˙ewski, Londyn 1948, s. 107.
28E. L a t e r - C h o d yđ o w a, Polska diaspora w Skandynawii – Norwegia, w:
Polska diaspora, red. A. Walaszek, Kraków 2001, s. 225; E. D e n k i e w i c z - S z c z
1940-byđych z˙ođnierzy Wehrmachtu; 5564 – wysiedlen´ców)
29. Bezpos´rednio po
wyzwoleniu funkcjonowađo dla nich 11 specjalnych os´rodków szkolnych,
w tym 3 specjalne dla Polaków zbiegđych z Wehrmachtu. W kaz˙dym z
os´rod-ków, m.in. Halden, Moss czy Mysen wydawano gazetke˛
30. Naciski ze strony
rz ˛adu norweskiego i niczym nieograniczona akcja warszawskiej Misji
Re-patriacyjnej doprowadziđy do powrotu do kraju wie˛kszos´ci Polaków
31.
Pozo-stali w liczbie ok. 1000 zamieszkali gđównie w Askim, Fredrikstad, Halden,
Moss, organizuj ˛ac sie˛ w Zwi ˛azku Polaków, w Stowarzyszeniu Kombatantów
Polskich i w Akcji Katolickiej
32.
Ws´ród tych ponad 20 tys. wychodz´ców byđo dwóch kapđanów z Polski:
Juliusz Pustelnik
33i Alfons Wysiecki
34. Bior ˛ac pod uwage˛ biogram ks.
Pu-1945, w: Z dziejów Polski i Skandynawii. Fra Poles og Nordens historie, København: Instytut
Polsko-Skandynawski 1995, s. 167; O l s z e w s k i, Polacy w Norwegii, s. 256-259. 29„Komunikaty Informacyjne” Sztabu Naczelnego Wodza / Sztabu Gđównego Polskich Siđ
Zbrojnych na Zachodzie (1945-1947), wste˛p i oprac. Cz. Brzoza, Kraków 2008, s. 100.
30E. L a t e r - C h o d yđ o w a, Prasa polonijna i emigracyjna w Skandynawii, „Rocz-nik Instytutu Polsko-Skandynawskiego” 19(2003/2004), s. 68.
31
„Komunikaty Informacyjne” Sztabu Naczelnego Wodza, s. 140.
32 J. K o w a l i k, Czasopis´miennictwo, w: Literatura polska na obczyz´nie 1940-1960, red. T. Terlecki, t. II, Londyn 1965, s. 418-419; L a t e r - C h o d y đ o w a, Polska
diaspo-ra w Skandynawii – Norwegia, s. 225; E. D e n k i e w i c z - S z c z e p a n i a k, Polacy
w Norwegii w latach 1945-1947, w: Polacy w Skandynawii, s. 271-278; J. A. R a d o m s k i, Demobilizacja Siđ Zbrojnych na Zachodzie w latach 1945-1951, Kraków 2009, s. 152-153; por.
M. K i e đ c z e w s k a - Z a l e s k a, A. B o n a s i e w i c z, Rozmieszczenie Polaków
za granic ˛a, w: Problemy Polonii zagranicznej, t. I, Warszawa 1960, s. 11; „Rocznik Polonii
Zagranicznej na rok 1948”, s. 107. Wedđug danych urze˛dowych z sierpnia 1947 r. w Norwegii przebywađo 915 polskich uchodz´ców.
33 Urodzony 6 III 1911 w Wis´le Mađej k. Pszczyny. Tu ukon´czyđ szkođe˛ powszechn ˛a, a Pan´stwowe Gimnazjum im. Bolesđawa Chrobrego w Pszczynie, gdzie w 1931 r. zdađ egzamin dojrzađos´ci. W tymz˙e roku wst ˛apiđ do S´l ˛askiego Seminarium Duchownego w Krakowie i roz-pocz ˛ađ studia na Wydziale Teologicznym UJ. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 28 VI 1936 w Katowicach z r ˛ak biskupa Stanisđawa Adamskiego. Byđ duszpasterzem w parafii s´w. Jakuba w Wis´le Mađej (2 VII-10 VIII 1936); wikariuszem: w parafii s´w. Józefa w Rudzie S´l ˛askiej (od 1 IX 1936); w parafii s´w. Marii Magdaleny w Chorzowie (od 15 XI 1939). 13 IV 1940 zostađ aresztowany przez gestapo i przewieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau. 26 V 1940 przewieziony do Gusen, a stamt ˛ad po 2 tygodniach do Mauthausen. 18 XI 1940 zostađ zwolnio-ny z obozu. Z zakazem pracy duszpasterskiej, pracowađ w charakterze korektora w drukarni katolickiej. Od 1 IV 1941 duszpasterzowađ w parafii s´w. Józefa w Chorzowie, gdzie probo-szczem byđ kapđan niemiecki. 8 IV 1942 zostađ powođany do wojska niemieckiego jako sanita-riusz. Brađ udziađ w c´wiczeniach wojskowych i sanitarnych w klasztorze Ksie˛z˙y Werbistów w Steyl w Holandii. W listopadzie 1942 zostađ przeniesiony na oddziađ chirurgiczny szpitala wojskowego w Berlinie. Od 1 IX 1944 do 8 V 1945 peđniđ sđuz˙be˛ w szpitalu w Stavanger w Norwegii. Po przyjez´dzie polskich oficerówđ ˛acznikowych zostađ kapelanem Polaków w
Nor-stelnika
35, nalez˙y przypuszczac´, iz˙ ks. Wysiecki takz˙e przybyđ do Norwegii
z armi ˛a niemieck ˛a. Równiez˙ zdaniem B. Bratbaka, pojedyncze informacje
wskazuj ˛a na to, z˙e peđniđ on sđuz˙be˛ wojskow ˛a w Norwegii w latach
1943-1945
36. W czerwcu 1945 r. obydwaj duchowni skontaktowali sie˛ w Oslo
wegii. 25 IV 1946 wróciđ do Polski. Przez 2 miesi ˛ace duszpasterzowađ w parafii s´w. Józefa w Chorzowie, od 5 IX 1946 w parafii Najs´wie˛tszego Serca Pana Jezusa w Murckach, w 1947 przez 2 miesi ˛ace w parafii NMP Wspomoz˙enia Wiernych w Weđnowcu. 25 VIII 1947 zostađ administratorem w parafii s´w. Katarzyny w Czechowicach. 25 I 1949 zostađ aresztowany przez UB i oskarz˙ony, z˙e w listopadzie 1948 podczas nauki religii w liceum rolniczym powiedziađ uczniom, z˙e „chđop i robotnik nie s ˛a nigdy w stanie utrzymac´ wđadzy, gdyz˙ nie s ˛a do tego zdolni, i z˙e z biegiem czasu to sie˛ i tak zmieni”. Kolejny zarzut to czterokrotne odczytanie podczas naboz˙en´stwa wobec wiernych listu pasterskiego biskupa katowickiego z 17 I 1949 o nauczaniu religii w szkođach. Do powyz˙szych oskarz˙en´ dođ ˛aczono zarzut o szkalowaniu ustroju podczas katechizacji mđodziez˙y w Technikum Rolniczym w Czechowicach, gdzie ks. Pustelnik byđ katechet ˛a. Wie˛ziony byđ w Katowicach. Pod petycj ˛a do Bolesđawa Bieruta w sprawie jego zwolnienia ojcowie jezuici zebrali ok. 350 podpisów. Po odbyciu kary ks. Pus-telnik powróciđ do parafii 30 V 1950. 28 VIII 1952 zostađ proboszczem. 16 I 1957 otrzymađ misje˛ kanoniczn ˛a do nauczania religii w Technikum Rolniczym w Czechowicach. W 1976 r. przeszedđ na emeryture˛. Zmarđ 1 V 1995 w Czechowicach-Dziedzicach, gdzie zostađ pochowa-ny. Zob. J. D z i w o k i, Pustelnik Juliusz (1911-1995), kapđan diecezji katowickiej, w:
Leksykon duchowien´stwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, t. I, red. J. Myszor,
Warszawa 2002, s. 232-234; J. K r e˛ t o s z, Ks. Juliusz Pustelnik (1911-1995) [nekrolog], „Wiadomos´ci Archidiecezjalne” (katowickie) 5(1995), s. 258-260.
34Por. Archiwum Diecezjalne w Pelplinie, Archiwum Kurii Biskupiej, Akta personalne ks. A. Wysieckiego, b. sygn. Urodzony 20 VIII 1905. S´wiecenia kapđan´skie przyj ˛ađ 20 XII 1930. Zostađ wikariuszem w Wie˛cborku, a od 1932 r. w parafii NMP w Gdyni. Od 26 V 1936 proboszcz parafii Gdynia Grabówek, diec. cheđmin´ska. Aresztowany 14 IX 1939, zwolniony 21 IX 1939, ponownie aresztowany 24 X 1939, Stutthof – 15 XI 1939, KL Sachsenhausen – 10 IV 1940, zwolniony z KL Dachau 31 V 1941. Wyemigrowađ do Szwecji. W 1945 r. podj ˛ađ obowi ˛azki duszpasterskie w diecezji Oslo. Zostađ nauczycielem w szkole, w obozie w Mysen, a od 1947 r. rozpocz ˛ađ posđuge˛ duszpastersk ˛a w Fredrikstad. W paz´dzierniku 1962 zostađ proboszczem w Stavanger. 15 I 1965 inkardynowany do diecezji Oslo. Zmarđ 10 IV 1974. Por. G. N i e z˙ o r a w s k a, Dzieje duszpasterstwa w parafii S´wie˛tej Rodziny w Gdyni w latach
1931-1994, mps, Tczew 1995, s. 72-73; E. W e i l e r, Die Geistlichen in Dachau sowie in anderen Konzentrationslagern und in Gefängnissen, Mödling 1971, s. 724; J. A d a m s k a, J. S z i l i n g, Polscy ksie˛z˙a w niemieckich obozach koncentracyjnych. Transport 527
duchow-nych 13 grudnia 1940 r. z Sachsenhausen do Dachau, Warszawa 2007, s. 112; www.katolsk.
no/home/awysieck.htm z dn. 8 VII 2009; K o zđ o w s k i, W a l i c k i, Duszpasterska
opieka nad Polakami w Norwegii, s. 41. „Do Norwegii przybyđ tuz˙ po wojnie na pros´be˛
Nor-weskiej Komisji, by obj ˛ac´ opieke˛ duchown ˛a nad Polakami. […] pracowađ jako duszpasterz w Oslo, Bergen i ostatnie czternas´cie lat w Stavanger”.
35 Lata wojny byđy tematem, o którym Wysiecki nieche˛tnie rozmawiađ, równiez˙ z naj-bliz˙szymi.
36B. B r a t b a k, Polsk Grinifange – norek siøkaptein. En beretning om polske Mietek
w brytyjskim sztabie generađa Thornsa z polskimi oficerami đ ˛acznikowymi,
zgđaszaj ˛ac wówczas swoj ˛a gotowos´c´ do peđnienia posđugi kapđan´skiej ws´ród
rodaków w Norwegii. Polski oficer
đ ˛acznikowy, kapitan Pawđowski w lis´cie
z 30 czerwca 1945 r. skierowanym do norweskiego biura dla uchodz´ców
w Oslo napisađ:
W ci ˛agu ostatnich lat nie mieli Polacy, z których prawie kaz˙dy jest katolikiem, moz˙liwos´ci duchowej posđugi. Nie mogli rozmawiac´ z ksie˛dzem w ojczystym je˛zyku, nie mogli sie˛ spowiadac´. Na szcze˛s´cie s ˛a teraz w Norwegii dwaj polscy ksie˛z˙a [...] Prosze˛ byc´ tak uprzejmym, udzielic´ kaz˙demu z nich pozwolenia na poruszanie sie˛ s´rodkami komunikacji gratis, równiez˙ pozwolenia, które daje wste˛p do wszystkich polskich obozów i rekomendacji do norweskich wđadz, która umoz˙-liwi im uzyskanie wsparcia, aby mogli wykonywac´ swoj ˛a posđuge˛37.
Pod koniec kwietnia 1946 r. ks. Juliusz Pustelnik skorzystađ z repatriacji
i powróciđ do Polski
38, natomiast ks. Alfons Wysiecki zostađ nauczycielem
w szkole, w obozie w Mysen, zas´ w 1947 r. rozpocz ˛ađ posđuge˛ duszpastersk ˛a
w Fredrikstad
39. Funkcje˛ centrum polonijnego peđniđo wówczas miasto
Moss, w którym byđ wtedy „polski kos´cióđek” i mies´ciđa sie˛ siedziba Zwi ˛azku
Polaków
40.
Formalnie po zakon´czeniu II wojny s´wiatowej opieke˛ duszpastersk ˛a nad
Polakami w Norwegii z ramienia Gđównego Komitetu Katolickiego Pomocy
Uchodz´com sprawowađ ks. Harald Taxt – Norweg. Dojez˙dz˙ađ on do katolików
polskich rozrzuconych po cađym kraju
41. Obowi ˛azku opieki duszpasterskiej
nad Polakami nieco póz´niej podj ˛ađ sie˛ ks. Leon Trawicki
42, który jako
mđo-37 „[...] I løpet av de siste årene har ikke polakkene, som nesten alle er katolikker, hatt noen mulighetfor kirkelig trøst eller tjenester. De har ikke kunnet here noen prest snakke til dem pa, deres eget morsmdl og de har ikke kunnet gå til skrifte. Heldigvis er det nå to polske prester i Norge [...] Voer så vennlig å utsted til hver av dem en tillatelse som gir dem rett til å reise med ojfentlige transportmidler uten å måtte betale, tillatelse som gir adgang til alle polske leirer, og en anbefaling til norske myndigheter om å gi dem stotte slik at de kan bli i stand til å utføre deres kirkelige tjenester...”. Zob. B r a t b a k, Polsk Grinifange – norek
siøkaptein, s. 95.
38D z i w o k i, Pustelnik Juliusz (1911-1995), kapđan diecezji katowickiej, s. 232-234. 39B r a t b a k, Polsk Grinifange – norek siøkaptein, s. 96.
40 L a t e r - C h o d y đ o w a, Polonia w Norwegii. Jedna z najnowszych i bardzo
polska, s. 166.
41E. L a t e r - C h o d y đ o w a, Polonia w krajach skandynawskich – Norwegia, w:
Polonia w Europie, red. B. Szydđowska-Cegđowa, Poznan´ 1992, s. 610.
42Urodzony 15 II 1923 w Kotez˙ach k. Starogardu Gdan´skiego. Do szkođy powszechnej ucze˛szczađ w Starogardzie. Nauke˛ kontynuowađ w gimnazjum pan´stwowym w Gdyni, a
naste˛p-dy chđopiec w czasie II wojny s´wiatowej zostađ wywieziony do Norwegii. Po
jej zakon´czeniu przyj ˛a
đ s´wie˛cenia kapđan´skie w Anglii, i podj ˛ađ obowi ˛azki
wikariusza w Oslo
43. Uzyskađ on zgode˛ ks. biskupa Jacoba Mangersa na
niedzielne msze s´w. i pi ˛atkowe naboz˙en´stwa róz˙an´cowe dla Polaków.
Zorga-nizowađ Akcje˛ Katolick ˛a, do której przyst ˛apiđo 30 osób, i katecheze˛ dla dzieci
i mđodziez˙y, nauczađ równiez˙ je˛zyka angielskiego. Zađoz˙yđ biblioteke˛ licz ˛ac ˛a
400 ksi ˛az˙ek. Zapewne tez˙ z jego inicjatywy Polacy w Norwegii ufundowali
obraz Matki Boskiej Cze˛stochowskiej, wykonany przez Polaka w ceramice
44.
W roku 1955 wyjechađ do Kanady i tam pracowađ z harcerzami. Podczas
wypadku, ratuj ˛ac ton ˛acych harcerzy sam uton ˛a
đ
45.
Póz´niej msze s´w. w je˛zyku polskim odbywađy sie˛ w Oslo sporadycznie,
np. z okazji s´wi ˛at wielkanocnych (o. Piotr Bzdyl, ks. Józef Pruszyn´ski
46).
Ksie˛z˙a ci poprzez sprawowanie mszy s´w. w kaz˙d ˛a niedziele˛ w innej
miejsco-wos´ci umoz˙liwiali rozproszonym emigrantom polskim przynajmniej raz
w miesi ˛acu udziađ we mszy s´w. Liturgia odbywađa sie˛ najcze˛s´ciej w
mieszka-niach prywatnych. Polacy zazwyczaj uczestniczyli w duszpasterstwie
norwes-kim, a miejscowy proboszcz
Ŧ by dac´ im moz˙liwos´c´ spowiedzi w ojczystym
je˛zyku
Ŧ sprowadzađ dwa razy do roku (przed Boz˙ym Narodzeniem i
Wielka-noc ˛a) polskiego kapđana. Do lat osiemdziesi ˛atych XX wieku dziađalnos´c´
dusz-nie u ksie˛z˙y pallotynów na Kopcu w Wadowicach. W 1939 r. zostađ zesđany na roboty przymu-sowe do Niemiec. W 1945 r. znajdowađ sie˛ w Norwegii, gdzie m.in. uczyđ sie˛ w polskiej szkole im. Generađa Sikorskiego w Mysen. Pracowađ na roli, w fabrykach, ucze˛szczađ do szkođy muzycznej. Od 21 IX 1947 przygotowywađ sie˛ do przyje˛cia s´wie˛cen´ kapđan´skich w Kolegium s´w. Edmunda w Anglii. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 30 V 1953 w Westminster. Po s´wie˛ce-niach zostađ zaproszony 1 XI 1953 do posđugi duszpasterskiej w Norwegii; jako wikariusz pracowađ w parafii s´w. Olava w Oslo od 1 I 1954 do 20 VIII 1955, naste˛pnie podj ˛ađ obowi ˛azki duszpasterskie ws´ród Polonii kanadyjskiej w Calgary, gdzie byđ pierwszym samodzielnym duszpasterzem polskim. Mimo ogromnych trudnos´ci zdođađ pozyskac´ zaufanie wđadz i wiernych. W krótkim czasie zdođađ zorganizowac´ polskich katolików w Calgary i przygotowywađ budowe˛ kos´ciođa dla nich. Uton ˛ađ 20 VIII 1956 na kolonii letniej w Piegeon Lake (Kanada). S´p. ks.
Leon Trawicki, „Duszpasterz Polski Zagranic ˛a” 8(1957), z. 1(30), s. 484-485.
43K o zđ o w s k i, W a l i c k i, Duszpasterska opieka nad Polakami w Norwegii, s. 41; www.katolsk.no/home/htrawicki/ z dn. 8 VII 2009.
44
Norwegia, „Duszpasterz Polski Zagranic ˛a” 6(1955), z. 1, s. 120; R a d o m s k i, Demobilizacja Siđ Zbrojnych na Zachodzie, s. 153. Autor bđe˛dnie podađ nazwisko ks.
Tra-wickiego Ŧ Rawicki.
45K o zđ o w s k i, W a l i c k i, Duszpasterska opieka nad Polakami w Norwegii, s. 41. 46www.katolsk.no/home/jplocins.htm z dn. 8 VII 2009. W oficjalnych dokumentach wyste˛-puje jako ks. Józef Pđocin´ski, ur. 7 III 1946 w Berlinie, Niemcy. Ksztađciđ sie˛ w Porsgrunn. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 21 X 1971 i podj ˛ađ obowi ˛azki duszpasterskie w parafii s´w. Olava w Oslo. Od 1 IX 1980 korzystađ z urlopu naukowego. W kwietniu 1981 sekularyzowađ sie˛.
pasterska ksie˛z˙y polskich w Norwegii sprowadzađa sie˛ do speđniania obowi
˛az-ków duszpasterskich na rzecz zamieszkađych tam katoli˛az-ków, a nie jako
dusz-pasterstwo ws´ród polskiego wychodz´stwa.
Bardziej zorganizowany charakter opieka duszpasterska nad Polakami
zyskađa po roku 1980, z chwil ˛a przybycia do Norwegii kapđanów zakonnych
ze zgromadzen´: oblatów
Ŧ OMI (Teodor Famuđa, Wiesđaw Kowal, Ryszard
Czepek, Eugeniusz Machnica), Najs´wie˛tszych Serc Jezusa i Maryi – SSCC
(Gerard Filak, Janusz Fura, Stanisđaw Papciak), oraz Misjonarzy S´wie˛tej
Rodziny
Ŧ MSF (Andrzej Bilak, Zdzisđaw Chmiel i Andrzej Z˙ydek). Wyj ˛atek
stanowiđ ks. Józef Kozđowski, który s´wie˛cenia kapđan´skie otrzymađ w Rzymie
i jest obywatelem brytyjskim
47.
Jako pierwsi przybyli do Norwegii w 1980 r. oblaci. Rok wczes´niej biskup
Oslo John Willem Gran spotkađ sie˛ z ówczesnym prowincjađem A. Kupk ˛a
i poprosiđ o obje˛cie duszpasterstwa w parafiach: Halden i Fredrikstad,
pođoz˙o-nych blisko granicy ze Szwecj ˛a – ok. 100 km na pođudnie od Oslo
48.
Pierw-szym oblackim duszpasterzem zostađ o. Teodor Famuđa
49, który wczes´niej
pracowađ w Szwecji
50. W 1981 r. dođ ˛aczyđ do niego o. Wiesđaw Kowal
51,
który regularnie (w pierwsze niedziele miesi ˛aca) dojez˙dz˙ađ z Halden do
Oslo
52. Msze s´w. w Oslo odprawiano pocz ˛atkowo w kaplicy s´w. Józefa,
47K o zđ o w s k i, W a l i c k i, Duszpasterska opieka nad Polakami w Norwegii, s. 42. 48 P. P i s a r e k OMI, Ws´ród katolików z niemal cađego s´wiata. 25-lecie obecnos´ci
polskich misjonarzy oblatów M.N. w Norwegii, „Misyjne Drogi” 2006, nr 2, s. 20-21; S z
a-j e r, Z˙ycie religia-jne i spođeczne Kos´ciođa katolickiego w Norwegii, s. 355.
49Urodzony 1 X 1935 w Kos´cielisku (diec. opolska). Pierwsze s´luby zakonne zđoz˙yđ w 1953 r., a wieczyste w 1958 w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Obrze 19 III 1961. Do Szwecji przybyđ w 1967 r. Pracowađ m.in. w Malmö, w parafii Naszego Zbawiciela. Do Norwegii przyjechađ 7 IX 1980. Od 7 XII 1980 do 1 XI 1983 duszpasterzowađ w Halden, a od 1 XI 1983 do 7 VII 1988 r. we Fredrik-stad. 1 X 1988 powróciđ do Szwecji (Ystad i Skl´ne), by po 6 latach powtórnie podj ˛ac´ obo-wi ˛azki duszpasterskie w Norwegii (od wrzes´nia 1994 do 1 X 2005) Od jesieni 2005 przebywa w Szwecji jako emeryt. P i s a r e k, Ws´ród katolików z niemal cađego s´wiata, s. 20; http:// www.katolsk.no/ordener/omi/ z dn. 6 VII 2009.
50Ks. J. S z y m a n´ s k i, Opieka duszpasterska nad Polakami w Szwecji, „Studia Polo-nijne” 29(2008), s. 68.
51Urodzony 13 II 1951 w Kedierzynie (diec. przemyska). Pierwsze s´luby zakonne zđoz˙yđ w 1971 r., a wieczyste w 1975 w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Obrze 19 VI 1977. Do Norwegii przyjechađ w paz´dzierniku 1980 r., peđni ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie w Halden i Fredrikstad. W 1994 r. sekularyzowađ sie˛. http://www.katolsk.no/ordener/omi/ z dn. 6 VII 2009.
52B. T u b y l e w i c z O l s n e s, Kilka uwag uzupeđniaj ˛
acych, „Kronika Katolików
sprawo-póz´niej w katedrze s´w. Olava. Pierwsze rekolekcje po polsku w Oslo
prowa-dziđ w grudniu 1981 r. o. Teodor Famuđa
53. Z parafii w Halden o. Teodor
w 1983 r. zostađ przeniesiony do Fredrikstad
54, gdzie rozpocze˛to
przygoto-wania do budowy nowej s´wi ˛atyni pw. s´w. Brygidy, sk ˛ad jednak zostađ
odwo-đany do Szwecji. Na cađym terenie nalez˙ ˛acym do parafii mieszkađo wówczas
ok. 1000 wiernych
55.
Powyz˙sze zmiany zostađy dostrzez˙one równiez˙ przez Urz ˛ad ds. Wyznan´,
który w ten sposób je scharakteryzowađ:
Po roku 1981 dwóch ksie˛z˙y katolickich z Polski obje˛đo stanowiska proboszczów w pođudniowej Norwegii, a mianowicie ks. W. Kowal Ŧ parafie˛ w mies´cie Halden (na granicy ze Szwecj ˛a) i ks. T. Famuđa zostađ proboszczem parafii w Fredrikstad. Obaj nalez˙ ˛a do zakonu Oblatów. Parafie przez nich kierowane maj ˛a charakter gđów-nie norweski, gdyz˙ w liturgii uz˙ywany jest je˛zyk norweski i wie˛kszos´c´ wiernych stanowi ˛a katolicy norwescy. Struktura organizacyjna tych parafii ulegđa jednakz˙e znacznym zmianom w ci ˛agu ostatnich kilku lat w zwi ˛azku z napđywem emigrantów z róz˙nych krajów europejskich i pozaeuropejskich; np. w parafii Fredrikstad mieszka-j ˛a katolicy 41 narodowos´ci. Po 1981 r. w Norwegii zacze˛đo sie˛ osiedlac´ coraz wie˛cemieszka-j emigrantów z PolskiŦ zarówno legalnych jak i nielegalnych; ich liczba przekroczyđa obecnie 5 tys. osób. Wielu z nich osiedliđo sie˛ w parafiach w Halden i Fredrikstad, gdzie mieszka obecnie kilkaset osób pochodzenia polskiego56.
Kolejnych dwóch nowych ksie˛z˙y oblatów z Polski przyjechađo do
Norwe-gii 15 paz´dziernika 1987 r. Decyzj ˛a biskupa Schwenzera, ksie˛z˙a Ryszard
Czepek
57i Eugeniusz Machnica
58zostali skierowani do Stavanger, gdzie
wania opieki duszpasterskiej nad rodakami w Oslo, mieszkaj ˛ac i pracuj ˛ac jednoczes´nie w od-legđym Halden, starađ sie˛ wzbogacic´ swój, z koniecznos´ci skromny, kontakt osobisty poprzez sđowo drukowane – «Gđos Ewangelii», które uznaje sie˛ za poprzedniczke˛ «Kroniki»”.53K o z đ o w s k i, W a l i c k i, Duszpasterska opieka nad Polakami w Norwegii, s. 42. 54P i s a r e k, Ws´ród katolików z niemal cađego s´wiata, s. 20-21.
55
Pomie˛dzy Szwecj ˛a a Norwegi ˛a. Rozmowa A. Kupki OMI z Teodorem Famuđ ˛a OMI,
duszpasterzem w Skandynawii, „Misyjne Drogi” 2006, nr 2, s. 16-19.
56 Archiwum Akt Nowych [dalej cyt.: AAN], Urz ˛ad ds. Wyznan´ [dalej cyt.: Uds.W], Zespóđ 126, Teczka 170, Notatka na temat dziađalnos´ci polskich ksie˛z˙y katolickich w Norwegii, k. 60-61.
57www.katolsk.no/ordener/omi/ z dn. 6 VII 2009. Urodzony 6 IX 1942 w WielkimĐe˛cku (diec. cheđmin´ska). S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej w Obrze 10 VI 1977. Do Norwegii przyjechađ 15 IX 1987, przebywađ we wspól-nocie oblackiej w Stavanger. Od maja 1988 r. duszpasterzowađ w Østfold: Halden i Askim. Od maja 1990 r. duszpasterzowađ w Haugesund, a od 1 VIII 1992 do 1 II 1993 byđ administrato-rem w Fredrikstad i Halden. Opus´ciđ Norwegie˛ w 1993 r., sekularyzowađ sie˛ w 2002 r., byđ proboszczem parafii Gr ˛az˙awy w diec. torun´skiej; 30 X 2007 przeszedđ na emeryture˛.
mieli uczyc´ sie˛ je˛zyka i jednoczes´nie odci ˛az˙yc´ o. G. Filaka, który raz w
mie-si ˛acu jez´dziđ z posđug ˛a do tamtejszej Polonii
59. Jednoczes´nie przyst ˛apiono
do rozbudowy dwóch mađych kaplic w Moss i Askira. Dotychczasow ˛a kaplice˛
w Moss zbudowali Polacy, którzy przybyli tam po II wojnie s´wiatowej.
Mies´-ciđa 100 osób. Do powstania samodzielnej parafii w Moss przyczyniđ sie˛
o. E. Machnica
60. Do tej wspólnoty oblackiej dođ ˛aczyli ojcowie: Tomasz
Ewertowski
61, Józef Paluska
62, Piotr Pisarek
63, Krzysztof Skotarek
64i Andrzej Kordek
65. Oblaci opieke˛ duszpastersk ˛a sprawowali w Østfold, tzn.
58www.katolsk.no/ordener/omi/ z dn. 6 VII 2009. Urodzony 11 XI 1951 w Liszkach (arch. krakowska). Pierwsze s´luby zakonne zđoz˙yđ w 1975, a wieczyste w 1979 w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Obrze 14 VI 1981. Do Norwegii przyjechađ 15 IX 1987, przebywađ we wspólnocie oblackiej w Stavanger. Jest duszpasterzem w Szwecji.
59 *15 wrzes´nia przyjechađo 2 nowych ksie˛z˙y z Polski, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 26(1987) 3, s. 2.
60P i s a r e k, Ws´ród katolików z niemal cađego s´wiata, s. 20.
61 www.katolsk.no/ordener/omi/ z dn. 6 VII 2009. Urodzony 17 II 1960 w Iđawie (diec. elbl ˛aska). Pierwsze s´luby zakonne zđoz˙yđ 8 IX 1981, a wieczyste 21 V 1986 w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Obrze 17 VI 1987. Do Norwegii przyjechađ we wrzes´niu 1992 r., przebywađ we wspólnocie oblackiej w Østfold. Powróciđ do Polski jeszcze w tym samym roku. Byđ duszpasterzem w Grotnikach.
62 www.katolsk.no/ordener/omi/ z dn. 6 VII 2009. Urodzony 29 X 1959. W Norwegii przebywađ od lipca do paz´dziernika 1994 r.
63 www.katolicki.no/ksiezaaskim.html z 8 VII 2009. Urodzony 31 XII 1968 w Lublin´cu (diec. gliwicka). Pierwsze s´luby zakonne zđoz˙yđ w 1988, a wieczyste w 1992 w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Obrze 18 VI 1994 z r ˛ak biskupa Eugeniusza Juretzko OMI z Yokadouma w Kamerunie. Do Norwegii przyjechađ 6 XII 1994. Zamieszkađ we Fredrikstad. 10 I 1996 Ŧ 1 I 1997 pomagađ w tej parafii. Od 10 I 1996 do 1 I 1997 byđ wikariuszem w parafiach w Østfold: Sta. Birgitta (Fredrikstad), Maria (Askim), St. Mikael (Moss), St. Peter (Halden). Od 1 I 1997 do 8 IX 1999 zostađ administrato-rem parafii Wniebowzie˛cia NMP w Askim oraz parafii s´w. Michađa Archaniođa w Moss, a od 8 IX 1999 proboszczem parafii Wniebowzie˛cia NMP w Askim oraz parafii s´w. Michađa Archa-niođa w Moss. Od 17 X 2005 do 1 VIII 2006 zostađ administratorem parafii s´w. Birgitty we Fredrikstad. Od 1 I 2006 byđ czđonkiem Rady Duszpasterskiej w Diecezji Oslo; od 1 XI 2007 czđonkiem Kolegium Konsultorów w Diecezji Oslo.
64www.katolsk.no/ordener/omi/ z dn. 6 VII 2009. Urodzony 29 VI 1968 w Damasđawku (arch. gniez´nien´ska). Pierwsze s´luby zakonne zđoz˙yđ 7 IX 1989, a wieczyste 8 IX 1993 w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Obrze 20 VI 1995. Po s´wie˛ceniach pracowađ we Wrocđawiu, naste˛pnie od 1998 r. w Lublin´-cu. Od 11 IX 2000 do 16 III 2001 podj ˛ađ obowi ˛azki duszpasterskie w Fredrikstad. Po powrocie do Polski (od 16 III 2001) zostađ duszpasterzem w Kodniu (diec. siedlecka).
65 www.katolsk.no/ordener/omi/ z dn. 6 VII 2009. Urodzony 30 VIII 1964 w Bielawie (diec. opolska). Pierwsze s´luby zakonne zđoz˙yđ 8 IX 1998 w Zgromadzeniu Misjonarzy Obla-tów Maryi Niepokalanej. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Obrze 19 VI 2004. Po s´wie˛ceniach
Halden, Fredrikstad, Askim i Moss
66. W Askim 30 maja 2003 r.
konsekro-wano now ˛a s´wi ˛atynie˛, której proboszczem i budowniczym byđ o. Pisarek
67.
Wszystkie posđugi w tych wspólnotach odbywađy sie˛ w je˛zyku norweskim.
Maj ˛ac katolików tak wielu narodowos´ci (w Fredrikstad
Ŧ z 48, w Moss Ŧ
z 21, w Askim
Ŧ z 15), ich zjednoczenie moz˙liwe byđo tylko w je˛zyku
nor-weskim
68. Niemniej, kaz˙da wie˛ksza grupa narodowa przynajmniej raz w
ty-godniu miađa w godzinach popođudniowych msze˛ s´w. w swoim je˛zyku
69.
Ponadto dla Polaków byđa sprawowana msza s´w. w jedn ˛a z niedziel kaz˙dego
miesi ˛aca
70.
Tak jak cađy ruch „Solidarnos´c´”, polska emigracja lat osiemdziesi ˛atych
w Norwegii licz ˛aca ok. 4 tys. rodaków, oparđa sie˛ na Kos´ciele katolickim,
roz-wijaj ˛ac w
đ ˛acznos´ci z nim róz˙ne formy dziađalnos´ci
71. Inicjatywa cze˛sto
nale-z˙ađa do ksie˛z˙y polskich. Do 1996 r. zaistniađo b ˛adz´ funkcjonowađo prawie 35
stowarzyszen´ i inicjatyw polonijnych, z czego blisko 25 w samym Oslo,
obej-muj ˛ac ok. 1200 Polaków
72. Wspóln ˛a organizacj ˛a byđa Solidarnos´c´
Norwesko-Polska (Solidaritet Norge-Polen), istniej ˛aca od paz´dziernika 1980 r. do
paz´-dziernika 1990 r., obejmuj ˛aca ok. 40 lokalnych, mađo licznych oddziađów
73.
Zapađowi, zaangaz˙owaniu wielu osób zawdzie˛czac´ nalez˙y wówczas
organizowa-nie otwartych spotkan´ towarzyskich, pikników, ognisk, wypraw turystycznych,
zabaw, koncertów, projekcji filmów, tak o charakterze okazjonalnym, jak i
tra-dycyjnym – uroczystos´ci pan´stwowe i kos´cielne
74. Jednym z przejawów
czyn-nego zaangaz˙owania Polaków byđo zorganizowanie z inicjatywy E. Nowin´skiej,
pracowađ w Kodniu (diec. siedlecka). Do Norwegii przyjechađ 10 VIII 2007, przebywađ we wspólnocie oblackiej w Askim. Do Polski powróciđ 18 II 2008.
66S z a j e r, Z˙ycie religijne i spođeczne Kos´ciođa katolickiego w Norwegii, s. 356. 67 F. S z a j e r OFM, Konsekracja nowego kos´ciođa w Askim, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 191(2003) 6, s. 37-38.
68P i s a r e k, Ws´ród katolików z niemal cađego s´wiata, s. 20. 69
Pomie˛dzy Szwecj ˛a a Norwegi ˛a, s. 16-19.
70 Co, gdzie, kiedy…, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 195-196(2003) 11-12, s. 52. Msze s´w. w FredrikstadŦ pierwsze niedziele miesi ˛aca, godz. 1600, w AskimŦ czwarte niedziele miesi ˛aca, godz. 1400i w MossŦ trzecie niedziele miesi ˛aca, godz. 1600.
71 L a t e r - C h o d y đ o w a, Polonia w Norwegii. Jedna z najnowszych i bardzo
polska, s. 169.
72L a t e r - C h o d y đ o w a, Polska diaspora w Skandynawii – Norwegia, s. 226. 73 A. T o m a s z e w i c z, Udziađ Polaków w dziađalnos´ci Solidaritet Norge – Polen
w s´rodkowej Norwegii, w: Polacy w Skandynawii, s. 279-285.
74 E. L a t e r - C h o d yđ o w a, Wspóđczesne organizacje polonijne w Norwegii, w:
M. Zapađowicza, D. Zapađowicz-Górskiej i W. Piwarskiego w 1984 r. pierwszej
pieszej pielgrzymki do Matki Boskiej z Enebakk
75.
W 1986 r. Norwegia nawi ˛azađa stosunki dyplomatyczne z Watykanem
76.
Z pocz ˛atkiem 1986 r. w ewangelizacje˛ Norwegii zaangaz˙owađo sie˛ dalszych
5 duszpasterzy. Zostali oni wysđani przez Episkopat Polski w ramach
dziađal-nos´ci misyjnej, jako pomoc dla Kos´ciođa katolickiego w tym kraju, który
odczuwađ wówczas powaz˙ny niedobór duchowien´stwa. Po przyjez´dzie kapđani
zakonni, przygotowuj ˛ac sie˛ do samodzielnego obje˛cia parafii, uczestniczyli
w intensywnym kursie je˛zyka norweskiego, angaz˙uj ˛ac sie˛ jednoczes´nie do
pomocy duszpasterskiej w lokalnych wspólnotach. Jak zauwaz˙yli pracownicy
Urze˛du ds. Wyznan´, kapđani ci prowadzili „takz˙e prace˛ duszpastersk ˛a ws´ród
Polonii, zwđaszcza na terenie Oslo, gdzie mieszka[đo] ok. 2 tys. Polaków.
W ramach tej dziađalnos´ci odprawiaj ˛a oni jedn ˛a msze˛ miesie˛cznie w je˛zyku
polskim w kos´ciele s´w. Olava w Oslo, prowadz ˛a takz˙e punkt katechetyczny
pođ ˛aczony z nauk ˛a je˛zyka polskiego, na który ucze˛szcza kilkadziesi ˛at dzieci
polskich. Nauka je˛zyka polskiego ma charakter pocz ˛atkowy i prowadzona jest
gđównie w oparciu o wydawnictwa kos´cielne”
77. Ws´ród tych 5 zakonników,
3 nalez˙ađo do Zgromadzenia Najs´wie˛tszych Serc Jezusa i Marii, a 2 do
Zgro-madzenia Misjonarzy Najs´wie˛tszej Rodziny. Z powyz˙szej liczby „2 ksie˛z˙y
prowadziđo prace˛ duszpastersk ˛a w Oslo Ŧ Gerard Filak
78i Stanisđaw
Pap-ciak
79, 2
Ŧ w znajduj ˛acym sie˛ poza kođem polarnym mies´cie Tromsø Ŧ
75B. K u l a s, Pielgrzymka Polaków, „Biuletyn Informacyjny Zwi ˛azku Polaków w Nor-wegii” sierpien´ 2009; por. M. Z a p ađ o w i c z, Polskie pielgrzymki piesze OsloŦMariaholm, „Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego” 4(1988/1989), s. 51-55.
76 Opracowađ E. S. K[ruszewski], Pan´stwa nordyckie w czasie wizyty apostolskiej Ojca
s´wie˛tego Jana Pawđa II czerwiec 1989, „Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego”
4(1988-1989), s. 6.
77AAN, Uds.W, Zespóđ 126, Teczka 170, Notatka na temat dziađalnos´ci polskich ksie˛z˙y katolickich w Norwegii, k. 60-61.
78
Peter Gerard Filak SS.CC, „Broen – Katolsk Kirkeblad” 3(2007), s. 28. www.katolicki.
no/ksiezalillestrom.html z 8 VII 2009.
Urodzony 28 IV 1940 w Tychach (diec. katowicka). S´luby wieczyste zđoz˙yđ w Zgromadze-niu Najs´wie˛tszych Serc Jezusa i Maryi (sercanie) w Polanicy Zdroju. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 24 VI 1975 z r ˛ak biskupa Wincentego Urbana w katedrze wrocđawskiej. Do Norwegii przyjechađ 5 I 1986. Od 1987 do 1 V 2007 peđniđ obowi ˛azki duszpasterza Polonii w diecezji Oslo. Od 1 IX 2007 zostađ duszpasterzem Polonii przy parafii s´w. Magnusa w Lillestrøm.
79 E. L a t e r - C h o d yđ o w a, Papciak Stanisđaw, w: Encyklopedia Polskiej
Emi-gracji i Polonii, red. K. Dopierađa, t. IV, Torun´ 2005, s. 24; F. S z a j e r, Ostatnie poz˙egna-nie o. Stanisđawa Papciaka, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 108(1996) 5, s. 10;
Wojciech Egiert
80i Zdzisđaw Chmiel
81oraz jeden
Ŧ Janusz Fura
82Ŧ
w Trondheim”
83. Ten ostatni kapđan, po ukon´czeniu kursów je˛zyka
polskie-go i powrocie do Trondheim zostađ skierowany do Drammen, „gdzie
odpra-wiađ Msze s´w. w je˛zyku polskim w kaz˙d ˛a drug ˛a niedziele˛ miesi ˛aca”
84. Dnia
19 kwietnia 1998 r. we wspólnocie tej zostađ konsekrowany nowy kos´cióđ pw.
s´w. Wawrzyn´ca, gdzie funkcje˛ proboszcza peđniđ o. Janusz Fura
85. Do
wspól-noty sercan´skiej 16 listopada 1996 r. dođ ˛aczyđ o. Robert Kanoza
86. Pomimo
Urodzony 31 I 1951 w Koszycach. Studia seminaryjne rozpocz ˛ađ w Krakowie, naste˛pnie wst ˛apiđ do sercanów w Polanicy Zdroju, gdzie w 1974 r. zđoz˙yđ pierwsze s´luby zakonne. Tam tez˙ przyj ˛ađ s´wie˛cenia kapđan´skie 24 IX 1977. Byđ rekolekcjonist ˛a, misjonarzem, ekonomem zgromadzenia, krótko pracowađ w Gryz´licach (woj. olsztyn´skie). W 1985 r. ukon´czyđ homilety-ke˛ w Papieskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Do Norwegii przybyđ 6 I 1986. Krótko przebywađ w Oslo (Eikeli), potem zostađ kapelanem w Molde, a od 1988 r. proboszczem w parafii s´w. Laurentego w Drammen. Zmarđ 27 III 1996. Pochowany zostađ w Polsce.80 www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 4 IV 1941 w Rychwale (diec. wđocđawska). S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 14 VI 1970 w Kazimierzu Biskupim. Do Norwegii przyjechađ w 1985 r. Duszpasterzowađ w Tromsø do 1993 r., naste˛pnie w Hammerfest. 1 IX 2008 zostađ penitencjarzem w Tromsø.
81 www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 26 IX 1958 w Sance (arch. krakowska). S´wie˛cenia kapđan´skie otrzymađ 14 VI 1984 w Kazimierzu Biskupim. Do Norwegii przybyđ 9 X 1985 i podj ˛ađ obowi ˛azki duszpasterskie w Tromsø. W latach 1987-1988 byđ administratorem w Harstad. W 1990 r. wyjechađ do Kanady, sekularyzowađ sie˛ w diecezji Winnipeg.
82www.katolicki.no/ksiezadrammen.html z 8 VII 2009. Urodzony 9 III 1958 we Wrocđa-wiu. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 1 VI 1985 we WrocđaWrocđa-wiu. Do Norwegii przyjechađ 6 I 1986. Od 1 V 1986 do lata 1986 mieszkađ w St. Hallvard w Oslo. Od lata 1986 do lata 1987 miesz-kađ w Trondheim. Od lata 1987 do 27 VI 1993 byđ wikariuszem w parafii s´w. Wawrzyn´ca w Drammen; od 27 VI 1993 do 14 IV 1996Ŧ proboszczem parafii s´w. Teresy z Lisieux w Hø-nefoss; od 14 IV do 10 X 2000Ŧ administratorem parafii s´w. Wawrzyn´ca w Drammen, a od 10 X 2000 Ŧ proboszczem tejz˙e parafii.
83AAN, Uds.W, Zespóđ 126, Teczka 170, Notatka na temat dziađalnos´ci polskich ksie˛z˙y katolickich w Norwegii, k. 60-61.
84
*Ojciec Janusz Fura po ukon´czeniu..., „Kronika Katolików Polskich w Norwegii”
26(1987) 5, s. 2; S z a j e r, Z˙ycie religijne i spođeczne Kos´ciođa katolickiego w Norwegii, s. 363.
85B. S t r a z˙ y n´ s k i, Nowy kos´cióđ katolicki w Drammen, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 130(1998) 5, s. 39-41.
86Urodzony 4 VI 1968 we Wrocđawiu. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 25 V 1994 w Polani-cy Zdroju z r ˛ak biskupa Gerharda Schwenzera. Po s´wie˛ceniach rozpocz ˛ađ studia doktoranckie na Wydziale Nauk Spođecznych Uniwersytetu Wrocđawskiego. Po krótkim przygotowaniu wzi ˛ađ udziađ (styczen´–czerwiec 1995) w projekcie formacyjnym na Filipinach. Do Norwegii przybyđ 16 XI 1996 i zamieszkađ w Trondheim. Od 19 XII 1997 do 1 VI 1999 duszpasterzowađ w Porsgrunn; od 1 VI 1999 do 27 II 2000 w Hamar, gdzie zostađ proboszczem. Od 1 IX 2004 do 31 VII 2007 duszpasterzowađ w Lillehammer, naste˛pnie powróciđ do Polski. Warto wiedziec´.
otwarcia nowego domu zakonnego w Hamar i zapowiedzi przybycia „kilku
mđodych ojców” z Polski
87, dopiero 5 lutego 2004 r. podj ˛ađ obowi ˛azki
dusz-pasterskie o. Paweđ Wiech
88i nieco póz´niej o. Wojciech Kotowski
89.
Ewangelizacja póđnocnej Norwegii zostađa powierzona w 1932 r.
Misjona-rzom S´wie˛tej Rodziny. Od 1985 r. byli ws´ród nich kapđani z Polski, m.in.:
Wojciech Egiert, Andrzej Kos´ciukiewicz
90, Jarosđaw Nowak
91, Waldemar
Sta-niszewski
92, Marek Cheđminiak
93, Zdzisđaw Chmiel, Andrzej Bialk
94,
An-O sprawach Polonii i nie tylko… Polski ksi ˛adz w Trondheim, „Kronika Katolików Polskich
w Norwegii” 113-114(1996-1997) 12-1, s. 56; www.katolsk.no/home/rkanoza/ z dn. 7 VI 2009; www.katolsk.no/ordener/sscc/ z dn. 6 VII 2009.
87
Nowy klasztor w Hamar, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 140(1999) 3, s. 34.
88www.katolicki.no/ksiezahalden.html z 8 VII 2009; www.katolicki.no/ksiezalarvik.html z 8 VII 2009; www.katolicki.no/ksiezatonsberg.html z 8 VII 2009.
Urodzony 24 XI 1972 w Rzeszowie. S´luby wieczyste zđoz˙yđ 10 V 1998 w Zgromadzeniu Najs´wie˛tszych Serc Jezusa i Maryi (sercanie) w Polanicy Zdroju. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w katedrze wrocđawskiej 29 V 1999 z r ˛ak ks. kard. Henryka Gulbinowicza. Pracowađ w dusz-pasterstwie parafialnym w Ciesze˛cinie k. Wieruszowa, Gđadyszowie, Gorlicach, St. Wielisđawiu k. Kđodzka, Wrocđawiu. Do Norwegii przyjechađ 4 II 2004. Zamieszkađ we wspólnocie sercan´-skiej w Kristiansand. Od 1 II 2006 do 1 V 2008 byđ wikariuszem w parafii s´w. Ansgara w Kristiansand, a od 1 V 2008 administratorem w parafii s´w. Piotra Apostođa w Halden. Od 1 V 2008 zostađ asystentem Koordynatora Duszpasterstwa Polskiego w diecezji Oslo.
89www.katolicki.no/ksiezaolav.html z 8 VII 2009. Urodzony 20 XI 1972 w Wysokiem Mazowieckim. Pierwsze s´luby zakonne zđoz˙yđ 8 V 1993, a wieczyste 29 XII 1998 w Zgroma-dzeniu Najs´wie˛tszych Serc Jezusa i Maryi (sercanie) w Polanicy Zdroju. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w Mielniku nad Bugiem 27 V 2000 z r ˛ak biskupa Antoniego Dydycza. Pracowađ w duszpasterstwie parafialnym w Polsce oraz w AfryceŦ w Republice Demokratycznej Kongo. Od 1 VIII do 30 XI 2007 pracowađ w Bergen. Od 30 XI 2007 podj ˛ađ obowi ˛azki duszpasterskie w Oslo, obejmuj ˛ac funkcje˛ Koordynatora Duszpasterstwa Polskiego w tej diecezji. Od 18 II 2008 nalez˙y do Rady Katedralnej, Wikariusz Rektora Katedry.
90www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 27 X 1972 w We˛growcu (arch. gniez´nien´ska). S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 11 VI 1988 w Kazimierzu Biskupim. Do Norwegii przybyđ 25 VIII 1991, podejmuj ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie w Tromsø. W latach 1993-1996 duszpasterzowađ w Norwegii Póđnocnej. 13 IV 1996 opus´ciđ Norwegie˛, do której powróciđ w 2000 r., przebywaj ˛ac w Tromsø do 21 VIII 2002.
91www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 12 III 1964 w Kluczborku (diec. opolska). S´wie˛cenia kapđan´skie z r ˛ak biskupa Gerharda Goebela przyj ˛ađ 16 VI 1990 w Kazi-mierzu Biskupim. Do Norwegii przybyđ 25 VIII 1991, podejmuj ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie w Tromsø. Od marca do sierpnia 1993 byđ administratorem w Hammerfest. W sierpniu 1993 r. opus´ciđ Norwegie˛.
92www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Skrócony Schematyzm Diecezji Rzeszowskiej.
Stan z dnia 31.10.2000 r., Rzeszów 2000, s. 57.
Urodzony 21 I 1965 w Dzierz˙oniowie (diec. s´widnicka). S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 17 VI 1992 w Kazimierzu Biskupim. Byđ duszpasterzem w Zđotowie. Do Norwegii przybyđ w 1993 r., podejmuj ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie w Tromsø. Od wrzes´nia 1997 do 1998 byđ
drzej Z˙ydek
95, Marek Stanisđaw Michalski
96, Mirosđaw Ksi ˛az˙ek
97, Jan
Tetz-laff
98. Misjonarze z tego zgromadzenia obsđuguj ˛a dwa os´rodki zakonne:
elz˙-bietanki i karmelitanki. Ponadto dwa razy do roku wyjez˙dz˙aj ˛a na Spitsbergen,
odwiedzaj ˛ac z duszpastersk ˛a posđug ˛a polskich naukowców Ŧ polarników
99.
Z przyjazdu polskich kapđanów do Norwegii w 1986 r. skorzystali równiez˙
wierni zamieszkali w Bergen. Odt ˛ad zacze˛đy sie˛ w tej wspólnocie regularne
wizyty duszpasterskie polskiego kapđana z Oslo. W tym czasie (1986-1989)
duszpasterzem odpowiedzialnym za opieke˛ nad Polakami w Bergen byđ ks.
Sta-wikariuszem w Bodø; od 1998 do 23 VI 2000Ŧ kapelanem u sióstr Vår Frue w Tromsø. Od 23 VI 2000 zostađ duszpasterzem w Rzeszowie.
93www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 22 X 1955 w Wie˛cborku (diec. cheđmin´ska). S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 12 VI 1982 w Kazimierzu Biskupim. Do Norwegii przybyđ we wrzes´niu 1993, podejmuj ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie w Tromsø. Od 3 III 1996 do 17 X 2006 byđ duszpasterzem w Narviku; od 11 IX 1997 do 4 X 2006 Ŧ wikariuszem general-nym w Tromsø; od 1 I 1998Ŧ do 31 VIII 2005 Ŧ administratorem w Harstad. Od 17 X 2006 peđni funkcje˛ administratora w Bodø.
94www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 20 X 1958 w Karlikowie-Kroko-wie (diec. cheđmin´ska). S´Karlikowie-Kroko-wie˛cenia kapđan´skie otrzymađ 11 VI 1986 w Kazimierzu Biskupim. Do Norwegii przybyđ w 1987 r., podejmuj ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie w Tromsø. W latach 1990-1993 pracowađ w Norwegii póđnocnej (Hammerfest).
95www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 3 II 1953 w Siemianowicach S´l ˛askich. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 22 V 1979 w Kazimierzu Biskupim. Do Norwegii (Tromsø) przybyđ w 1987 r. Kolejno pracowađ w Narviku (1990 Ŧ 14 X 1993); Tromsø (do 1999); Hammerfest (do 2000); Tromsø opus´ciđ w 2000 r.
96www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 16 X 1967 w Obrachcicach (diec. kielecka). S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 8 V 1993 w Kazimierzu Biskupim. Po s´wie˛ceniach byđ ekonomem seminarium duchownego i duszpasterzem w Górce Klasztornej. Do Norwegii przy-byđ w 23 IX 1998, podejmuj ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie w Bodø. Od wrzes´nia do 29 XI 2000 byđ administratorem w Tromsø, a od 29 XI 2000 do 9 VIII 2009 proboszczem. Od 9 VIII 2009 zostađ proboszczem w Harstad.
97 www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 11 VI 1968 w Zđotowie (diec. koszalin´sko-kođobrzeska). S´wie˛cenia kapđan´skie otrzymađ 7 V 1994 w Kazimierzu Biskupim. Do Norwegii (Tromsø) przybyđ 20 I 1996. Kolejno pracowađ w Hammerfest (1996-1998); Tromsø (1998Ŧ grudzien´ 2000); grudzien´ 2000 – 11 IV 2002 duszpasterz w Trondheim; 11 IV 2002 – wrzesien´ 2002 duszpasterz w Bodø. Od 15 X 2002 do 31 VIII 2005 duszpasterz w Hammerfest. Od 1 IX 2005 do 16 VIII 2009 duszpasterzowađ w Harstad. Od 7 IV 2009 peđniđ obowi ˛azki wikariusza generalnego w Tromsø. Od 16 VIII 2009 – duszpasterz w Tromsø.
98www.katolsk.no/ordener/msf/ z 8 VII 2009. Urodzony 29 IV 1972 w Obornikach (arch. poznan´ska). S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ 29 V 1999 w Kazimierzu Biskupim. Do Norwegii przybyđ we wrzes´niu 2002, podejmuj ˛ac obowi ˛azki duszpasterskie w Bodø. Od lutego 2004 do 31 VIII 2005 byđ wikariuszem w Narviku, 1 IX zostađ wikariuszem w Tromsø. Od 17 X 2006 zostađ administratorem w Narviku.
nisđaw Papciak, a naste˛pnie ks. Gerard Filak. Podczas kaz˙dej wizyty polskiego
duszpasterza wierni mieli moz˙liwos´c´ uczestniczenia we mszy s´w. z przyst
˛apie-niem do sakramentu pojednania w je˛zyku polskim, oraz w katechezie dzieci
i mđodziez˙y. Wspólnota organizowađa uroczystos´ci pos´wie˛cone rocznicy
Kon-stytucji 3 maja, czy odzyskaniu niepodlegđos´ci przez Polske˛ 11 listopada
100.
W 1988 r. za zgod ˛a miejscowego proboszcza Polacy zakupili kopie˛ obrazu
Matki Boskiej Cze˛stochowskiej, która po odnowieniu kos´ciođa parafialnego
zostađa umieszczona tam na stađe. Do tego czasu znajdowađa sie˛ w kaplicy
sióstr franciszkanek, gdzie zwykle odprawiane byđy msze s´w. w je˛zyku
pol-skim
101. W 2003 r. prowadzenie parafii przeje˛li kanonicy regularni
102,
nato-miast posđuge˛ duszpastersk ˛a nad Polakami peđniđ ks. Ireneusz Zielin´ski
103.
Od grudnia 2007 r. ks. Albert M ˛aczka zostađ wikariuszem i jednoczes´nie
dusz-pasterzem Polonii w parafii s´w. Pawđa Apostođa w Bergen
104.
W 1986 r. wokóđ kos´ciođa s´w. Olava w Oslo zawi ˛azađa sie˛ Polska Rada
Katolicka (PRK). Jej powstanie miađo zwi ˛azek z wizyt ˛a w Norwegii w dn.
14-15 grudnia 1985 r. biskupa Szczepana Wesođego, odpowiedzialnego
wów-czas z ramienia Episkopatu Polski za opieke˛ duszpastersk ˛a nad emigracj ˛a
polsk ˛a w s´wiecie
105. Biskup Sz. Wesođy podczas spotkania z Rodakami
w Oslo w sprawie stađego duszpasterstwa polskiego os´wiadczyđ: „zakđadajcie
rady katolików polskich, dbajcie o liczne posđugi w je˛zyku ojczystym, nie
pozwalajcie sie˛ wynarodowic´, skoro uwaz˙acie sie˛ za Polaków”
106. Odt ˛ad
zainspirowani powyz˙szymi sugestiami Rodacy, wybieraj ˛ac spos´ród siebie
przedstawicieli Rady usiđowali koordynowac´ dziađalnos´c´ tak poszczególnych
osób, jak i instytucji, stowarzyszen´ dziađaj ˛acych na rzecz polskiego
s´rodo-100B. P a j c h e l, E. S i a r k i e w i c z - B i v a n d, Polacy wwielonarodowos´cio-wej parafii s´w. Pawđa (Diecezja Oslo), „Rocznik Instytutu Polsko-Skandynawskiego”
4(1988-1989), s. 47.
101Tamz˙e, s. 46-50; J. Z˙ d z˙ a r s k i, Z orđem i krzyz˙em. Duszpasterskie podróz˙e
Pryma-sa Polski, Warszawa 1991, s. 125-130; Rada Parafialna w Bergen, Matka Boska Cze˛stochowska w Bergen, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 35(1990) 6, s. 10.
102S z a j e r, Z˙ycie religijne i spođeczne Kos´ciođa katolickiego w Norwegii, s. 284. 103
Co, gdzie, kiedy…, s. 52. Msze s´w. sprawowađ w pierwsz ˛a niedziele˛ miesi ˛aca o godz.
1300.
104www.katolicki.no/ksiezabergen.html z 8 VII 2009. Urodzony 29 III 1967 w Kielcach. S´wie˛cenia kapđan´skie przyj ˛ađ w 1992 r.; pracuj ˛ac jako wikariusz w parafii, jednoczes´nie studio-wađ filozofie˛ na KUL-u. W 2005 r. wst ˛apiđ do Stift Klosterneuburg i zđoz˙yđ pierwsze s´luby zakonne w 2006 r. Do Norwegii przyjechađ w listopadzie 2007 r.
105Norwegia, „Duszpasterz Polski Zagranic ˛a” 37(1986), z. 2(159), s. 414.
106K. W a l i c k i, W odpowiedzi polskiej Radzie Parafialnej w Bergen, „Kronika Katoli-ków Polskich w Norwegii” 34(1990) 5, s. 11.
wiska katolickiego w Norwegii, szczególnie zas´ uzgodnic´ moz˙liwos´c´
sprawo-wania coniedzielnej polskoje˛zycznej mszy s´w.
107W apelu skierowanym na
đamach paz´dziernikowej „Kroniki” w 1987 r. napisali:
[...] jestes´my w duz˙ej diasporze na terenie cađej Norwegii. Niewiele wiemy o sobie wzajemnie, o niemalz˙e 300-tu Polakach w Bergen, o wie˛kszej grupie Rodaków w Stavanger i innych miejscach […] W rzeczywistos´ci norweskiej, jak w kaz˙dej innej najliczniej spotykamy sie˛ w s´wi ˛atyni. Trzeba przyznac´, z˙e jedna polskoje˛zyczna Msza s´w. w miesi ˛acu nie zaspakaja naszych potrzeb. Ma to na uwadze funkcjonuj ˛a-ca od ponad roku Polska Rada Katolicka. Wydaje sie˛, z˙e powođanie jej przez s´rodo-wisko polskie w Oslo nalez˙y do trafnych decyzji. Z grona przypadkowo spotkanych ludzi wyđoniđo sie˛ kilka silnych indywidualnos´ci, które do dziađan´ „Kultury”, „Soli-darnos´ci Norwesko-Polskiej” „Zwi ˛azku Polaków”, itp. dorzuciđy kilka istotnych spraw. Przede wszystkim zorganizowane zostađy lekcje religii w je˛zyku ojczystym dla dzieci, których kontakt z je˛zykiem ograniczony jest nierzadko tylko do rodziny. Starannie wydane s´piewniki pt. „S´piewajmy Panu” czy m ˛adrze organizowane modli-twy róz˙an´cowe w intencji Ojczyzny i Papiez˙a Jana Pawđa II dowodz ˛a prawdziwego zaangaz˙owania w z˙ycie spođeczne Polaków108.
Zapewne na takie stanowisko PRK wpđyw miađa wizyta w Norwegii
pry-masa Polski kard. Józefa Glempa. W maju 1987 r. Opiekun Polonii
przyje-chađ wyrazic´ wdzie˛cznos´c´ „cađemu narodowi norweskiemu, jak i organizacjom
charytatywnym, za wielk ˛a pomoc, jakiej doznalis´my w okresach bardzo
wiel-kiego kryzysu […] [powiedziađ] chciađbym odwiedzic´ takz˙e Polaków, którzy
z˙yj ˛a w Norwegii […] mój kontakt z nimi be˛dzie kontaktem umocnienia
w wierze, dodaniem nadziei i dodaniem che˛ci do tego, aby pracowali dla
wspólnego dobra”
109. Podczas wizyty prymas odwiedziđ Narvik, Bergen,
107Do Polskiej Rady Katolickiej nalez˙ađy: Dorota Górska – odpowiedzialna za pomoc o. Ge-rardowi w organizowaniu lekcji religii w je˛zyku polskim i innych zaje˛c´ dla dzieci; Jerzy Jankowski – prezes Kongresu Polaków w Skandynawii, koordynowađ relacje ze wszystkimi organizacjami polonijnymi w s´wiecie; Marek Krzyz˙anowski – animator ruchu oazowego; Alicja Paulusen – organizowađa kawy po mszach s´w., spotkania s´wi ˛ateczne; Elz˙bieta Nowin´ska Ŧ odpowiadađa za dotarcie do starszych, rozgoryczonych do s´rodowisk Kos´ciođa, wspóđorganizowađa aukcje, rekolek-cje, pielgrzymki; Bogdan Straz˙yn´ski – organista, odpowiadađ za oprawe˛ muzyczn ˛a mszy s´w. w je˛z. polskim, redaktor „Kroniki”, wspóđorganizator rekolekcji; Zbigniew Tyszko – przewodnicz ˛acy rady koordynuj ˛acej prace czđonków Polskiej Rady Katolickiej, organizowađ okolicznos´ciowe programy z okazji rocznic, redagowađ „Kronike˛”, utrzymywađ wspóđprace˛ z Caritasem; Krzysztof Walicki – organizowađ spotkania o charakterze informacyjnym (sđuz˙ba zdrowia, podatki, ubezpieczenia). Zob.
Polska Rada Katolicka, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 25(1987) 4, s. 21-22. 108Polska Rada Katolicka, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 24(1987) 3, s. 37. 109Z˙ d z˙ a r s k i, Z orđem i z krzyz˙em. Duszpasterskie podróz˙e Prymasa Polski, s. 125-130.
Stavanger, Foerde i Oslo, gdzie byđ podejmowany m.in. przez polskich
dusz-pasterzy (W. Egierta, Z. Chmiela, G. Filaka i S. Papciaka)
110. Wówczas
w Bergen polska grupa zaprezentowađa swoj ˛a odre˛bnos´c´ kulturow ˛a, odmienne
formy obyczajowe w relacji mie˛dzy wiernymi i przedstawicielami hierarchii
kos´cielnej
111. W Stavanger zas´ ks. prymas dokonađ pos´wie˛cenia obrazu
Matki Boskiej Cze˛stochowskiej ofiarowanego kos´ciođowi St. Svithun przez
artyste˛ malarza Wojciecha Piwowarskiego
112.
W podzie˛kowaniu przesyđanym duszpasterzom i wiernym prymas Polski
scharakteryzowađ stan i sytuacje˛ duszpasterstwa polskiego:
Wierz ˛acy Polacy nie maj ˛a w Norwegii struktur duszpasterskich. Dzie˛ki z˙yczliwos´ci biskupów katolickich jest Was siedmiu kapđanów i kilkanas´cie sióstr zakonnych […] Raz w miesi ˛acu w katedrze s´w. Olava sprawujecie Msze˛ s´w. w je˛zyku pol-skim. Dojez˙dz˙acie do innych os´rodków, aby umacniac´ „braci w wierze”113.
Jakkolwiek z polskiego s´rodowiska przy kos´ciele s´w. Olava w Oslo
wy-ksztađciđo sie˛ kilka polonijnych towarzystw: od lipca 1987 r. redagowano
i wydawano „Kronike˛ Katolików Polskich w Norwegii”
114Ŧ ilustrowany
miesie˛cznik katolicko-spođeczny (red. Zbigniew Tyszko i Bogdan Straz˙yn´ski),
adresowany do Polskiej imigracji o zasie˛gu ogólnonorweskim
115(do
2003 r.); od 1988 r. dziađađa Fundacja Charytatywna na rzecz Polski; od
sierpnia 1988 r. z inicjatywy ks. Józefa A. Kozđowskiego powstađa Polska
Szkođa Sobotnia im. Jana Pawđa II
116, to na prowincji sytuacja
duszpaster-ska niepokoiđa duszpasterzy. Ilustracj ˛a sytuacji duchowej i religijnej Polaków
pochđonie˛tych pokonywaniem trudnos´ci na emigracji w Norwegii, a zarazem
pozbawionych stađej opieki duszpasterskiej w je˛zyku ojczystym, jest
infor-110Tamz˙e, s. 129.
111P a j c h e l, S i a r k i e w i c z - B i v a n d, Polacy w wielonarodowos´ciowej
parafii s´w. Pawđa (Diecezja Oslo), s. 46-50.
112K o zđ o w s k i, W a l i c k i, Duszpasterska opieka nad Polakami w Norwegii, s. 41. 113 Prymas Polski. Umiđowani Kapđani Polscy. Drodzy Rodacy w Norwegii, Warszawa
1987 07 31, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 24(1987) 3, s. 15-17.
114Z. T y s z k o, Wieczór Polaków w Oslo pos´wie˛cony „Kronice”, „Kronika Katolików Polskich w Norwegii” 135(1998) 10, s. 34.
115K. L e s z c z y n´ s k a, Rola pisma polonijnego w s´rodowisku imigrantów na
przykđa-dzie „Kroniki” z Oslo, w: Polacy w Skandynawii, s. 287-292; E. L a t e r - C h o d yđ o w a, Z˙ycie narodowe wspóđczesnej Polonii i Polaków w Norwegii w s´wietle „Kroniki” z lat 1990-1996, w: Polacy w Skandynawii, s. 293-300.
116E. O l s z e w s k i, Polska Szkođa Sobotnia im. Jana Pawđa II w Oslo. 20 lat w
