L I T E R A T U R A
1. H u b b e r t King — The theory of ground wa-ter. Motion — the Journal ocf Geology, 1940. Nov.-Dec.
2. J a k o b s o n G. P., K a c z a ł o w J. M. — Mie-todika wyczislenija priwiediennych dawlenij piastowych wod w wodonapornych sistiemach. Gieołogija niefti i gaza, 1965, nr 6.
3. K a r c e w A. A. — Gidrogieologja nieftianych i gazowych miestorożdenii. Moskwa, 1963. 4. K u l c z y c k i W. — Analityczne podstawy
pew-nego zagadnienia podziemnej naftowej hydrauli-ki. Nafta, 1948, nr 2.
5. K u l c z y c k i W. — Mechanika płynów w zło-żach ropy naftowej i gazu ziemnego. Wydaw. Geol., 1955.
6. M i l l e t M. — Interet des études hydrodynami-ques dans les problèmes d'exploration. Cellule
Hydrodynamique B.R.P — C.E.P. Ref. 640, 1962. 7. P a z d r o Z. — Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol.,
1964.
8. S i l i n-B i e к с z u r i n А. I. — Dinamika pod-ziemnych wod. Izd. Ł.G.U., Moskwa, 1958. 9. Ti s s o t В. — Problèmes géochimiques de la
genèse et de la migration du pétrole. Revue I.F.P., 1966, Vol. X X I , No. 11.
10. W i e c z y s t y A. — Hydrogeologia inżynierska. PWN, 1970.
11. W i l k Z. — Eksploatacja złóż płynnych surow-ców mineralnych. Wydawn. Katowice, 1969. (Artykuł wpłynął do redakcji w listopadzie 1971 r.)
SUMMARY
The article deals with the hydrodynamical condi-tions of gas and crude oil accumulacondi-tions. Since many years an increase in the significance of hydrodyna-mical research have been noted, as concerns the se-arch for these raw materials. The enlarging of these investigations has been a basis of a better determi-nation of the occurrence of hydrocarbons, leading in the consequence to their discovery.
The hydrocarbon accumulation is always related to favourable structural, lithological and hydrodyna-mical conditions. For many years the risk in search for hydrocarbon deposits has continuously
dimini-shed, mainly due to the investigations concentrated on the two first factors. It is a matter of fact at present that no prospection drillings are made wit-hout the advancing structural studies, particularly of seismical character. The risk may still be reduced after the introduction of the hydrodynamical factor into the prospecting works.
Р Е З Ю М Е Статья посвящена проблеме гидродинамических условий аккумуляции нефти и газа. За последние годы отмечается повышенная заинтересованность гидродинамическими исследованиями при поисках нефтегазоносных залежей. Развитие исследований такого типа способствовало установлению законо-мерностей распространения этих залежей, следо-вательно, облегчило их поиски. Для накопления углеводородов необходимо с у -ществование благоприятных структурных, литоло-гических и гидродинамических условий. В послед-ние годы значительно возросла успешность поис-ковых работ благодаря предварительным исследо-ваниям двух первых факторов. В настоящее время поисковые буровые работы не проводятся, как правило, без структурных (в особенности сей-смических) исследований. Успешность поисков можно значительно повысить путем осуществле-ния предварительных исследований гидродинами-ческой обстановки.
ZBIGNIEW GREGOROWICZ, MARIAN CHABER
Politechnika Śląska, Uniwersytet Ś l ą s k i
WYSTĘPOWANIE BARU I STRONTU W WODACH KOPALNIANYCH
RYBNICKIEGO OKRĘGU WĘGLOWEGO
Wody naturalne, w tym także wody kopalniane, mogą zawierać oprócz szeregu składników również jony baru i strontu. Opracowania dotyczące zawar-tości powyższych jonów występujących w wodach naturalnych i kopalnianych są bardzo nikłe. Mając powyższe na uwadze prześledzono występowanie jo-nów baru i strontu w wodach kopalnianych Ryb-nickiego Okręgu Węglowego, które były przedmiotem chemicznej charakterystyki (1).
Na podstawie danych literaturowych stwierdzono, że koncentracja badanych jonów jest zależna od charakteru badanej wody.
Według Kozina (4) i Winogradowa (10, 12) za-wartość jonów baru w niektórych morzach ZSRR wynosi 5,4 • 10-«/„.
W wodach podziemnych Kaukazu Kissin (2, 3), Winogradów (11) i Kozin (5) stwierdzili występowa-nie jonów strontu, których koncentracja dochodzi do 0,8 g/l. Jony te zostały także stwierdzone we wszy-stkich typach wód rejonu rozdolskiego — ZSRR (7). Tch koncentracja w tym rejonie waha się w granicach 1.3 • 10-5 do 9,5 • 10-2 g/l. Zawartość jonów strontu
w tych wodach przewyższa ich koncentrację w wo-dach rzek i mórz ZSRR (8), gdzie wynosi ona 1,3 • 10"5
do 1 • 10-»%.
U K D 550.42: [546.431+546.42] :622.51(438.23—13)
Rankama i Sahama (6) podają skład wody mor-skiej, gdzie zawartość jonów strontu wynosi 13 g/t, a jonów baru 0,05 g/t. Wody jezior i rzek USA wed-ług tych samych autorów zawierają 0,31 g/t jonów baru i strontu.
Według Winogradowa (10, 12) istnieje współzależ-ność w występowaniu jonów wapnia i strontu. Sto-sunek tych jonów jest ważnym kryterium hydro-chemicznym. Wielkość jego wynosi 200 dla wód pod-ziemnych, a dla wód morskich — 33.
Kozin (4), Warów i Romm (9) stwierdzili korela-cje między jonami wapnia i baru oraz jonami baru i jonami siarczanowymi. Według tych autorów sto-sunek Ca2+/BaJ+ oraz S042-/Ba*+ zmienia się od
8580 do 4000. Występowanie jonów baru w zależności od koncentracji jonów siarczanowych kształtuje się w postaci krzywej dla wód o zawartości jonów baru od 0 do 100 mg/l i jonów siarczanowych od 0 do 400 mg/l.
C H A R A K T E R Y S T Y K A B A D A Ń C H E M I C Z N Y C H
Badaniami chemicznymi objęto niemal cały Ryb-nicki Okręg Węglowy. Próbki wód pochodziły z 13 kopalń z różnych głębokości utworów karbonu
pro-Ryc. 1. Współzależność występowania kationów: baru i strontu od stopnia mineralizacji badanych wód. Fig. 1. Correlation between the cations of barium and strontium and the degree of water mineralization
examined.
LogmBa"/l
Log mvSr^/l H,0 Ryc. 3. Logarytmiczna zależność stosunków
ilościo-wych wapniowców względem jonów strontu Fig. 3. Logarithmic dependence of quantitative
rela-tions of calcium group and strontium ions. duktywnego (do 700 m). Wszystkie wody pobrano z urobisk górniczych. Większość próbek pochodziła z wycieków, a nie ujęć ciekowych czy wód zbior-czych. Analizie poddano 156 próbek wód.
Do oznaczania jonów baru i strontu stosowano metodę analizy wagowej. Jony baru i strontu
strą-MiO Ryc. 2. Logarytmiczna zależność stosunków ilościo-wych jonów baru względem anionów: chlorkowego,
siarczanowego i kwaśno-węglanowego. Fig. 2. Logarithmis dependence of quantitative rela-tions of barium ions and chloride, sulphate and
acid-carbonate anions.
cano chromianem potasowym. Osad chromianu stron-tu roztwarzano w kwasie octowym. Nieroztworzony osad chromianu baru prażono w temp. 700—750°. Jednocześnie z równorzędnej próbki wytrącano osad chromianu baru i strontu, który prażono w tej sa-mej temperaturze. Z różnicy mas wyznaczono za-wartość jonów strontu.
Jony wapnia i magnezu oznaczano kompleksome-trycznie, miareczkując mianowanym roztworem EDTA w warunkach eliminujących wpływ innych kationów dwuwartościowych. Analizę jonów chlorkowych pro-wadzono metodą merkurymetryczną w obecności ni-troprusydku sodowego jako wskaźnika strąceniowe-go. Do oznaczenia jonów siarczanowych stosowano analizę wagową oznaczając je w postaci siarczanu baru. Zawartość jonów kwaśnowęglanowych wylicza-no z zasadowości ogólnej.
W N I O S K I
Na podstawie przeprowadzonych badań oraz przed-stawionych sposobów interpretacji wyników można
sformułować następujące wnioski:
1. Wzrost stopnia mineralizacji powoduje zwięk-szenie się zawartości jonów baru i strontu. Zależność ta przebiega w sposób nie prostoliniowy dla obu
wymienionych jonów (ryc. 1).
2. W badanych wodach kopalnianych ROW kon-centracja jonów baru przewyższa koncentrację jo-nów strontu (ryc. 1).
3. Przy wzrOSCle ilosci baru maleje zawartosc jo-n6w siarczanowych, wyst£:pujq jednak wody, w kt6-rych koncentracja jon6w baru jak r6wniez jon6w siarczanowych przeIWYZsza 100 mg/l (ryc. 2).
4. Na podstawie przeprowadzonych badan mozna stwierdzic wsp61zaleznoSc wyst£:powania jon6w wap-nia i strontu. J ednak zaleznosc ta w badanych wo-dach jest obarczona przy malych zawartoSciach jo-n6w wapnia pewnym rozrzutem (ryc. 3).
5. Stwierdzono wyst£:powanie w6d kopalnianych nie zaIWierajqcych jon6w baru i strontu w por6wna-niu z pozostalymi wodami. Nalezy sqdzic, ze wody te Sq pochodzenia lqdowego w odr6znieniu od w6d pochodzenia morskiego zawierajqcych badane jony.
LITERATURA
1. C h ab e r M. - Praca doktorska - Chemiczna charakterystyka w6d kopalnianych Rybnickiego Okr£:gu W£:glowego. WSP, Katowice, 1969. 2. K i s sin 1. G. - Osobiennosti izmienienija
50-stawa i minieralizacji wod cirkuHrujuszczich w razlicznych otlozenijach. Tr. Lab. Gidrogieol. problem. 1962, 48, 82.
3. K is sin 1. G. - Stroncij w glubokich podziem-nych wodach wostocznogo i cientralnogo Pried-kawkazia. Gieochimija, 1965, nr 11.
SUMMARY
Analytical examinations have been made to deter-mine the amount of barium and strontium ions in mine waters of the Rybnik Coal District. The results obtained serve to obtain complete description of wa-ters under examination. On the basis of these exa-minations a correlation has been ascertained between the occurrence of barium and strontium ions and the mineralization degree of the waters in study, as well as between the above ions and the remaining ions of the calcium group.
4. K 0 z i n A. N. - Barij w plastowych wodach nieftianych miestoroodienij Kujbyszewskogo Po-wolZa. Ibidem, 1964, nr 9.
5. K 0 z i n A. N. - Stroncij w wodach paleozojskich otnoszenij Kujbyszewskogo PowolZa. Ibidem, 1964, nr 3.
6. Rankama K., iSahama T. G. - Geochemi-stry. Chicago, 1950.
7. Slrebrodolski B. U., Wdowiczenko G. M. - Stroncij w podziemnych wodach rajona rozdolskogo siernogo miestorozdienija (USSR). Gieochimija, 1966, nr 9.
8. Strachow N. M., Bornemann-Staryn-k i e w i c z 1. D. - Woprosy minieralogii, gieo-chimii i pietrografii. Moskwa, 1946.
9. War 0 w A. A., Rom m 1. 1. - Rasprostranienije stroncija i barija w wodach nieftianych miesto-rozdienij Uiralo-Powolza. Dokt AN ZSRR, 1942, nr 4.
10. Win 0 g r ado w A. P. - Gieochimija rassie-jannych elementow morskoj wody. Uspiechy chi-mii, 1944, nr 1.
11. Win 0 g r ado w A. P. - Gieochimija stroncija IW kisladh i w osnowych porodach. Gieochimija,
1956, nr 3.
12. Win 0 g r ado w A. P. - IRassiejannyje chimi-czeskije ei1emienty w podziemnych wodach raz-nogo proischozdienija. Tr. Lab. Gidrogieot prob-[em., 1948, nr 1.
PE310ME
B C'l'aTbe npe,lliCTaBJIeHbI pe3YJIbTaTbI KOJIlH'IeCT-Be'HHOH OQeHKlI ·co~epJKaIDI:SI 6apMSI M CTpO~MSI B
maXTHbIX Bo~ax PbrOIU11KcKoro yrOJIbHOrO OiKpyr'l. IIOJIy<leiIHble ~aHHbIe aHamoOB ~aJIM B03MOJKHOCTb nOJIY"lMTb nOJIHYIO xapaKTepMCTMKY MCCJIe~eMbr" BO~. KOHCTa'ro1lpOBaHa B3aMMoCBSl3bM~y
cOAep-JKaIDI:eM iHOHOB 6apmI M CTPO~SI B BOAax M CTe-neHbIO MMHepaJl'M3aQMH 3TMX BO~, a TaKJKe M~JKAY
BbIllIeHa3BaHHbIMM MOHaJMJ1 M UOHaiMM OCTaJIbHbIX lIIeJIO"lHbIX MOO'aJIJIOB.
