Romualda Franczuk,Roman
Domagała
Mała Nieszawka, gm. Wielka
Nieszawka, woj. toruńskie.
Stanowisko 1
Informator Archeologiczny : badania 20, 188-189
188
-dam enele к amLenno- е eglanym związanym zapraw ą w a p ie n n ą /północnym fragm entem k a p l ic y Sw. Nepomucena/i
* fundam ent z a c h o d n ie j c z ę ś c i k a p l ic y Sw* W i k t o r i i w p o s t a c i k a m ie n i p o ln y c h 1 fragm entów c e g i e ł u ło ż o n ych w ś r c d n io t b it y m p ia s k u ; *'
- fundam ent w s ch o d n ie j c z ę ś c i k a p l i c y Sw . W i k t o r i i , w p o s t a c i 20 w a rstw c e g i e ł u ło ż o n y ch w wątku główkowym / n ie re g u la rn y m / u z u p e łn io n y c h g ła z a m i p ó ln y a i / b y ć może i co s ta rs z e g o muru/.
T rz y w a rstw y k a m ie n i p o ln y c h s t a n o w iły s to p ę fundam entową te g o o d c in k a muru i
- fundam ent k a p l i c y Sw. Nepomucena, w p o s t a c i b r y ł ru d y d a r n io w e j, fragm entów c e g i e ł i kam ie· n i z w iąz an ych "a p ra w ą w apienn ą /zaobserwowano wkop fundamento w y/j
R o z w a rs tw ie n ie c h r o n o lo g ic z n e o d k r y ty c h murów w yg ląd a n a s t ę p u ją c o :
- n a js t a r s z y m j e s t fra g m e n t muru g o ty c k ie g o / p r z y p o r a ?/ datow any na połowę XV w ie k u ; • fundam enty k a p l i c pochodzą z 4 ćw . X V I - 2 p o ł . X V I I w . / s t a r s z a k a p l i c a Sw· W i k t o r i i 1. 15 7 5*15 80/ .
W c z a s ie p r a c n a t r a f i o n o ta k ż e na fra g m e n ty k o ś c i łó d z k ic h - z n is z c z o n y c h w t r a k c i e w cz e ś n ie js z y c h p r a c zie m n ych , p ochodzących praw dopodobnie z w c z e s n o ś re d n io w ie c z n y c h grobów,
M a t e r i a ł ruchomy - p rz e m ie sz a n y - w y s t ą p i ł w p o s t a c i n i e l ic z n y c h fragm entów c e r a m ik i p r a d z ie jo w e jj w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e j. Ś r e d n io w ie c z n e j i n o w o ż y tn e j, k a f l i , s z k ła b u te lk o w e go 1 o k ie n n e g o .
D okum entacja z n a jd u je s i ę w Archiwum HUS, m a t e r i a ł y w Muzeum w Ł o w ic z u . W roku p rz y sz ły m planow ane są b a d a n ia s t a c jo n a r n e .
HALA M IESZANKA, gm. W ie lk a N le sz aw k ą Muzeum Okręgowe w T o ru n iu w o j. t o r u ń s k ie O d d z ia ł A r c h e o l o g ii S ta n o w is k o T
B a d a n ia p r o w a d z iła mgr Romualda F ra n c z u k / a u to r k a s p r a w o z d a n ia / , p rz y w s p ó łp ra c y m gr. Romana D om agały. F in a n s o w a ł WKż w T o ru n iu 1 Muzeum Okręgowe w T o ru n iu · D z ie s i ą t y sezon badań* R e l i k t y zamku р о к г г / ż a c k ie g o / X IV - XV w * / , ś la d y o s a d n ic tw a z o k re só w h a ls z t a c k ie g o , l a t e ń s k ie g o i w c z e sn o ś re d n io w ie c z n e g o ,
s ta n o w is k o z n a jd u je s i ę na lewym b rzeg u W i s ł y , o k o ło 5 km na p ó łn o cn y-z ach ó d od T o ru n i a .
B a d a n ia ro z p o c z ę te z o s t a ł y w 1975 r . p rz e z d r . Ja n u a r iu s z a Ja n ik o w s k ie g o / p a t r z In f o r - n a t o r A r c h e o lo g ic z n y , B a d a n ia ro k 1975, s . 253, z ła n u m e racja s t a n o w is k a / . Po p r z e r w ie , w l a t a c h 1980-B1, kontynuow ane p rze z a u to r k ę sp ra w o z d a n ia .
Celem badań a r c h e o lo g ic z n o - a r c h it e k t o n ic z n y c h j e s t p o z n a n ie ro z p la n o w a n ia 1 s t r u k t u r y murów zamku, u s t a l e n i e cz a su je g o p o w s ta n ia o ra z w y j a ś n ie n ie problem u w c z e ś n ie js z e g o o s a d n i ctw a na tym t e r e n i e .
Po d cz as 10 sezonów z a ło ż o n o 29 wykopów b ad a w czych . W 13 wykopach o d s ło n ię t o j e d y n ie g ó rn e p a r t i e r e l ik t ó w a r c h i t e k t u r y zamku, n a to m ia s t w 15 b a d a n ia przeprow adzono do c a lc a · U s t a lo n o , i e n u ry zachowane s ą na p o z io m ie p iw n ic .
Zamek b y ł s ie d z ib ą kom tura n ie s z a w s k ie g o do 14 22 г . , po k tó ry m na mocy z a w a rte g o po k o ju z o s t a ł praw dopodobnie ro z eb ran y· O toczony międzymurzem i f o s ą p o s ia d a ł r e g u la r n e z a ł o ż e n ie na p l a n i e k w ad ra tu z b ra n ą wjazdową od s t r o n y W i s ł y t j . od s t r o n y p ó łn o c n e j· M ię d z y- murza p o s ia d a ły n i e j e d n o l i t ą sz e ro k o ś ć· Zamek n i e p o s ia d a ł p e łn e j zabudowy c z t e r o s k r z y d ło w e j , B ra k w s c h o d n ie j s t r o n y s k r z y d ła p ó łn o cn e g o , m iso i ż mur obwodowy z o s t a ł p rzyg o to w an y pod p e łn ą zabudowę. P iw n ic e o d s ło n ię t o w s k r z y d le południowym i z ac h o d n io s k r z y d ła p ó łn o cn e g o . S k r z y d ło z a c h o d n ie n ie p o s ia d a ło p iw n i c , a w s ch o d n ie j e d y n ie w c z ę ś c i p ó łn o c n e j. We tę p n ie u s ta lo n o 3 f a z y budowy zamku:
1 - n u r -.bwodowy i c z ę ś ć m iędzym urza p ółno cneg o
189
-1 * a u r y s k r z y d ła wschodniego
W s z y s t k ie f a z y budowy p r z y p z d z ja na X IV w, i prawdopodobnie n a s t ą p ił y w k ró tk im o k r e s i e e r a s e .
Nd ród ruchomego m a t e r ia łu zabytkowego u ły s k a n e g o w t r a k c i e bada 6 w ykopał lakowych n a j l i c z n i e j с z * g ru p ę s ta n o w ią f r a g a e n t y n aczyń g l i n i a n y c h , g łó w n ie w yp alanych w atm o sfe rz e r e d u k c y jn e j o r a * n i e w i e l k i p r o c e n t w yp alan ych w a tm o s fe rz e u t l e n i a j ą c e j i k a m io n k i. B a b y tk l » • ta lo w e p o d z ie lo n o na g r u p y i o s p r z ę t budynków / z a w ia s y , s k o b le , h a k i , g w o fd z le / , n a rz ę d z ia g o sp o d a rstw a domowego /u c h w yty k o c io łk ó w lu b w ia d e r , t a s a k , n o t e / , u z b r o je n ia 1 o p o rz ąd z e n ie j e f d z l e c k l e / g r o t y , t o p o r e k , o s t r o g i , s t r z e m ię , fra g m e n ty z b r o i/ , monety /1 s z t u k i / , inn y r o d z a j zab ytków t o fra g m e n ty a z k ła naczynio w eg o 1 s z k ła w itra ż o w e g o z zachowanym barwnym r y su nkiem . N i e l i c z n a g rup ę s ta n o w ią fra g m e n ty d e t a le a r c h it e k t o n ic z n e g o /dach ów ki, p ł y t y ogrzew c z e , p ł y t k i posadzkow e, c e g ły fazowane 1 p r o filo w a n e o ra z k a f l e mlakowe w yp alane w a tm o sfe rz e r e d u k c y j n e j / . B o g a ta 1 ró ż no ro dn ą g rup ę tw o rz ą r ó w n .e t s z c z ą t k i o rg a n ic z n e /кo i c i z w ie r z ą t , p ta c t w a , o d c l 1 ł u s k i r y b i e , s k o r u p k i j a j / . Pob rano r ó w n ie ! o k o ło SD próbek zapraw. M a t e r i a ł z in n y c h o k re só w , g łó w n ie fra g m e n ty c e r a m ik i, w y s t ą p i ł na wtórnym z ło t u /z w y ją tk ie m p o łu d n io w e j c z ę d c l wykopu S - c e ra m ik a z o k re su h a ls z t a c k ie g o / .
K a t e r l a ł y z n a jd u ją s i ą w o d d z ie la A r c h e o l o g ii Muzeum Okręgowego w T o ru n iu , B a d a n ia będą k ontynu ow an a na p rzed sam czach .
MARIANOWO U n iw e r s y t e t N ik o ł a j a K o p e rn ik a
w o j. * z c h ę c iń s k ie w T o ru n iu
k l a s z t o r c y s t e r s e k M y d z la ł S z tu k P ię k n y c h l a k ł a d K o n se rw ato rstw a
B a d a n ia p r o w a d z ił mgr Tonaaz M ild e / a u t o r sp raw ozd ania/ o ra z mgr B o le n a lim n o w o d a -K ra je w sk a. P ie r w s z y sezon b a d ań . B a d a n ia a r c h e o lo g ic z n o - a r c h lt e k to n ic z n e k la s z t o r u c y s t e r s e k /1260-1270/.
Z e s p ó ł k la s z t o r n y c y s t e r s e k w M a ria n o w ie fundowany o k . 1260 r . zachował a lg stosunkowo d o b rz e . S k ła d a s i ą on O b e cn ie z k o d c i o ł a , s k r z y d ła z a c h o d n ie g o , frag m en tu g o ty c k ie g o budynku g o s p o d a rcz e g o , o r a z r e l i k t u muru zam ykająceg o z e sp ó ł k l a s z t o r n y . M s z y z tk le wym ieniona o b le k - ~ t y w z n ie s io n e z o s t a ł y z c e g ły na z a p ra w ie w s p le n n e j.
K o d c ló ł sa lo w y z p o l i g o n a l n i e zam kniętym p r e z b it e r iu m o w ym iarach 15 x 11,5 ra c h o w a ł s ta n n ie z m ie n io n y . S k r z y d ło k l a s z t o r n e z a c h o d n ie o w ym iarach 54 z 10,85 z o s t a ło d o ió poważnie przebudow ane. J a k w y k a z a ły b a d a n ia a r c h it e k t o n ic z n e bud yn ku, p ie r w o t n ie l z t n i a ł odmienny u k ła d otw orów d rz w io w ych 1 o k ie n n y c h . B y ł y one zam k n ięte o stry m tu k ie m . Ma I I k o n d y g n a c ji o d s ło n ię t o n i e w i e l k i e okna we w n ę k ach , s z c z e lin o w e . S k r z y d ło to uwakane za w z n ie s io n e na c a ł e j d łu g o d e i w jednym c z a e le z o s t a ło p r z e d łu io n e o 11 » . N a s t ą p iło to prawdopodobnie w X V I w . R p ie r w o t n e j i e i a n i e s z c z y te w e j to go s k r z y d ła o d k r y to r e l i k t y p ie c a ch leb o w e g o , z n is z czo neg o w t r a k c i e p r a c budow lanych z w iąz an ych z p rz e d łu ż e n ie m s k r z y d ła budynku.
S k r z y d ło w s ch o d n ie n i e zach o w ało s i ę . N t r a k c i e badań uchwycono p o łu d n io w o -z ach o d n ią częńó budynku o r a z praw dopodobnie к r u ig a n e k . R o z z t r z y g n lą t o r ó w n le ł dysk uto w an y od l a t p ró b ie ·
I s t n i e n i a S k r z y d ła p o łu d n io w e g o te g o k l a s z t o r u . O d k ry to w z a ło lo n y c h wykopach fundament pod d c la n ę w e w n ę trz n ą . Je g o k o ro n a z o s t a ła z aibezpleczona p rze z budow niczych przed d e s t r u k c ją w a p ie n n ą c z a p ą . S u g e r u je t o z am iar w z n ie s ie n ia te g o s k r z y d ła w p ó fn ie js z y m c z a s ie n i ł pozos t a ł ą cs ęd ó z a ł o t e n i a . l a pewne z powodów ekonom icznych n ig d y n i e z re a liz o w a n o te g o z am ierz e n i a , Opory a k le p ie n n e w p iw n ic a c h te g o s k r z y d ła d w iad cz ą o p r o j e k c i e p r z e k r y c ia I c h s k l e p i e niem k r z y io w y a .
1 powodu n ie d o s tę p n o ó c l p om ieszczeń w s k r z y d le zachodnim d l a c e ló w badawczych p la n u je •1« k o n t y n u a c je p r a c w z s z o n ls 1988 r . , k ła d y z g o d n ie z planem lo k a t o r z y z a m ie sz k u ją cy budy nek z o s ta n ą w y k w a te ro w a n i.' M s a k r e a le z z a 1e r zzhych p r a c z n a la z ła s i e próba o d tw o rz e n ia p ro gramu a r c h it e k t o n ic z n e g o s k r z y d e ł o ra z r e l a c j e m iedzy k la s z to r e m a p rz e p ły w a ją cy m w p o b lit u s tru m ie ń la m .
