Sypniewo, woj. ostrołęckie

Urszula Perlikowska-Puszkarska

Sypniewo, woj. ostrołęckie

Informator Archeologiczny : badania 22, 113-114

Inform ator A rcheologiczny 1 0 8 8

113

[

• k i

________________

M u zeu m R eg io n aln e w B ro d n icy

B a d a n ia prow adził m gr K azim ierz G rążaw skJ. K o n s u lta n te m p ra c by! do c. d r J e r z y O lczak. W b a d a n ia c h w zięła u d ział m łodzież w ra m a c h ogólnopolskiego o b o zu arch eo lo g iczn eg o PTTK. I sezo n b a d a ń . G rodzi­ sk o w c z esn o śred n io w ieczn e XI w.

O b iek t położony J e s t n a półw yspie, z a c h o d n im brzeg u Jeziora S z c z u k a [niegdyś w yspie) o to czo n y p o d m o k ły m i łrjkam l półkoliście od s tro n y k raw ęd zi ry n n y su b g la c ja ln e j. S ta n o w is k o o d d alo n e Je s t od c e n tr u m w si około 1,3 k m n a północ 1 około 1 k m n a w sc h ó d od drogi bieg n ąc ej do B rodnicy.

G ro d zisk o m a k s z ta łt d o ść re g u la rn e g o , nieco w ydłużonego o w alu , w y raźn ie w y o d ręb ­ n io n eg o z a ry s e m w ypiętrzonego n a 8 - 10 m p a g ó rk a . R ozm iary g ro d z isk a , licząc po k o ro n ie w a lu w ynoszą 3 0 x 0 0 m o raz 8 0 л 5 0 m u p o d staw y obw ałow ań sta w ia ją Je w rzędzie niew ielk ich o b iek tó w tego ty p u n a zie m ia c h p o lsk ich . Na pól n o c n y -zach ó d od g ro d z isk a n a k raw ęd zi ry n n y jezio rn ej n a o b sz a rz e około 2 h a o dkryto w tra k c ie b a d a ń p o w ierzchniow ych re lik ty o sa d n ic tw a o tw arteg o ogólnie d a to w a n e g o n a późne fazy w czesnego śred n io w iecza.

J a k d o tąd o b iek t nie doczekał się żad n y ch b ad a ń w ykopaliskow ych, a sp o rząd zo n y w 1986 r. p lan sytuacyjno-w ysokościow y g rodziska s ta l się p o d staw ą rozpoczęcia niżej opisyw anych prac.

Z ałożono d w a w ykopy u s y tu o w a n e w o si poprzeczn ej g ro d z isk a . W ykop I o w y m iarach 4x11 m obejm ow ał sw ym zasięg iem k o ro n ę zach o d n iej części w ału , sc h o d z ą c do poziom u m a jd a n u . Pozwolił o n n a o d k ry cie ru m o w isk a k o n s tru k c ji w ień czący ch k o ro n ę w a łu (p alisad a ) w p o sta c i p rz e p a lo n y c h frag m en tó w d re w n a 1 sp a le n iz n y . Z a d o k u m e n to w a n o ta k ż e u k ła d n a w a rs tw ie ń ro z s y p lsk a z a c h o d n ie j części w alu . Ja k też w y p ełn isk a tzw. k o tlin k i przyw alow ej, gdzie m ią ż sz o ść n a w a rs tw ie ń k u ltu ro w y c h s ię g a ła m a k s y m a ln ie do ISO cm . O d k ry to ta m re lik ty p a le n is k a k a m ie n n e g o p ieca (?). Jed n ak że n ie u d ało się w pełni o k re ś k lć z a ry s u d o m o s tw a n a s k u te k d u żeg o ro z p ro sz e n ia w arstw y. P o zy sk an o liczny m a te ria l c e ra m ic z n y I o s teologiczny.

W ykop II - zlokalizow any w tej sa m e j osi, lecz po przeciw nej s tro n ie m a jd a n u , sięg ał s k r a ju w sch o d n ieg o w alu g ro d z isk a . O d k ry to ta m ru m o w isk o p a le n isk a k am ien n eg o w k o n te k ś c ie nied u że j m iąższo śc i n a w a rs tw ie ń k u ltu ro w y c h ok, 4 0 - 5 0 cm . P o n ad to w y k o n a n o kilka m a ły c h so n d a ż y 1 k ilk a n a śc ie o d w iertó w w o si podłużnej o b ie k tu J a k i w Jego b e z p o śre d n im sąsied ztw ie .

W stę p n a a n a liz a ru ch o m e g o m a te ria łu zabytkow ego, głów nie c e ra m ik i pozw ala d ato w a ć te n Jednofazow y o b ie k t n a 2 ćw ierć 1 połow y XI w. S p e k ta k u la rn y m o d k ry ciem był z n ale zio n y w s p ą g u w a rstw y k u ltu ro w ej w yk o p u i tzw . d e n a r krzyżow y, bity w o k re s ie 1025 - 1058. co pozw ala u s ta lić m ożliw ie precyzyjnie n a jw cześn iejszą m ożliw ą d a tę bud o w y g ro d u .

P o d czas p ra c w yk o p alisk o w y ch p o z y sk a n o tak że n a w tó rn y m złożu m a te ria ł w y k azu jący zw iązki tech n o lo g iczn e z k u ltu r ą grobów kloszow ych. J e d n a k nic u d ało się uchw ycić żad n eg o z e w e n tu a ln y c h o b iek tó w lego o sa d n ic tw a .

M ateriały złożono w M u zeu m R eg io n aln y m w B rodnicy. B a d a n ia z o s ta ły z a k o ń c z o n e .

S ypniew o,

jjro ^ ^ o jtro łjc k ie^ PP P raco w n ie K o n serw acji Z ab y tk ó w P ra c o w n ia A rc h e o lo g ic z n o -K o n se r­ w a to rs k a O ddział w W arszaw ie

B a d a n ia prow adziła m gr U rszula P erllk o w sk a-P u szk arsk a. W b a d a n ia c h b rali u d ział pracow nicy n a u k o w i l stu d e n c i K atedry A ntropologii U niw er­ sy te tu W rocław skiego. Finansow ał WKZ w O strołęce. D w u n a s tu sezo n b a d a ń . C m en tarzy sk o I o sa d a podgrodow a [X - XIII w. o raz XVI - XVII w). B a d a n ia k o n c e n tro w a ły się w ćw iartce p ó łn o cn o -zach o d n iej 1 p ó łn o cn o -w sch o d n iej c m c n - ta rżyska.

W ytyczono czte ry w ykopy o łącznej pow ierzchni 8 0 m®. W yeksplorow ano 5 7 grobów . Ł ączn a Ilość g ro b ó w na ty m s ta n o w is k u w ynosi 1323. Z a d o k u m e n to w a n o 5 o b iek tó w m ie sz ­ k a ln y c h z w iązan y ch z o s a d ą podgrodow ą. S tw ierdzono d u ż y p ro c c n t z n is z c z e n ia pochów ków , sp o w o d o w an y u ży tk o w a n ie m te r e n u d la celów rolniczych.

U chw ycono z a się g c m e n ta rz y s k a n a o d c in k u zach o d n im .

Stw ierdzono w ystępow anie sied m iu w arstw pochówków. Ś lad y tru m ie n w ystąpiły przy |ю* ch ó w k ach n r 1271, 1275, 1285, 1288, 1289. In n ą form ą grobu były pochów ki w Jan iach grabow ych, bez zach o w an ia śladów tru m ie n . Zm arli byli u k ła d a n i na w znak, w pozycji w yprosto­ w anej. w zdłuż osi E-W, głow ą n a zachód, ręcc ułożone w zdłuż tułow ia. W nielicznych w y p ad k ach stw ierdzono ułożenie kości rą k n a ko ściach m iednicy lu b n a p iersiach zm arłego.

114

W 1988 r. p rzew ażały p ochów ki m ęsk ie, przy k tó ry c h л le stw ierd zo n o w y p o sażen ia. Tylko p rzy p o ch ó w k u k o b iety n r 1269 z a d o k u m e n to w a n o 3 k a b łą c z k l sk ro n io w e, p acio rk i sz k la n e , fra g m e n t n o ż a przy lewej ręce zm arłej.

W o b ie k ta c h m ie sz k a ln y c h w y stąp iły d u ż e Ilości c e ra m ik i, k o ści zw ierzęce, p o lep a, p rz e p a ­ lo n e k a m ie n ie , d u ż e Ilości su ro w c a I p ó łfab ry k ató w rogow ych.

O b ie k ty s ą z w iązan e z o s a d ą podgrodow ą. k tó ra n a o d c in k u 2a c h o d n lm sta n o w isk a n ie z o s ta ła z a k łó c o n a przez pochów ki. O s a d ę m ożna w stę p n ie d a to w a ć n a XI - XII w.

W ięk szo ść pochów ków , b a d a n y c h w 1988 r, m o żn a d a to w a ć n a p o d sta w ie m a te ria łó w c e ra m ic z n y c h z Ja m grobow ych n a XV?/XVI w. W w arstw ie k u ltu ro w e j c m e n ta rz y s k a w y stąp iły d ro b n e fra g m e n ty sz k ła o k ien n eg o o raz m o n e ty d a to w a n e n a XVI - XVII w.

Tylko n ieliczn e pochów ki m o ż n a d ato w a ć n a XIII w.

M ateria ły 1 d o k u m e n ta c ja z n a jd u ją się w I’AK PP PKZ O /W a rs z a w a . B ad an ia, b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

G

W ojew ódzki O ś ro d e k A rcheo logiez no - K o n se rw a to rsk i w e W rocław iu B ad an ia prow adziła m gr H alina Ś ledzik-K am ińska. K o n su lta n t prof. hab. J . Każmtcrczyk. F in an so w ał W ydział K u ltu ry l S z tu k i U rzędu Wojewódz­ kiego we W rocławiu. Pierwszy sezon b a d a ń . M iasto z XII - XIV w.

O d połowy czerw ca do k o ń ca listo p ad a 1988 r. z kilk o m a dłuższym i przerw am i prow adzono ratow nicze b a d a n ia w ykopaliskow e przy ul. II Armii W ojska Polskiego. W ykop o w y m iarach około 5 a ró w do głębokości 3 m został założony bez pow iadom ienia archeologów . W ykop zlokalizow ano w północnej części S tareg o M iasta przy daw nej ulicy Rzeźniczej w odległości około 4 0 m od R y n k u . Roboty ziem ne n a zlecenie Spółdzielni M ieszkaniow ej prow adzono sp rz ę te m m e c h a n ic z ­ nym , co spow odow ało całkow ite zniszczenie części średniow iecznej zabudow y m ia sta . J e d y n ie w pobliżu profili w ykopów oraz pod now ożytnym szam b em zachow ały się n ie n a ru s z o n e w arstw y k u ltu ro w e. Z arejestro w an o 17 obiektów n ieru ch o m y ch . W ystąpiły o n e n a głębokości ok. 2,5 d o 3 m . M iąższość w arstw y kulturow ej zachow ała się od 0 ,1 0 do 0 ,6 0 m. W JeJ obrębie n a tle calca odsłonięto relikty urządzeń ko m u n aln y ch w postaci d rew nianych obiektów kanalizacyjnych, stu d n ię o raz obiekty gospodarcze: w ędzarnia, chłodnia, skrzynia a tak że obiekty o bliżej n ie określonej funkcji a ta k ż e relik ty b u d y n k u m ieszkalnego z p aleniskiem .

W pro filu p o łu d n io w y m w yk o p u z a re je stro w a n o o b e c n o ść d w ó ch o b iek tó w z ag łę b io n y ch w co lec n a głęb o k o ści 1 - 1,3 m. O b iek t n r 1 w p o sta c i p ó lzlcm lan k l z d re w n ia n ą pod ło g ą n a d n ie p ełn ił Tun keję g o s p o d a rc z ą . W jej w ypełń Isk u wyc k s ploro w a π o o stro g ę z ż e la z a , o c y n o ­ w a n ą , m o cn o p ro filo w an ą z o g ra n ic z n ik ie m na o stry m b o d źcu , sta n o w ią c y m Im port z a c h o d n i. J e s t o n a d a to w a n a n a Χ11/ΧΙΙΙ w.

N a szczeg ó ln ą u w a g ę z a s łu g u ją b udow le o k o n s tru k c ji ra m o w o -słu p o w ej o ra z słu p o w ej (n r XII, XVII). z n a n e sp o ra d y c z n ie ze S ta re g o M ia sta we W rocław iu z 2-gleJ pol. XIII w. 1 z G d a ń s k a , c h a ra k te ry s ty c z n e d la b u d o w n ic tw a d re w n ia n e g o zachodniego.

Na p o d sta w ie u z y s k a n y c h źródeł, tj. o stro g i o ra z c e ra m ik i z a c h o w a n ą In s i tu w a rstw ę k u ltu ro w ą d a tu je m y n a Х11ДХП1 w. Z lego sam ego c z a s u w y stę p u je tu ta j ta k ż e c e ra m ik a ty p u P in g sd o rf, p rz y n ie sio n a przez o sa d n ik ó w niem ieck ich I fla m a n d z k ic h , a p rzy b y ły ch n a z a p ro ­ sz e n ie k się c ia H e n ry k a [Środatego.

W p ó łn o cn ej części w y k o p u b u d ow lanego o p o w ierzch n i około 4 0 a ró w w y p ręp w ro w an o o d c in e k b r u k u k am ien n eg o , sta n o w ią c y n a w ierzch n ię fra g m e n ta ry c z n ie z a ch o w an ej ulicy śre d n io w ieczn ej. P ó łn o cn a czę ść w y kopu je s t b ard zo is to tn ą w b a d a n iu w ielkości d z ia łe k b u d o w la n y c h o ra z ro z p la n o w a n ia zabudow y.

B a d a n ia były w izytow ane przez doc. d r h ab . K. R ad w ań sk ieg o , d r W. D zledu szycklego o ra z p rz e z g ro n o b a d a c z y m ia s t z CSRR, NRD 1 RFN.

R a to w n ic z e b a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e w 1 9 8 9 r. Ś w ie b o d z in ,

w o j. z ie l o n o g ó r s k i e , s t . LI

M u zeu m R e g io n a ln e w Ś w ieb o d zin ie

B a d a n ia prow adził m gr M arek N ow acki. F in an so w ało M u zeu m R egio­ n a ln e o raz U rząd M iasta 1 g m in y w Ś w iebodzinie. P ierw szy s e z o n b a d a ń . O b iek t o b ro n n y (?) z faz B-C, E-F w czesnego śred n io w iecza.

O b ie k t położony Je s t około 0 ,7 5 k m n a zach ó d od c e n tr u m m ia s ta w d o lin ie P ław nlcy (S tru g i Św lebodzińskleJ), w p o łu d n io w o -zach o d n iej części d o ść rozległego w y n iesien ia. O b ie k t J e s t w z n a c z n y m s to p n iu zniw elow any, a Jego p ro sp e k c ja te re n o w a n ie n o si w y ra ź n y c h c e c h

c h a ra k te ry s ty c z n y c h d la sta n o w is k o b ro n n y ch .